Tijdschrift voor Taalbeheersing. Jaargang 26

[p. 324]

Uit de tijdschriften

Levende Talen Tijdschrift, jrg. 5, nrs. 2 & 3.

Nummer 2 opent met een artikel van Erik Kwakernaak die een antwoord probeert te formuleren op de vraag wat het professionele zelfbeeld van Nederlandstalige docenten in het onderwijs in de moderne vreemde talen in het verleden was en in welke opzichten dat is veranderd. Hilde Hacquebord gaat na in hoeverre problemen met taal op school kunnen worden opgelost door leerlingen en docenten vragenlijsten te laten invullen waarin zij aangeven wat hun ervaringen en behoeften zijn. Helge Bonset, Dirkje Ebbers en Heleen Wientjes gaan na wat nu eigenlijk ‘hoogbegaafde’ leerlingen zijn en beschrijven vervolgens lesmateriaal dat speciaal voor hoogbegaafde leerlingen is ontwikkeld.

Nummer 3 begint met een selectie uit de reacties die er zijn gekomen op het artikel van Erik Kwakernaak in het vorige nummer over het zelfbeeld van docenten moderne vreemde talen. De auteur zelf reageert hier weer op. Laura Hermans, Kees van Esch, Piet-Hein van de Ven en Theo Bergen gaan na of er in het onderwijs in vreemde talen een correlatie is tussen de mate van interactie in de vreemde taal en de opvatting hierover van de leraar. Kees de Bot vergelijkt de verschillende manieren waarop het onderwijs in de taalvaardigheid van het Engels internationaal georganiseerd en gegeven wordt. Jan-Arjen Mondria en Boukje Wiersma gaan na of woorden die alleen receptief hoeven te worden geleerd beter worden onthouden als ook wordt geleerd hoe die woorden productief kunnen worden gebruikt.

Nederlandse Taalkunde, jrg. 9, nr. 3.

Het eerste artikel in dit nummer is van Mark de Vries over de eigenaardige categorie van de ‘hoofd-interne relatiefzinnen’, zoals ‘Welke vrouw zoiets durft te zeggen, is niet goed bij haar hoofd’. Het Nederlands blijkt twee, aan elkaar gerelateerde, constructies te kennen en blijkt daarin af te wijken van sommige andere talen, die er wel drie kennen. Suzanne Aalberse laat een taalvergelijkend perspectief los op de verdwijning van het persoonlijk voornaamwoord ‘du’ in het Nederlands en de ontwikkelingen in de aanspreekvorm in andere Europese talen. Het Nederlands neemt met nog enkele talen een uitzonderingspositie in en zowel sociaalpragmatische als formele factoren hebben daaraan bijgedragen. In een lang besprekingsartikel bespreekt Jan Nijen Twilhaar Taal en taalwetenschap onder redactie van René Appel en anderen. Hans den Besten bespreekt De geheimtalen. Het Bargoense standaardwerk van J.G.M. Moorman en Historie der caribischen Inseln [...] van Christian Georg Andreas Oldendorp, Jan Don bespreekt Fonologie van Jan Kooij en Marc van Oostendorp, Michel Vaan recenseert Kleine niederreinische Sprachgeschichte van Georg Cornelissen, Ronny Boogaart bespreekt Zwijgen is niet altijd toestemmen van William van Belle en Marijke Mooijaart velt een oordeel over

[p. 325]

De taal van de klerken uit de Hollandse kanselarij (1300-1340) van Margrit Rem.

Onze Taal, jrg. 73, nrs. 9 & 10.

Judith Haan-van Ditzhuyzen beschrijft in het eerste artikel van nummer 9 de theorie die de Amerikaanse taalkundige John Ohala heeft ontwikkeld om het universele gegeven te verklaren dat vragen altijd in toonhoogte stijgen. De verklaring: wie vraagt is de mindere en deze onderdanigheid blijkt juist door hoogtonigheid te worden uitgedrukt. Peter van Wageningen, uitvaartverzekeraar, vraagt de lezers een naam te bedenken voor de methode van het bevriezen-en-verpulveren, die binnenkort naast het begraven en het cremeren in zwang zal komen. Vriesdrogen moet het volgens hem in elk geval niet zijn, omdat de poeder van de overledene niet door toevoeging van heet water weer tot leven kan worden gewekt. Ton den Boon bespreekt een nieuw merkwoord dat op het punt staat een plaatsje in zijn Van Dale te krijgen: Zeeuws meisje. Een merkwoord? Of een merkwoordgroep? Frank Drop pleit voor een juichende ontvangst in het Nederlands van de Engelse woorden ‘clockwise’ en ‘anti-clockwise’ (of hun Nederlandse equivalenten) ten gerieve van de autobestuurder die moeilijkheden ondervindt bij het ronden van de (overigens - vast niet toevallig - ook uit Engeland geïmporteerde) rotonde. Harry Cohen signaleert in wat wel een Belgisch deelthemanummer over de ontwikkeling van het Vlaams mag worden genoemd de trend dat de Vlamingen zich niet meer alles aan de norm van het Algemeen Beschaafd Nederlands gelegen laten liggen en hun eigen Vlaamse normen ontwikkelen, volgens welke sommige niet-ABN-zegswijzen niet toelaatbaar worden geacht, zoals, jammer genoeg, mutualiteiten (‘ziekenfondsen’), maar andere wel, zoals, jammer genoeg, panikeren (‘in paniek raken’). Ludo Permentier betoogt dat niet alleen België drietalig is maar ook Vlaanderen. Hier wordt het Standaardnederlands gesproken (ABN), het Belgisch Nederlands (of Algemeen Beschaafd Vlaams) en het - uit de dialecten in de smeltkroes gevallen - Verkavelingsvlaams (ook wel Schoon Vlaams geheten, hoewel het, volgens Permentier, niet mooi is). Afra Bolten wijdt een kleine uiteenzetting aan een speciale, voor een buitenstaander totaal onverstaanbare, variant van dit Schoon Vlaams: het Antwerps. Nicoline van der Sijs voert de lezer terug naar Nederland en het ABN. In haar artikel laat zij zien dat de standaardtaal in de geschiedenis veel minder door het Vlaams dan door het Duits beïnvloed is geworden. Vandaar bijvoorbeeld de naamvallen. In een tweede artikel beschrijft Van der Sijs de herkomst van het persoonlijk voornaamwoord jij (uit ‘du’, zie hierboven). Marc van Oostendorp vindt het oneerlijk dat onderzoek dat níet in een proefschrift uitmondt ook niet in zijn rubriek Het proefschrift aan de orde kan komen en heeft de rubriek daarom herdoopt in Het onderzoek. In dit nummer bespreekt hij het onderzoek van Marjolein Meeuwissen naar de naamgeving van tijdseenheden (zoals ‘negen uur vijftien’ en ‘kwart over negen’).

In nummer 10 wordt ruim aandacht geschonken aan de nieuwe bijbelvertaling. Paul Gillaerts was lid van de begeleidingscommissie en voorzitter van het Vlaamse lezerspanel en licht de lezer nu in over de belangrijkste feiten en achtergronden bij de nieuwe vertaling. Ook wordt Gillaerts - door Jan Erik Grezel - geïnterviewd over het werk van het lezerspanel, met name over de aard van de - al dan niet gehonoreerde - veranderingen die door het panel werden voorgesteld. Clazien Verheul bespreekt de drie heetste hangijzers in de nieuwe vertaling: de naam van God (HEER, JHWH), het tutoyeren (‘gij’ - ‘jij’’) en het gebruik van vrouwelijke voornaamwoorden (‘de ark ... zij’). Nicoline van der Sijs doet afbreuk aan het cliché dat de Statenvertaling

[p. 326]

een grote invloed op het Nederlands heeft gehad. Het Nederlands blijkt aan de vertaling vooral Duitse leenwoorden te hebben overgehouden. De redactie van Onze Taal drukt een selectie af van de mooiste en de duisterste bijbelpassages die door de lezers zijn opgestuurd. Als een van de eerdere vertalers (‘herverteller’) van de bijbel is Nico ter Linden ontgoocheld over het gebrekkige gebruik dat de nieuwe vertalers van het werk van eerdere vertalers hebben gemaakt. Ook twee schrijver-lezers komen aan het woord. Rascha Peper kan niet wennen aan het gemis van ‘bekennen’, Nicolaas Matsier schaart zich in het kamp der JHWH-ers. Ewoud Sanders neemt zoals te voorzien de bijbelse eponiemen voor zijn rekening. Henk Heikens ontfermt zich over de eigennamen en Jaap de Rooij buigt zich over één op heel verschillende wijzen geïnterpreteerde zinsnede: “de mensen van goede wil”. Hij vreest dat de interpretatie die achter deze formulering schuilt in elk geval niet in de nieuwe vertaling zal terugkeren (De Rooijs stuk is eerder ingeleverd dan de vertaling uitkwam) en daarin heeft hij gelijk gekregen. Buiten het bijbelthema gaat Peter-Arno Coppen in op de betekenis van te in een verbinding met een werkwoord als leren (waarom is het ‘leren eerst naar links te kijken’ maar niet ‘leren te lezen’?) en Jaap de Rooij op de niet uit te roeien kwestie van het gebruik van hen en hun.

Tekst[blad], jrg. 10, nr. 3.

Door de voortschrijdende verrubricering opent Tekst[blad], na de column van de nieuwe hoofdredacteur Els van der Pool over ouder worden en tien jaar Tekst[blad], niet meer met een artikel maar met een rubriek: ‘Tekst[zaken]’, een losse verzameling adviezen gericht aan de zelfstandig gevestigde tekstschrijver. Hierop volgt de rubriek ‘De boodschap’, waarin Edwin Lucas en Marcel Uljee Richard Wouters, beleidsmedewerker van GroenLinks, interviewen over zijn aandeel in het schrijven van de verkiezingsfolder van GroenLinks voor de Europese verkiezingen in juni 2004. In dezelfde rubriek interviewt Joost Maas de hoofdredacteur van het weekblad Mijn geheim, César Becx, die onthult dat alle verhalen echt gebeurd zijn, brengen Anne Kluivers en Christoph Sauer de veranderingen in kaart die in de branche van de direct mail hebben plaatsgevonden, waarbij ze zich met name bezighouden met de ontwikkelingen op het gebied van de fondswervingbrieven, en laat Chris Huinder de burgemeesters Cohen en Van Opstelten aan het woord over de mogelijkheden die debat en dialoog bieden om de sociale samenhang in de samenleving te vergroten. De rubriek ‘Stijl’ is beproefd, evenals de stukken van de auteur, Margreet Onrust, die het dit keer opneemt voor de voetbal- en televisiepersoonlijkheid Jan Mulder wiens hyperbolische veroordeling van de voetbalcoach Dick Advocaat tot de dood door steniging zij fout maar toch ook retorische subtiel noemt. In de rubriek ‘Het pak’ blijken Jos Hornix en Margot van Mulken zich, over de grenzen van hun eigen rubriek heen, ook met stijl te bemoeien. En dat niet alleen, zij keren zich ook tegen de karakterisering die in de rubriek ‘Stijl’ van de uitspraak van de genoemde Jan Mulder werd gegeven: volgens Hornix en Van Mulken is er geen sprake van een hyperbool, maar van ironie. Marc Draijer geeft in dezelfde rubriek adviezen om misleidende rapporten te schrijven. Bas Andeweg en Jaap de Jong doen in de rubriek ‘Op school’ verslag van hun bevinding dat, waar klassieke auteurs de redenaar adviseerden geen te lange of irrelevante of onpersoonlijke of recalcitrante inleiding op hun toespraak te houden, de moderne adviseurs de spreker vooral aanraden clichés te vermijden, geen excuses te maken, geen moppen te vertellen, een overzicht van de geschiedenis van het onderwerp te vermijden, doelstelling en indeling van de speech geheim te houden

[p. 327]

en de juiste toon te treffen zonder over jezelf te beginnen. Dan is er nog de rubriek ‘Het web’, die ditmaal op zeer smaakvolle is gesubstantieerd met een verslag van de persoonlijke internetpagina's van vooraanstaande taalbeheersers. In de rubriek ‘Boekbesprekingen’ worden Studies over taalbeheersing 1, onder redactie van Luuk Van Waes, Pol Cuvelier, Geert Jacobs en Isabelle De Ridder, besproken (door Leo Lentz), de dissertatie De eerste minuten van Bas Andeweg en Jaap de Jong (door Dorien van de Mieroop) en het Van Dale Synoniemen-boek (door Priscilla Heynderickx).

Tijdschrift voor Communicatiewetenschap, jrg. 32, nrs. 1, 2 & 3.

In het eerste nummer van deze jaargang staan artikelen van James R. Taylor over de vraag of de studie van communicatie in organisaties een academische discipline is, Peter Nikken over de manier waarop ouders hun kleine lieverds in hun computeractiviteiten kunnen volgen, begeleiden en beschermen, Joke Oppenhuisen over de criteria die worden aangelegd bij de radio- en televisiezenderprofilering, Dave Gelders over de voorwaarden voor de communicatie over beleid dat nog niet als beleid is aanvaard, DianeVerstegen en Hans Hoeken over de retorische, inhoudelijke en formele, verschillen tussen reclames voor kinderspeelgoed voor de verschillende seksen (of beide) en Jo Bardoel over de vraag in hoeverre de macht van de media ook verantwoordelijkheid met zich meebrengt. Naast andere boekbesprekingen is er een bespreking van Gisela Redeker van de bundel Tussenstand. 25 jaar Tijdschrift voor Taalbeheersing onder redactie van Frans van Eemeren, Paul van den Hoven, Carel Jansen en Peter Jan Schellens, alsmede van Bedrijfscommunicatie II onder redactie van Corine van den Brandt en Margot van Mulken.

In nummer 2 doen Koos Nuijten, Paul Hendriks Vettehen en Anouck Storms verslag van onderzoek naar het sensatiegehalte van het Nederlandse televisienieuws tussen 1995 en 2001 (inderdaad, er is een toename), onderzoeken Eva Reijmersdal, Peter Neijens en Edith Smit de invloed op de aandacht en waardering van de lezer van het ontwerp van themarubrieken en advertorials en van het tijdschrift waarin ze verschijnen, gaat Marold Miesen na welke verkoopstrategieën uitgevers en boekverkopers ontwikkelen om nog meer fictie aan hun potentiele klanten te slijten, onderzoeken Christ'l de Landtsheer het persoonlijkheidsprofiel van de kopstukken van de tweede Paarse regering, Kok, Borst en Jorritsma, zoals dat in de Nederlandse media werd gevormd en vermoedt Cees van Woerkum inaugureel dat de communicatie in organisaties zal verbeteren als men de communicatie beziet vanuit de context van de participanten.

Nummer 3 bevat artikelen van Marianne van den Bosch en Paula Zweekhorst over het belang van communicatiemanagement, Peter Thijssen over de invloed (impact) van ver- kiezingsdebatten op de toehoorder, Jeremi van Gorp over de frequentie waarmee kinderen en jongeren in televisieprogramma's te zien zijn, Claudia Nunn, Oscar Peters en Ard Heuvelman over de waardering voor en de effecten van lokale televisie, Jeroen de Kloet en Joram van Donk over de makers van Nederlandse documentaires over multiculturaliteit en Anneke Smelik (inaugureel) over seculiere spiritualiteit en visuele cultuur.

Peter Houtlosser