Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 3

[p. 106]

Uit Noord-Nederland.

De statuten der Sociaal-Democratische Arbeidspartij zijn officiëel goedgekeurd. Het Huisgezin is daarover slecht gehumeurd. Het krantje noemt het een dier verrassingen, welke aan dit einde der eeuw schijnen voorbehouden en verstaat niet dat men de koninklijke goedkeuring kan verleenen aan een vereeniging, die het op de afschaffing van het koningschap gemunt heeft. Onder meer vraagt het of dat misschien wezen zou om de lastige heeren (socialisten-kamerleden) een beetje tot kalmte te paaien, wat, naar het meent, een treurige misrekening zal zijn, daar noch de parlementaire of ‘tamme’, noch de revolutionnaire of ‘wilde’ de mannen zijn om zich met zoo'n kleinigheid te laten zoethouden, en het veeleer in hunnen aard ligt, de heele hand te verlangen als hun een vinger wordt toegestoken. Het vorige kabinet had het beter ingezien. Dat Van Houten persoonlijk niet zoo gruwde van de socialistische theoriën is herhaaldelijk en genoeg gebleken in zijn antwoorden op de klachten omtrent het socialisme op de school: hij scheen er geen bezwaar in te vinden dat de socialistische onderwijzers de jeugd naar hunne opvatting de christelijke en maatschappelijke deugden inprentten.

Van Houten's eerbied voor het koningschap was ook niet bijzonder, zegt het blaadje verder; dat kon voldoende worden opgemaakt uit zijn berucht woord, dat de kroon niet meer dan een ornament zou wezen aan ons staatsgebouw. Maar hoe de schrijver van God, Eigendom en Familie zich ook in menig

[p. 107]

opzicht met de socialisten geestverwant gevoelde, hij paste er toch wel voor op, aan de socialistische partij de rechtspersoonlijkheid toe te kennen, ofschoon hij overigens, zooals men weet, in het verleenen van dergelijke goedkeuringen niet bijzonder kieskeurig was.

Wat Het Huisgezin omtrent het handhaven van socialistische onderwijzers zegt, is in zooverre waar, dat Minister Van Houten van meening is, dat een socialistische onderwijzer volkomen op zijn plaats moet zijn in een gemeente, waar de socialistische gevoelens overheerschend zijn.

_**_*

Toen er zich onlangs stemmen verhieven voor den leerplicht, werd daarvoor ook van katholieke zijde (Mejuffrouw Alberdingk Thym) gepropagandeerd. De roomsche bladen, die de leerplicht zeer vijandig zijn, gingen te keer. En de Maasbode, die beweerde, dat met de scholen ook de gevangenissen vermeerderden, werd door de Middelburgsche Courant danig op de vingers getikt over deze brutale aantijging. Het blad gaf het roomsche orgaan netjes draad, door aan te toonen dat het grootste contingent voor de gevangenissen wordt geleverd door de streken waar de roomsche geestelijkheid de grootste macht heeft. Een feit, niet alleen ten onzent bekend, doch ook in Duitschland, Engeland en Amerika.

_**_*

De pers werd dezer dagen in de gelegenheid gesteld om de schetsteekening te zien, die door de commissie van het gedenkraam voorloopig is goedgekeurd.

De stijl is in overeenstemming met dien van de kerk. In den top van het raam staat de koninklijke kroon, daaronder zijn aangebracht de vier kwartieren van koningin Wilhelmina: Oranje, Rusland, Waldeck, Nassau.

[p. 108]

De bovenste helft van het raam is verdeeld in twee horizontale vakken, waarin de Vorsten en Vorstinnen uit het Oranjehuis in rijen staan afgebeeld. Die reeks bevat portretten van Willem I, Louise de Coligny, Prinsen Maurits, Willem-Lodewijk en Frederik-Hendrik, Amalia van Solms, Willem II, Albertine Agnes, Willem III en Maria, Willem IV, Willem V, koning Willem I, Willem II, Willem III en koningin Emma.

De beneden helft is weer in tweeën verdeeld. Ter linker zijde ziet men Willem den Zwijger, den grondlegger van het Stamhuis, met een faam en de Nederlandsche provinciën, voorgesteld door vrouwenfiguren, die hem huldigen. De andere zijde vertoont de inhuldiging van koningin Wilhelmina, die zittende op den troonzetel met de eene hand steunt op den Bijbel, met de andere op de Grondwet. Zij is omgeven door vrouwenfiguren, voorstellende Handel, Nijverheid en Scheepvaart die haar hulde brengen.

De cartons, die naar deze teekeningen gemaakt moeten worden op de ware grootte, zullen dienen voor een raam dat ruim 24 meters hoog is en eene oppervlakte heeft van 175 m². Met de uitvoering zal dadelijk begonnen worden, wanneer men zekerheid heeft dat het vereischte bedrag 35,000 gulden bijeen is, waarvoor tot op heden 24,000 gulden werd toegezegd.

_**_*

Arti et Amicitiae hield te Amsterdam een tentoonstelling, waar twee portretten zeer de aandacht trokken: een schoon portret van eene dame van middelbaren leeftijd en een prachtig geschilderd jonge-dames-portret van Van der Maarel, schoon door natuurlijke bevalligheid.

In het geheel waren er 205 schilderijen en vijf-en-negentig teekeningen, waaronder ook veel goeds, doch de beide portretten gaven de tentoonstelling een bijzondere beteekenis.

In de kunstzaal van het stedelijk museum te Leiden is

[p. 109]

sedert eenige dagen kunstnaaldwerk te zien, waaronder een fraaie collectie oude kantwerken.

De Haagsche Kunstkring heeft haar eigen gebouw gekregen, op de Heerengracht. Met eene tentoonstelling heeft de kring haar nieuw huis en voornamelijk haar kunstzaal ingewijd. De leden zijn niet achtergebleven hun arbeid op gebied van Schilder-, Beeldhouw- en Bouwkunst in te zenden en daardoor blijken te geven van hun talent en gehechtheid aan den Kring. Muziek en fraaie letteren waren niet vertegenwoordigd; aan dat tweetal, zoo één, zal later gelegenheid gegeven worden te toonen wat zij vermogen bij te brengen.

De Haagsche Kunstkring door De Bock gebakerd en grootgebracht, heeft als zoo menig kind, niet beantwoord aan de illusie, die de vader daarvan koesterde; doch dat volgen van zijn eigen weg heeft hem gemaakt tot wat voor hem zelf goed was en tevens geschikt voor anderen die met hem verbonden zijn. Een sociteit van broeders-schilders, die De Bock zoo gewenscht had, werd het niet, doch toen de Kring eenmaal zijn luiermandtijd voorbij was, kwamen er mannen van verschillend beroep om de zwakke beentjes van het bakerkind krachtiger te maken en - het is een stevige klant geworden.

Het huis is zeer deftig ingericht, het fietsenrek, de reclameprenten en de reclame voor een Kunstkring-Marsch Van Mann bederven die deftigheid wel een beetje.

Hier en daar vindt men een kunstwerkje ter versiering; van Josselin de Jong een groot decoratiefstuk.

Van den tuin is nu een kunstzaal gemaakt, door een commissie van leden-architecten gebouwd. Het langwerpige lokaal geeft een mooie entrée door drie boogingangen; op de hooge muren rust een kap met een vijfvakkige binnenlantaarn van mat vensterglas. Bij de zaal behoort nog een tooneel dat de geheele breedte der zaal inneemt. Drie nooddeuren leiden naar een brandgang, die gelijkvloers is met de zaal.

De eetkamer, naar een ontwerp van Berlage, indertijd ver-

[p. 110]

vaardigd door de firma Hillen van Amsterdam, vindt men in het lokaal tentoongesteld. Buiten Berlage hebben D^r Cuypers en Jozef Cuypers er nog decoratief werk in gips, hout en ijzer. Het beeldhouwwerk is zeer eenvoudig, degelijk, echt Hollandsch werk.

Op den achtergrond links teekeningen, op den achtergrond rechts schilderijen, waaronder vele flinke landschapjes van De Bock.

Onder de teekeningen is een bijzonder mooi decoratieve aquarel, met paddestoelen als hoofdmotief. Van Toorop een kinderfiguurtje, een portret, een ontwerp voor een paneel, de Dordtsche gedenkpenning en een Symbolische teekening in Toorop's eigenaardige opvatting uitgevoerd. Willem Maris heeft er vele portretten en Haverman, evenals Toorop, een beeltenis van Van Nouhuys. Nog is er eene teekening van het schoone stadhuis te Veere en eenige lithografieën.

De wit-en-zwart-tentoonstelling in Voor de Kunst te Utrecht loopt ten einde. Werk van Israëls, Bauer, Veth, Havermans en anderen bedekken de wanden der lieve zaaltjes. Dupont, een onzer kunstenaars te Parijs woonachtig, heeft een mooi stuk ingezonden: driespan van stoere werkpaarden in hun volle kracht. Zij zijn niet minder dan de schoone koppen van een ander driespan.

Bij het werk van Van der Valk is een mooi wegje met knotwilgen langs de sloot, waarover een boom éen zijner bladerlooze takken uitspreidt. Een schoone teekening van Segantini is een kudde, die onder een regenbui huiswaarts geleid wordt: het lammetje rust in de armen van de kleine hoedster en het moederschaap liefkoost haar kind onder het voortgaan.

Schoone kunst leverde Bauer in zijn illustraties (ik meen etsen) voor La vie éternelle, waarvoor Dijsselhof de versiering ontwierp, die ook tegenwoordig waren. Een allerliefste zuigeling van Wally Moes is eene schoone teekening in voorstelling zoowel als in uitvoering. Haar overige arbeid, niet minder goed,

[p. 111]

zijn een paar devote voorstellingen: mooie kerkgaande boerenvrouwen en drie niet leelijker boerinnetjes, die een godsdienstoefening bijwonen.

Een krachtige figuur uit een smeltoven was er weer van Josselin de Jong. Zijn werk voldoet altijd, al is het ook niet in kleuren. Veth et Haverman gaven portretten, Uitstekend gelijkend is dat van Nicolaas Beets. Het lief gelaat van den drie-en-tachtig-jarigen schrijver, dat men nog bijna dagelijks in Utrecht's straten ontmoet, valt direct in het oog. Nicolaas Beets heeft den tijd niet kunnen tegenhouden, hij is ouder geworden, maar Hildebrandt zal jong blijven en de Camera Obscura zal deelen in die voortdurende jeugd. Nog vele etsen en teekeningen naar Liebermann, Seymons en Jongkindt maken met het genoemde eene schoone verzameling.

_**_*

Het hoofdbestuur van het Genootschap voor Friesche taalen letterkunde heeft, ter uitvoering van het besluit der algemeene vergadering van 1896, de boekerij, een volledige verzameling van boekwerken, de Friesche taal- en letterkunde betreffende, in eigendom overgedragen aan de provincie Friesland.

Zonderlinge dingen beleeft men weer met De Nieuwe Amsterdammer. Zij heeft aangekondigd, dat zij haar uitgave staakte, doch, op uitnoodiging zou de Directie de uitgave tijdelijk voortzetten en na éénmaal aan dat verzoek voldaan te hebben, stond aan het hoofd van het blad:

‘Aan het ons gedaan verzoek - tot tijdelijke voortzetting - voldaan hebbende, berichten wij, dat ons blad voorloopig niet meer zal verschijnen.’

De Directie.

[p. 112]

_**_*

Ten opzichte der dubbeltjes-concerten kon men met den heer Gottfried Mann en het orkest van de Noord- en Zuidnederlandsche opera's niet tot overeenstemming komen. De commissie heeft nu met de Haarlemsche schutterij, onder Directie van den heer Kriens, een contract gesloten, om 's Zondags om de veertien dagen een uitvoering te geven. Deze zijn reeds begonnen en genieten hetzelfde succes dat zij bij de oprichting verkregen.

15 November 1897.

Veritas.