Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 3

[p. 54]

Een nieuwe dramatische schepping.

Starkadd. Treurspel in 5 bedrijven en in verzen door A. Hegenscheidt (Van Nu en Straks).

Ik wilde, dat ik dit kleine opstel kon beginnen met woorden van zulk een heldertrotschen koperklank, dat zij, luidop gelezen, zouden luiden als het jubelgeschal van bazuinen.

Met werkelijken tegenzin zou ik, op dit oogenblik, mijn pen de gewoon gebruikelijke, kleur- en karakterloos alledaagsche woorden zien neerschrijven, waarmede, wij, tijdschrift- en ‘dagbladmenschen’ - dit laatste woord is van den geestigen kunstbeoordeelaar van de Rott. Courant, mijn goeden ouden vriend J. de Meester - jaar in jaar uit allerlei staatkundige verwikkelingen, het gehaspel van onze politieke partijen, handels- en haven- en andere stoffelijke belangen, plegen te bespreken. Immers, wat ik thans wil zeggen, wat ik al dadelijk, vóor al het andere, wat ik daarna nog mag te zeggen hebben, wil uitroepen, uitjubelen als een mare, die zeker, óok in Zuid-Nederland, ja, ik herhaal het, zelfs in dit onlitteraire, bij uitstek onlitteraire Zuid-Nederland, waar men de dichters wel kent en viert maar ze niet leest en nog veel minder koopt, het hart van velen met edele blijdschap zal vervullen, is een gebeurtenis zoo zeldzaam, dat men er zeer vaak, nauwelijks éens om de vijftig jaar de weerga van mag aantreffen, en zoo groot tevens, dat zij - kom! laat het mij nu zoo maar eens zeggen! - in b eteekenis met de opkomst of den val van een koning gelijk staat.

[p. 55]

Lezer! Nederlandsche lezer, gij, zeldzame, als witte raven zeldzame goede en edele, die de taal en de letteren van uw volk in uwe intelligente vereering even hoog stelt als de schilderkunst of de toonkunst of zelfs de politieke vooruitgang van uw volk, gij zult begrijpen, waarom ik er niet kon toe besluiten, met een enkel prozaïsch zinnetje, tusschen een bericht over de laatste gebeurtenissen in de Kamer en een bespreking van de jongste verkiezing te Dendermonde of zelfs tusschen de bespreking van een nieuw leesboek en een verslag over den finantiëelen toestand van onze spaarmaatschappijen in, zoo droogjes weg mede te deelen: ‘een jong Vlaamsch dichter heeft een treurspel geschreven.’

Ik wacht er mij wel voor te zeggen: ‘een nieuw dichter is opgetreden!’ Immers, de heer Alfred Hegenscheidt, wien ik dit korte opstel verlang te wijden, was reeds vóor een paar jaar en meer, zij 't ook in eenigszins beperkten kring, bekend als een van de rijkstbegaafden onder de interessante groep jongeren, waarvan het tijdschrift Van Nu en Straks van eerst al de meesten rond zich heeft weten te scharen, Vermeylen, Buysse, van Langendonck, Mesnil, de Meyere, van de Woesteyne, Streuvels, van Offel, de Marez, de Bom, Mennekens, enz.

Reeds in den eersten jaargang van deze aantrekkelijke, uitstekend verzorgde uitgaaf, verschenen van zijn hand een tiental sonetten, verheerlijkingen en karakterschetsen van eenige geliefkoosde groote toondichters als Beethoven, Glück, Bach, Wagner, - welke met hun breedgolvenden rhythmus, hun kernachtige woordenkeus, hun originaliteit van beelden, den geboren dichter, den evenzeer uitverkorene als geroepene, deden liefkrijgen en - bewonderen. Wie dat eerste deel van V.N. en Str. niet bezit, leze, in de bij Tjeenk Wellink in 1896 verschenen anthologie, Sedert Potgieters Dood, de kleine, uit die sonetten gedane keuze, en herinnere zich bij het lezen, dat de heer Hegenscheidt, toen hij deze eerste openbaar geworden

[p. 56]

verzen voltooide, nog als student aan de Brusselsche Hoogeschool was ingeschreven.

Intusschen geeft toch eerst Starkadd, het treurspel in verzen, waarmede de jonge dichter de laatste aflevering van het genoemde tijdschrift verrijkt heeft en dat nu pas eenige dagen geleden in boekvorm verschenen is, de volle maat van zijn zeldzame begaafdheden.

Ik wil er mij niet aan wagen - zou het overigens in deze niet hoofdzakelijk aan belletrie gewijde uitgaaf daartoe wel de rechte plaats zijn? - het breed opgezette en stout gevonden werk tot in zijn onderdeelen te ontleden of met andere van eenigszins gelijken aard te vergelijken. Het komt mij echter voor, dat niemand in onze taal - Rodenbach, van Eeden en Verwey alleen uitgezonderd - sedert heel, heel lang een dramatische schepping van zulk gehalte onderteekend heeft.

Geschreven in een uiterst zuivere taal, in verzen, gespierd en krachtig zonder eenige hard- of stroefheid, maakt het al dadelijk, door dien uiterlijken vorm, door klank en slag alleen, den indruk van te zijn het werk van een bij uitstek ernstig, mannelijk temperament, dat hoog doelt, omdat het zich ten volle bewust is ook veel te kunnen. En zeker is de inhoud zelf niet van aard, om dezen eersten, meer oppervlakkigen indruk te verzwakken. Buiten een drietal personages van weeker, wellicht eenigszins morbieden aard, zijn de andere, de ware hoofdfiguren, de oude Froth, de Skald Starkadd, de kanselier goudsmid Saemund toonbeelden van wilskracht en ondernemingszin, mannen met daden in de vuisten, kloeke, geheele zielen in kloeke, geheele lichamen.

Ik beloofde, noch te ontleden, noch te vergelijken. Ik zal mijn best doen, om woord te houden. Dit wil ik echter niet nalaten te zeggen: Starkadd bevat twee van de allervoortreffelijkste tooneelen, welke een modern dramaturg, om het even waar dan, heeft gevonden en uitgewerkt. Het eerste - is een tooneel

[p. 57]

van zedelijke grootheid en vorslelijken zieletrots: dat waar de oude Froth in den nacht op zijn slaapstede door zijn zoon doorstoken, zich den dolk, eigenhandig nu, in het hart stoot, om in zijn opvolger een koning te vrijwaren voor de schande, een sluipmoordenaar genoemd te worden. Het andere ontleent zijn overweldigende kracht aan de zeer gelukkige wijs, waarop de dichter een storm van menschelijken hartstocht, - de Berserkerwoede van den Skald Starkadd - doet harmonizeeren met een storm over land en zee, - het bij uitstek aangrijpende slot van het laatste bedrijf.

Het kan zijn, dat ik mij vergis, doch - naar mijn bescheiden oordeel - is er in Starkadd een zwakke zijde: het karakter van Froths dochter Helga. Wat ik in dit karakter minder gelukkig vind, is noch haar roerende eenvoud, noch haar innemende naïeveteit, maar die argelooze goedgelovigheid, dat overdreven vertrouwen in de goede bedoelingen van Saemund - den verrader uit het drama -, en een zoo willooze onderwerping aan zijn wil, dat zij bijna met zedelijke ontoerekenbaarheid gelijk staat.

Doch, ook ondanks deze zwakke zijde is Hegenscheidt's treurspel mij dierbaar als geen ander werk van dien aard, dat sedert Rodenbach's Gudrun hier in 't Zuiden werd geschreven.

Beter, - strenger en kompleter dan de eersteling van Maeterlinck, Malaine, - eenvoudiger, natuurlijker en krachtiger vooral, geeft het ons, zoo komt het mij voor, het recht, van zijn jeugdigen dichter niet enkel nog mooier werk, maar ook en vooral dien magischen invloed te hopen, die anderen, - jongeren als - en wellicht ook jongeren nog dan hij zelf zal bezielen tot het voltooien van deze trotsche taak:

Voor de Zuid-Nederlandsche letteren, eindelijk, een nieuw tijdvak van bloei te openen, dat, bij de heerlijke renovatie van na 1880 in het Noorden, niet te zeer mag afsteken.

Pol de Mont.