Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 8

[p. 259]

Boekbeoordeelingen.

Tentoonstelling van Vlaamsche Primitieven en Oude Meesters te Brugge door Medard Verkest (Tongeren, drukkerij van de Wed. De Marteau-Thys en zoon, 1903).

De heer M. Verkest, die zich reeds door zoo veel geschriften over letterkunde en beeldende kunst verdienstelijk maakte, liet onder bovenstaanden titel een werkje van 130 blz. verschijnen, waarop wij de aandacht vestigen van al degenen, die belang stellen in de kunst der vroegste Vlaamsche schilders. Hoe bescheiden dit werkje ook in de wereld gezonden wordt - het is slechts op 50 exemplaren getrokken voor de vrienden van de schrijver en is niet in den handel - toch neemt het een eervollen rang in onder de menigvuldige werken, die in den laatsten tijd over de Brugsche tentoonstelling der primitieven geschreven werden.

De schrijvers van vele dezer laatste werken hebben malkanders gedachten en opvattingen zeer dikwijls afgekeken en geven ons een nieuw boek met een inhoud, die uit andere boeken reeds bekend is. De heer Verkest weet daarentegen iets nieuws aan te brengen. In zijn derde hoofdstuk b.v. geeft hij eenige zeer persoonlijke bedenkingen over de kunst der primitieve schilders en oude meesters. Vooral het vijfde hoofdstuk waarin hij de oude schilderkunst met hare betrekking tot de oude letterkunde en de folklore behandelt, is zeer belangwekkend en nieuw. Wij meenen, dat niemand buiten den heer Verkest, de oude schilderkunst in haar verband met de folklore zoo volledig en degelijk besprak.

M.S.

Begijntjes en Begijnhoven, door Clara Cogen-Ledeganck, met teekeningen van Anna De Weert. Gent en Antwerpen, De Nederlandsche Boekhandel, 1902. Prijs: 5 fr.

Mevrouw Clara Cogen-Ledeganck was de dochter van den talentvollen Vlaamschen dichter Karel-Lodewijk Ledeganck. Geboren te Gent in 1846, overleed zij er den 13 Mei 1898.

Het was eerst op haren lateren levensdag dat deze ver-

[p. 260]

dienstelijke vrouw zich tot de letterkunde voelde aangetrokken en dat zij zich aan het schrijven zette. Vandaar die vaste toets bij hare tafereelen, dat nauwkeurige en kieskeurige bij de opmerking en die zoo eigenaardige kalme berusting bij de door haar uitgebeelde personen: - de onmiskenbare eigenschappen van den rijperen levenstijd.

Nederig zooals zij was, liet zij hare pennevruchten niet onder haar eigenlijken naam verschijnen, al mocht zij nochtans, bij een eventuëel minder gelukkig slagen, op de sympathiekste welwillendheid van het Vlaamsche volk rekenen. Want de mooie luister die den naam van haar betreurden vader, in de kleine Vlaamsche letterwereld, omstraalde, was, door de dankbare jongere generatie, nog niet met onverschilligheid overschaduwd.

Onder het eenvoudige pseudoniem van Johanna Filips liet zij, van tijd tot tijd, eene novelle of schets verschijnen in het eene of het andere Noord- of Zuid-nederlandsche tijdschrift (Nederlandsch Museum, Vlaamsche School, Tijdschrift van het Willems-Fonds, Elzeviers Maandschrift, Woord en Beeld, enz.)

Die stukjes drongen zich onmiddellijk op aan de opmerkzaamheid der lezers en ook der letterkundigen. En meer dan één hunner heeft zich toen vaak afgevraagd - ik behoorde tot het aantal - wie het toch zijn mocht die zich zoo nederig schuil hield achter dien simpelen naam.

Maar weldra zouden enkele dier schetsen in een boekdeel verschijnen.

In een fraai kleedje gaf P.J. Buschmann, van Antwerpen, uit: Binus, Boontje, Boschmanneken, een klaverblad van drie zeer lieve kinderverhaaltjes, eigenaardig geïllustreed door Karel Doudelet. In ‘Flandria's Novellenbibliotheek’ verscheen onder n^r 21, Mandus eene hoogst verdienstelijke dorpsnovelle, die eens te meer het oorspronkelijke talent van Mevr. Cogen-Ledeganck kwam bevestigen.

Dezer dagen nu verscheen het werk waarvan de titel bovenaan dit artikel staat, namelijk Begijntjes en Begijnhoven.

Een mooi boek, uiterst verzorgd, zeer gewetensvol gedrukt op zwaar papier en uitgegeven door den Nederlandschen Boekhandel. Maar het mooiste in die uitgave is

[p. 261]

dat gevoel van kinderlijke piëteit dat Mevr. Anna De Weert, de zoo verdienstelijke Vlaamsche schilderes, er toe deed besluiten die bladzijden harer afgestorvene moeder op te luisteren. door een twaalftal groote teekeningen van onbetwistbare kunstwaarde.

De geest die de moeder bezielde bij het neerschrijven harer schetsen, is blijkbaar in de dochter overgegaan, toen zij het potlood opnam tot het belichamen, indien de uitdrukking hier kan passen, der duurbare vruchten eener zoo innig-gemoedelijke fantasie...

Want innig-gemoedelijk is alles in dat lieve boekje.

Begijnekens-leven, het eerste stukje, is, o, zoo bepaald een ‘leven in nauwbeperkte witheid’, - iets als eene stille symphonie van witheid, zacht opdroomend ergens in een begraven hoekje van Gent.

‘'s Morgens, in de witte vroegte, schuiven de witgekuifde gedaanten ter kerke; daar, aan den voet der witgekalkte pilaren, is het één wemelen van lichtplekken en schaduwen, spelend in de hoekige plooien, in de ronde bochten van het witte linnen, om hoofd en schouders wimpelend.’

Is het niet als een droomvisioentje in een morgen van ongerepte stilte en indommelenden vrede?

Begijnekens-leven is een mooi blad van diepe impressie, juist om zijn onberispelijken eenvoud, mêe-levend wêergegeven bijna en zoo kleintjes-têertjes verteld, met een zacht echoën daarin van het melancholisch witte en de uitrustende kalmte van het vreedzame begijnhofleven. En de stijl, uiterst kleurrijk, zweeft, hier en daar, naar een gezond-moderne factuur, ontegenzeglijk getuigend dat de sympathieke schrijfster ook met haren tijd mêevoelde...

‘Midden in de woelige, onreine stad, een oord van kalmte en reinheid’ is het Klein Begijnhof, waar ‘kleine gedachtekens ontluiken’. En daar, ‘in die eenvoudige zielen, dringt geen twijfel’...

Het is hier alles zeer gemoedelijk gezegd, met enkele historische bijzonderheden, zeer wetenswaard, o.a. over het ‘Mattekensfeest’. En soms valt er wel een licht humoristisch tintje, onschuldig-fijn, tusschen die tafereeltjes, vredig nêergeschreven, als het leven in de begijnhoven zelf.

[p. 262]

Evenzoo het Nieuw Groot Hof, waarvan de schrijfster meent: ‘het heeft wel iets middeleeuwsch sombers’.

Frisch geschetst, en zoo goedhartig, is Onnoozele-kinderendag, zoo eenvoudig gesymboliseerd: ‘Heel het couvent is dien dag tien jaar oud’...

Een lief verhaaltje eveneens is het stukje getiteld: Het begijntje. Zoo een voudig-keurig wordt daarin verteld van zuster Wilhelmina, soms nog eventjes bedwelmd door het zachte heimwee aan den polderdijk en door de herinnering aan een eerste ontwaken van het hart die haar, bijwijlen, nog komt overschaduwen, als in droom.

En alles is daarin zoo zacht gezegd, met eene verre landelijke tint daartusschen in, als in een landschap dat aan een verren gezichteinder wegbleekt in frissche lentegeuren.

Bij geen boekenliefhebber mag dit stil-mooie boek ontbreken én om zijne typographische en kunstwaarde, en om al het bekoorlijke dat zoo zacht-verkwikkend uit die bladzijden opademt...

Wellicht ben ik, bij deze al te losse beschouwingen, eenigszins buiten het bestek getreden dat mij hier werd toegekend. Maar ik meen dat het boekje van Mevrouw Cogen-Ledeganck wel die plaatsruimte verdient, te meer nog omdat de families Ledeganck en Cogen, in de kunstannalen onzer stad, zoo onbetwistbaar hoog dienen aangeteekend te staan.

Gustaaf D'Hondt.

De Meesterwerken van Charles Dickens, opnieuw vertaald door Dutric.

De ondernemende uitgever S. Misset te Doetinchem geeft een vertaling uit van Dickens, die fabelachtig goedkoop is. Zij bestaat uit deelen van ± 300, ± 400, ia van bij de 600 blz. die in mooien linnen stempelband en sommige geïllustreerd geleverd worden tegen den spotprijs van fr. 1.60 het stuk. Tot heden zijn verschenen: 1. Het leven en de Lotgevallen van David Copperfield, 2. De nagelaten Papieren der Pickwick-Club, 3. Het Verlaten Huis, 4. Dombey en Zoon, 5. Nelly, 6. Kerstvertellingen.

Onnoodig hier Dickens bekend te maken. Zijn bijval is nog niet gestuit. De vertaling schijnt ons zeer goed geslaagd en de uitgever verdient door een ruim debiet beloond te worden voor zijn stoute poging om Dickens in ieders bereik te willen stellen.

V.

[p. 263]

Maurits Sabbe. - Pinksternacht lyrische lentefantasie in 1 bedrijf (Nederlandschen Boekhandel, 1902).

Wat zal Oscar Roels aan Pinksternacht een danbaren tekst hebben! In de eerste plaats geeft hij gelegenheid tot symphonische schilderingen als 't vallen van den avond, 't zingen van den nachtegaal in den lentelucht, 't ontwaken van het dorp en de stijgende morgendrukte, 't klokkengeklingel te Pinksteren... Daarenboven ontleent hij sommige gedeelten aan oude, zangerige volksliederen, als daar zijn: Ich segh adieu, Mijn hertken hevet verlangen, Nu zijt wellekome, het kinderdeuntje Vliege, meuleke, het kermisliedje De boer gaat naar den dans... Eindelijk, en dat is niet de geringste verdienste, is hij vol afwisseling, vloeiend geversifieerd, met prachtige gedeelten als de ballade:

Glimoogt hij uit wilgetronken,
Zwerft hij rond in dwaallichtvonken

enz., het medesleepende duo:

Waarom zou 't kwaad zijn wat wij doen?

den zeer gepast aangebrachten samenzang:

Wij hadden 't immer zoo gedroomd

e.a.m. Misschien echter zullen de alleenzangen van Kludde te lang blijken.

Vraagt ge mij naar den ‘beknopten inhoud’ yan het libretto, dan zeg ik u dat Nelleken met Floris vrijt, tegen den zin van hare ouders; dat dezen 's nachts op 't kerkhof kruiden gaan zoeken om daaruit een tooverfilter te bereiden, welke die liefde moet-doen ophouden; dat ze door dwergen worden geplaagd, terwijl dezer hoofdman, Kludde, de deur van Nellekens huis doet openspringen en 't meisje aldus gelegenheid geeft om samen te zijn met haar Floris, in wiens armen zij in slaap valt. Om alle opspraak te vermijden stemmen de ouders in 't huwelijk toe. En als Kludde aan 't meisje eenen kus verzoekt. die hem van een vroege ren vloek ontheffen zou, deinst Nelleken verschrikt achteruit, en Kludde zinkt in den openscheurenden bodem weg.

Of de toelichting van Kludde's gedrag niet te breed is uitgemeten in verhouding tot het geheel?

Wij meenen ja. En of ze genoeg belangstelling zal wekken naast de eigenlijke actie? Wij vreezen neen.

Typographisch is deze lentefantasie, die van de persen komt der drukkerij Plantijn, zeer netjes verzorgd. P.