Tijdschrift voor Taalbeheersing. Jaargang 28

[p. 378]

Uit de tijdschriften

Levende Talen Tijdschrift, jrg. 7, nr. 3.

Tamara Platteel, Hans Hulshof en Jan van Driel betogen dat de concept-context benadering het taalonderwijs uitdagender kan maken voor zowel leerlingen als leraren. Erik Kwakernaak signaleert een stagnatie van het Nederlandse vreemdetalenonderwijs in communicatieve richting en concludeert dat de curriculumontwikkeling overgelaten dient te worden aan specialisten. Johanneke Prenger rapporteert over een onderzoek naar wiskundeteksten uit een leergang voor vmbo-leerlingen in de brugklas. Zij probeert na te gaan wat het lezen en begrijpen van teksten in het wiskundeboek moeilijk maakt. Sinds de invoering van de Realistische Wiskunde zijn de teksten linguïstisch moeilijker en cultuurspecifieker geworden. Eef Decloedt en Lies Sercu presenteren hun onderzoek naar de kwaliteit van taaltoetsen voor Engels en Duits in het voorgezet onderwijs. Ze concluderen dat het belang dat men in het vreemdetalenonderwijs hecht aan de verwerving van communicatieve vaardigheid beter weerspiegeld dient te worden in de toetsen die de docenten gebruiken.

Tekst[blad], jrg 12, nr. 1

Margot van Mulken interviewt Jan Hoek, hoofdredacteur van het internettijdschrift voor jongeren, Spunk. Hoek is bang voor vergrijzing van de redactie: ‘als meer dan de helft van de redactie van de middelbare school af is, en dus tegen de twintig loopt, dan moet je snel zorgen dat je ze ververst’. Het geheim van het succes van Spunk is dat er geen dertigers in de redactie zitten; die hebben verkeerde ideeën over jongeren. Marianne Kalkman schrijft over de problemen van tekstschrijvers met omzetbelasting. Journalisten en schrijvers zijn vrijgesteld van BTW maar schrijvers van ‘dienstverlenende teksten’ zijn dat niet. Waar ligt precies de grens? Kalkman raadt aan om in geval van twijfel contact op te nemen met de belastinginspecteur. Derk Eimers behandelt interviewtechnieken en maakt hierbij een onderscheid tussen procesvragen, die sturing geven aan het interview en tactiekvragen, waarmee de geïnterviewde meer informatie kan worden ontlokt. Jaap de Jong vraagt zich in een beschouwend artikel af of humor wel een rol speelt in de toespraken van onze ministers. Jantien van Berkel en Marinel Gerritsen vergelijken de Nederlandse bijsluiters bij medicijnen met de Vlaamse en concluderen dat de Nederlandse bijsluiters kenmerken van een cultuur hebben met een gemiddelde onzekerheidsvermijding terwijl Vlaamse bijsluiters kenmerken van een cultuur hebben met een grote onzekerheidsvermijding. Gebruikers vinden de Nederlandse bijsluiters leesbaarder, maar waarderen de Vlaamse meer vanwege de betere informatievoorziening over het gebruik van het medicijn. Bas Andeweg en Wim Blokzijl spitten tien Nederlandstalige artikelen over schrijven voor het internet door en presenteren een uitgebreide karakterisering van deze adviesboeken. Leo Lentz, Hanna Jochmann en Mark

[p. 379]

de Jong gaan in op de problemen met toelichtingen bij digitale formulieren. Typografisch vormgever Karel Berkhout bekritiseert het ontwerp van de voorlichtingsfolder Wat wordt er gedaan tegen terrorisme? Hij beticht de vormgever van terrorisme op de leesbaarheid en van sabotage van het tekstbegrip. Felix van de Laar beklimt de zeepkist en trekt van leer tegen het Groene Boekje. Nummer 2 wordt geopend door Margot van Mulken die vertrekkend hoogleraar Theo Janssen interviewt. Janssen is tot de conclusie gekomen dat taalonderzoek in feite onderzoek naar taalhandelingen is of moet zijn. Joost Scheifes gaat in op de overheidsbemoeienis met de spelling. Margreet Onrust gaat in op interrupties van zinnen door stukjes tussen haakjes of gedachtestreepjes. Nog steeds wordt daar in schrijfadviesboeken tegen gewaarschuwd, maar in de praktijk lijken schrijvers zich hier steeds minder van aan te trekken. Het zou zelfs een kwestie kunnen zijn van registerkeuze. Jos Hornikx probeert de mate van succes van de overheidscampagne ‘Wat voor eikel ben jij?’ te beredeneren. Hij concludeert dat de eikelcampagne goed is doordacht en redelijk is uitgevoerd. Derk Eimers bespreekt in zijn tweede bijdrage over interviewen de technieken voor het uitlokken van reacties en de ideale interviewomstandigheden. Edwin Lucas analyseert de stijl van Geert Mak. Daar blijft niet veel van over: te veel adjectieven, te veel nageplaatste bepalingen, heel veel anaforen en heel veel clichés. Alaude Jaasma beschrijft de ontwikkeling die de belastingdienst in de loop van de jaren heeft doorgemaakt om de aangifte makkelijker te maken. De belastingdienst loopt nog steeds voorop als het gaat om de inzichtelijkheid van overheidsformulieren. Sanne van de Grift en Leo Lentz rapporten over een onderzoek naar de persoonlijkheid die uitstraalt van teksten die gemaakt worden voor de Belastingdienst. Lucien Splinter spreekt technisch-communicatiewetenschapper Piet Westendorp over gebruiksaanwijzingen en complexiteit van apparaten. Rita Stiekema verbaast zich over de grote verschillen die er zijn tussen hondenverbodsborden. Renske van Enschot, die dit jaar op dit onderwerp is gepromoveerd, bespreekt retorische vormen in de reclame. Zij maakt een onderscheid tussen schema's (versieringen zoals de alliteratie) en tropen (metaforen en woordspelingen). Een van de conclusies van haar onderzoek is dat het gebruik van tropen riskant is doordat de kans bestaat dat de reclames niet begrepen worden. Op de zeepkist staat dit keer Rita Stiema. Zij heeft het over het modeverschijnsel van de e-maildisclaimers, boodschappen die als onderdeel van de standaard signature onder een e-mailbericht staan, met als doel de verzender van het bericht te beschermen tegen de gevolgen van het bijvoorbeeld per ongeluk versturen van het bericht naar het verkeerde adres. Veel van die disclaimers zijn volgens Stiema onnodig of onzinnig.

Onze Taal jrg. 75 nrs. 9 en 10.

Het hoofdthema van nummer 9 is de taal van de overheid. In het openingsartikel gaat Jaap de Jong na waarom de troonrede niet overtuigt. Volgens de Jong komt dat onder meer door het ontbreken van ‘memorabele zinnen’. Jan Erik Grezel spreekt met de oprichters van BureauTaal, een taalbureau dat zich bezighoudt met de taal van de overheid en landelijke bekendheid kreeg na de forse kritiek op het taalgebruik van de troonrede. Het bureau meende dat 60% van de bevolking de troonrede niet begrijpt. Joost Kuggeleijn en Jan Peter de Ruiter verklaren het vreemde Nederlands van de ambtenaar uit zes soorten angsten waarmee hij te kampen heeft (angst om direct te zijn, om niet volledig genoeg te zijn, om onwetenschappelijk te zijn, om op leegheid te worden betrapt, angst voor de kloof met de burger en voor conflicten). Marc van Oostendorp spreekt Deborah Tannen over haar nieuwste boek dat over gesprekken tussen moe-

[p. 380]

ders en dochters gaat. In de rubriek ‘Merken worden woorden’ bespreekt Ton den Boon het nieuwe woord googelen. Tot slot komt de informaticus Bart de Boer aan het woord, die met de computer het ontstaan van de menselijke taal tracht na te bootsen. René Appel opent nummer 10 met een artikel over boektitels. Riemer Reimsma spreekt Frits van Oostrom over diens Stemmen op schrift, het eerste deel van de geschiedenis van Nederlandse literatuur. Het valt niet mee om uit de vijfduizend Oudnederlandse woorden (waarvan eenderde eigennamen) die we kennen een goed beeld van het Oudnederlands te krijgen. Spellinghistoricus G.C. Molewijk laat zien dat door overheidsbemoeienis onze spelling nu ongeveer een eeuw kunstmatig instabiel wordt gehouden. In de rubriek ‘Taal in het werk’ belicht Matthijs de Winter de personal coach. ‘Mensen weer in contact brengen met de essentie van woorden brengt ze vaak weer bij hun eigen essentie’, meent een personal coach. Peter-Arno Coppen bespreekt de herkomst van het jongerenwoord ‘boeiuh’, dat wordt gebruikt om ergens afkeuring over uit te spreken. Carel Jansen betoogt tot slot dat BureauTaal (zie nummer 9) de wetenschappelijke pretenties niet waarmaakt. Het bureau gaat niet goed om met cijfers en maakt bovendien gebruik van het computerprogramma Texamen waarvan noch de betrouwbaarheid noch de validiteit ooit wetenschappelijk is vastgesteld.

Bart Garssen