Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 3

[p. 62]

Boekbeoordeeling.

Een artistieke kalender: L'An, verzen van Braun, platen van F.M. Melchers. - Brussel, Lyon-Claesen.

Ik vraag oorlof om, bij het Zuidnederlandsch publiek, dat meer en meer smaak toont voor geïllustreerde uitgaven, een werk in te leiden, dat ik al dadelijk durf voorstellen als een van de eigenaardigste en schoonste, welke in de laatste tien à vijftien jaar wel ergens het licht zagen.

Onder het zeer eenvoudige opschrift L'An, ‘Het Jaar’, zag te Brussel, bij den uitgever Lyon-Claesen, een soort van letterkundigen kalender het licht, waarvan de tekst, - een twaalftal kleine gedichten van den advokaat Braun, - wel niet van alle beteekenis ontbloot is, maar nog veel minder door opvallende hoedanigheden van vinding, plastieke kracht en woordklank uitmunt. De taak van den verluchter bestond hierin, bij elk van deze verzen een plaat te leveren, die op éen van de twaalf maanden zou betrekking hebben. En zie, wat den poëet niet was mogen gelukken, dat verwezenlijkte de illustrator op waarlijk verrassende wijs. Hij verpersoonlijkte elke van de maanden in een plaat, die zoo sprekend en volledig de eigenaardige indrukken, welke wij door den band van de ons omringende natuur daarin ontvangen, in ons geheugen terugroept, dat wij er haast boos om worden, dat het voorafgaand verzenstukje neuswijs genoeg is om zich in te beelden, dat het er bij noodig was om ons die plaat te verduidelijken.

Toch was Melchers er ver, zeer ver van af dát te doen, wat men in het Fransch aanduidt met de spreekwijs: chercher midi à quatorze heures Hij nam zijn toevlucht noch tot allegorie, noch tot symbolisme; den ouden rommel van den dierenriem haalde hij er niet bij; hij wendde zich eenvoudig tot de natuur zelf, en vroeg aan haar de lijnen en de kleuren, welke zijn gevoelsverbeeldingen zouden belichamen. Met andere woorden: hij zochten vond inden buiten, in veld en

[p. 63]

bosch, in weide en stroom, de motieven waarvan hij zich zou bedienen.

Wat hij ons in L'An aanbiedt, zijn dus landschappen, geen realistische, wel is waar, geen impressionistische zelfs, al speelde de impressie ook een vrij aanzienlijke rol in het ontstaan van de meeste van deze platen; veel meer wat ik bijna zou noemen intellektueele landschappen, indien ik niet bang was, dat men dit woord verkeerd zou uitleggen en gaan denken aan zeer pedante, op symmetrie en dergelijke opvattingen berustende, volstrekt en louter konventioneele samenstellingen.

Als ik zeg, dat Melchers' landschappen intellektueel zijn, bedoel ik daarmee, dat het interpretaties zijn, geen kopijen, interpretaties, vertolkingen juist van den indruk, welken hij zelf van elke maand heeft ontvangen; dien indruk nu, b.v. dien van verjongd- en gelouterd- zijn in Maart en April, dien van kracht en weelde in Juli en Augustus, dien van diepen weemoed in November, - doet hij uitkomen niet alleen door de bizondere koloratie, welke hij het verkozen hoekje land of bosch of stad bijzet, maar ook door een spel van lijnen, diedoor den kunstenaar niet willekeurig op het landschap toegepast, maar er integendeel uit afgeleid worden. Die lijn, welke wel degelijk in de natuur is, maar door den band door zeer weinig menschen, zelfs door niet vele landschapschilders en dan bijna uitsluitend door Engelschen gezien wordt, krijgt onder de hand van Melchers eenvoudig meer uitsprong, meer stijl.

Een enkelen keer slechts wijkt hij van de motieven van het landschap af. Dan gunt hij ons een blik in een huiskamer, wat hem niet verhindert, ook dáarin, bij middel van allerlei uitnemend bijeengebrachte bijzaakjes, en nog veel meer door daarbij passende kleur, de bedoelde impressie mede te deelen.

Ik meen, een jaar of twee nu geleden, in het sedert verdwenen tijdschrift Los en Vast een woord gerept te hebben van een reeks meestal kleine teekeningen en schilderijen, waarin Melchers het Zeeuwsche landschap in 't algemeen en het kalme,

[p. 64]

stille leven van de menschen in dat landschap op zeer eigen wijs uitgedrukt had. Bij die reeks kunstwerken, waarvan de aantrekkelijke eigenaardigheid destijds zeer werd geprezen, sluiten deze platen uit L'An zich onmiddellijk aan. Ook hier verplaatst hij ons naar de stille, tot droomen stemmende polderlanden van Walcheren of Beveland. Door en door Nederlandsch, speciliek Zeeuwsch en Vlaamsch, - Zeeuwsch, namelijk te Veere en in de omstreken van dit heerlijke stadje, Vlaamsch, namelijk te Brugge, Damme, en in de heerlijke vlakte tusschen beide plaatsen in - zóo komt zijn kunst ons hier voor. En dit nu vind ik juist zóo zonderling, zóo aantrekkelijk tevens in deze platen: de behandeling heeft bijna niets gemeens met die van alle vroeger en iater Nederlandsche, d.i. Hollandsche en Vlaamsche landschapschilders, en toch blijft dat echt Nederlandsche karakter zoo intens mogelijk!

De behandeling! - Deze vertoont onmiskenbare sporen van Japansche invloeden. Melchers behandelt tot zelfs het licht als was hij een leerling van Herosjighe of Oetamaro. Mij dunkt, dat het een waar tour de force moet geweest zijn, om met zulk een behandeling zoo opvallend Nederlandsch te kunnen zijn.

Al de platen uit L'An zijn zeker niet van gelijke waarde. Een tweetal, De Boomgaarden in Mei en De Sneeuw in December bevallen mij veel minder dan de andere. Maar De Scheepjes in April, De Garven van den Oogst, De Labeurvelden in Oktober, De heete Julimaand, zijn voortreffelijk. Daarin toont Melchers zich een ‘imagier’, die niet zoo licht zal overtroffen worden.

Voor een smaakvolle uitvoering zorgde de firma Lyon-Claesen. De tekst werd gedrukt op de persen van den Antwerpschen meester-prenter, Buschmann, den uitgever van De Vlaamse School. De kleurendruk van de platen laat zeer weinig te wenschen.

L'An verdient een plaats op de tafel van elk vriend van de kunst, - ook van de Nederlandsche kunst.

Pol de Mont.