Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 6

[p. 129]

Een mei van vroomheid⁽¹⁾.

IV.

Onmiddellijk na het hevige tooneel, dat Bethjie's vraag om naar het klooster te gaan verwekt had, was vrouw Lowyckx in angstige opgewondenheid haren buurman komen opzoeken.

Bethjie's verzoek was als een ‘steen uut de lucht’ op haar gevallen. Haar slim doorzicht was zoozeer teleurgesteld en haar heerlijke droom van ‘huzetjies en renten’ zoo deerlijk in duigen geslagen geworden, dat ze tot onrechtvaardigheid oversloeg. Zonder eenige reden ging ze in Bethjie's vraag een soort van ‘opgezetten’ moedwil zien. Hare ruwe, onvoorwaardelijke weigering was niet de uitspraak van het natuurlijke, instinctmatige gevoel der moeder, die noode van haar kind scheidt, - ze sproot alleenlijk voort uit de verbittering, die het verijdelen van haar geliefkoosd, rijk huwelijksplannetje verwekte. Vrouwe Lowyckx kon niet begrijpen dat Bethjie's vraag uit den drang des harten opgeweld was. Zij kende het droomen en dwepen van het jonge gemoed niet meer, alles was berekening en belang bij haar en ze kon niet aannemen dat haar kind anders zou denken dan zij. Daarbij meende ze zoo zeker dat Bethjie met jongen Free vrijde, dat ze de vraag van 't meisje aan minnegrilletjes toeschreef. Ook had Bethjie dat moeten hooren.

- 't Is zeker omdat de vrieër nie' rap genoeg voruut en

(1) Vervolg en slot, zie bladz. 86.

[p. 130]

komt... De meistjies en hein tegenwoordig geen patientie meer... Of is 't omdat de vrieër no' de goeste nie' en is? De meistjies vollen nog ol vies den dag van vandage... En os hunder goestjie nie' seffens voldoon en is, willen ze subiet de weireld bedanken, ze spreken direkt van nunne te worden...

Bij die verwijten had Bethjie het betraande aangezicht opgeheven en gesnikt:

- Mo' moeder toch!'k En verstoo nie wa' da je wil zeggen...

-'k En verstoo nie! 'k En verstoo nie! had de verbolgen vrouw gegrinnikt. En geboort toch azo van geen krommen oos... 't Is lange da 'k in da spilletjie kloor zien... Vat je 't nu?

Het raadsel bleef voor Bethjie evenwel onopgelost.

Vrouwe Lowyckx deelde hare ontzetting aan ouden Free mee. Hij ook zag dadelijk de heele rij ‘huzetjies’ ontsnappen en er kwam een plotse wanhoop over hem om zijn ‘hovetjie’, dat niet rechtgetrokken zou worden.

- Wa' zeg je, vrouwe Lowyckx? 'k Ben der gheel verbauwereerd van....

- No 't klooster wilt ze goon! En 't en is geen zeggen an... Da gedacht zit in heur hoofd vaste... En z'heit 'n hoofd lik heur voder, God gedienkt zen ziele, 'k en zegge je mo da!... Mo' 'k sloegen heur eerder de beenen van heur lyf, of me konsentement te geven...

- 't En is oltemets no 't klooster van den hilligen Arioon nie, da ze trek heit? vroeg Free, die nochtans, trots zijn flegma, moeite had om te verbergen hoe dat nieuws hem hinderde.

- We zyn der wal mee met ons klooster van Arioon... Aldus zuchtte vrouwe Lowyckx gewichtig. Op deze woorden ontmoetten de zoolang onuitgesproken gedachten van de twee achterdochtige buurlieden malkander voor 't eerst. Bepaalder werd er over het gedroomde huwelijk van Bethjie met den jongen Free niet gesproken, maar nu was het voor beiden zonneklaar, dat de eene het huwelijk al zoozeer verlangde als de andere. De bedreigde berekeningen vereenigden hen en

[p. 131]

zonder woorden werd op dit oogenblik tusschen Free en vrouwe Lowyckx een verbond gesloten om met gezamenlijke krachten de in gevaar verkeerende ‘huzetjies’ te redden.

- Wor heit Bethjie da gedacht ghoold?

- Liefdegrilletjies... Os de vrieër 'n benouwde trunte, 'n koelt-de-pap of 'n Jan-terdt-zochte is, die niet rechtuut en durft spreken, kriegen de meistjies van die triestige gedachten. E meistje en verstaat geen stommen ambacht in kwestie van vryage...

Free erkende in dat portretje dadelijk zijnen neef.

- Dat de joengens e keer hunder herte rechtuut spraken... Os ze 'n meistjie geiren zien, zoe'n ze moeten zeggen, zoender doekstjies derroend te wienden: ‘Me kiend, 'k zien ik joen geiren!’ En 't zoe dermee gedoon zyn... E meistjie van drie maal zevene en kan do nie an weerstoon... Mo de joengens en hein geen courage mee'... Ze kommen met 'n boekee blommen vo' 't meistjie, en z'en durven 't jandorie nie zeggen... De oude menschen zoe'n hunder wal moeten upmaken.

Free begreep heel goed wat vrouw Lowyckx bedoelde en vooral wat zij met hare laatste woorden van hem verlangde. Hij ook dacht dat Bethjie's besluit voortsproot uit Free's lauwe manier van vrijen. Op de verdere stoutmoedigheid van den jongen man berustte thans hun beider hoop.

- Je sprikt lik 'n boek, gebeurvrouwe, e meistjie van twientig joor en is geen nunnestoffe. De joengens en moeten mo durven... De oude menschen gon 't hunder nog moeten leeren...

Nog denzelfden avond nam oude Free zijnen neef onder handen. De jongen was nog heel onder den indruk van de roerende ontmoeting met Bethjie in den tuin. Een stille weemoed lag nog wel in hem om de verijdelde begoocheling en om Bethjie's droefheid, maar verkwikkend werkte het nagevoel van zijne verzaking. Dàt was een goede, groote liefdedaad geweest, waarover hij in zijn treurnis zelftevredenheid gevoelde.

[p. 132]

Oude Free legde al zijne diplomatie aan den dag om zijn doel te bereiken. 't Was na het avondmaal, dat hij over de zaak begon te spreken - op dat oogenblik van rust, dat zoo prettig tot vertrouwelijkheid stemt. Het onweer woedde buiten altijd voort en verhoogde nog de gezelligheid van de stille kamer. Tusschen zijn pijptrekjes in begon de oude:

- Free, je zy' nu ol twientig joor. Den tijd go' zeere. 't Is nu ol twolf jaar da' je moeder - God gedienkt heur ziele - gestorven is. Je was nog zoo e kleen boontjie os ze stierf... 'k Hei je direkt by myn in huus genomen en 'k hei je verzorgd en upgebrocht lik'n eigen kiend. Is 't nie woor, Free?

De jongen knikte, zich afvragend waar die ongewone teederheid van zijn oom heen wilde.

- 'k Hei vo jen positie gezorgd... Je zy' nu orgelist in eene van de grotste kerken van stad. Der is meer of eene zaloersch van je. Is't nie woor, Free?

Free kon hoe langer, hoe minder wijs worden uit de slinksche omwegen van zijn oom.

- Mo' me werk en is toch nog nie gedoon, Free, 'k en zoe nog men hoofd nie grust meugen neere leggen... 'k Zoe nu nog willen da' je azo e pertig wuvetje koost, azo e meistjie van jen stand, entwat da wal is...

De blikken van den oude trachtten Free te doorzien; schalks glimlachend keek hij hem in de oogen. Jonge Free, ten hoogste verrast, antwoordde:

- Wal, wal, noenkel! 't Is nog ol den tyd... 'k En hei nu nog geen goeste van trouwen...

‘Wat bloodaard!’ dacht oude Free en zette verder zijn betoog voort.

- 't Wordt zeker tyd om der up te peizen, joengen, want 'k en ben ik toch nie gebouwd om eeuwig te leven en 'k zoe je nog wal willen zien met ol jen kleene kienders...

De jongeling antwoordde afwerend, onverschillig:

- Om te trouwen, noenkel, moe je getweeën zyn...

[p. 133]

Dat was een gewenscht woord voor ouden Free, die al dadelijk inviel:

- Ehwel! Getweeën? Is da' zo moeilik om vienden? 'n Jongen lik gy heit an ieder vienger e meistjienhangen, je 'n heit ze mor uut te kiezen..

En listig insinueerde hij nu:

- Mo die keuze is ol gedoon, nie wor, Free?

Het licht ging plotseling op voor den jongen man. Had hij maar een oogenblik getwijfeld aan den bedekten zin van ouden Free's woorden, deze laatste zou het hem wel spoedig belet hebben.

- Kom, kom, ging hij voort, 'k durven men hoofd verwedden da' 'k weten wien dat er jen hertenagel is. En zoe 't altemets ons geestig gebeurdochtertje nie' zyn?

Oude Free trachtte den jongen man weer fijn lachend te doorzien, maar deze beheerschte zich heerlijk en antwoordde wilskrachtig kalm, dat hij nooit om Bethjie gedacht had, dat hij niet wist waar zijn oom die veronderstelling vandaan haalde.

- Da 's toch e beetjie te straf, Free! sprak de oom, koppig aan het geliefkoosde vermoeden vasthoudend. Worom wil je azoo in 't dukertjie vrieën? Meugen me wynder da nie weten? 't En es toch geen zoende da je gy Bethjie geiren ziet...

- Mo 'k en zien ik Bethjie nie geiren, 'k late varen van der mee te vrieën... Wo' zyn jen gedachten, noenkel?

- Men gedachten? Men gedachten? Mo, men oogen zien 't spilletjie gheele dagen! Nu is 't e keer in 't hovetjie os je no 't meistjie an heur veister stoot te moenkelen, nu is 't e keer os je tegoore van 't lof komt, os je no den ommegank goot, enzovoorts! En je peist gynder da' me wynder da nie en zien? Awal joengen toch! En die blommetjies, die je no Bethjie's zen huus gedregen heit, wa beteekent dat oltegoore? Kom, kom! En steek et nie weg, da je gy Bethjie geiren ziet... De keuze is goed. Je go gylien overeen kommen lik Duuftjien

[p. 134]

en Willemientjie..... Gelyk van jooren, olle twee stille van karakteire en alle twee nog wa te verwachten... Ja, ja, en schudt azo jen hoofd nie, vrouwe Lowyckx heit de ponke, acht huzetjies...

- Mo noenkel, onderbrak jonge Free, ten einde zijn geduld en verontwaardigd, 'k zegge je nog e keer, da je je bedrogen heit. 'k En hei nooit van die diengen met Bethjie gesproken en 'k en hei nooit up heur gepeisd om te trouwen. Ten andere, Bethjie en is geen meistjie om te trouwen.

De jonge man gevoelde dat hij zijn heilige verzaking hier te verdedigen had en vond de kracht om tegen zijn hart in te huichelen. Overigens, de laatste beschouwing van zijn oom kwetste zijn fijn, belangeloos gevoel. Het was alsof hij een slijmende slak plotseling van zich moest afwerpen. De zekerheid van ouden Free omtrent de vrijage werd aan 't wankelen gebracht door den beslisten toon van zijnen neef, maar hij gaf de partij toch niet op.

- Ehwel, Free, os je gy vroeger up Bethjie nog nie gepeisd en heit om te trouwen, worom en zoe je der nu nie up peizen?

De stem van den oude verloor allen spottoon en werd vleiend, verleidend, haast smeekend.

- Wa zeg je do van, Free? 't Is e meistjie lik e sukerpeirtje... En 'k zegge 't je nog e keer, z' heit meer te verwachten of da je wel en peist. Je zoedt e ryk man zyn, Free, os je joen part der by zou leggen... Peist dor e keer goed up, joengen. En je 'n moe zo timiedig nie zyn! Je 'n moe nie benouwd zyn van 'n blauwe schene te loopen, want vrouwe Lowyckx en is tegen die trouwe nie', ter controrie ze 'n vraagt nie beter...

Jonge Free kon zich niet langer bedwingen. Hij zag de samenspanning van de twee oude buurlieden tegen Bethjie en hem, alleen gesteund op geldzuchtige berekeningen, en dat verbitterde hem ten zeerste. Er kwam als een soort van ridderlijkheid in hem om Bethjie tegen al dat geknoei te verdedigen.

[p. 135]

- Noenkel! Os ik trouwe, wil ik trouwen uut genegentheid en 'k en wil me nie' verkoopen, ol was 't vor al d'huzetjies van gheel de stad. En spreek me dor nie' meer van en loot me men goeste doen in zake van trouwen.

Nu was het oude Free, die zijn geduld verloor.

- Dor hei' je 't, zie! De joengens moeten hunder goeste doen om dwozigheden te verricht n. En os we wynder entwa' willen vor hunder walzyn, we krygen 'n hoope zottigheden nor ons hoofd. Da 's de dankboorheid vor ol 't gene da' je vor hunder gedoon heit.

Van dit oogenblik af waren de beide Free's in veete. De oude bleef dagen lang stuursch en sprakeloos; inwendig verwenschte hij den onwil van zijn neef en met innig hartzeer dacht hij voortdurend aan den verzwonden Cresusdroom. De jonge Free had de ongezellige, drukkende stilzwijgendheid wel willen onderbreken, maar de norsche uitdrukking van ouden Free's aangezicht ontnam er hem den moed toe.

Bij de buurvrouw was het niet gezelliger in huis. Vrouwe Lowyckx, die zich minder beheerschen kon dan oude Free, deed gedurig uitvallen tegen hare dochter en beschuldigde haar van allerlei slechte gevoelens. Het meisje verdroeg alles geduldig en vond slechts eenige verlichting voor haar verdriet door overvloedig te weenen, tot grooter ergernis van hare moeder.

Bethjie en jonge Free, die nu beiden wisten wat de oudjes tegen hen in 't schild voerden, vermeden van nu af malkander te ontmoeten en aan te spreken, om alle verder vermoeden te beletten. Nochtans had Bethjie als een onbestemde hoop geplaatst op jongen Free. Het had haar geschenen dat er als een belofte van hulp lag in het: ‘God zal 't beteren!’, waarmede hij haar tijdens hunne laatste ontmoeting getroost had.

Alleen vrouwe Lowyckx en oude Free spraken met malkander als voorheen, maar de verwachtingsvolle opgeruimd-

[p. 136]

heid der eerste meidagen had nu plaats gemaakt voor een gemeenschappelijke droefgeestigheid. Free had niets anders gezegd dan dat ‘de joengens den dag van vandage koppig waren lik d'ezels’ en dat ‘ze nie' en verstonden wa' dat er voor hunder walzien gedoon wierd’, maar vrouwe Lowyckx had hieruit alles begrepen. Het gewone klaagthema over ‘den dieren tyd’ werd nu vermengd met dat der ‘oendankboore, eigenzinnige kienders’ en de jammeringen gingen hunnen gang, dat het een aard had.

Nochtans bleven de oudjes van leederheid voor malkander overstroomen en de bezorgde voorkomendheid van ‘lief en zoetelief’ nam eerder toe. Free had met ongewone vrijgevigheid een ‘schoone pandfeeste’ gekocht om zijne buurvrouw voor hare ‘klakoords’ te bedanken. Vrouw Lowyckx was heel ‘confuus’ geweest, toen ze dat mooie geschenk kreeg. ‘Da' was toch te vele voor e stik of zes klakoords.’ Zij dacht er aan om Free een ‘schoone pupe’ te koopen. Kortom, trots de blijkbare ijdelheid van het huwelijksplan tusschen hunne kinderen, trots hunne droefgeestigheid, schenen de buurlieden toch nog, elk langs zijnen kant, een ander geheim plannetje te koesteren. De bekoring der vijftien vereenigde ‘huzetjies en de reste’ was te groot geweest om geen duurzame sporen in hun hart te hebben nagelaten. Stil en geleidelijk, als onbewust, gingen ze naar de bekroning van dien droom.

Het was op eene der laatste meidagen, dat vrouwe Lowyckx en Free naar eene veiling ‘bij sterfgeval’ gingen, buiten de Boeveriepoort, op een klein kasteeltje.

De ‘vendities volgen’ was een echte hartstocht bij vrouwe Lowyckx. Zij deed er zelden een aankoop; - als zij zag dat er geen ‘partiklieren hoozoord’ te doen viel, hield zij dadelijk op met ‘bieën’, - maar hare nieuwsgierigheid werd er aangenaam bevredigd door de uitstalling van alles wal een ander in zijn huis bezat en haar berekenende geest schepte er behagen

[p. 137]

in het nagaan der voor- en nadeelige ‘kooptjies’. Zij had zoo geestdriftig over de venditie buiten de poort gesproken, dat oude Free besloten had om er ook heen te gaan. ‘E mensch moest toch van tyd tot tyd 'n kleene distractie nemen’. In den grond ging hij er heen om lieftallig te zijn tegenover zijne buurvrouw.

Zij behoorden tot de eerste liefhebbers, die zich onder de tent, die voor de deur gespannen was, op de voorste bank neerzetten.

- Kykt e keer! De die van Lowyckx is do' weere. Ze 'n loot geen één venditie vorby goon. Ze go 't zeker weer ollemolle koopen...

Zoo luidde de spottende opmerking van Stanse ‘de proendelette’, die achter hen stond. Free hoorde de vrouw en zich eensklaps omkeerende, snauwde hij haar toe.

- Vrouwe Lowyckx en is geen proendelette, bazinne, en 't is beter slicht gekocht en goed betold... Verstoo je dadde?

- Och Gotte, mannetjie, en mak je nie kwood, 't en heit joen niemand entwa miszeid...

Free 's uitval scheen echter raak te zijn, want de vrouw bepaalde zich bij die enkele woorden.

Vrouwe Lowyckx gaf haren cavalier servant een lichten armstoot en fluisterde hem in 't oor:

- Loot ze grust, Free, 't is 'n vuletoenge...

De aandacht werd van dit gevalletje afgeleid door een luide stemmenverwarring, die langs den anderen kant opging. Het publiek was reeds talrijk en begon zich om de goede plaatsen te verdringen.

- Ost-je-blieft, Meneere, da's hier myn platse.

- Joen platse? Joen platse is up 't kerkhof, vrouwe, en neem 'et nie kwolik...

Een buitengewoon zwaarlijvig man veroverde zich met geweld naast de protesteerende vrouw eene plaats op de

[p. 138]

voorste bank in, zoodanig dat al de gezetenen op malkander geperst werden als haringen in een ton.

- Oei, men aksterooge!

- Kyk toch wa da je doet, dikke biertunne!

- Smyt hem van den bank!

Zoo kreunden en dreigden de slachtoffers van den zwaarlijvigen heer dooreen, doch luider dan al de overigen, riep Free:

- Is 't hoost gedoon gunter! Zie je nie da je de vrouwlien hier versmacht?

Free hief zich op zoo goed hij kon om dreigend te blikken op den indringer, die dood bedaard op de veroverde plek bleef zitten.

- 't Is worachtig lik of dat dien oede Free met de die van Lowyckx zou verkeeren. Och Gotte! ze 'n gon heur geen zeer doen.

Met halve stem deelde Stanse ‘de proendelette’ deze indrukken aan haren buurman mede.

De ‘stokhouder’ stelde een einde aan al dat gekibbel met een stilte gebiedend:

- Assa! Je 'n zyt gylien hier toch me gekommen om ruzie te maken en te ritsepeeuwen lik de kleene kienders... We gon de venditie begunnen! E magnifieke pendule met twee kandelabers, olles verguld en in goeien stoot. Wien stelt ze in? Met die pendule zyn d'euren nog e keer zoo lank. 't Is e stik van weirde.

- Dertig! klonk het, boven het gelach om de grappigheid van den stokhouder.

- En half!

- Twee en dertig!

- En half!

- Twee en dertig en half... 't Is vo te lachen zeker? wakkerde de stokhouder aan. Assa, wien nog?

De aanbiedingen stegen nog tot veertig frank. Met alle

[p. 139]

mogelijke voorzorgen nam de gelukkige kooper de klok en de kandelabers weg en dadelijk werd een opgezette hazewind door den leuken stokhouder geestdriftig als een ‘olderbesten wachthoend’ aanbevolen. En zoo ging de bonte optocht van allerlei huisraad en meubels door. ruim twee uren aaneen.

Bazinne Lowyckx en Free vermaakten zich uitstekend. Ze waren als op een voorstelling, waar de opgebrachte voorwerpen 't plezier voor de oogen leverden en de stokhouder met zijn kwinkslagen hen als een komiek deed lachen.

De venditie bracht hun nog andere aandoeningen mee. Of het de opgewondenheid van Free's gemoedstoestand of de onvoldoende zitruimte was? In elk geval had Free's voet dien van vrouwe Lowyckx gevonden en beide voeten schenen daar behagen in te scheppen, want zij verlieten malkander geen oogenblik meer. Free's voet waagde 't even zijn gezel lichtjes te drukken, als bij misgreep. Door de herhaling der drukjes scheen de voet te trachten een zeker inzicht te laten blijken. Eindelijk blikten Free en vrouwe Lowyckx malkander vluchtig, doordringend in de oogen; hij met een gemaakt ondeugend lachje, dat scheen te vragen: ‘begrepen?’, zij met een gezocht jonkvrouwelijke verrassing: ‘hoe durft ge? - Ja!’

- Nu gon we de wyn verkoopen! kondigde de stokhouder aan. Twee hoenderd flasschen Pontet Canet!

Een schenkbord vol glazen werd op de tafel geplaatst om te proeven. Honderd handen strekten zich begeerig uit.

- Geeft e glas olhier!

De zwaarlijvige heer, die totnogtoe sprakeloos gebleven was, werkte zich met geweld uit de opeengetaste menigte omhoog, reikend naar een glas.

- Assa! Met reden en manieren, ostjeblieft!! riep de stokhouder tot de al te ontstuimige proeflustigen. Hij nam zelf een glas en gaf het aan den dikken heer, dien hij van andere wijnverkoopingen als een ‘serieuse kooper’ kende.

Free en vrouwe Lowyckx zaten opeen allergeschiktste plaats

[p. 140]

om zonder moeite en ‘uut der eerster hand’ een proefslokje te kunnen nemen; ook versmaadden zij den wijn niet, al hadden ze niet den geringsten kooplust. Toen Free zijn glas geledigd had, zag hij voor zich nog een ander onaangeroerd staan. Ongetwijfeld was het aan de talrijke onverzade begeerigen ontsnapt. Met een echte goochelaarsbehendigheid verwisselde hij zijn ledig glas met het volle en hief het dan als een trofee, oolik lachend, omhoog om met vrouwe ‘Lowyckx nog e keer te tikken’.

- Avoes, Malvina!

Vrouwe Lowyckx lachte stil om Free's kwajongensstreek en deed hem bescheid.

De dikke heer kocht de eerste kaveling wijn waarover de stokhouder hem bescheiden, als een echte kenner gelukwenschte.

- Nu briengen we vuuf hoenderd flasschen Chambertin up tafel!

In werkelijkheid verscheen op de tafel een nieuw bord met proefglazen. Het gevecht der uitgestrekte handen begon weer. Free nam het te baat om weer een viertal glazen meester te worden voor zijn buurvrouw en voor hem.

Stanse ‘de proendelette’, die te vergeefs gepoogd had ook den wijn te proeven, merkte Free's handigheid op. Een hevige gramschap kleurde haar aangezicht en zeker zou ze heel wat gescholden hebben, had Free's bedekte uitval van zooeven hare stoutmoedigheid niet gekortvlerkt; toch waagde zij een nijdig:

- Elk ze recht!... Os 't vo' nieten is zoe'n z' hunder dood drienken...

Free hoorde en begreep de hatelijkheid, maar bleef doodbedaard zijn veroverde glaasjes ledigen.

Alweer was de dikke heer kooper. Nu volgden eenige kleinere kavelingen andere Bordeaux en Bourgogne, Rijnwijn, Port en Madera. Van dat alles werd de dikke eigenaar. Van

[p. 141]

dat alles ook proefden vrouwe Lowyckx en Free even overvloedig.

Stanse had het middel gevonden om zich over Free te wreken. Van alle kanten werden den oude halfgeledigde glazen, als door onzichtbare handen, toegeschoven. Stanse proestte hare dolle vreugde uit en de lachers stonden natuurlijk langs haren kant.

- De klutstjies en de groendetjies kunnen hunder ook dienen... 't Is zynder, die moeten proeven vo' den dikken, die 't ollemolle koopt!...

Free volhardde in zijne doodbedaardheid.

Toen alles verkocht was, stond hij welgedaan op en ging met vrouwe Lowyckx langs de buitenvest naar huis toe.

Een dikkende schemering omhulde daar reeds de zachtruischende linden, waar het wazige maanlicht doorheen drong.

De beide buurmenschen hadden het warm in het hoofd.

- Free, 'k hei dor met e por roo kaken gezeten! begon vrouwe Lowyckx, eerder schertsend dan verwijtend, zinspelend op het geval met den wijn.

- Wal, wal, Malvina! De wyn stond er toch om te proeven en wynder en hein olle dage d'okkozie nie om azo e gloozetjie te knappen... 't En was men ziele geen bucht, die wyn!

Free had Malvina's arm genomen en sloot zich dichter tegen haar aan. Malvina liet hem begaan.

- Free, hier stoon die huzetjies, worvan da 'k latst gesproken hein!

Er lag een bijzonder soort van teederheid in Malvina's stem. Free keek de kleine werkmanswoningen aan. Wat stonden ze daar flink! Kloek gebouwd, met zorg onderhouden. Elk een deur en twee vensters, een bovenverdiep met halve vensters. De ruitjes blikkerden als verleidende oogen! Free's hart smolt... Hij neeg zich plotseling over Malvina en gaf haar den conventioneelen kus, die komen moest.

De maan, de eeuwige koppelaarster, lachte aan den hemel

[p. 142]

met spottend medelijden om de twee oudjes, die malkander toch zouden krijgen, zonder de tooverwerking waarmede zy jonge menschenkinderen tot liefde bedwelmt.

V.

Daags voor Pinksteren verscheen de onderpastoor Lemaitre in 't huisje van bazinne Lowyckx. Hij begon met de gewone praatjes over 't weder, maar al gauw fluisterde hij gewichtig tot vrouwe Lowyckx, het hoofd een beetje scheef houdend en de handen wrijvend, naar pastoorsmanier:

- Vrouwe Lowyckx, 'k zoe je e keer willen alleene spreken.

Bethjie's moeder, wier nieuwsgierigheid hevig was opgewekt, en de onderpastoor verdwenen geheimzinnig in het zijkamertje, dat zorgvuldig dichtgemaakt werd.

Jonge Free had Meneertjie Lemaître op de hoogte gebracht van Bethjie's verlangen en hare tegenheden. In het gemoed van den jongeling was het plechtig uitgesproken ‘God zal 't beteren!’ ook niet uitgewischt en voortdurend had hij gezocht naar een middel om zijn buurmeisje bij te staan. Hij had niets beters gevonden dan alles aan den onderpastoor mede te deelen. Dat was ook de doeltreffendste hulp, die Free kon aanbrengen, want Meneertjie Lemaître stond bekend als een man, die van zijne parochianen alles wist te verkrijgen wat hij maar verlangde.

De verschijning van Meneertjie Lemaître had het steeds treurende Bethjie met een onbestemd gevoel van hoop vervuld. Het meisje vermoedde in de verste verte het doel van dit bezoek niet, maar toch verkeerde zij in de blijde verwachting dat er wellicht eindelijk hulp opdagen zou. Toen ze alleen in de keuken was blijven zitten, hoorde zij in het zijkamertje het gesis van een druk fluistergesprek, daarna het gesnik van hare weenende moeder... Eindelijk werd de deur langzaam geopend en Meneertjie Lemaître trad met een zegevierend

[p. 143]

lachje op Bethjie toe en zeide haar met zoetzalvende stem:

- Ehwel, iefrouw Liezebeth, jen winsch go volbrocht worden! Je moeder stemt er in toe, da je no 't klooster gaat.

Een plots geluk lichtte om Bethjie. Dat was nu de triomf van hare verbeelding en haar jong gevoel! In den eersten duizelenden roes vond het meisje geen woorden om uit te spreken wat hare ziel doorjuichte. Zij viel op de knieën voor den onderpastoor en kuste zijne handen. Alleen tot hare moeder kon ze zeggen:

- Och moeder! Wa mak je me gelukkig...

- Ja, kiend! zeide vrouwe Lowyckx met theatrale droefheid, 't is 'n harde sacrificie, die 'k doen vo je, 'n harde sacrificie...

Meneertjie Lemaître hield nog een lange toespraak over de hooge eer voor vrouwe Lowyckx een dochter te hebben, die als kloosterzuster den Heer zou dienen, vrouwe Lowyckx drong nog ettelijke malen aan op het ‘harde’ van de ‘sacrificie’ en Bethjie juichte inwendig voort over de verwezenlijking van haren droom. Nu zou ze daarheen gaan, bij zuster Angelica!

De avondschemering begon reeds, toen de onderpastoor eindelijk vertrok met de woorden:

- 't Go morgen 'n gelukkige, christelijke Sienxen zyn vo joender.

Vrouwe Lowyckx vond dat de onderpastoor geweldig lang gebleven was. Ze brandde van ongeduld om het nieuws aan ouden Free te gaan mededeelen. Dat nieuws was immers hoogst gewichtig voor hun huwelijksplan. De laatste hinderpaal was uit den weg geruimd en nu konden zij hunnen gang gaan. Zoodra Meneertjie Lemaître de deur uit was, bevond vrouwe Lowyckx zich bij ouden Free.

Toen jonge Free een uur later van 't lof terugkeerde zat vrouwe Lowyckx nog altijd in de keuken naast ouden Free te ‘koekeloeren’. De verschijning van den jongen man stoorde het gemoedelijke tête à tête der oudjes. Zij werden

[p. 144]

een oogenblik weder zeer ernstig en vrouwe Lowyckx herhaalde met nadruk, opzettelijk voor jongen Free, ofschoon zij zich tot ouden Free richtte:

- Ja, gebeur, die sacrificie doe 'k vo men eenig kiend! 'k Loot heur no 't klooster goon omdat 't heur goeste is. 'k Hei 't van den achternoene an Meneertjie Lemaître beloofd.

Oude Free antwoordde heel ernstig:

- Ja, 'n oeder doe toch zovele vor e kiend...

Die woorden, waarmede de oudjes zich zelf paaiden, maakten op jongen Free geen indruk. Hij had de geleidelijk groeiende vrijage van zijn oom met bazinne Lowyckx doorzien en vatte dadelijk dat er volstrekt geen opoffering lag in vrouwe Lowyckx's toestemming. Het nieuws vervulde hem op 't eerste oogenblik met vreugde om Bethjie. Maar trots de versterving, die hij zijne wordende liefde opgelegd had, trots zijne plechtige verzaking aan het meisje met de wondere geloofsoogen, vervulde hem thans eene diepe weemoedigheid. Geen greintje bitterheid, geen de minste neiging tot verzet lag in zijn hart, hij berustte in't onvermijdelijke, maar zijne berusting was vol melancholie als het landschap in den Herfst bij 't sterven zijner weelde.

Free liet de oudjes weer alleen en ging in zijn geliefkoosd tuintje, aan den oever van 't reitje, om eenzaamheid te zoeken. Het was alsof een zware vermoeienis zich van den jongen meester gemaakt had en hij nu stilte en rust genieten wilde.

Alles lag daar zóó helder in de blauwwitte manestralen, dat het licht uit de aarde en niet uit den hemel scheen te komen. Een wonderbaar licht! Het steeg hoog, heel hoog op met donzig gestreel rondom den hoogen Lieve-Vrouwen-toren, hooger op naar het uitspansel, waar het den weifelglans der starren overscheen; het verontstoffelijkte met een zacht waas den lijnenbloei der oude heerenwoon, die daar verrees als een gestolde droom van wereldsche weelde; het gleed langs het koele water met glimmenden weerschijn en trok een zilver-

[p. 145]

klare voor tot onder den donkeren brugboog, waar het geheimzinnig leefde en stierf als in een grot.

Alles was zóó blank, zóó stralend blank, dat de witbloeiende boomenkruinen in dat kuische licht haast verdwenen. De blankezwaan, die eens op dien wonderlijken eersten meiavond, als een geluksbode naar Free was toegeroeid, legde geen wit glanspunt meer op het lichtende water, nu hij langzaam, geruischloos, op de zilvervoor onder den brugboog wegsmolt. Free had het weemoedige gevoel, dat die witte vogel iets van hem wegvoerde, iets blanks als dien blanken nacht, - den teederen, kuischen droom zijner jeugd.

En al de klokken begonnen nu te luiden voor den Pinksterhoogdag! De Salvatorskathedraal zette de hymne in met zwaaiende bronstrillingen, die in plechtige herhaling ontploften; dan viel de zachtere Lieve-Vrouwenklok in, als de vrouwelijke stem in een tweezang; dan volgden St-Jacobs en St-Walburga, St-Gillis en de Magdalena, St-Anna en Jerusalem met hoog en laag, met kort en uitdeinend geluid in het aanzwellende koor; de Roode en Zwarte Zusters, de Begijnen en de Theresianen kwamen haastig aangeklepeld met zilverige slagjes, fijn als kinderstemmetjes. Al de klokken van de vrome stad leefden! Ze kwamen van bij en ze kwamen van ver, ze slingerden malkander hun geestdriflig gejubel toe, ze botsten met hun metaalslagen tegen malkander aan, losten zich in malkander op, vlogen over dak en torenspits, verwekten ginder hoog een leven boven het menschenleven en deden door de bewogen lucht als op reuzenwieken één machtige, ontroerende en verrukkende harmonie zweven.

‘Ave Maria!’ Dat was het slagwoord, dat uit Bethjie's hart opwelde, terwijl hare extatische geloofsvervoering, op 't maanheldere kamertje, haar geluk voor 't Lieve-Vrouwenbeeldje in gebeden uitstortte. ‘Ave Maria!’ De klokken namen 't in hunne vlucht mee en herhaalden 't hoog in de lucht, dichter bij den hemel...

[p. 146]

De klokken luiden het slagwoord van ons hart.

Free, wiens doffe vermoeidheid nog aanhield, werd door de triomfantelijke klokkenvlucht als bedwelmd. Die hooge vreugde kon hem niet meevoeren. Alleen toen de klokken de eene na de andere stilvielen en hunne klanken traagmoede lieten uitsterven, kwam er overeenstemming tusschen Free's gemoed en de hemelmuziek. Als met moeite bimbamden nog, heel ver, de kwijnende, gerekte tonen van een paar zilverklokjes. Het wegstervende slagwoord van Free's hart werd door die zwakke geluiden opgenomen en eindeloos ver, uitzuchtend als met menschelijke ontroering, ging het: ‘Liezebeth! Liezebelh...’

Free's droomerij werd afgebroken door vrouwe Lowyckx en ouden Free, die samen in het hofje kwamen. De oudjes, die maar voor zich zelf meer schenen te leven, bekommerden zich om den jongen niet en zetten hun gesprek voort.

- Zie je dadde, Malvina, die hage zoe'n we uutsmyten en verplatsen, dien hof zou ton schone vierkant zyn en den hof van 't ander huus en zoedt er nie by verliezen.

- Inderdood, Free! antwoordde Malvina, die er nu geen bezwaar meer in zag de haag te verplaatsen, vermits het een gemeenschappelijken eigendom zou gelden.

Jonge Free kon het spotlachje niet bedwingen, dat de pieterige berekeningetjes van zijn oom hem om de lippen wekten, en terwijl hij even opschrikte voor de twee ratten, altijd dezelfde, die haastig met den veroverden buit, dwars door 't reitje, naar hun hol zwommen, dacht hij onwillekeurig aan het aanstaande huwelijk der oudjes - huwelijk zonder liefde, maar met veel veroverden buit van ‘huzetjes en de reste’.

Maurits Sabbe.