ontmaskerden tot ontroerende en allergrappigste acteurs en actrices, en hem zag staan glimlachen en toekijken met zijn mond net iets open en toch zwijgend, toen gaf het toneel ineens werkelijkheid aan mijn bestaan. Dat ik echt op het toneel mocht staan en meehelpen met het schilderen van de ontelbare en onvoorstelbaar vergrote lappen kartonnen illusie waaruit de wereld van Pa Ubu bestond, dat geeft mij nu nog een gevoel van verantwoordelijkheid. Wim Klaassen, als je die ten minste zo spelt, schilderde natuurlijk complete berglandschappen tegen de tijd dat ik een groepje rietstengels met kikker had verwerkelijkt, maar Tom was heel geduldig op zijn haastige en luidkeelse manier. Achach, dat gevoel om echt op een toneel te mogen staan en iets te maken voordat het publiek er was! En dat gevoel om daar later niet te staan maar in het publiek te zitten, of, nog beter, achter de coulissen, als je die tenminste zo spelt, en, nog beter, die couliezen zelf te mogen aansleuren om de illusies op hun juiste plaats te zetten.
Niet alles ging zo vlot als Pa Ubu met zijn ontelbare scenes. Een keer, ik geloof voor een kinderopvoering in Zeist, hadden we besloten een projectiebeeld te gebruiken als achterdoek. Ik maakte een tekening van een achterbuurt: donderwolkenkrabbers van wel zes verdiepingen die naar elkaar toe helden, zwart op wit. Op de avond voor de opvoering kwam de plaatselijke fotohandelaar met zijn koperen kanonvormige toestel dat dan ook een plaatje ter grootte van een kogeltje projecteerde. We moesten dus onmiddellijk het projectiedoek op de grond leggen en zwarte verf kopen zodat ik al schilderend langs mijn zelfbedachte gebouwen naar beneden kon kruipen. Ik heb die opvoering niet bijgewoond. Volgens Tom was de toneelknecht zo nijdig dat hij telkens opzettelijk het gordijn opentrok als Tom nog op het krakende toneel stond.
Ook de opvoering van een Kelk en van wat, Wessem? Wessum? stuk dat beslist zoiets als het Kanon heette, herinner ik mij opeens hier in Brooklyn achter mijn Apple ii gs computer, ook die opvoering heb ik niet gezien. Ik had iets van muren met gefragmenteerde glas-in-lood ramen bedoeld, en we maakten dus grillige gaten in grillig gescheurde vlakken, waarachter ik