De Tijdspiegel. Jaargang 71

[p. 90]

Onze leestafel.

Lydia's Huwelijk. door Humphrey Ward. Vertaald door Elizabeth Couperus. - L.J. Veen, Uitgever, Amsterdam.

Een roman van de hand dezer schrijfster, een roman, zoo in-Engelsch. zoo boeiend, is steeds waard vertaald te worden. De karakters zijn raak geteekend, met de uitvoerigheid, Humphrey Ward eigen, maar zij geeft geen uitwijdingen, die vervelen. Zij weet ons haar menschelijk materiaal voor oogen te stellen: mooi, forsch, somber, geducht, in alle afschuwelijkheid zelfs, waar het b.v. een zonderling betreft, een gierigen maniak, die langzaam maar zeker verwordt, welk procès wij belangstellend volgen ‘to the bitter end.’ Zij schetst ons even duidelijk, met altijd weer nieuwe frissche kleuren, het moderne meisje. Auteurs sympathie is aan de zijde der werkende vrouw, wier feilen en dwaasheden zij evenwel niet ontziet. De vrouw, vrij van vroegere conventioneele vormen en gewoonten, zich baan brekend met energie, met kracht, met geduld. Dat zij daarbij wondt en verwond wordt, dat ook zij ten slotte buigt voor den schepter van Eros, haar grootste eer er in stellend kameraad van haar echtgenoot te zijn; dat veel liefs en zachts en goeds van haar uitgaat, hoe menige diepgaande teleurstelling zij ook berokkent.... dit en nog veel meer, het intense wezen der moderne vrouw rakend, peilt auteur en leidt ons in dien doolhof, om ons haar te doen begrijpen, zoo wij haar al niet lief krijgen.

Haar werk is echter geen vivisectie. Met ruimen blik overziet Humphrey Ward hare medeschepselen, en laat ook aan kleine eigenaardigheden recht wedervaren. Zij zoekt niet het lage. het zinnelijke; in dat opzicht is zij stellig velen niet realistisch genoeg, hoe gruwelijk ook hare schildering zij van Melrose, den schatrijken landheer, die alleen leeft voor zijne liefhebberijen, zijne kunstverzamelingen - waarin toch weer iets groots niet miskend mag worden - terwijl zijne onderhoorigen in hunne ellendige hutten door twee worgengelen: honger en typhus, worden weggemaaid. Faversham, zijn factotum, herinnert in sommige opzichten aan een ouderwetschen romanheld, zooals auteur zelve ondeugend opmerkt.

Maar alles bij elkaar genomen is ‘Lydia's Huwelijk’ een van die boeken, waaruit ons meer bijblijft dan uit honderd andere. Wij, Hollanders, verheugen ons dit verhaal lezend, dat onze wetten het erfrecht betreffend zedelijker aandoen dan de Engelsche. Voor kunstverzamelaars bevat dit werk stellig menig behartenswaardigen wenk. Het getuigt van zooveel kennis op dit gebied, dat Schr. er een speciale studie van heeft moeten maken. Een fout in de conceptie acht ik de figuur van Nash, die te veel achter de schermen blijft, als een booze geest, wiens invloed zeer ver reikt, zoodat men hem moest leeren kennen meer dan door een enkel gezegde of zinspeling. Zeer mooi is daarentegen de figuur van Lady Tatham uitgewerkt, wier moederliefde treffend fijn is geschetst, en Boden, wien het laatste woord werd gegund, is niet minder sympathiek.

[p. 91]

Ik wil niets verklappen van den loop dezer geschiedenis, want ‘Lydia's Huwelijk’ is een boek, dat niet aan zijn intrigue de grootste belangrijkheid dankt. Men moge over romans in 't algemeen oordeelen als over lichte lectuur;

de karakterstudies van Humphrey Ward bezitten blijvende waarde. Auteur voert ons langs het breede strand, waar 's levens zee tallooze merkwaardige dingen deed aanspoelen, naast schijnbaar waardelooze voorwerpen en wrakhout, stille getuigen van strijd en ondergang. Als ervaren leidsvrouw vestigt zij onze aandacht op de bijzondere schoonheid, de zeldzaamheid, de waarde, ook het afzichtelijke van eenige dezer zaken. Zij doet ons opmerken hoe uiterlijk schoon gepaard kan gaan met een gevaarlijk innerlijk, hoe eenvoudig de schelp kan zijn, die een parel herbergt. Bij het wrakhout weet zij ons medelijden te wekken; voor wat waarachtig schoon en goed is eischt zij onze bewondering. Het liefst en langst verwijlt zij bij de gecompliceerdste karakters onzer dagen; bij het zonderling tegenstrijdige, het raadselachtig onverklaarbare in 't hart van man en vrouw beiden.

Stout waagt zij zich dan in de branding en schuwt niet den hooggaanden golfslag, met Caesar van meening, dat het geluk is met de onbevreesden, dezen over hoogten en diepten tot weergalooze heerschappij voert.

Uit zulke romans kan de naneef putten, als hij zich een beeld wil vormen van onze hedendaagsche, met name de Engelsche maatschappij; waar het reusachtig grondbezit in weinige handen een zegen kan wezen, maar stellig tot wantoestanden aanleiding geeft. Groot is in dit boek nog het geduld der verdrukten, grooter dan wij het in werkelijkheid om ons heen opmerken. Maar dat de straffende hand, die den half waanzinnigen landheer treft, uit hunne kringen voorkomt, is een teeken des tijds, evenals de aanval op dat haast onaantastbaar bolwerk der Britten: hunne wetgeving.

Toch wordt dit werk niet afgekeurd als ‘De vrouw, die Gij mij gegeven hebt,’ van Hall Caine. Stellig is Humphrey Wards wapen fijner geslepen en wordt handiger gevoerd. Het is haar niet te doen om met bijtende scherpheid te wonden; zij handelt niet als de suffragettes, die Engelands heiligdommen aantasten, om ze te vernielen; zij streeft naar verbetering van misstanden met verstand en hart.

Elise Soer.

Van het Oogenblik, Roman door Anton Smit. - Scheltens en Giltay, Amsterdam

Weinig heeft de auteur van dezen roman kunnen denken, dat zijn werkje in oorlogstijd zou worden gelezen en besproken. Nu eischen telegrammen en couranten aller aandacht. Persoonlijke geschiedenis verzinkt, waar vrouwe Historie hare bloedige bladzijden schrijft. En toch, de menschelijke geest wordt hare haast eentonige opsomming van gruwelen, hare lijsten van middeneeuwsche wreedheden ten leste beu, en grijpt naar iets anders; zij 't ter afleiding van de ontzettende tooneelen, die hem als een nachtmerrie vervolgen, zij 't ter ontspanning bij het waken en wachten van wat komen zal.

Aan zooiets voldoet Van het Oogenblik. Hoe het Hein Heimer verging met zijn al te bekoorlijke Margot van Akervoorde, leze men dus in de weinige vrije uren, die men tegenwoordig kan vinden. Want het is ons wel noodig, als wij eenigszins kunnen, af en toe de gedachte aan de barbaarschheden van ons af te schudden, die ons letterlijk pijnigen; ons voor

[p. 92]

een helaas korte pooze te verbeelden, dat deze vrij onschuldige Zaansche roman nog recht van bestaan heeft.

De jongelui, die er in voorkomen, zijn voor het meerendeel levendig geteekend. Hein Heimer alleen is wel iets te passief bij het om hem heen gebeuren en ook.... vrij spoedig getroost. Maar hij was nog zoo jong en de jeugd herneemt hare rechten op levensgeluk zooveel spoediger dan ouderen van dagen.

Elise Soer.

Gids voor Padvinders. Indianen-verhaal. Prikkel Idyllen, VI, door Cornelis Veth. Uitgegeven in 't jaar 1914, door C.A.J. Dishoeck te Bussum.

Stellig is het genre even nieuw als vermakelijk, waarvan Cornelis Veth de schepper kan worden genoemd. Zulke dolle parodiën op zeker soort lectuur, zulke fijn humoristische zetten aan het adres van eenige instellingen, goed bedoeld, maar wier belachelijke zijde auteur scherp in het oog vat, vindt men alleen bij hem.

Zoo langs zijn neus weg zegt hij de schreeuwendste ongerijmdheden. De lezer moet goed op zijn ‘qui vive’ zijn of hij wordt door den oolijken Veth evengoed beetgenomen als de Padvinders en Meisjesgezellen, wier edele verontwaardiging, als zij dit boekje lezen, naar ik hoop in een lachbui zal gebluscht worden. De door het verslinden van gewild ernstige maar ‘au-fond’ zeer dwaze Roodhuidenverhalen, in de war gebrachte hersenen, mogen weer helder worden, als zij zich verdiepen in Veth's Gids voor Padvinders. Een vroolijke Gids, die stellig eenige verdwaalden terug brengt op het rechte pad. Moge hij daarin slagen. Waarheden uit lachenden mond wil men nog wel eens aanhooren.

E.S.

Als met Zijn Hand, Oorspronkelijke roman van Joh. W. Arend. Uitgever G.J. Slothouwer, Amsterdam.

Niet altijd is de taak der boekbespreking even aangenaam, vooral niet wanneer het werkjes betreft, waarvan men absoluut niets aanbevelends kan zeggen. Als met Zijn Hand zal geen mug kwaad doen, maar het is een weinig beteekenende geschiedenis van het begin tot het einde. De enkele bladzijden, waarbij de lezer zich niet verveelt, betreffen de vergissing van Mevr. Richards, als zij meent ten huwelijk te worden gevraagd door den heer Bicker - waarom aan zoo'n proléet zulk een edelen naam gegeven? - en tot hare woede moet bemerken, dat de oneerlijke voogd het op zijn rijke pupil en niet op de trouwlustige weduwe heeft voorzien. Als de laatste zich daarna ontpopt tot giftmengster, heeft men meer dan genoeg van dit slecht geschreven, ook van stijl- en taalfouten wemelend verhaal. Het was werkelijk de moeite waard oorspronkelijk op den titel te plaatsen en zoo weinig moeite te doen voor de schoone moedersprake. De naamvallen worden hier niet zoozeer weggelaten dan wel met elkaar verward, dat de haren U te berge rijzen. Er is geen uitdrukking te vinden voor het pruikachtige en ongelijke in den stijl. De inhoud is gerekt, met opgeblazen nietigheden. En, aandoenlijk zijn de tamme helden en heldinnen, als in de dagen van Reinvis Feith. Wanneer b.v. een aardig jong meisje om een jonkman lacht, met wien zij den spot dreef, schreit zij later van berouw over het gebeurde. Wijs er mij zoo eentje in werkelijkheid.

[p. 93]

Als een staaltje van den stijl sla ik op blz. 40: ‘Hij was nu in een positie van betrekkelijke onafhankelijkheid, als compagnon in een flinke zaak en ofschoon vooreerst door verplichte uitlandigheid, ter wille van de zaak, van hen, die hij liefheeft, heeft hij toch het vooruitzicht nog gescheiden moetende leven eenmaal geheel onafhankelijk te zullen worden en hun voortdurend bijzijn te genieten.’

Deszelfs is met andere antiquiteiten hier ook te vinden.

Hiermee kan ik volstaan.

E.S.