Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 2

[p. 62]

Boekbeoordeelingen.

Het Land der Verbeelding door Virginie Loveling. 236 blz. in post 8^o. 's Gravenhage, Loman en Funke (1896).

Het tweetal novellen - Het Land der Verbeelding en Op Bovegem - in dezen nieuwen bundel van onze steeds meer en meer gevierde schrijfster opgenomen, verscheen reeds een zestal jaren geleden, naar ik meen, in het Noordnederlandsch tijdschrift ‘Eigen Haard.’ Het zijn twee echte ‘Lovelingetjes’: van veel waarnemingsgeest getuigende plattelandsverhalen, vol eenvoud en natuur, vol brave menschen en idyllische tafereelen, het eerste echter van een ietwat somber realisme, het tweede van een wel wat rooskleurig idealisme.

Vindt men in de eerste novelle, naast de aantrekkelijke figuren van Useken en Virze, van tante Clemens en den ‘Rozenman’, ook de doodgewone, onnoozel-goede pastoorsmeid, den bespottelijken, half hatelijken koster en den afkeerwekkenden Servaas de Blije, en is ze daardoor een getrouwe afbeelding der werkelijke wereld, die ons een bonte mengeling van goed en kwaad, van schoon en leelijk te zien geeft, dat is evenwel niet het geval met de novelle Op Bovegem, waarin geen andere menschen optreden, mag men zeggen, dan toonbeelden van zielenadel en vlekkelooze deugd. Van de acht hoofdpersonnages, zou men er bezwaarlijk twee kunnen aanwijzen, wier karakter door eenige vlekjes ontsierd is: Victorine Cocquyt is wat lichtzinnig, boer Kwakkels wat stekelig.

Uit dat oogpunt beschouwd, valt deze novelle eenigszins buiten het kader van Mej. Loveling's letterkundigen arbeid, die steeds in mindere of meerdere mate een pessimistischen grondslag heeft. In Het Land der Verbeelding vormt leed en lijden meer den grondtoon, en de heldin gaat te gronde in den bloei der jaren, terwijl de slotindruk van Op Bovegem, met zijn drie gelukkige huwelijken, zeer blij en opwekkend is, zonder den minsten wanklank. Berusting in 't onvermijdelijke is echter een artikel van het wijsgeerig credo der schrijfster, en, erkent zij gaarne dat er op de wereld ‘zoo menige harde noot te kraken is’, zij zegt met de 80-jarige brouwersvrouw uit Het Land der Verbeelding:: ‘Men moet couragie hebben, het leven is zoo zoet!’ Ook uit den mond van Ignatius Cocquyt, den ouden kromgewerkten kasteeltoe-

[p. 63]

ziener van Bovegem, spreekt haar levensbeschouwing. Als de jonge heer, Romuul de Somme, den afgesloofden man op beternis hiernamaals wijst, krijgt hij ten antwoord: ‘Het moet niet beteren, wij zijn hier ook wel;... nu vermoogt gij het (leven) wellicht niet te schatten, maar, later, als het u ontsnappen zal, zult gij het weten te waardeeren.’ Daarom, ‘dwaas is hij, die niet geniet van het hem toebedeelde’, predikt de schrijfster, doch men eische van het leven niet meer dan het geven kan. Dat was de fout en de ondergang van Useken. Het lieve, brave meisje leefde in Het Land der Verbeelding, en was onverstandig genoeg om te verwerpen wat in haar bereik lag, en de hand uit te steken naar het onbereikbare. Ook Victorine Cocquyt was bijna evenzeer verblind, en het scheelde weinig of het verging haar als Useken.

Nog een andere zijde van Mej. Loveling's levensopvatting - de verhouding tusschen man en vrouw nl. - leeren wij uit deze novellen kennen: schoon zij zelve ongehuwd is gebleven, ligt volgens haar het geluk der vrouw in het huwelijk. Ik zou trouwen, verklaarde Useken, ‘al wist ik op voorhand, dat ik ongelukkig zou wezen.’ En als Victorine Cocquyt, door haar verongelijkten minnaar verlaten, eenzaam en berouwvol in het bosch ronddwaalt, bemerkt zij, hoe in de natuur alle levende wezens elkander opzoeken, en hoe prettig de vroolijke paartjes het vinden: ‘Overal dus leven, aantrekking, vreugd, gezelligheid! En zij was alleen en somber gestemd en verlaten!’

Overigens, in een aantal andere harer vertellingen, schildert Mej. Loveling heldinnen, die al haar levensheil van den man verwachten. Men denke b.v. aan de edele Reine, het door de schrijfster gedroomde ideaal der vrouw: na een langdurigen zielestrijd, geeft zij toe aan den drang heurs harten, gehoorzamend aan ‘het dubbele gebod der natuur zelve’: Vereenigt u, en - Vermenigvuldigt.

Nu, Mej. Loveling zelve kan best beoordeeld worden naar hare met zoo groote voorliefde geteekende heldinnen, in welke zij, tot een zeker punt, haar eigen persoonlijkheid heeft gekonterfeit: Romanie (uit Onze Vlaamsche Gervesten), Sophie (uit den roman van dien naam), Octavie (uit Octavie en Estelle), Mevr. Florisonne (uit Idonia), Reine (uit Een

[p. 64]

dure Eed), Pia (uit De Bruid des Heeren), Lucie (uit Op Bovegem), Aurelie (uit Eene Idylle), Lucette (uit Mijnheer Connehaye).

In elk dezer portretten, welke onmiskenbare familietrekken vertoonen, is iets van de schrijfster terug te vinden. Uit al die, evenals Mej. Loveling, geestelijk en lichamelijk bevoorrechte vrouwen, spreken vaak haar eigen gevoelens en gewaarwordingen, haar eigen droomen en idealen, haar eigen leven en streven. Zulks hier door aanhalingen te staven, zou ons echter te ver leiden; het zij genoeg er terloops op gewezen te hebben.

Keeren we tot de twee novellen van den aangekondigden bundel terug. Merkwaardig zijn deze nog door waarheid en diepte van gevoel. Het sterven van Useken en het uitdrijven der familie Cocquyt van het kasteel te Bovegem zijn hartroerende tooneelen, die bewijzen met hoe weinig grond sommigen klagen over Mej. Loveling's koele rede, haar mangel aan gevoel. Reeds tien jaar geleden getuigde Dr. Jan ten Brink in een Hollandsch blad: ‘In warmte van gevoel, overtroffen Conscience, De Cort en de Loveling's de beste Noordnederlandsche schrijvers en schrijfsters.’ Met hoeveel meer grond, zou de lezer van haar latere werken haar thans die vleiende lofspraak mogen toesturen. Ook de eenvoud des verhaals, het typische van eenige der geteekende buitenmenschen, de fraaie schildering van het natuurschoon, van de landelijke zeden en gebruiken, de soberheid van den stijl en het kernachtige der taal stempelen deze beide novellen tot onmiskenbare ‘Lovelingetjes’.

Een enkele bemerking over de taal. Waarom legt de schrijfster, die met den woordenschat en de eigenaardige zegswijzen onzer plattelandsbevolking zoo goed vertrouwd is, het stadhuiswoord ‘photografeeren’ in den mond van een onbeschaafden boer? ‘Portretteeren’ of ‘ons portret laten trekken’, zou men hier zeggen, en daarom ook wordt een ‘photograaf’ algemeen een ‘portrettentrekker’ geheeten. Aan alle Vlaamsche lezers en afdeelingen van het Willemsfonds zij dit nieuwe boek van Mej. L. ten warmste aanbevolen, des te meer, daar de uitgever het een zeer mooi kleed heeft aangepast.

A. De Cock.