Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 6

[p. 307]

Baron De Maere D'Aertrycke.

In memoriam Baron de Maere d'Aertrycke, 30 Januari 1826 - 7 October 1900. - Gent, A. Siffer, 1901 (191 p.).

Het verschijnen van dezen bundel, behelzende de voornaamste redevoeringen van Baron de Maere, geeft ons de gelegenheid hier eenige regelen te wijden aan de nagedachtenis van den waardigen man, die niet alleen in Vlaanderen maar ook in Nederland zooveel vrienden en goede bekenden telde.

Hij ontsliep nu een klein jaar geleden op zijn landgoed te Aartrijke in West-Vlaanderen. In Baron de Maere leed Vlaanderen een gevoelig verlies. Vele zijn namelijk de diensten door hem bewezen aan zijn land en aan de zaak die elk rechtgeaard Vlaming tot de zijne behoorde te maken.

Hij werd geboren in 1826 te Sint-Niklaas in Oost-Vlaanderen. Zijn vader, een Orangist, week na de omwenteling van 1830 uit naar het Noorden. De jonge de Maere ontving zijn opleiding te Deventer en te Amsterdam, en promoveerde daarna tot ingenieur te Parijs. Eerst in 1850 kwam hij terug naar België om zich te vestigen te Gent. Hier liet hij zich spoedig medesleepen in den maalstroom der politiek en in 1857 vinden wij hem terug als wethouder van openbare werken.

Een volledige biografie van den veelzijdig ontwikkelden man

[p. 308]

zou hier zeker misplaatst zijn. En toch moeten wij een woord zeggen van den ingenieur en wethouder van openbare werken, juist omdat zijn werkzaamheid als zulk zijn vaderland zoo zeer ten goede kwam. De stad Gent is aan de Maere heel wat dank verschuldigd, namelijk om de verbetering door hem gebracht in haar hygiënische toestanden. Gent had indertijd wel eenigszins het uitzicht van een Hollandsche stad, wegens haar vele grachten, alsmede.... wegens het vuil dat die grachten meestal tot sieraad strekt. Evenals men tegenwoordig ook in Holland begint te dempen waar het kan, zoo kon de Maere het niet vinden met de geuren welke uit de grachten opstegen, in de stad waar hij de openbare werken in zijn attributies had. In dit opzicht heeft hijdan ook menige verbetering aangebracht. Of die verbetering steeds gelijk stond met verfraaiing? Op goede gronden mag dit worden betwijfeld: want onze nuchtere tijd - en vooral is dit het geval met hen bij wie de macht berust - heeft vaak alleen oog voor de eischen der hygiëne. Zeker is het, dat de oude stadsgedeelten met hun kromme gevellijn een meer artistiek uitzicht hadden dan de monotone rechtheid van den modernen bouwtrant. Doch, hoe het conflict tusschen beide kan worden vermeden, dat ligt in 't duister voor menigeen. Ook voor den wethouder de Maere; en het is hem derhalve niet kwalijk te nemen, als hij, de ingenieur, de man der cijfers en formules, niets voelde voor het pittoreske der oude stad. Vóór een veertig jaar bestond de bezorgdheid over de aesthetica onzer steden nog slechts als embryo in het brein der wetgevers.

Zij kwamen eerst later, dle ideeën. Insgelijks bij de Maere; doch zij kwamen. Later geraakte hij zelfs zoo geheel en al onder de bekoring van het oude en eerbiedwaardige, dat hij de stichter werd van den Oudheidkundigen Kring te Gent, en een hartstochtelijk verdediger van de vaderlandsche historische gebouwen, die hij van lieverlede een warm hart was gaan toedragen. Hij was het nl. die het Gravenkasteel te Gent

[p. 309]

van den ondergang door slooping gered heeft, dat merkwaardig gedenkstuk uit onze oude Vlaamsche historie, waarvoor menig kunstkenner expresselijk de reis naar Vlaanderen ondernam.

Nu zijn werkzaamheid een zoo vaderlandsche kleur kreeg, moest de Maere spoedig een populair man worden. En dat was hij niet alleen in de stad waar hij woonde, maar ook te Brugge. Hij was het immers, die beschouwd mag worden als de vader van Brugge-Zeehaven, d.i. de direkte verbinding van Brugge met de zee. Zal het verwachte uitwerksel niet uitblijven? Ziedaar wat de toekomst moet leeren; doch zeker is het, dat deze nieuwe waterweg een edele en krachtdadige poging is om het oude stille Brugge te doen herleven. De Maere opperde het eerst onlangs verwezenlijkte denkbeeld in 1877 en hoewel hij nagenoeg overal onwil ontmoette, liet hij den moed niet zinken, en bleef strijden tot de zaak gewonnen was. Hoevelen moesten er niet voor het plan gewonnen worden! De eenen meenden den handel van Antwerpen te moeten verdedigen, de anderen vreesden voor Oostende, zonder te rekenen dat de Brugsche gemeenteraad zich in deze aangelegenheid, waarin de toekomst der stad op het spel stond, er zich lang onverschillig voor betoonde. Doch de Maere hield aan, en bekeerde ze allen, tot de zaak haar beslag kreeg, en hij, de liberaal, door het klerikaal ministerie - natuurlijk - gesloten werd buiten de uitvoering van het grootsche ontwerp. Echt Belgisch!

_* * _*

De Maere had langzamerhand een algeheele metamorfoze ondergaan. Daardoor, door zijn ontwaakte liefde tot de vaderlandsche archaeologie, werd hij ook gewonnen voor de Vlaamsche Beweging.

Hoewel geboren Vlaming, ja wegens zijn eerste opvoeding en zijn langjarig verblijf in Nederland bijna geworden tot

[p. 310]

een Nederlander, toonde hij zich, als wethouder, zeer laks tegenover de miskenning van het Nederlandsch in bestuurszaken. Hij bediende zich, in den Gentschen gemeenteraad, steeds van de Fransche taal, ook nadat zijn vriend Julius Vuylsteke er in 1869 door zijn energisch voorbeeld de moedertaal weer in hare eer had hersteld.

Ook deze tegenstelling laat zich verklaren. De Maere verkeerde immers uitsluitend onder de hoogere, ja, de hoogste standen, en ze zijn werkelijk witte raven, de leden van den Vlaamschen adel welke intellectueel niet tot Frankrijk zijn overgeloopen, en tegenover de vernederlandsching van Vlaanderen niet geheel vijandig staan. Zoover ging het nu juist niet bij de Maere; het was bij hem veeleer zwak- of lauwheid, en dat wist in 1867 de Regelings-commissie van het Nederlandsch Congres wel, toen zij hem aanzocht aldaar als voorzitter te willen optreden: een uitnoodiging welke werd aangenomen, en bij de Maere den ommekeer bestendigde. Van toen af voelde hij zich aangetrokken tot de moedige mannen die de belangen der Vlamingen als Nederlanders verdedigen; van toen af was de Maere Vlaamschgezind geworden, en zijn overtuiging werd met den tijd sterker. Hij zat het Congres voor in 1867 te Gent, en met zooveel beleid en bijval, dat hij ook voor de twee volgende, welke te Gent bijeenkwamen in 1891 en 1899, als 't ware de aangewezen man was. Ook in 1884 viel hem dezelfde eer te beurt in Brugge, en naar 't algemeen gevoelen was het dank aan zijn tact, dat het er, in de beruchte discussie omtrent taaleenheid en taalparticularisme, tot geen volledige scheuring kwam.

Nu twee jaar geleden fungeerde hij voor 't laatst. Nog immer schitterde hij als redenaar, die onze taal sprak met een gemak en zuiverheid zooals zelden in Vlaanderen wordt aangetroffen. Doch het was merkbaar, dat de last der jaren den intelligenten en werkzamen man zwaar op de schouders drukte. Het was niet meer de de Maere van vroeger, en de

[p. 311]

slag die op 7 October 1900 gevallen is, liet zich voorzien in een niet zeer verwijderde toekomst.

De redevoeringen en toosten, waarmede hij zooveel bijval mocht oogsten, en waarin hij herhaaldelijk zijn overtuiging uitsprak omtrent het goed recht der Vlamingen en ze meer dan eens de les las wegens hun tekortkomingen, zijn thans in druk verschenen. Het is een welkom aandenken aan den man, in wien Vlaanderen verloor een zijner beste kinderen, de Vlaamsche Beweging een harer warmste aanhangers, de Vlaamsche kunst een harer bekwaamste beoefenaars en verdedigers.

Aug. Gittée.