Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 3

[p. 316]

Boekbeoordeelingen.

Hubert Melis. Koning Hagen, treurspel in 5 bedrijven. - Vereerd met den derden prijs in den laatsten driejaarlijkschen wedstrijd van tooneelletterkunde, uitgeschreven door de stad Antwerpen.

De handeling heeft plaats in 't land der Bataven, lang vóor de komst der Romeinen, in den Heidensch-Germaanschen tijd.

Siegelinde, nicht en pleegdochter van koning Hagen, staat mijmerend bij een venster der vorstelijke woning naar de zee te turen en zegt:

‘Hoe streelend golven uwe gouden baren,
Geheimnisvolle zee, alsof zij wilden
De droomen wiegen, die ik aan uw strand,
In zoete hoop, bij 't windgefluister, droomde.
Hoe heugt het mij, toen hij voor 't eerst verscheen!
De sleutelbloem was in het veld gekomen,
En had de poorten voor de Lente ontsloten,
Die mildrijk - zeegnend kwam in 't land getogen’

Dit klinkt wel een beetje sentimenteel in den mond eener barbaarsche jonkvrouw, en heel het stuk is in dien toon geschreven, maar tevens in die fraaie, beeldrijke taal, welke, gepaard aan die statig golvende, sierlijke versmaat, het treurspel eene hooge waarde bijzet, ja, naar ons gevoelen, er de voornaamste hoedanigheid van uitmaakt.

Ziehier in breede trekken de fabel.

Koning Hagen, een sukkelachtige, jammerende grijsaard, heeft in zijne jeugd, uit blinden hartstocht voor eene schoone krijgsgevangene, zijne zwangere vrouw verstooten en wegge-

[p. 317]

jaagd. De arme zwervelinge, na het leven aan een zoontje te hebben geschonken, ware van kommer en ellende gestorven zonder de bemiddeling van den koning der Batten, die haar herkend en bij zich genomen had, vervolgens met haar getrouwd was en bij zijnen dood zijn rijk aan zijn stiefkind, Haduland, had overgelaten.

Toen de jonge vorst de lotgevallen zijner moeder gehoord had, zwoer hij plechtig, haar te zullen wreken op zijn ellendigen vader, wiens naam zelfs hij niet eenmaal wist.

Hij is de bondgenoot van koning Hagen geworden en tevens de verloofde van diens pleegdochter Siegelinde. De zuster van deze, Brunhilde geheeten, die zich met de liefde van Baldwig, Hagens wapendrager, moet tevreden stellen, is vreeselijk jaloersch en wil hare woede botvieren op iedereen. Gedreven door hare heerschzucht en haren blinden haat, hitst zij Baldwig aan om den vredelievenden koning van den troon te werpen. De samenzwering gelukt en het onbeminnelijk paar heerscht nu over het land. Het duurt echter niet lang, of iedereen begint over hunne tyranieke regeering te klagen en te morren, en de algemeene ontevredenheid slaat tot verontwaardiging over, als men verneemt, dat Brunhilde haren ouden pleegvader van 't gezicht heeft beroofd en ook misdadige plannen koestert ten opzichte harer zuster. Het volk staat op. Haduland komt met zijne krijgslieden de verongelijkten ter hulp. Er wordt een schrikkelijk gevecht geleverd, waarin koning Hagens getrouwen zegepralen. Brunhilde doodt zichzelve in razende wanhoop, en Haduland verzoent zich met zijnen vader, wiens eenig levensdoel daarmee bereikt is. De grijsaard sterft en 't jonge paar beklimt den troon, het weleer verdeelde land der Bataven in hun beider persoon tot éen rijk vereenigend.

Een belangwekkend, schoon onderwerp, dat de schrijver, blijkbaar nog onervaren in de tooneelkunst, tot geen boeiend drama heeft weten te verwerken. Men zou het niet zeggen,

[p. 318]

doch het stuk bevat zeer weinig handeling en zit zoodanig gebrekkig ineen, dat de personages gedurig op- en aftreden zonder dat de toeschouwer zich er aan verwacht.

Er leeft ook geen treurspel in, aangezien geene enkele rol tragisch is. Een suffende grijsaard als koning Hagen, die, verteerd door wroeging, immer weent en klaagt zonder iets uit te richten, doet zich niet voor als een held, zoomin in deugd als in boosheid, en kan onmogelijk bewondering en deernis opwekken. Siegelinde stelt zich aan als eene zachtaardige, dichterlijke droomster, terwijl Haduland, haar verloofde, niets anders doet dan mooi vertellen uit zijn verleden en over zijne teedere gevoelens voor de bevallige koningsdochter. Alleen het karakter van Brunhilde, de dol jaloersche, blind woedende, wraakzuchtige vrouw, grijpt ons aan en sleept ons mede, doch ook hare handelingen zijn tot een minimum beperkt.

Op het tooneel gebracht, moet het stuk van den heer Melis het groot publiek koud laten, maar de geletterden zal het bekoren door menige dichterlijke plaats, en bovendien wegens zijn artistieken vorm en zijne uitmuntende, schilderachtige taal. Indien men het werk beoordeelt als een dramatisch poëma, dan mag het zonder overdrijving een klein meesterstuk heeten.

Prachtige beelden, in puike verzen uitgehouwen, treft men schier op elke bladzij aan. Zoo, tot slot van dit artikel, de volgende fraaie regels:

‘Daar ligt de zee, zoo kalm als 't groen gebladert,
Dat schuchter beeft voor 't suizen van den wind.’

‘Zooals de bloem den dauw der lentenachten,
Heb ik het heil van uwe min gedronken;
Mijn liefde was gelijk de baar der zee,
Die stilaan wast, en door de wilde winden
Wordt opgezweept. En in dien wilden storm
Zal mijn gemoed thans worden meegevoerd,
Niet wetend of 't nog ooit ter rechte kust
Zal landen.’

Frans Van Cuyck.

22 Januari 1898.

[p. 319]

L. Penning, de Helden van Zuid-Afrika. Een verhaal uit den Trek der Afrik. boeren uit de Kaapkolonie naar de Transvaal. Gorinchem, J. Duym z.j. (met drie gekleurde platen en een fraaie houtsneê).
- De Scherpschutters van Zuid-Afrika. Een verhaal uit den vrijheidsoorlog der Transvaalsche boeren tegen het Engelsch gezag 1880-81. Aldaar (pll. en houtsneê a.v.).

De ‘Exodus’ der Transvalers en een der schoonste bladzijden uit hun ‘Boek der Richteren’, beiden in ware geschiedenis, met slechts zóóveel verdichting doorweven, als noodig is om in ééne groep menschen te vereenigen, wat een geheel volk heeft getroffen en bewogen; en het zoodoende den lezer voor oogen te brengen met die eenheid en volledigheid, die eischen zijn der kunst, omdat zij vereischten zijn om de belangstelling te wekken ook van hem, wien het niet om vermeerdering van kennis te doen is. Toch is ook deze hier te verkrijgen; want de natuur van Zuid-Afrika en het leven der boeren worden geschilderd zóó, dat men zou meenen ze te zien; onnoodig dus te zeggen dat de stijl warm en levendig is. Schr. gaf o.i. een bewijs van goed inzicht door de Boeren Nederlandsch te laten spreken en niet hun tongval, dien zij immers zelf niet als de taal beschouwen, daar zij hem niet willen gebruiken, of toelaten dat hij gebruikt wordt, in den Godsdienst. Dit mag ook schrijver in dezen hebben geleid; want hij is hun geloofsgenoot. Des te beter kan hij hen begrijpen; en op begrijpen komt hier alles aan. ‘Burgers begreep de Boeren niet en zij hem niet’; aldus bepaalt onze schrijver zeer juist de eerste oorzaak der groote, maar in hare gevolgen gezegende ramp van 1877. En die geestverwantschap maakt hem niet blind voor hun gebreken: hun stugheid en onwil om saam te werken, zoolang het water niet aan de lippen komt - tweede oorzaak.

Van den inhoud willen wij één trek vermelden, die verklaart

[p. 320]

hoe de Boeren de Scherpschutters van Zuid-Afrika zijn geworden; die in ons hedendaagsch wedstrijdlievend Europa overweging en navolging verdient: op de jacht wordt, als er een stuk wild geveld is, eerst de verdienstelijkheid van het schot en dan de waarde van den buit besproken; de eer gaat boven 't voordeel. Zóó worden dan ook de schutters gevormd, die als hun schot de huid van een olifant niet kan doorboren, hem een tweeden kogel in dezelfde wonde geven; die om gelijke reden een buffel op 't oogenblik van zijn aanval beide oogen uitschieten; en die (niet door onzen schr., maar indertijd door een berichtgever van de Times vermeld) een Engelschman op achthonderd pas in 't voorhoofd treffen.

De vraag naar ‘jongensboeken’ is groot; de eischen er aan gesteld zijn hoog; beide zeer terecht; hier zijn er twee uitmuntende, die ook voor volwassenen alleszins geschikt zijn. Men acht in België wel eens vroomheid en vrijheidsliefde onvereenigbaar; - geen wonder, indien men alleen Roomsche vroomheid kent. Hier valt te leeren, dat en waarom die mensch het onwrikbaarst rechtop kan staan voor menschen, die het diepste buigt voor God.

Dr. W. Zuidema.