Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 1

[p. 59]

Boekbeoordeelingen.

Keur uit Starings Gedichten, met inleiding en aanteekeningen_r door M.J. Koenen. Tweede, herziene en vermeerderde druk. Groningen. Wolters, 1895.

Onder de Nederlandsche dichters uit de eerste helft der negentiende eeuw neemt Staring eene belangrijke, eigenaardige plaats in. Zijne gedichten worden algemeen geprezen zoowel om hun pittigen inhoud als om hun sierlijken vorm; doch tevens is men het eens toe te geven dat zij vaak de gebreken hunner deugden bezitten, dat zij soms ontsierd worden door duisterheid of te ingewikkelde samenstelling van zinnen. ‘Staring is niet de man voor vluchtige en oppervlakkige lezers', zooals Beets het zoo juist uitdrukte; Staring is een schrijver die wil bestudeerd worden.

Geen wonder dus dat in Noord-Nederland zijne werken vaak gekozen worden voor de opgaven bij de examens voor hoofdonderwijzers; bevreemden kan het ook niet dat nu en dan dees of geen tijdschrift, b.v. Noord en Zuid, eenige bladzijden aan het ophelderen van zekere stukjes wijdt, noch dat vakmannen het beproefd hebben door afzonderlijke uitgaven de studie van Staring gemakkelijker te maken.

Onder deze verdient de Keur uit Starings Gedichten door M.J. Koenen, waarvan de tweede druk voor ons ligt, vooral in aanmerking te komen. ‘Staring in en door zijne beste gedichten te doen optreden als leermeester in den stijl en als model tevens, ziedaar in hoofdzaak ons doel’, zegt de heer Koennen. Zijn boek is voor ‘studeerende onderwijzers' bestemd en met het oog op dit doel is er alles ingericht.

Na een korte inleiding en een beknopte levensschets van Staring als mensch en als dichter, hebben wij eene keur van het beste dat Staring geleverd heeft: verhalen, mengeldicht, kleine liederen, puntdichten en eene proeve van 's mans proza. De aangehaalde puntdichten zijn niet talrijk; deze zijifc immers minder geschikt om tot modellen in den stijl te strekken; doch dit wordt in de aanteekeningen vergoed, waar wij er nog enkele aan treffen.

[p. 60]

De aanteekeningen bevatten, behalve Starings eigen nota's, welke bij de gedichten zelve voorkomen: eenige algemeene wenken omtrent elk der zooeven vermelde dichtsoorten, zooals het door Staring beoefend werd; eene beknopte beschouwing van elk stuk, dat vaak met een ander van gelijken aard vergeleken wordt; ophelderingen van zaken, woorden of uitdrukkingen, welke minder algemeen bekend zijn; en, last not least, een afzonderlijk hoofdstuk over maat en rijm, eene soort van beknopte metriek op deze keur uit Starings gedichten gegrond.

In 't algemeen komt deze Keur ons als een net en nuttig boek voor, dat o.i. de voorkeur verdient boven andere bloemlezingen uit denzelfden dichter, als die van Stellwagen en die van Van den Bosch.

De Noord-Nederlandsche ‘studeerende onderwijzers' zullen er niet weinig nut uit kunnen putten; in Vlaamsch België ook, waar Staring weinig bekend is, kan deze Keur veel voordeel opleveren, en zulks niet alleen voor onderwijzers of regenten; voor de hoogere klassen van ons middelbaar onderwijs zou het boek dienst kunnen doen; zelfs onze aankomende neerlandisten of germanisten zouden het niet zonder nut kunnen gebruiken: de studie van Staring kan immers heel wel dienen als inleiding en voorbereiding tot die van onze oudere groote schrijvers, als Huygens en Hooft.

F.V.V.

Maatschappij Tot Nut van 't Algemeen: Lijst van boeken, geschikt om opgenomen te worden in de volksbibliotheken. Amsterdam, v. Looy en Gerlings. z.j. f 0.20.
ld.: Lijst van boeken, geschikt om opgenomen te worden in de bibliotheken voor jongelieden. Aid. f0.10.

Heeft Conscience het Vlaamsche volk lezen geleerd en zoo zijne bevrijding mogelijk gemaakt, om haar werkelijk te maken is allereerst noodig, dat het leest wat goed is. De afdeelingen van het Willemsfonds toonen dit te begrijpen door haren ijver in het stichten van volksboekerijen. Maar het is niet ieders zaak te bepalen, welke boeken men, bij dikwijls zeer beperkte geldmiddelen, daarvoor aanschaffen zal. En niet minder groote zwarigheden rijzen voor den Vlaamschen vader, die zijnen kinderen Nederlandsche boeken in handen

[p. 61]

wil geven; - voor den onderwijzer, die een schoolboekerij wil samenstellen - ‘bij de opvoeding’ zegt Goethe ‘is het beste nog maar even goed genoeg’.

Zoo kunnen dan deze twee lijsten, door de Maatschappij Tot Nut van 't Algemeen in de eerste plaats als leiddraad voor hare departementsbesturen uitgegeven, ook in 't Zuiden veel nut doen.

Vooral in afd. II (letterkunde: geschiedenis, bloemlezingen, romans, gedichten) zijn ook de Vlamingen niet vergeten; enalle geestesrichtingen komen tot heur recht, zoodat wij hier Banning en Alberdingk-Thijm vinden naast da Costa en Bosboom-Toussaint, de Genestet naast v. Vloten. Afd. III (Godsdienst en zedekunde) daarentegen is (men kan zeggen, uit den aard der zaak) geheel Protestantsch; en juist daarom voor het Zuiden de gewichtigste van allen. Want wat daar nog zoovele ontwikkelden aan Rome kluistert, is niets anders dan hun onbekendheid met het geloof der vaderen, in zijn toestand van toen en zijn ontwikkeling van heden!

W.Z.

P. Louwerse, Onder de Maori's. Een verhaal uit Nieuw-Zeeland. Vrij bewerkt naar het Engelsch jongensboek The web of ihe spider.Met platen van Joh. Braakensiek. Amst. D.B. Centen z.j. Prijs, ingen. f 1.50, geb. geb. f 1.90.

Een boek vol avonturen en spanning, boeiend geschreven; misschien geschikter uitspanningslectuur voor volwassenen, dan voor hen die de bewerker op 't oog had. Wij zien niet gaarne, dat onze jongens onder den indruk komen van de alles overtreffende heldhaftigheid van een Engelschman. Bovendien houdt de held al dadelijk in 't begin een tweegevecht met een wilde (laten wilden zich zoo vlug het Europeesch begrip van eer inprenten?), dat door zijn grootere bedrevenheid met het wapen gelijkstaat met een moord in koelen bloede; en bedrinkt zich later op een allergevaarlijkst oogenblik - beide zonder aan de handeling iets toe of af te doen. Het is voor jongens een boek om te verslinden, zeker; maar dat zijn de oorspronkelijke werken van den heer Louwerse even goed; en die zien wij liever in de handen van het jonge Nederland van Noord en Zuid! Zooals we van beiden gewoon zijn, is de verluchting door Joh. Braakensiek levendig en sprekend en de druk van de firma D.B. Centen keurig.

W.Z.

[p. 62]

W. Otto. Blanke Vrienden onder Zwarte Vijanden (naar 't Eng. y.W.B. Allen bewerkt). Met platen. Amst. D.B. Centen z.j. Prijs ingen. f 1.50, geb. f 1.90.

Dit boekje kunnen wij zonder eenige bedenking ten sterkste aanbevelen; 1° is de Engelsche held in een Nederlandschen veranderd; 2° wel verre van zoo Engelsch met de negers om te springen als die ander met de Maori's, komt hij juist in moeilijkheden, omdat hij de handelingen van een Engelsch scheepskapitein tegen hen niet kan aanzien. Daarbij is het werkjen even levendig en onderhoudend gesteld als het andere; en schenkt in nog ruimere mate kennis van allerlei wetenswaardigheden omtrent Midden-Afrika; van het circusleven, van Hollands duinen zelfs, en bij zooveel voordeel voor den geest wordt het hart niet vergeten. De platen (waarom is de teekenaar niet genoemd?) in gansch anderen stijl dan Braakensieks werk, zijn in hun soort even fraai.

W.Z.

Edw. B. Koster, Niobe, Doetinchem, C. Misset, 1893.

Niobe, de dochter van Tantalos, moeder van twaalf goddelijk schoone zonen en dochters, verhief zich boven Leto, die slechts twee kinderen had, al waren dat dan ook Apollo en Artemis. En Leto's godenkroost wreekte zijne moeder: pijlen doorboorden alle twaalf kinderen der overmoedige stervelinge; zij zelve werd van droefheid een steen.... hare tranen bleven vloeien!

Deze oude, maar gelijk al Hellas' mythen eeuwig jonge stof heeft de heer Koster nu in een nieuwen vorm gegoten -in goede Nederlandsche verzen, slechts hier en daar wat al te vrij in de maat. Men kan vragen of de inleiding niet te breed uitgewerkt, of liever naar evenredigheid de ontknooping te beknopt behandeld is. Men kan ook vragen of een hedendaagsch dichter Niobe's karakter niet meer had moeten ontleden, haar opstand tegen de góden zielkundig verklaren? Doch tevens rijst de vraag of hij dan niet in - vermoedelijk zwakke - navolging van Byron of Hamerling zou zijn vervallen?

Zoo bevelen wij dan zijn werk eenieder aan, die nader kennis met het aandoenlijke oude verhaal wil maken of vernieuwen. Een fraaie teekening naar hoofd en borst van het beroemde beeld van Niobe, dat in 1583 te Rome werd opgegraven, versiert den omslag.

W.Z.

[p. 63]

Natuurindrukken en Stemmingen door Edw. B. Koster. - Antwerpen, J.E. Buschmann, 1895. - Met vier illustrasies door Hamel, - 110 bladzijden.

Na een drieledigen voorzang, Natura mystica, Natura magna mater en Natura consolatrix, vier rubrieken: Lente, Zomer, Herfst, Winter, en tot slot eenige Vertalingen.

Zuiver lyrische poëzie, nu eens van hooger, dan eens van eenvoudiger aard - zooals de stemming van het oogenblik het meebracht - alle stukken zeker niet van gelijke artistiesiteit, maar toch alle onmiskenbaar het werk van ware, oprechte ontroering.

Dit alles - deels in sonetten, deels in liederen, deels in rijmelooze jamben, deels zelfs in keurig proza, - niet volkomen beantwoordend in taal en versbouw en woordenkeuze, aan 't ideaal van de nieuwe richting, toch blijkbaar sporen vertoonend van den invloed dezer laatste, evenzeer als van zekere gloriën der hedendaagsche Engelsche literatuur, waarin, men voelt het, de schrijver thuis is als slechts weinigen.

Een weinigje eentonig werkt liet bundeltje wel.

Hoe kon het ook anders? Louter landschapjes en natuurindrukken van bl. 1 tot 91 - zonder een enkel epiesch intermezzo maar!

Mij verwondert het veeleer, dat het boekje, bij het lezen, niet meer vermoeit. Zeker wel een bewijs, dat het veel goeds moet bevatten!

En inderdaad het bevat veel goeds!

De verzen zijn meestal van een zachten, weeken, wat vrouwelijk weeken klank, en van een leedere. liefelijke rhyth musgolving.

Geen wilde, krachtige passie spreekt er uit, maar een stil, doch innig gevoel.

Meer dan éen stukje getuigt ook van een levendigen zin voor kleur, van een scherpen blik op het zijn en doen van dieren en planten.

De liefste stukjes staan zeker wel op bl. 17, 21, 28, 31, 34, in de rubriek Lente, 43, 51, in Zomer, 75, in Herfst, 89 en 91 in Winter.

Een enkel stuk vind ik leelijk, dat op bl. 59. Reeds de

[p. 64]

rhythmus daarvan is... onmogelijk! Ja, 't is bepaald die rhythmus, die mij het heele stukje bederft.

Een enkel sietaat:

De witte moeraspluimen wuiven
Op den kwijnenden avondwind;
De maneschaduwen schuiven
Langs 't water, zilvergetint.
De lichtgroene kaarsjes der sparren
Staan licht in de scheemrende lucht;
Het bleekgele schijnsel der starren
Knipoogt uit een wolkjes-vlucht,
En boven het vijvertje dansen
De muggen in weemlenden drom:
Hun gazige vleugeltjes glanzen,
Een heilige stilte is alom.

De vertalingen zijn voortreffelijk.

Pol de Mont.