Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 4

[p. 113]

Uit Noord-Nederland.

Er is in eener onzer politieke tijdschriften een aardige prent, voorstellende de Nederlandsche pers (eene vrouw), zittende aan het strand. Ver in 't westen aan den horizont is 't Duivelseiland zichtbaar, links van 't strand de provincie Friesland. De pers richt haar verrekijker naar het Duivelseiland, doch Mr. Troelstra, die naast haar staat, zegt tot haar: ‘Je kijkt te ver, juffrouw, hierheen moet je zien’, en hij wijst op de letters ‘de zaak Hogerhuyzen’, die door provincie heen geschreven staan. Een eigenaardig, maar tevens onloochenbaar feit is het, dat iedereen zich hier te lande warm maakt over de ‘Dreyfus-zaak’, dat men overal spreekt over de ‘Dreyfuszaak’ en dat ‘de zaak Hogerhuyzen’ zoo zij niet de meesten koud laat, dan toch te weinig geestdrift en energie weet te wekken om een beweging dienaangaande op touw te zetten, die eclat maakt. Wel worden er lange artikels over geschreven in de ‘Telegraaf’, wel ziet men nu en dan een der sociale leiders verwoed het hoofd opheffen en vragen: ‘maar waarom wordt dit vonnis niet herzien? Is 't van minder waarde dat drie broeders onschuldig gevangen zitten dan één kapitein?’ Doch de stemmen zijn òf niet forsch genoeg, òf ze roepen niet in den goeden toon, want men luistert slechts met een half oor en van een herziening van het geding wil tot nog toe niemand weten. Het is een eigenaardige karaktertrek van den Hollander, dat zijn geestdrift zich spoediger uit voor een vreemde dan voor een landgenoot. Onlangs in een café-concert op de kermis hier ter stede was ik er getuige van hoe een mimiker met

[p. 114]

behulp van pruik en enkele kleedingstukken verschillende typen voorstelde. Onder meer kwamen ook Zola en Dreyfus aan de beurt. Een donderend hoerah en applaus verhief zich. Daartusschen snerpte plotseling een fluitje en alle toeschouwers keken woedend naar den man, die alzoo de algemeene geestdrift had durven storen. Had de man niet spoedig zijne afkeuring gestaakt, ik vrees dat hij in minder dan een minuut op straat had gestaan, maar hij koos eieren voor zijn geld en zweeg, bang gemaakt door al die booze gezichten.

Het woord: ‘geen profeet wordt geëerd in zijn eigen land,’ is in Holland vooral toepasselijk. Onze musici, en onze schilders niet minder hebben hun roem vooral aan het buitenland te danken.

Zie hoe rijk Cassel is aan schilderijen van onzen Rembrandt. Alma Tadema, de genaturaliseerde Engelschman, is van huis uit een Hollander. Vraag de rijke Amerikanen hoeveel doeken zij bezitten van Hollandsche schilders. Jozef Hallman en Kes vieren in Groot-Brittanje hunne triomfen. Alleen onze Hollandsche schrijvers ontvangen in hun land de eer die hun toekomt, doch dit ligt aan eene andere oorzaak.

De moeielijke Hollandsche taal eigent zich lastig tot eene vertaling en ofschoon tegenwoordig de werken onzer beste schrijvers in 't Fransch en 't Duitsch worden vertaald, 't blijft toch altijd eene zeldzaamheid. Wij Hollanders kunnen volop genieten van een mooi werk in een vreemde taal, omdat wij die taal kennen. Omgekeerd is dat niet het geval, en het valt niet te loochenen dat een oorspronkelijk werk met vertalen enorm veel verliest. Vertaal een van Vondels werken in het Fransch, Duitsch of Engelsch, en wat blijft er van over?

_**_*

De St-Nîcolaasstroom van nieuwe boeken is gekomen; dit jaar kwam er weinig, maar onder wat kwam, verheft zich het werk van Couperus, den man der subtiele woordkunst, der

[p. 115]

muziek van woorden, den man, die de zinnen voegt en opbouwt als kristallen, doorzichtige, etherische paleizen, doorgeurd met de wierook der wijding of de bedwelmende gardenia-geur van mondaine salons. Hier heeft hij gegeven een sprookje, Psyche, mij dunkt juist een onderwerp voor een talent als het zijne, en deze teere persoonlijkheid zal hij weten te behandelen met alle teerheid eigen aan zijn pen, die als gestuurd wordt door met fluweel omwoelde handen om zacht, vooral zacht te zijn. Plaats daarnaast de forsche, gespierde vuist van Cyriel Buysse, die met ruwe krassen en breede schetsen het beeld neerzet van het leven der Vlaamsche boeren in geheel zijn ruwe naaktheid.

Welk een contrast deze twee talenten! In hun genre beiden misschien even groot. De een roerend en aandoenlijk soms in zijn onomwonden platheid, de ander ons tot tranen toe bewegend om 't teer-weemoedige in zijn weergeven van smart; de een ons doende walgen om 't wreed zeggen der dingen, de ander ons gevend dienzelfden afkeer in zijn verfljnd beschrijven van wat zinnelijk is met doorzichtige sluiers van fatsoen.

Zoo zie ik ze in mijn verbeelding voor mij staan deze twee talenten als twee beelden. Buysse forsch, groot, ruw, een energieke kop op een breedgeschouderd lichaam, nonchalant in de kleeren, met groote, gespierde handen, een beeld van imponeerende kracht; en daarnaast Couperus, klein, tenger, fijn, netjes gekleed met een smetteloos overhemd, gesoigneerde, blanke handen, een beetje geparfumeerd, keurig gekapt haar, een salon-mijnheertje, wat verwijfd, wat al te mondain en toch met een fond van veel fijn gevoel, dat de menschen zenuwachtigheid noemen. Gij, Zuid-Nederlanders, kent zeker Schoppenboer, het laatste van Cyriel Buysse's werken. Psyche van Couperus is nauw de pers ontvloden; dus het zal nog wel eenige weken duren, eer 't voor 't leesgrage publiek verkrijgbaar is, dat liefst leest uit de bibliotheken voor 10 ct. per deel, en - de ware liefhebbers niet te na gesproken - liefst dan alleen een boek koopt, als 't voor een cadeau moet dienen.

[p. 116]

_**_*

De tijd van cadeaux breekt voor Holland weer aan. De 5^de December St-Nicolaasavond, nadert, en vanaf half-November trekken de winkelkasten hun mooiste plunje aan om koopgrage kijkers te verlokken. Ik weet niet welk feest bij u meer inheemsch is, ons St-Nicolaasfeest of het Kerstfeest uwer Zuiderburen. Ik heb het St-Nicolaasfeest eigenlijk altijd als iets typisch Hollandsch beschouwd, wijl noch Duitschland, noch Frankrijk, noch Engeland iets anders kennen dan Weihnachten, Christmas of Noël. Ook bij ons begint dat feest meer ingang te vinden, zooals zooveel, dat door ons wordt nagedaan uit andere landen, maar daarom wordt de St-Nicolaasvreugde niet minder. Onze kleinen vooral hebben reeds weken vooruit pret en zijn vol verwachting van wat de goede Sint wel zal leggen in de uitgezette klompjes. Worden zij wat grooter, dan gelooven ze spoedig niet meer aan St-Nicolaas en weten wel wie de klompjes vulde en hen al 't mooie speelgoed gaf. Maar het sprookje blijft, en juist dat oude sprookje, 't afgesleten verhaal van den ouden man, die op zijn geboortedag rondging bij de kinderen van armen en rijken, bevat zooveel schoons, zooveel van paedagogisch nut, zooveel leerrijks voor jonge, warmkloppende kinderhartjes. Het leert hun mededeelzaamheid en de behoefte om anderen te laten meegenieten van hunne vreugde. Of de goede Sint werkelijk heeft geleefd, dan of deze legende is ontstaan in 't brein van de een of andere sprookjesverteller, de bisschop zoowel als zijn volgers hebben bewezen menschen te zijn, die wisten wat er kan omgaan in een kinderziel, en die de gave bezaten om die fijne snaren te doen trillen.

En nu peins ik ten slotte mijn arm hoofd moede en spel de couranten na om te vinden belangrijke dingen, die ik de Zuid-Nederlanders zou kunnen meededen; maar ik vind niets dan enkele kleine nieuwtjes uit de kunstenaarswereld van musici en schilders, de aankondigingen van enkele onbedui-

[p. 117]

dende boeken, en de Kamerverslagen maken alleen melding van eene mooie rede van Troelstra over pensioensverzekering, waaraan hij ten slotte toevoegde een warm pleidooi voor algemeen kiesrecht, eindigende met een motie waarin de Kamer een platonische betuiging van ingenomenheid zou uitspreken met dit beginsel. Afgescheiden van zijn principen en richting roemt ieder Troelstra als een man van groot redenaarstalent en wordt hij door velen voor een der beste, zoo niet voor den besten spreker van de Kamer gehouden. Dat is zeker, hij is geen zwijgende in den lande.

Egb. C. vd. Mandele.