Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 6

[p. 264]

Verslag van het bestuur der afdeeling Gent.
(Juli 1899 - Juli 1900.)

I. Leden en Bestuur.

Verleden jaar telde onze Afdeeling 499 leden. Er werden van de lijst geschrapt 17 wegens vertrek of overlijden, 40 wegens ontslag of weigering van betaling. Het grootste deel dezer ontslagen zijn leden der ‘Société flamande pour la Vulgarisation de la langue française,’ die het schoone doel van het Willems-Fonds niet begrijpen. Integendeel lieten zich 20 nieuwe leden inschrijven. Het ledental onzer Afdeeling beloopt dus tot 462. Dit zijn de getrouwen. Laat ons hopen dat dit getal al ras zal aangroeien.

Het Bestuur onzer Afdeeling was voor het dienstjaar 1899-1900 samengesteld als volgt: MM. Paul Fredericq, voorzitter; V. Van Wilder, ondervoorzitter; A. Van Werveke, bestuurder der Volksboekerijen; D. Duyckers, schatmeester; J. Sanglet, secretaris; E. Cleppe, V. De Vleesschauwer, A. De Waele, E. Heylbroeck, J. Lemajeur, H. Meert, O. Proost, J. Roelant, Osc. Roels, G. Semey, J. Van Renterghem, D. Verraert, Pr. Vermeulen en B. Wante, leden.

Den 11 November 1899 onderging het Willems-Fonds een gevoelig verlies. Een onzer ijverigste bestuurleden, de heer Jan Roelant, stierf na eene pijnlijke ziekte in den ouderdom van 52 jaar Het groot aantal der leden, dat de begrafenis bijwoonde, bewijst genoeg, hoe de overledene de achting van eenieder bezat. In het sterfhuis sprak onze voorzitter in naam van het Bestuur een laatste vaarwel tot den overledene.

II. Volksvoordrachten.

Vijftien openbare en kostelooze Volksvoordrachten werden door de zorgen van ons Bestuur ingericht, allen opgeluisterd door de uitvoering van zang-, muziek- en tooneelstukten.

[p. 265]

Zij hadden in de volgende orde plaats:

1.	5 November 1899. D^r Victor Fris, dokter in geschiedenis, over den Toestand in Zuid-Afrika.
2.	12 November 1899. Gust. Semey, bouwkundige, over: Het teekenonderwijs.
3.	19 November 1899. J. Vercoullie, hoogleeraar, over: Jochem van Ondere.
4.	26 November 1899. Paul Fredericq, hoogleeraar, over: De Vredesconferentie in den Haag.
5.	3 December. Felix Van Eecke, onderwijzer, over: Eene oude Spreekwijze.
6.	10 December. Victor Van Wilder, regent aan de Middelbare School, over: Eene misdaad onzer Eeuw.
7.	17 December. A. Van Geluwe, bediende, over: De beweging voor de Zondagrust hier en elders.
8.	24 December. A. Buyssens, over: Zwitserland (met zichten).
9.	7 Januari 1900. Paul Fredericq, hoogleeraar, over: De Evenredige vertegenwoordiging bij de Kamerkiezingen in België.
10.	14 Januari 1900. G.D. Minnaert, oud-paedagogisch opzichter onzer stadsscholen, over: Verplichtend onderwijs.
11.	21 Januari 1900. Joz. Sanglet, onderwijzer, over: Onderwijs.
12.	28 Januari 1900. G. Semey, bouwkundige, over: de stad Ieperen (met zichten).
13.	4 Februari. Osc. Proost, bediende, over den Kapelaan van Bardelo.
14.	11 Februari. J. Ten Berge, leeraar, over: Zweden (met zichten).

[p. 266]

15.	18 Februari 1900. O. Van Hauwaert, leeraar aan het Koninklijk Athenaeum van Gent, over: Het Algemeen Nederlandsch Verbond.

Het toon- zang- en tooneelkundig gedeelte werd vervuld door de dames Duchêne en Robert, de juffrouwen Ang. Bauwens, Zenaïde De Mulder, Jeannette De Vetter, L. Glazemackers, Juliana Frechier, Rachel Merre, H. Roegiers, Alice Sambaer, Van de Walle en Rach. Van Heddeghem, de Heeren Leo Baes, J. Boeckmeyer, A. Buyssens, J. Crappé, P. De Martelaere, A. De Pauw, K. De Rudder, René De Rijcke, Jan De Saegher, E. De Schuyter, C. De Vriese, Leo Duchéne, J. Duysburgh, Eeckhaute, A. Gazelle, F. Goossens, Ad. Hoefman, Mich. Julien, F. Kroegman, Em. Martin, H. Marto, R. Mathieu, Jul. Moulinas, Raymond Padt, Parmentier, E. Raes, J. Sanglet, Scheppenhauser, Spriet, Lod. en Vict. Van den Hoeck, E. Van der Venne, Veeckman en Van Hanswyck.

Aan allen die medegeholpen hebben tot het wellukken onzer voordrachten onze innige erkentelijkheid.

Zijn er eenige Fransche ‘vulgarisateurs’ die onze Afdeeling verlieten, het volk integendeel heeft beter ons streven begrepen. Alle Zondagen was de groote zaal van het Lakenmetershuis stampvol, ja, dikwijls was ze te klein en moesten honderden terugkeeren. We moeten ook zeggen dat de voordrachten evenals de concerten puik ingericht waren.

Gedurende het dienstjaar 1899-1900 had voor de 3^e maal de prijskamp W. Rogghé plaats onder de leerlingen van de hoogste klasse onzer Stadsjongensscholen. Tijdens de 4^e concert-voordracht werden aan de 3 bekroonden hunne prijzen afgegeven met een diploma als herinnering.

Het waren:

1^e	prijs (50 frank): Masson Jozef, leerling der school Godshuizenlaan;

[p. 267]

2^e	prijs, 25 frank: Cornee Gustaaf, leerling van de Spanogheschool.
3^e	prijs (boekengeschenk ter waarde van 10 frank): Van de Weghe Leo, van de school Muinkbrugstraat.

Het edelmoedige voorbeeld van Mev. Wed. W. Rogghé vond dit jaar navolgers: de Heer en Mevrouw De Weert en een ongenoemde lieten het Algemeen Bestuur van het Willems-Fonds toe, prijskampen in te richten onder de leerlingen der kostelooze Stadsmeisjesscholen, onder de weesjongens en de weesmeisjes. Aan de bekroonden werden ook dien dag hunne prijzen afgegeven.

Voor de vierde maal zal de prijskamp Rogghé thans plaats hebben. Wij nemen de gelegenheid te baat om openlijk onzen dank uit te drukken aan Mev. Wed. W. Rogghé en aan de stichters van de verschillende prijskampen van het Willems-Fonds, voor de milde hulp, die zij verleenen om het beoefenen onzer moedertaal aan te moedigen. Wij moeten ook het Gentsche Stadsbestuur bedanken, dat ons dit jaar weer de gewone jaarlijksche 3000 fr. subsidie toekende.

Den 28ⁿ Augustus 1899 werd aan den vader der Vlaamsche Beweging, J. Fr. Willems, een standbeeld opgericht. Aan de onthulling er van nam onze Afdeeling deel.

Vele onzer leden woonden ook de werkzaamheden bij van het XXV^e Nederlandsch Taal- en Letterkundig Congres gehouden te Gent den 28, 29 en 30 Augustus 1899.

Volksboekerijen.

A. Nieuwe werken. 1^o Geschenken. Het Bestuur ontving dit jaar geen enkel geschenk van boeken. Gelezen romans zouden nochtans zeer welkom zijn. Hoe dikwijls wordt niet een werk, nadat kennis genomen is van den inhoud, voor goed in het boekenrek weggeborgen, terwijl door het aan onze boekerijen te schenken, hoe ontnaaid ook, men aan honderden menschen een dienst zou bewijzen. Daarom doen wij een oproep tot alle

[p. 268]

medeleden, dat ze de door hen gelezen boeken naar onze bibliotheken zouden sturen.

2^o Aankoopen. Dit jaar werden 490 nieuwe werken naar de boekerijen gezonden, deels ter vervanging van versleten exemplaren, deels een vermeerdering van den catalogus.

B. Dienst in de boekerijen. De heer J. Heylbroeck, hulpboekbewaarder van boekerij n^r 2, overleed op het einde van het bestuurjaar. Hij was een oprecht stipt bediende, en een der eersten die het Bestuur in den dienst der boekerijen heeft bijgestaan. Hij werd in boekerij n^r 2 als lokaalbewoner vervangen door den heer Horion en als hulp-boekbewaarder door den heer Crevaels.

C. Propaganda. De heer H. Keurvels, opsteller van het Vaderland, welke nooit een gelegenheid laat voorbijgaan om de aandacht te vestigen op onze nuttige instellingen en welwillend de berichten opneemt, welke wij hem sturen, ontvange hier onzen warmen dank. Ook het Laatste Nieuws en het Volksbelang hebben om dezelfde reden recht op onzen lof.

D. Catalogus. De laatste exemplaren van den tweeden druk van den Catalogus onzer 4 volksboekerijen zijn uitverkocht. De kopij voor een derde uitgaaf is gereed. Daar die boekjes echter aan minderen prijs verkocht worden dan ze hebben gekost, zal het Bestuur moeten onderzoeken of de nieuwe onderneming gedurende het aanstaande bestuurjaar kan doorgaan.

Het zal wel niet ongepast zijn te wijzen op de groote uitgebreidheid van het gebied, dat de lectuur van ons volk heeft ingenomen.

Niet alleen heeft het Willems-Fonds de eerste openbare volksboekerij alhier gesticht en alzoo den lust naar zelfonderricht onder de Gentsche bevolking doen ontstaan en ontwikkeld, maar het heeft, dank zij een oordeelkundige keus van de lectuur, den smaak van den geringen man gelouterd.

In den beginne werden bijna niets dan romans uitgeleend, gekozen onder de eenvoudigste nationale schrijvers. Thans

[p. 269]

behoort ook. nog wel het meerendeel der in lezing gevraagde boeken tot denzelfden aard, maar het gehalte van de schrijvers is verbazend gestegen; wat meer is, nevens de lezers, voor wie het aangename tijdverdrijf de hoofdzaak is, schaart zich een aanzienlijk getal ontwikkelde kleine burgers en werklieden, die trachten door zelfstudie zich in een of ander vak te ontwikkelen.

Het Bestuur heeft dan ook in de laatste jaren niet geaarzeld gehoor te geven aan de aanvraag naar nieuwe populaire werken op allerlei gebied, en het smaakt de voldoening te zien, dat zijne poging met goeden uitslag wordt beloond.

De catalogus in handschrift, tot heden zorgvuldig bijgehouden, vermeldt oorspronkelijke en vertaalde werken van schrijvers behoorende tot 24 (vier en twintig) nationaliteiten. De afdeeling

Zedenleer en Wijsbegeerte bevat gewrochten van 73 schrijvers.

Opvoedingsleer en Onderwijs gewrochten van 61 schrijvers.

Rechtsgeleerdheid gewrochten van 10 schrijvers.

Staatkunde gewrochten van 15 schrijvers.

Staathuishoudkunde gewrochten van 86 schrijvers.

Nijverheid en koophandel gewrochten van 15 schrijvers.

Statistiek gewrochten van 2 schrijvers.

Wiskunde gewrochten van 9 schrijvers.

Werktuigkunde gewrochten van 6 schrijvers.

Sterrekunde gewrochten van 11 schrijvers.

Natuurkunde gewrochten van 23 schrijvers.

Weder- en klimaatkunde gewrochten van 4 schrijvers.

Scheikunde gewrochten van 12 schrijvers.

Natuurlijke geschiedenis gewrochten van 11 schrijvers.

Dierkunde gewrochten van 17 schrijvers.

Kruidkunde gewrochten van 8 schrijvers.

Delfstofkunde gewrochten van 1 schrijvers.

Aardkunde gewrochten van 3 schrijvers.

Ontleedkunde en levensleer gewrochten van 9 schrijvers.

Voeding. - Huishoudkunde gewrochten van 21 schrijvers.

[p. 270]

Gezondheidsleer bevat gewrochten van 56 schrijvers.

Land- en hofbouwkunde. - Veekweek gewrochten van 77 schrijvers.

Stielen en ambachten gewrochten van 48 schrijvers.

Wetenschappelijke mengelingen gewrochten van 60 schrijvers.

Schoone kunsten gewrochten van 58 schrijvers.

Letterkunde: Geschiedenis. Critiek.

Taalkunde. Prosodie. Vlaamsche beweging gewrochten van 138 schrijvers.

Dichtkunde gewrochten van 200 schrijvers.

Tooneelkunst gewrochten van 143 schrijvers.

Romans gewrochten van 888 schrijvers.

Letterkundige mengelingen gewrochten van 21 schrijvers.

Algemeene aardrijkskunde. Wiskundige aardrijkskunde gewrochten van 14 schrijvers.

Staatkundige aardrijkskunde. - Volkskunde. Reizen gewrochten van 245 schrijvers.

Algemeene Geschiedenis gewrochten van 6 schrijvers.

Geschiedenis van den Voorhistorischen tijd. Geschiedenis van de Oudheid gewrochten van 25 schrijvers.

Geschiedenis van de Middeleeuwen en van den Nieuwen Tijd gewrochten van 9 schrijvers.

Geschiedenis van Noord- en Zuid-Nederland gewrochten van 145 schrijvers.

Geschiedenis van vreemde landen gewrochten van 71 schrijvers.

Levensbeschrijvingen gewrochten van 45 schrijvers.

Monographieën gewrochten van 43 schrijvers.

Volkskunde gewrochten van 5 schrijvers.

Werken van gemengden inhoud gewrochten van 35 schrijvers.

Zonder vrees van tegenspraak mogen wij bevestigen, dat de Gentsche Afdeeling van het Willems-Fonds de rijkste Volksboekerijen van Zuid-Nederland bezit. Maar het is een schat, die immer gedeeltelijke vernieuwing en standvastige vermeerdering vraagt: mochte dit wat meer geweten en veel beter begrepen worden!

[p. 271]

Stastistiek van de Volkboekerijen

zetel van de volksboekrij N^r	getal ontleeningen.
	Maatschappelijke wetenschappen.	Staathuishoudkundige wetenschappen.	Wiskundige wetenschappen.
1. Lakenmetershuis.	179	124	10
2. Van Wittenberghestraat, 15.	174	121	9
3. J.-F. Willemsstraat, 5	96	25	2
4. Kasteellaan, 23	116	64	12
	565	334	33

zetel van de volksboekrij N^r	getal ontleeningen.
	Natuurlijke wetenschappen	Ambachten.	Wetenschappelijke mengelingen.
1. Lakenmetershuis.	307	32	26
2. Van Wittenberghestraat, 15.	348	30	31
3. J.-F. Willemsstraat, 5	69	4	12
4. Kasteellaan, 23	139	17	176
	863	83	245

zetel van de volksboekrij N^r	getal ontleeningen.
	Schoone kunsten.	Letterkunde.	Geschiedkundige wetenschappen.	Mengelingen.	Totaal.
1. Lakenmetershuis.	19	16332	581	445	18055
2. Van Wittenberghestraat, 15.	33	10615	601	334	12296
3. J.-F. Willemsstraat, 5	16	9016	380	168	9788
4. Kasteellaan, 23	30	8919	727	351	10551
	98	44882	2289	1298	50690

zetel van de volksboekrij N^r	nieuwe lezers en lezeressen.
	Lezers	Lezeressen.	Totaal.
1. Lakenmetershuis.	153	111	264
2. Van Wittenberghestraat, 15.	93	70	163
3. J.-F. Willemsstraat, 5	64	30	94
4. Kasteellaan, 23	151	33	184
	461	244	705

zetel van de volksboekrij N^r	lezers en lezeressen.
	Lezers.	Lezeressen.	Totaal.
1. Lakenmetershuis.	317	205	522
2. Van Wittenberghestraat, 15.	288	207	495
3. J.-F. Willemsstraat, 5	161	85	246
4. Kasteellaan, 23	436	201	637
	1202	698	1900

[p. 272]

Rekening van het dienstjaar 1899-1900.

Ontvangsten.
Aandeel in de bijdragen der leden	fr. 1759 50
Toelage van het Gemeentebestuur	fr. 3000 50
Huur van het lokaal door het Alg. Bestuur	fr. 50 50
Ontvangen in de verschillende bibliotheken voor toegangskaarten, katalogussen en boeten	fr. 214 28
Verschillende ontvangsten	fr. 292 28
Totaal der ontvangsten.	fr. 5315 78

Uitgaven. Bibliotheken.
Aankoopen van boeken	fr. 1021 12
Binden van boeken	fr. 942 25
Bezoldiging der bedienden, lokaalhuur, licht en vuur	fr. 2380 83
Brandverzekeringen, enz.	fr. 96 85	fr. 4641 05

Voordrachten.
Vergoeding aan de Société des compositeurs	fr. 60 30
Huur der piano	fr. 35 30
Kosten van lantaarn	fr. 45 30
Begeleiding van den zang.	fr. 112 50
Verlichting, verwarming, onderhoud.	fr. 209 60
Verschillende uitgaven	fr. 40 75	fr. 503 15

Bestuur.
Vergoeding aan den Secretaris	fr. 100 75
Bodeloon	fr. 200 75
Drukwerk en verschillende uitgaven	fr. 162 26	fr. 462 26
Tekort op de rekening van verleden jaar		fr. 12 06
Totaal der uitgaven		fr. 5618 52
Tekort		fr. 302 74

De Ondervoorzitter,

V. Van Wilder.

De Schatbewaarder,

K.D. Duyckers.

De Voorzitter,

Paul Fredericq.

De Secretaris,

J. Sanglet.

De Bestuurder van de Volksboekerijen,

A. Van Werveke.