Trotwaer. Jaargang 3

[p. 46]

Korrespondentie

[24.7.1918]

Hooggeachte Heer Theo van Doesburg

Uwe kunstzending in dank ontvangen. Er zijn heel mooie dingen bij, doch hierover later meer. E. heeft Uwe zelfportretten mee naar huis genomen. De geschilderde is goed van expressie. De sfeerlievende dame is niet aanwezig. Hare Ma is ziek en naar Utrecht getransporteerd. Zij is meegegaan. 't Zal nog wel 'n poos duren voor ze terugkomt. Ik hoû van avanceeren op 't gebied van handel; doch hier dient geduld te zijn.

Dank voor Uwe terechtwijzingen in 't teekenen. 't Is zoo moeilijk voor 'n beginner iets te maken: vooral krabbels. Ik kan de vormen niet beheerschen. Nu, binnenkort schrijf ik nog wel. Hartelijk van ons gegroet. Uw getrouwe Th. Rinsema.

(brief Nelly van Doesburg, Meudon)

[p. 47]

Drachten Febr. '19.

A! [Theo van Doesburg]

Wat heb ik je in 'n poos niet geschreven. Ik had teekeningen willen zenden, doch er is niets klaar, dat mij naar den zin is. Ook heb ik veel gezanik met m'n modellen. Ze komen te hooi en te gras. En dit is vervelend. Als ik iets klaar heb, zend ik het: Temeer, daar ik veel belang in je oordeel stel. Je gang-ontwerp vind ik belangrijk. Graag zou ik het willen zien. Er is dan beter over te oordeelen. 't Lijkt mij zoo kernachtig, zóó krachtig van opzet. 'n Gebouw, zóó versierd heeft geen behoefte aan schilderijen in lijst. Ze zouden er in mis-staan. De landhuizen gereproduceerd in 't laatste ‘Stijl’ nummer vind ik mooi. Wat doen die gewone huizen er peuterig bij. Er is op 't gebied van woningbouw véél te doen. Ook wat de aankleeding van 't interieur betreft. Je zult er 'n mooi arbeidsveld in vinden. Als ze er hier maar aan willen. 't Is hier zoo'n ouwerwetsche rommel. Wat zijn de menschen ook bang voor de Bolsjewieken. Ze trillen als ze er aan denken. Toch zal ook hier de tijd aanbreken, dat er radicaal wordt veranderd.

Heb je de Tooroptentoonstelling in Den Haag ook gezien? Jammer, dat de afstand naar Amsterdam zoo ver is; ik zou er veel lust in hebben die expositie te bezoeken. Toorop is wel 'n belangrijk figuur in onze Schilderkunst-wereld. Ook van der Leck z'n werk wou ik wel es zien. Men ziet hier zoo weinig, en daardoor kan men zoo gemakkelijk achterop komen. De laatste tentoonstelling die ik heb bezocht, was te Leeuwarden, van Piet v d Hem. Ook hij krijgt in z'n werk iets cubistisch. 't Is toch 'n verbazend handig teekenaar; alhoewel ik z'n innerlijke kracht niet overschatten wil. Jan Sluyters beïnvloed hem sterk. Wanneer kom je toch es naar hier. Kom dezen zomer; dan is 't hier mooi. Wij gaan dan naar de Friesche meeren. Dit zou je bevallen. Waag et er maar es op.

Nu van ons hartelijk gegroet, ook aan je huis zegen.

Je toegenegen

Th. Rinsema.

(brief Nelly van Doesburg, Meudon)

[p. 48]

3.5.23.

Lieber Herr de Boer!

Wir denken noch gern an alles in Drachten, es war verschrikkelig moy dort. Ihr Kasten ist in Auftrag gegeben, aber der Intarsienschneider streikt, aus persönlichen Gründen. Nun ist so leicht nicht ein Mann zu finden, der so etwas arbeiten kann. Aber ich sehe mich um und hoffe, es wird gelingen. Wenn nicht, müssen Sie mich so mal besuchen, möglichst bald.

Mit besten Grüssen: Kurt Schwitters.

Hannover Waldhausenstr. 5’.

(brief Th. Mercuur, Franeker)

11.7.23

Lieber Herr Rinsema.

U kast is nu ook klaar, en is heel goed. Maar op welke manier mag ik U de kast zenden. Ook de kast voor de Boer. Ik geloof dat we moeten toveel douane betaalen waneer ik de kast met de post stuur. Wilt U nog naar Duitschland komen? Of mogen we wachten tot hervst, waneer ik naar Holland ga? Maar nu is de nieuwe kast veel duurder gewest. Mag ik U verzoeken iets cadeau te geven, meschien 6 Gulden, of wilt U de oude kast behouen. De nieuwe kast kost meer te maken dan U gegeven hebbt. Hebbt U mr. de Boer gezeggd, dat zijn kast ook klaar is? Ik ben tot 28 Juli in Hannover en ik geloof, dat ik niet voor 25 Sept torug ben. In October zal ik naar Holland gaan. Weet U meschien iemand, die ik voor 100 Fl en verblijf schildern mag. Messchien mr. Zoveele of zijn vrouw? Mr. Zoveele wilt ons pakjes met levensmiddelen enz sturen, maar we hebben nog niets ontvangen. Ik dank U voor de afrekening. Bleie kost 50 cts, Anna Blume 1 Fl. netto. Mit herzlichsten Grüssen. Kurt Schwitters.

(brief D. Rinsema, Meppel)

Lieber Herr Rinsema! 21.4.24.

Also ik zal komen U voor 2-3 dagen to visiteeren. Woensdag, donderdag of vrijdag in deze week. Herzlichst.

Kurt Schwitters.

(brief D. Rinsema, Meppel)

20.5.24.

Lieber Herr de Boer.

Da meine Frau kein Visum bekam, bin ich gleich wieder nach Deutschland zurückgefahren. Ich hoffe es geht Ihnen und Ihrer Frau gut; und grüsse Sie nebst dem ‘Landsmann aus Frankfurt am Main’ herzlichst.

Ihr Kurt Schwitters.

Hannover.

Waldhausenstr. 5.

(brief Th. Mercuur, Franeker)

[p. 49]

Das Verwesungswesen

 

Auch das Herumsteigen unter dem Namen ‘die’ ist nicht unbequem.

 

Die Uhr entgrünt die Falten kleidet Seide.

 

Trompete steigen Anna Blume Elefant (Radiumhaltig).

 

Die Plätze mit dem Rücken sind die teuren Plätze.

 

Du.

 

Den groszen Gang kann ich auch dir nicht vorenthalten.

 

Die du, da du, der den.

 

N.B. Anna Blume und Arnold Böcklin haben die gleichen Anfangsbuchstaben: A.B.

Hier darf nicht gestohlen werden. Einwohner ist Mitglied
der Bürgerwehr. Die Machtbildung einer Lage ist Zugreifen,
das beweist Noske. Ann empfing heute in Weimar folgendes
aus: Von der Nationalversammlung der Stückwerk.
Als erste Bildung einer ernsten Lage Waffen vergiftete alles.
Denn der, der die, die da da goldet Glotea. (Auflösung der Familienväter.)

Ach es geht mir etwas besser, ich bin nur neunmal heute ohnmächtig geworden!

[p. 50]

Nennen Sie es Ausschlachtung

 

Anna Blume ist Bestimmung. Direkt vor und direkt nach

 

dem Zubettegehen.

 

Anna Blume ist die Dame neben Dir.

 

Anna Blume ist das einzige Gefühl für Liebe, dessen Du

 

überhaupt fähig bist.

 

Anna Blume bist Du.

 

Anna Blume ausschlachten heiszt Dich schlachten.

 

Bist Du schon einmal geschlachtet worden?

 

Anna Blume schlachten heiszt Dich ausschlachten.

 

Du läszt Dich gerne ausschlachten?

 

Schlachte Anna Blume, die Stimmung vor dem Zubettgehen.

 

Schlachte Anna Blume, die Dame neben Dir.

 

Anna Blume schlachten ist die einzige Ausschlachtung,

 

deren Du überhaupt fähig bist.

 

Wenn Du nicht zufällig ein ganz unfähiger Mensch sein

 

solltest.

Die Hannoveraner sind die Bewohner einer Stadt, einer Groszstadt.
Hundekrankheiten bekommt der Hannoveraner nie. Hannovers Rathaus
gehört den Hannoveranern, und das ist doch wohl eine berechtigte
Forderung. Der Unterschied zwischen Hannover und Anna Blume ist der, dass man
Anna von hinten und von vorn lesen kann, Hannover dagegen am besten
nur von vorne. Liest man aber Hannover von hinten, so ergibt sich
die Zusammenstellung dreier Worte: ‘re von nah’.
Das Wort ‘re’ kann man verschieden übersetzen: ‘rückwärts’ oder
‘zurück’. Ich schlage die Übersetzung ‘rückwärts’ vor.
Dann ergibt sich also als Übersetzung des Wortes Hannover von
hinten: ‘Rückwärts von nah’. Und das stimmt insofern, als dann
die Übersetzung des Wortes Hannover von vorn lauten würde: ‘Vor-
wärts nach weit’. Das heiszt also: Hannover strebt vorwärts, und
zwar ins Unermeszliche.
Anna Blume hingegen ist von hinten wie von vorne: ANNA.
(Hunde bitte an die Leine zu führen.)

[p. 51]

(brief D. Rinsema, Meppel)

Berlin-Friedenau d. 20.IX.23

Sehr verehrter Herr Rinsema!

Haben Sie vielen Dank für Ihre frdl. Bemühungen. Ich habe mich an Leeuwarden und nach Groningen gewandt und hoffe Bescheid aus diesen beiden Orten zu bekommen. Wenn Sie sich Ihrerseits gleichfals darum bemühten so wäre ich Ihnen besonders dankbar In der Hoffnung Sie in Holland zu treffen begrüsze ich Sie mit vorzüglicher Hochachtung

Hans Richter.

[p. 52]

(brief Th. Mercuur, Franeker)

[p. 53]

3.6.24.

Lieber Herr de Boer! Ich habe Rinsema viel geschrie,, ben und weiss nicht, ob es nicht holländischer Quatsch geworden ist. Sagen Sie ihm bitte, dass ich gerne die Namen derer wüsste, von denen ich nun Abonnementsbeitrag bekommen habe. Die Zahl nützt mir nicht viel, da immer noch einige weder bezahlt noch Bezahlung verweigert haben. Aber wer? Ihr Kästen ist nun in Arbeit Er wird sehr schön und etwa 30 Fl kosten. Ist Ihnen das recht? Der von Rinsema wird etwa 20 Fl kosten aber ich tausche ihn gegen den alten.

Dann ist der alte wieder ver,, käuflich, und ich bitte Rinse,, ma, ihn gelegentlich Leuten zu zeigen. Ich habe dann Rinsema gebeten sich umzuhören, ob wohl im Herbst sich jem in Dracht en für 100 Fl in Öl von mir malen lasse. Es wäre sehr schön.
In ca 4 Wochen sind die Kästen fertig. Wollen Sie dann kommen und die Kästen wie verabredet abholen. Ich freue mich sehr auf Ihren Besuch.
Herzlichst Kurt Schwitters.

[p. 54]

(brief D. Rinsema, Meppel)

[p. 55]

Geachte Thijs Rinsema

Het komt mij best uit met U te ruilen, want er is zoveel te betálen. Ik zend U een teekening (jongenskop) en een ets - Als U dit niet goed vind, voor het restant en de nieuwe doos dan schrijft U het maar. Vader vind het doosje heel mooi. En ik zie verlangend het andere tegemoet -

Bent U ook niet behalve mooie-doosjes-maker, schoen-maker? Zouden we niet verder kunnen gaan, en U me wat paren schoenen of laarzen kunnen leveren voor mijn drie kinderen voor een schilderijtje? Nu dit later - Ik verzend begin volgende week de teekening en ets - Met vriendelijken groet

Charley Toorop.

27 November '25

19.3.26.

Mijn lieve Mr. Rinsema! Ik heb U lang nieg geschreven. Het is heel moelijk in Duitschland, veel werk en weinig cent en. Ik zend U het uitknipsel uit de courant torug. Ik was heel blij, dat Uw ontwerp rhythmus is bekroont. U moet nu reklameplaaten onderwerpen, daar mag men nog geld mee verdijnen. Ik teeken nu ook reklame advertentien voor de couranten, en schrijf artekelen. En ik heb ook een portrait geschildered. Ik hoop dat het U goed gaat. Haartelijek gegroet, groet en aan allen.

Kurt Schwitters.

(brief Th. Mercuur, Franeker)

[p. 56]

Drachten Nov 30

Beste Theo! [van Doesburg]

Hoe is het? Graag hooren wij iets. Wij hopen dat je weer bent opgeknapt. Beroerd is het toch met je. Wij schrokken er erg van; niet begrijpend dat je ziek kon worden. Je kunt anders wel tegen 'n stootje. Wij zeggen nu en dan tegen elkaêr, hoe zou Does het toch maken.

Met ons gaat het gelukkig nog al goed. In zaken is het niet schitterend, doch als het wezen moet, kunnen wij met weinig rond komen. Groote behoeften hebben we niet. M'n werk schiet wel op, naar mijn eigen meening. Bij dit schrijven gaat 'n ‘Kamer’. Ik heb meer van die soort gemaakt. Ook dorpen en groepjes huizen. Jammer dat het fotografeeren zoo duur is, anders zond ik je wat afbeeldingen. f 3.00 per opname is wat bar vind ik. Dat doe je niet zoo gauw als het niet hoeft. Deze foto is zooals je ziet naar 'n krijtteekening. Ook heb ik er 'n schilderij naar gemaakt. 'n Groote. Heelemaal klaar is ie nog niet. 't Is mij haast te moeilijk. Ja, graag zou ik je hier hebben om je oordeel te hooren. In Amsterdam heb ik poging gedaan bij van Lier. Hij had voorloopig nog geen zin het werk te exposeeren. Prijs per 14 dagen f 100 plus kosten. Dáár voel ik niet veel voor.

Jou werk zal wel rusten op 't oogenblik. Wanneer je weer gezond bent zal de lust wel weer komen.

Wat is op zoo'n dorp toch weinig te beleven. Donker en nat, sjofel en triest, lachen om al wat leeft en streeft naar moderne tendenzen: dat is 'n dorp in den winter. Was ik er maar goed en wel uit.

Nu, gauw even bericht hoor. Je vrouw moet maar even 'n kaart zenden.

Van ons allen het beste

Thijs Rinsema.

(brief Nelly van Doesburg, Meudon)

[binnenkant achterplat]

- Paris 15-11-29

Beste de Boer!

Comment ça va?

Het was prettig elkaar weer eens gesproken te hebben bij Rins!

Als de menschen, die elkaar nastaan elkaâr van tijd tot tijd niet zien, raken ze gepiekeerd. Doch dit ligt achter ons hè?

Bij Rins had ik een aardige tijd en heb er heerlijk uitgerust van 't werken hier.

Ik vind het werk van Thijs buitengewoon goed en origineel, zal proberen hem er hier een beetje in te krijgen.

Ik was ook nog even bij Uw vrouw, die mij Uw adres gaf in Apeldoorn.

Ik stel er veel belang in wat U daar werkt en met wien.

Misschien kunt U voor het één of ander (glas-in-lood, constructie methode, beelding) mijn hulp gebruiken.

Ik ben steeds tot Uw beschikking.

Door mijn groote ombouw in Straatsburg en de bouwerij in Meudon heb ik veel ervaring op elk gebied opgedaan.

In ‘Architektur der Gegenwart’ komt een artikel van mij voor (in No 3) dat U zult interesseeren: Die Verkehrsstadt, met mijn plannen voor een nieuwe stedebouw.

Kent U dat tijdschrift, het is zeer interessant en wordt uitgegeven door Akademischer Verlag. Dr. Wedekind, Kasernenstr. 58, Stuttgart. Interessant om te abonneren en niet duur.

Ik liet in Drachten de ramen in de Landbouwschool door Jacobi photografeeren. Prachtig geworden. Hij zei me dat U die ramen in de Burgerschool al had laten maken, doch jammer genoeg kon hij de platen niet meer vinden! Bezit U die nog? Kan ik een afdrukje hebben? M'n ramen worden overal, vooral in duitschland, nagemaakt en daarom is het goed als ik de photo's er van heb_

Ik ben hard bezig met de bouwerij in Meudon, volgens de plannen die ik U bij Thijs liet zien.

Het geraamte in beton is op het 2e terras na klaar.

Over 10 dagen hoop ik al onder 't ‘terras’ (met: kap of dak) te zijn.

(tekening)

Zover ben ik

Het geraamte staat op het bovenste terras na.

Zoo gauw ik foto's heb zal ik er U een sturen.

't Is jammer dat het slechte weer invloed heeft op 't bouwen_

Ik vond veel mooi's in de indeeling van de Landbouwschool en de Burgerschool, waar ik ook ben gaan kijken. Uw villa's sprongen ook direct in 't oog en't is jammer dat in Drachten niet meer te doen was.

Doch misschien brengt Apeldoorn meer geluk en meer realiseeringsmogelijkheden.

Inliggend de lezing die ik 13 october in 't Stedelijk Museum hield.

Ik hoop spoedig wat van U te hooren, groet U en Uw vrouw hartelijk, ook namens mijn vrouw.

Wilt U ook de Rinsjes, wanneer U ze spreekt, hartelijk groeten en zeggen dat ik spoedig schrijf!

Als steeds Uw Doesburg

adres:

Doesburg. Villa Corot

2 rue D'Arcueil. Paris 14ème