zijn taktiek, enkel weet te antwoorden: ‘als mijn tegenstander met een geweer begint ga ik het mijne ook halen en maak ik hem af’.
De Democratische politici hadden nog veel meer bezwaren dan alleen de irrealiteit en de vaagheid van de Eisenhower-leer. Zij wilden in de eerste plaats dat Eisenhower eindelijk zou komen met een vaste politiek voor de twee kernproblemen van de internationale krisis: de Suezkanaal-kwestie en de Arabisch-Israëlische vijandschap. Acheson en Truman vielen beiden aan op Eisenhower's trouweloosheid tegenover Israël en de Atlantische bondgenoten. Acheson met name adviseerde Amerikaanse garanties van de Europese belangen bij de olievoorziening uit het Nabije Oosten en een krachtig optreden tegen de Arabische aanvallen op Israël. De ongewoon fanatieke tegenstand van de Democratische meerderheid in het Congres tegen de oorspronkelijke formulering van de Eisenhower-leer eindigde met enkele belangrijke winstpunten. Ondanks het verzet van Eisenhower en Dulles werden in de definitieve versie die begin maart tot stand kwam, enkele amendementen opgenomen waardoor een eventueel Amerikaans ingrijpen in het Nabije Oosten niet langer beperkt werd tot het geval van Russische aggressie, maar ook kon plaats hebben om de rust in die landen te handhaven; bij de Democratische voorstellers zat hier een duidelijke stellingname ten gunste van Israël achter. Het bleef echter van Eisenhower zelf afhangen in hoeverre hij de hem door de Democraten opgedrongen politiek ook zou uitvoeren.
De Eisenhower-leer leek zo op het eerste gezicht voor de uitvinder zelf, zowel in de oorspronkelijke als in de geamendeerde versie, een belangrijke wijziging van zijn buitenlandse politiek in te houden. De vraag was alleen of hij dat ook bedoeld had, en zo ja, of hij wel wist wàt hij nu eigenlijk bedoelde. Want gezien tegen de achtergrond van zijn beleid in de afgelopen jaren is twijfel aan de oprechtheid, of op zijn minst aan de duidelijkheid van zijn bedoelingen, zeker gewettigd.
* * *
Eisenhower was in 1952 aan de macht gekomen op een nogal hybridisch programma. De Republikeinse Partij beschuldigde enerzijds de Democratische regeringen van verraad en slapheid tegenover het communisme. Aan de andere kant bewerkten zij het altijd aanwezige isolationistisch sentiment van de Amerikaanse belastingbetaler met demagogische aanvallen op de, vooral door de hulp aan het buitenland, sterk gestegen staatsuitgaven. Eisenhower liet zich door zijn partij de onmogelijke taak opleggen om zowel een harde politiek tegenover het communisme als drastische besnoeiïngen van de begroting door te voeren.
Hij had de internationale situatie mee. Want dat hij niet al veel eerder als een politieke tinnegieter door de mand is gevallen was voornamelijk te danken aan de dood van Stalin en de behoefte aan internationale ontspanning bij diens opvolgers. Eisenhower kon zo de binnenlandse en buitenlandse politiek van de Democraten, waarvoor hij geen uitvoerbaar alternatief had, voorlopig voortzetten en tegelijk populair worden als de vredespresident die aan de oorlog zowel in Korea als in Indo-China een einde had gemaakt.
Na de Geneefse conferenties raakte hij er steeds meer van overtuigd dat de internationale moeilijkheden tegen zijn energieke glimlach niet bestand waren. De Russische gematigdheid verleidde hem al in 1955 tot een revisie van zijn buitenlands beleid. Het werd zijn eerzucht een einde te maken aan de koude oorlog door een galvanisering van de internationale status quo. Zijn gedachten gingen in de richting van het instellen van neutrale, gedemilitariseerde zones, en het losser maken van de Atlantische verbondspolitiek. Dulles, tot dan toe de verpersoonlijking van een aggressieve anti-Russische politiek, blunderde onverstoorbaar mee in de nieuwe richting.
Deze overgang naar een krypto-isolationistische politiek kenmerkte zich door enkele opvallende gebeurtenissen in de loop van 1955 en 1956.
1) De Verenigde Staten sloten zich niet aan bij het Pakt van Bagdad. Dit pakt was n.b. op instigatie van Dulles tot stand gebracht ter vervanging van zijn mislukte organisatie voor de verdediging van het Midden-Oosten (Medo), die hij direkt in zijn, nog agressieve, beginperiode had voorgesteld.
2) Eisenhower en Dulles lieten zich uit ten gunste van de neutralisering van kritieke gebieden, waardoor zij de Duitse neutralisten in de kaart speelden en de toch al wankele positie van Adenauer ondermijnden; in deze aktie werden zij, althans voor wat het Duitse probleem betrof, gedwongen terug te krabbelen.
3) Amerika liet in de zomer 1956 Engeland en Frankrijk zitten met de Suezkanaal-kwestie, nadat Dulles deze krisis zelf had uitgelokt door zijn onbehouwen weigering om Egypte reeds lang aangeboden kredieten voor de Assoeandam te verlenen.
4) Bij het begin van de Hongaarse opstand verklaarde Dulles dat Amerika zich er niet mee zou inlaten als Rusland militair wilde ingrijpen. De verklaring was van een osachtige domheid die men zelfs een minister van buitenlandse zaken van Andorra niet zou kunnen vergeven, laat staan de minister van de grootste wereldmogendheid.
5) Toen Israël, en vervolgens Engeland en Frankrijk, de aanval tegen Egypte begonnen toonde Eisenhower zich boos en bedroefd over zoveel slechtheid. Hij gedroeg zich als een kind dat niet met onnette vriendjes wil spelen, en weigerde verder alle kontakt met zijn vroegere bondgenoten voor zij schuld hadden bekend.
Als Eisenhower al met enige schijn van recht zich na de Anglo-Franse expeditie verontwaardigd mocht tonen dat zijn bondgenoten hem buiten hun plannen hadden gehouden, kon van de andere kant beweerd worden dat hij zelf daar allerminst een jaar lang een politiek systeem van had gemaakt. En dat was ook precies wat de Democraten - de hele krisis door trouwe supporters van het Westerse standpunt - hem voortdurend voorhielden. In zomer en herfst 1956 leek het of Eisenhower/Dulles de Amerikaanse buitenlandse politiek maar helemaal hadden afgeschaft en hun directieven voor het vervolg bij de Verenigde Naties in ontvangst gingen nemen. Zij wasten dag in dag uit hun handen in onschuld en werden door het dankbare volk beloond. Rein als vredesengeltjes vlogen ze hand in hand naar Eisenhower's herkiezing.
Auteursrechtelijk beschermd