Tijdschrift voor Taalbeheersing. Jaargang 9

[p. 210]

Bibliografie ‘argumentatietheorie’ 1985 (2)
E.T. Feteris, R. Grootendorst en H.J. Plug

Verantwoording

In deze jaarlijks verschijnende bibliografie wordt een overzicht gegeven van recente publikaties over argumentatie (nieuwe boeken, herdrukken, boekbesprekingen en tijdschriftartikelen). Opgenomen worden theoretische beschouwingen, verslagen van empirisch onderzoek en praktisch gerichte publikaties. Bij de samenstelling van de bibliografie over 1985 is gebruik gemaakt van boekaankondigingen, periodiek verschijnende bibliografieën en tijdschriften waarin regelmatig artikelen over argumentatie worden gepubliceerd. Om meer titels te kunnen opnemen, zijn de annotaties zo beknopt mogelijk gehouden. Opmerkingen, aanvullingen en suggesties gaarne richten aan R. Grootendorst, Instituut voor Neerlandistiek, Spuistraat 134, 1012 VB Amsterdam.

Gebruikte afkortingen:
ARS	Archiv für Rechts- und Sozialphilosophie
IL	Informal Logic
JAFA	Journal of the American Forensic Association
LT	Levende Talen
NTRR	Nederlands Tijdschrift voor Rechtsfilosofie en Rechtstheorie
PR	Philosophy and Rhetoric
QJS	Quarterly Journal of Speech
RIP	Revue Internationale de Philosophie
TT	Tijdschrift voor Taalbeheersing

Langage, argumentation et pédagogie 1985

RIP, 39e année, no. 155.

Themanummer van Revue Internationale de Philosophie over onderwijs en onderzoek met betrekking tot taal en argumentatie. Het nummer wordt ingeleid door Christian Plantin. Er zijn bijdragen opgenomen van Meyer, Martin, Vignaux, Anscombre, Kesik, Portine, Tasmowski-De Ryck, Plantin, Borel, Clément en Dupriez.

McPeck, John 1985

‘Paul's critique of Critical thinking and education’. In: IL, vol. 7, no. 1, p. 45-54.

Reactie op de bespreking door Richard Paul (1985) van John McPeck, Critical thinking and education, New York 1981: St. Martin's Press/Oxford 1981: Martin Robertson Publishers. In zijn reactie gaat McPeck in op de zijns inziens fundamentele filosofische verschillen tussen hem en Paul.

O'Keefe, Daniel J. 1985

‘Argument criticism and Willardian skepticism’. In: JAFA, vol. 21, no. 4, p. 196-205.

Bespreking van de opvatting van Willard dat de kritische beoordeling van argumentatie een hachelijke onderneming is en dat het de voorkeur verdient om meer

[p. 211]

beschrijvend-analyserend te werk te gaan (deze opvatting werkt Willard onder meer uit in zijn Argumentation and the social grounds of knowledge, Alabama 1983: The University of Alabama Press). Betoogd wordt dat aan de skeptische opvatting van Willard onhoudbare uitgangspunten ten grondslag liggen, die bovendien niet helder worden geformuleerd en ook niet worden verantwoord.

Oostdam, Ron 1985

‘Een bruikbaar instrumentarium voor het analyseren van argumentatie’. In: LT, nr. 403, p. 406-410.

Artikel over de problematiek van het analyseren van argumentatie. Verschillende benaderingen in het vak Taalbeheersing worden tegenover elkaar gezet. Vervolgens worden het Toulmin-model en het analyse-instrumentarium van Van Eemeren en Grootendorst besproken. De auteur geeft de voorkeur aan het laatste, omdat het betere mogelijkheden biedt in de schoolpraktijk aandacht te besteden aan argumentatieanalyse.

Overeem, R. 1985

‘Draagmoederschap ter sprake’, In: TT, jrg. 7, nr. 7, p. 291-299.

Ondersteuning van de stelling van Perelman dat quasi-logische argumentatie op zichzelf zelden overtuigend is, maar aanvulling behoeft met argumenten die gebaseerd zijn op de structuur van de werkelijkheid. Deze opvatting wordt geïllustreerd aan de hand van de discussie over het draagmoederschap, waarin veelvuldig quasi-logische argumentatie wordt gebruikt.

Pander Maat, Henk 1985

‘Harmonische fases in informele schoolse discussies’. In: TT, jrg. 7, nr. 1, p. 16-30.

In dit artikel wordt ingegaan op harmonische fasen in informele discussies tussen schoolkinderen, waarin de deelnemers gezamenlijk een vraag beantwoorden of een bewering uitwerken. Nadat enkele algemene problemen en theoretische begrippen zijn besproken, worden aan de hand van voorbeelden verschillende varianten van een harmonische fase-opbouw onderscheiden.

Paul, Richard W. 1985

‘McPeck's mistakes’. In: IL, vol. 7, no. 1, p. 35-43.

Bespreking van John McPeck, Critical thinking and education, Oxford 1981: Martin Robinson (/New York 1981: St. Martin's Press). Zie ook de reactie van McPeck (1985).

Pirie, Madsen 1985

The book of the fallacy. A training manual for intellectual subversives. London etc.: Routledge & Kegan Paul.

Praktisch gericht overzicht van drogredenen. Elke besproken drogreden wordt voorzien van een omschrijving, van voorbeelden en van een toelichting wat er fout aan is. Ook worden steeds enkele historische achtergronden gegeven. De bespreking eindigt steeds met aanbevelingen voor het gebruik van de drogreden met de bedoeling anderen zo effectief mogelijk te misleiden. Het doel van het boek is door de misleidingstechnieken aan te leren de vaardigheid te vergroten in het herkennen van drogredenen en er ongevoelig voor te worden. De besproken drogredenen zijn alfabetisch geordend. Achterin het boek is een classificatie in vijf categorieën opgenomen en worden enkele suggesties voor verdere literatuur over drogredenen gegeven.

[p. 212]

Plantin, Christian 1985a

RIP, 39e année, no. 155, p. 467-470.

Bespreking van Robert J. Fogelin, Understanding arguments: An introduction to informal logic, 2nd ed., New York etc. 1982: Harcourt Brace Jovanovich.

Plantin, Christian 1985b

RIP, 39e année, no. 155, p. 459-464.

Bespreking van James L. Golden, F. Berquist en William E. Coleman, The rhetoric of western thought, 2nd ed., Dubuque (Iowa) 1978: Kendall/Hunt.

Plantin, Christian 1985c

RIP, 39e année, no. 155, p. 474-476.

Bespreking van Trudy Govier, A practical study of argument, Belmont (California) 1985: Wadsworth.

Rottenberg, Annette T. 1985

Elements of argument. A text and reader. New York: St. Martin's Press (A Bedford Book).

Praktisch leerboek voor het onderwijs in argumentatie-analyse.

Rowland, Robert C. 1985

‘On argument evaluation’. In: JAFA, vol. 21, no. 3, p. 123-132.

In dit artikel wordt betoogd dat het mogelijk is algemene beoordelingsnormen voor argumentatie te ontwikkelen. Deze normen kunnen worden verdedigd door erop te wijzen dat de kwaliteit van besluitvorming erdoor kan worden verbeterd. Het artikel richt zich tegen de opvatting van Willard dat het rechtvaardigen van beoordelingsnormen onmogelijk is.

Rube, A. 1985

‘Moet een kritiek op een betogende tekst volledig zijn?’. In: TT, jrg. 7, nr. 4, p. 300-308.

In dit artikel wordt betoogd dat het niet nodig is bij de beoordeling van een betogende tekst altijd volledig te zijn in de weergave en in de beoordeling van het betoog. Wel moet dan rekening worden gehouden met de relevantie, het gewicht en de onderlinge afhankelijkheid van de argumenten in het betoog. Aangegeven wordt welke consequenties deze opvatting heeft voor de deelhandelingen van de door Van den Hoven ontwikkelde procedure voor het formuleren van een ‘formele kritiek’.

Schellens, Peter Jan 1985

Redelijke argumenten. Een onderzoek naar normen voor kritische lezers. Dordrecht etc.: Foris Publications. Oorspronkelijk proefschrift Rijksuniversiteit Utrecht.

De centrale doelstelling van dit proefschrift is een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van beoordelingsnormen voor de redelijkheid van betogende teksten. Eerst wordt nagegaan in hoeverre logische geldigheid een bruikbare beoordelingsnorm vormt. Geconcludeerd wordt dat logische geldigheid een ondergeschikte rol speelt. Uitgaande van de classificaties van Perelman en Olbrechts-Tyteca en Hastings worden vier hoofdsoorten argumentatie onderscheiden: (1) argumentatie op basis van regelmaat, (2) argumentatie op basis van regels, (3) pragmatische argumentatie en (4) ongebonden argumentatie. Bij elk van de soorten argumentatie worden kritische vragen geformuleerd, die als criteria voor de beoordeling van de redelijkheid van de argumen-

[p. 213]

tatie fungeren. Aan de hand van een voorbeeld wordt nagegaan welke problemen de toepassing van de kritische vragen in de praktijk met zich mee kan brengen. Ten slotte wordt verslag gedaan van een empirisch onderzoek naar de bruikbaarheid van de argumentatieschema's in het onderwijs.

Siegel, Harvey 1985

‘Education reason: Critical thinking, informal logic, and the philosophy of education’. In: IL, vol. 7, no. 2/3, p. 69-81.

Dit artikel is het tweede deel van een lang essay over kritisch denken als doel in het onderwijs. In dit deel wordt ingegaan op de fundamentele filosofische vragen die aan het onderwijs in kritisch denken ten grondslag liggen. Betoogd wordt dat onderwijs in kritisch denken een geïntegreerd en essentieel onderdeel in het onderwijs dient te zijn.

Sillars, Malcolm O. 1985

JAFA, vol. 22, no. 2, p. 121-122.

Bespreking van Walter H. Beale, Karen Meyers en Laurie L. White, Real writing: Argumentation reflection, information, with stylistic options, Glenview, IL 1982: Scott, Foresman and Co. In dit boek wordt argumentatie als basis gebruikt bij het schrijfonderwijs.

Soeteman, A. 1985

‘Juridisch redeneren als voorbeeld?’. In: TT, jrg. 7, nr. 2, p. 81-90.

In dit artikel wordt betoogd dat het specifieke karakter van juridische redeneringen niet schuilt in de relatie tussen premissen en conclusie (er bestaat geen ‘juridische logica’), maar in de premissen van de redenering. Meningsverschillen over juridische argumentatie dienen daarom vooral als inhoudelijke meningsverschillen geanalyseerd te worden. Dit wordt toegelicht aan de hand van een juridisch voorbeeld. Geconcludeerd wordt dat de praktijk van juridische argumentatie geen goed uitgangspunt is voor de ontwikkeling van een algemene argumentatietheorie.

Tirkkonen-Condit, Sonja 1985

Argumentative text structure and translation. Jyväskylä: University of Jyväskylä. Proefschrift Universiteit van Jyväskylä, Finland.

Het doel van dit proefschrift is een methode te ontwikkelen voor de beschrijving en analyse van de structuur van betogende teksten. Aan de hand van twee voorbeeldteksten wordt gedemonstreerd dat de methode betrekking heeft op het probleemoplossende karakter van een betogende tekst, op de illocutionaire en interactionele structuur en op de macrostructuur. Betogende teksten worden opgevat als impliciete dialogen met een denkbeeldige lezer die verondersteld wordt de schrijver aan te vallen. Analyse van de argumentatieve structuur van betogende teksten is een nuttig hulpmiddel bij het vertalen.

Trapp, Robert en Nancy Hoff 1985

‘A model of serial argument in interpersonal relationships’. In JAFA, vol. 22, no. 1, p. 1-11.

Betoogd wordt dat argumentatie in conversationele interacties niet gezien moet worden als een losse gebeurtenis, maar als onderdeel van een reeks van opeenvolgende gebeurtenissen. In dit artikel wordt een model gepresenteerd voor het analyseren van opeenvolgende argumentaties. Aan de hand van beschrijvingen van hun eigen interacties door proefpersonen wordt gedemonstreerd dat het model een bruikbaar analyse-instrument vormt.

[p. 214]

Ueding, Gert en Bernd Steinbrink 1985

Grundriss der Rhetorik, Geschichte, Technik, Methode, Metzler.

Bewerking van Einführung in die Rhetorik uit 1976. Overzicht van de geschiedenis, de methoden en de technieken van de retorica. In het eerste deel wordt een overzicht gegeven van de wetenschapsgeschiedenis van de retorica en de rol van de retorica in de geschiedenis. In het tweede deel wordt ingegaan op de retorische methoden en technieken bij het construeren en interpreteren van teksten. Het boek is bedoeld als leerboek in het (universitair) onderwijs.

Valbracht, J.G. 1985

‘Een oplossing voor het volgorde-probleem bij de verdediging van standpunten in alledaagse gemengde discussies’. In: TT, jrg. 7, nr. 3, p. 226-233.

Voor de oplossing van het keuzeprobleem bij het bepalen van de volgorde van verdedigen in een gemengde discussie kan gebruik gemaakt worden van ervaringsregels in het recht. In dit artikel wordt gedemonstreerd op welke wijze ervaringsregels met betrekking tot de bewijslastverdeling in een civiel proces ook toegepast kunnen worden in niet-juridische discussies.

Walton, Douglas N. 1985

Arguer's position. A pragmatic study of Ad hominem attack, criticism, refutation, and fallacy. Westport etc.: Greenwood Press. Contributions in philosophy, no. 26.

Centraal staat in dit boek de vraag onder welke voorwaarden de circumstantial-variant van het argumentum ad hominem een deugdelijke of ondeugdelijke vorm van argumentatie is. Uitgaande van de conversatietheorie van Grice, de relevantielogica van Davidson en Pöm en de theorievorming over formele dialoogspelen wordt een analyse van de ad hominem-drogreden gegeven. Geconcludeerd wordt dat ad hominem-weerleggingen soms effectief en deugdelijk zijn, maar ad hominem-aanvallen meestal niet.

Weal, Bruce W. 1985

‘The force of narrative in the public sphere of argument’. In: JAFA, vol. 22, no. 2, p. 104-114.

Reactie op de opvatting van Goodnight dat argumentatie in de massamedia vaak wordt gereduceerd tot een middel om de aandacht te trekken of esthetisch genot te verschaffen. In dit artikel wordt betoogd dat teksten die voor het grote publiek bedoeld zijn een esthetisch doel heel goed kunnen combineren met serieuze argumentatieve en retorische kenmerken. Dat geldt met name voor verhalende teksten. Aan de hand van een autobiografische tekst wordt gedemonstreerd welke argumentatieve kenmerken in narratieve structuren verwerkt kunnen zijn.

Weddle, Perry 1985

‘On theory in informal logic’. In: IL, vol. 7, no. 2/3, p. 119-126.

In dit artikel wordt nagegaan op welke wijze theorievorming met betrekking tot informele logica zou kunnen plaatsvinden. Eerst wordt een overzicht gegeven van het gebruik en de betekenis van de term ‘informele logica’ in verscheidene publikaties (McPeck, Schwartz). Vervolgens wordt aangegeven welke rol theorievorming in informele logica zou kunnen spelen.

Willard, Charles Arthur 1985a

‘Reply to O'Keefe’. In: JAFA, vol. 21, no. 4, p. 206-214.

Reactie op O'Keefe (1985). Betoogd wordt dat de kritiek van O'Keefe gebaseerd is op

[p. 215]

een verkeerde weergave van de opvatting van Willard. De aanval van Willard op het kritisch beoordelen van argumentatie komt niet voort uit een skeptische doctrine. Geconcludeerd wordt dat skepticisme wel altijd een factor is waar rekening mee gehouden moet worden, maar niet in absolute zin.

Willard, Charles Arthur 1985b

JAFA, vol. 21, no. 3, p. 167-170.

Bespreking van F.H. van Eemeren, R. Grootendorst en T. Kruiger, The Study of argumentation, New York 1984: Irvington.

Womack, Deanna F. 1985

‘The role of argument in mediation styles’. In: JAFA, vol. 21, no. 4, p. 215-225.

Case study van de bemiddelingspogingen van president Carter bij de vredesonderhandelingen van Camp David. Analyse van de verschillende argumentatieve stijlen die gehanteerd worden. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen argumentatie die gericht is op het veranderen van de relatie tussen de onderhandelaars en argumentatie die gericht is op het beïnvloeden van de beoordeling van voorstellen en op het veranderen van wensen en voorkeuren. Geconcludeerd wordt dat de stijl van bemiddelen gekarakteriseerd kan worden door de gehanteerde argumentatieve doelen en technieken.

Wróblewski, J. 1985

ARS, Band 71, Heft 3, p. 433-434.

Bespreking van Martin P. Golding, Legal reasoning, New York 1984: Alfred A. Knopf.