Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 3

[p. 287]

De E.V. in Wurtemberg en een nieuw stelsel van E.V.

Krachtens de grondwet die dagteekent van 1819, wordt de Tweede Kamer van Wurtemberg samengesteld uit 93 leden, waarvan 70 benoemd door de goede steden en de buitenarrondissementen, 13 door den adel, 6 door de protestantsche geestelijkheid, 3 door de katholieke geestelijkheid, één door de Hoogeschool van Tubingen (nl. de kanselier der Hoogeschool).

Sedert lang werd natuurlijk dat stelsel van vertegenwoordiging aangevallen. Eindelijk in Juni 1897 legde het Ministerie zijn ontwerp van herziening der Grondwet neder, krachtens hetwelk de meeste van hoogergemelde bevoorrechte leden der Tweede Kamer zouden overgaan naar de Eerste en de Tweede samengesteld zou worden uit 72 leden gekozen door steden en buitenarrondissementen, volgens het uninominaal stelsel en 21 benoemd door evenredige vertegenwoordiging.

In principe is dat stelsel niet slecht. Het poogt iedereen te vrede te stellen. Doch luister naar de wijze waarop men dit principe wil toepassen. Evenals in ons gezegend land heeft men er een handje aan in Wurtemberg om de beste zaken op de schandelijkste wijze te verknoeien. Het is nog veel erger dan hetgeen we in België bezitten of hetgeen waarmede men er ons bedreigt.

Primo, wat de verkiezingen voor de 72 eerste leden betreft, worden al de oude kiesomschrijvingen van 1819 onveranderd

[p. 288]

bewaard, uitgenomen dat Stuttgard, de hoofdstad, drie vertegenwoordigers krijgt in plaats van één. Volkrijke en onbevolkte districten krijgen alle dezelfde vertegenwoordiging: een groot voorrecht natuurlijk voor de plattelandsbevolking en het conservatief element. Ons ministerie heeft dat proper stelsel in onze provinciale kieswet ingevoerd.

Het doorluchtig Ministerie van Wurtemberg heeft ook voorgesteld de balloteering af te schaffen en wij hebben gezien dat er in ons land ook menschen zijn die droomen van eene zoo onverdedigbare gekheid.

Secundo, wat de verkiezing der 21 laatste leden betreft, in plaats van al de kiezers van heel het land te groepeeren in één kiescollege, verdeelt men ze in vier colleges: de Neckarprovincie benoemt 7 volksvertegenwoordigers, de Donauprovincie 5, de Schwarzwaldprovincie 5 en de Jagstprovincie 4. Ge ziet van hier de E.V. toegepast op eene verkiezing voor vier zetels! En waarop steunt het Ministerie om deze nieuwe gekheid te wettigen? Het wil de vertegenwoordiging der lokale belangen handhaven, net alsof dit niet reeds genoeg gedaan werd door de verkiezing der 72 eerstgekozen leden.

Wij stappen heen over verschillende andere bijzonderheden welke in dat ont werp ook besloten liggen en eveneens over den hekel zouden kunnen gehaald worden. Wij wenschen thans onze lezers bekend te maken met een nieuw stelsel van E.V. uitgedacht door den heer R. Siegfried van Königsberg in Pruisen. Deze heer heeft van de E.V. eene zeer grondige studie gemaakt en heeft een volledig ontwerp van herziening van het kiesstelsel voor Wurtemberg opgemaakt, dat ontwikkeld wordt in eene lijvige Duitsche brochure: Die Proportionalwahl. Ein Votum zur Würtembergischen Verfassungsreform, waarvan hij ook eene verkorte Fransche vertaling liet verschijnen: La représentation proportionnelle et la revision de la Constitution en Wurtemberg.

Zijn ontwerp is louter gesteund op het stelsel der E.V. Wij

[p. 289]

willen echter de aandacht vestigen op de nieuwigheden die hij er ingevoerd heeft.

Hij heeft nl. een dubbel doel nagestreefd: ten eerste, de vertegenwoordiging der lokale belangen handhaven (hetgeen gewoonlijk over 't hoofd wordt gezien in de stelsels van E.V.), ten tweede eene volkomen juiste verkaveling der zetels (iets waartoe geen stelsel tot hiertoe gekomen was).

De oplossingen, waartoe hij geraakt is, najaren opzoekingen, zijn uiterst belangwekkend en wel geslaagd. Wij twijfelen er echter aan dat zij aangenomen zullen worden, omdat ze, hoe eenvoudig ze ook wezen mogen, toch nog te ingewikkeld zijn, en ook en vooral omdat ze te rechtvaardig zouden zijn, iets waarvan men door den band heden ten dage nog bitter weinig wil hooren.

Ziehier het nieuw stelsel.

Heel Wurtemberg vormt één kiesdistrict.

Er bestaat dus slechts één model van kiesbulletijn, dragende al de namen van al de kandidaten, gerangschikt volgens de partijen waartoe ze behooren. Op dit bulletijn kunnen ook één of meer geïsoleerde kandidaturen voorkomen. De kiezer heeft slechts het recht van voor één enkel kandidaat te stemmen, doch, indien hij voor een alleenstaande kandidaat stemt, daar het kan gebeuren dat deze het betrekkelijk quorum niet bereikt, of wel dat hij veel stemmen boven dat getal bekomt en dat in ieder geval een groot getal stemmen aldus verloren geraken, zoo heeft deze kiezer het recht van door een bijzonder teeken aan te duiden op wien hij zijn keus zou vestigen, moest zijne eerste stem niet tellen.

Bij de verkaveling begint men met na te gaan of de geïsoleerde kandidaten zetels verdienen en al de overtollige stemmen worden gevoegd bij het getal stemmen der kandidaten die met hoogergemeld teeken begunstigd werden.

Verder wordt vastgesteld hoeveel zetels toekomen aan ieder partij.

[p. 290]

Maar welke zullen thans de gekozenen zijn van ieder partij? Met alle stelsels van E.V. zijn het degenen die de meeste stemmen zullen bekomen hebben; maar op die wijze zullen de kandidaten die het meest bekend zijn, dus die voorgesteld zijn door de groote steden, alleen gekozen worden. Daarom stelt de heer Siegfried voor, dat ieder partij hare lijst zal onderverdeelen in gewestelijke groepjes en, wanneer het er zal op aan komen de verkaveling te doen, zal men eene tweede maal de E.V. toepassen ook op die groepjes en zal men in ieder partij gekozen uitroepen, niet degenen die de meeste stemmen op hare lijst zullen hebben, maar degenen van ieder groepje die de meeste stemmen zullen bekomen hebben.

Dit stelsel is zeer vernuftig, doch schijnt ons overbodig. Inderdaad, 1º waarom Wurtemberg niet verdeden in vier colleges, die elk 20 à 25 volksvertegenwoordigers zouden benoemen? Op die wijze, hebt ge reeds eene eerste waarborg van vertegenwoordiging der lokale belangen; 2º ieder partij zal toch geene volledige lijst van 93 kandidaten voordragen, daar ieder wel weet dat ze slechts zal recht hebben op 10, 20, 30 of 40 zetels. Welnu de partijen kennen ongeveer hunne sterkte: ze hebben dus slechts hunne lijsten van kandidaten derwijze op te stellen dat vertegenwoordigers van alle gewesten er op voorkomen.

Het eenige dat, onzes dunkens, dient ernstig in acht genomen te worden, is de wijze waarop de heer Siegfried de verloren stemmen weet te gebruiken en door de veropenbaring dezer ontdekking heeft hij eenen grooten dienst bewezen aan de zaak der E.V.

_**_*

De heer Siegfried houdt zich ook onledig met het opmaken eener zeer omstandige bibliografie van al hetgeen verschenen is in alle landen over E.V., zoowel afzonderlijke brochuurtjes, als tijdschrift- en dagbladartikels. Wij sporen dus, in zijn naam,

[p. 291]

alle personen aan die in dezen zin werkzaam zijn geweest of een of ander werkje over E.V. kennen, er hem een afdruk te laten van geworden, of allerminst hem er den titel van bekend te maken, met de juiste aanduiding van de plaats waar het te vinden is, indien het een artikel geldt, de plaats en het jaartal der uitgave, indien het een brochure is. Het adres van den heer R. Siegfried is: ‘Plaats der Fransche School, Königsberg (Pruisen)’.

I.