De Tijdspiegel. Jaargang 70

[p. 81]

Buitenlandsche zaken.
M.P.C. Valter.

Vredeskansen.

HOE de jongste strijdvoering op den Balkan de positie van de grootmachten zal beïnvloeden, wier belangen bij de staatkundige verwordingen op het schiereiland ten nauwste betrokken kunnen worden, is nog niet te beoordeelen. Men weet nog niet of Rusland reëele successen behaald dan wel een Pyrrhus-overwinning bevochten heef. Men kent alleen onmiddellijke resultaten. Over wat hieruit verder zal voortvloeien, kan men slechts speculeeren. Zelfs de staatsman, die uitgebreide kennis heeft van de zeer gecompliceerd geworden internationale verhoudingen en die op het feitelijk gebeuren kan ingrijpen, zal misschien niet dan aarzelend van berekening gewagen.

De dadelijke beteekenis van den vrede van Boeckarest is eene versterking van Rusland's positie in den Balkan. Met Roemenië is eene vriendschappelijke, misschien zelfs een bondgenootschappelijke, verhouding bezegeld. Servië, thans vaster dan ooit aan Rusland gebonden en tot een voorpost van dit Rijk geworden, werd belangrijk vergroot. Bulgarijë daarentegen, hetwelk eene onafhankelijke en tegenover Oostenrijk vriendschappelijke houding aannam, is zwaar gehavend geworden. Het hoofdzakelijk direct gevolg van den laatsten korten maar wreeden krijg is eene verzwakking van Oostenrijk's prestige op het schiereiland en toename van de oude tegenstelling tusschen Weenen en St. Petersburg, waaruit oorlog dreigt.

De Duitsche Landen zullen vereenigd staan of verdeeld vallen. Dit ligt in de politieke rede. Men is daarvan in Berlijn niet minder dan te Weenen overtuigd. Worden Oostenrijk's levensbelangen aangerand, dan zal voor Duitschland de noodzakelijkheid geboren zijn den strijd te voeren. Dan zal als in 1908, naar de keizer het dichterlijk uitdrukte, hij in glinsterende wapenrusting naast zijn bondgenoot staan. In December j.l. heeft de rijkskanselier von Bethmann Hollweg het uitdrukkelijk herhaald. Maar over de vraag, wanneer die levensbelangen geacht moeten worden te zijn aangerand, zal uit den aard der zaak verschil van opvatting kunnen ontstaan. Het is te hopen, dat zulke verschillen - waarvan in de jongste weken wederom ernstig bleek: in de Cavalla-kwestie - niet tot separate actie zullen leiden. Daaruit zou voor beide Staten groot gevaar ontstaan. Want indien de een in strijd is, zal de andere zeker worden aangevallen.

De militaire partij in Oostenrijk meent, dat het oogenblik voor actie reeds lang gekomen is. Misschien terecht. Maar tegen die opvatting is zeer veel te zeggen. Ontwijfelbaar zou eene groote versterking van Servië, hetwelk

[p. 82]

de Russische zaak op den Balkan vertegenwoordigt, geacht moeten worden een levensgevaar voor de monarchie op te leveren. Servisch - Russische bezetting van een oorlogshaven aan de Adriatische zee zou tot een krijg noodzaken. Dat gevaar, hetwelk in den aanvang van den oorlog tegen Turkijë zoo ernstig dreigde, is, door de standvastige houding van de leden van het Drievoudig Verbond, afgewend. Men kan nu, naar 't ons voorkomt, niet op degelijke gronden zeggen, dat de aanzienlijke vergrooting van Servië's grondgebied, welke het resultaat van den oorlog tegen Bulgarijë is, het land zoodanig versterkt, dat het reeds voor Oostenrijk's veiligheid gevaarlijk werd. De meening toch, dat de vergrooting van grondgebied in omgekeerde verhouding staat tot de militaire sterkte van het land, heeft niet minder recht van bestaan. Het moet nog blijken, dat de aanhechting van het nieuwe gebied met zijn gemengde bevolking de weerkracht verhoogen zal. Aanvankelijk is dit zeer zeker niet 't geval. En het is geenszins uitgesloten, moet misschien wel waarschijnlijk genoemd worden, dat eerlang zoo niet Bulgarijë, dan Griekenland, met Servië in oorlog is. Want Grieken en Serven hebben elkander steeds gehaat. De grootheid van Servië kan misschien van niet veel langer duur blijken, dan die van Bulgarijë na den oorlog tegen Turkijë was. Is het onmiskenbaar, dat onder de gebeurtenissen van het jaar Oostenrijk's prestige geleden heeft - hetgeen met het oog op de bevolking van de grensprovincies vooral een ernstig nadeel is - en mag het niet licht worden geteld, dat de monarchie enorme offers heeft moeten brengen aan voorzorgsmaatregelen, dat hare positie door het uitgedijde maar uitgeputte en van meer dan eene zijde bedreigde Servië thans reeds in ernstig gevaar zou zijn gebracht, kan niet gemakkelijk worden toegestemd en werd, gelukkig, door graaf Berchtold ook niet erkend.

De groote vraag welke thans aan de orde is - misschien reeds zal zijn uitgewezen als deze regelen in druk verschijnen - is deze: of Bulgarijë en Turkijë elkander om het bezit van Adrianopel zullen beoorlogen. Zulks zou hoogst belangrijke gevolgen kunnen hebben. Het zou hun beider verzwakking beteekenen, waardoor gemakkelijke gelegenheid zou kunnen worden in het leven geroepen voor nieuwe Servisch - Russische verovering. Het gevaar voor Oostenrijk zou dan plotseling zoodanig kunnen worden, dat tot gewapende tusschenkomst toevlucht genomen wordt.

Het recht in zake Adrianopel is zeer zeker aan Turkschen kant. De bevolking van stad en land zal er ook het best bij varen als de Turken, die veel verdraagzamer en zachter zijn dan de Bulgaren, er het gezag weer uitoefenen. Dan ook schijnt het voor de herwording van eenigszins stabiele verhoudingen op den Balkan veel beter, dat dit district onder Turksch bewind komt, dan onder dat van het oogenblikkelijk van Roemenië en Servië, dat is van Rusland, afhankelijke Bulgarijë. Naar alle aanwijzingen geeft deze opvatting niet slechts de zienswijze van de regeeringen van het Drievoudig Verbond weer, maar ook het standpunt van Engeland aan. Want moge het Kabinet van St. James de Russisch - Servische actie hebben gesteund, in zooverre zij direct tegen Oostenrijk was gericht, nu ook Bulgarijë feitelijk aan Russischen invloed werd onderworpen, dreigt Engeland zelf gevaar van het overwicht van de St. Petersburgsche regeering op den Balkan. En daartegen kan, thans als voorheen, een niet te zeer verzwakt Turkijë den besten waarborg geven. Kon de Cavalla-kwestie nog geen ernstige vervreemding wekken tusschen Rusland en Engeland, die betreffende Adrianopel schijnt zulks wel te kunnen doen. Ten wiens faveure echter

[p. 83]

de kwestie zal worden beslist, de verbondsmogendheden zullen bijna zeker hunne uiterste diplomatieke krachten inspannen om eene vreedzame regeling tot stand te brengen.

Want zoo thans Turkijä den besten waarborg tegen Russische agressie geven kan, het is geenzins uitgesloten, dat Bulgarijë een tegenover Rusland zelfstandige positie herwint.

Eenige dagen geleden schreef de ‘Norddeutsche Algemeine Zeitung’, in dien geest, als ware de vrede op en over den Balkan verzekerd op eene wijze, welke aan Duitschland's bondgenooten bevrediging schenken kan. Inderdaad is tot dusverre Oostenrijk's positie gedekt gebleven en heeft Italië de door hen gewenschte regeling betreffende de Aegeische eilanden aangenomen gekregen. Maar de uitspraak van het Duitsche blad zal natuurlijk eerst ten volle toepasselijk zijn, nadat de Turksch-Bulgaarsche kwestie op bevredigende wijze geregeld, de formeele vrede van Boeckarest eene feitelijke geworden en de autonomie van Albanië door eene gezonde staatsregeling en eene sterke gendarmerie bevestigd is. - Voor de vervulling van deze voorwaarden zijn machtige invloeden werkzaam: de Balkanvolken zijn strijdensmoe en uitgeput; en van alle de grootmachten lijden de handelsbelangen ontzaggelijk bij het voortduren van onrust en strijd. Maar het is nog te vroeg te vertrouwen, dat de Europeesche vrede bewaard zal blijven.

Zullen de staatkundige veranderingen, op den Balkan bereikt en in Klein Azië en Arabië in voorbereiding, den Europeeschen vrede niet behoeven te verstoren, dan blijft toch oorlog dreigen uit den naijver van Engeland, hetwelk bij onderlingen strijd en verzwakking der vastelandstaten belang heeft, zoolang Frankrijk's houding niet meer geruststellend is. Duitschland moge er met den meesten ernst naar streven naijver en haat door een zeer gematigde en vreedzame houding te ontzenuwen, en terzelfder tijd maatregelen nemen om ze zoo noodig door vertoon van militaire weerkracht te onderdrukken - dat het daarin slagen zal is geenszins zeker. De rede, dezer dagen door Poincaré te Bar le Duc gehouden, stemt in dezen niet tot vertrouwen.

In de rede welke de president den 17e Augustus in zijn geboorteplaats hield, zeide hij, dat er niemand was, die een onheilig verlangen had naar een Europeeschen oorlog en gewaagde hij met een enkel woord van de zegeningen van den vrede. Maar de liefde van den spreker voor den vrede, zijn wil om dezen te behoeden, blijkt van denzelfden aard te zijn geweest als de liefde van Sheakspeare's Antonius voor Brutus, toen hij, bij Caesar's lijk niet moede werd te herhalen: But Brutus is an honourable man. In waarheid zweepte gene als deze het volk op. Hij wijdde daar te Bar le Duc uit over herinneringen uit zijn kindertijd, toen hij met zijne kameraadjes in zijn moeder's tuin speelde onder de hooge kastanjes... Vlijmend scherp werd, door de bloote tegenstelling daarmede, zijne herinnering aan oorlog en nederlaag, die Duitsche soldaten in de stad bracht. Het zachte woord ‘Er is geen straat, waar ik niet de schim ontmoet van een, die niet meer is, doch thans rust hier dichtbij, in het hart van dit land van Lorraine’, moet heftige gevoelens hebben gewekt bij zijne hoorders. En dit was ook, als tastbaar, het doel van deze en van vele andere woorden, die volgden:

‘Het feit, dat ik een burger ben van Lorraine - aldus de president - heeft kennelijk iets te doen gehad met mijne verkiezing tot

[p. 84]

Hoofd van den Staat. En sedert ben ik telkens en telkens weer door de menigte begroet met de kreet:
Vive la Lorraine!’
‘Zoo te Parijs, in Montpellier en Toulon, te Cherbourg, Calais en Havre Ik heb de beteekenis van dien kreet nooit misverstaan. Het was niet de manifestatie van chauvinisme, ook niet de voorkeur der bevolking voor eenig particulier deel van Frankrijk. Het was een spontaan tribuut van Franschen uit alle deelen des lands aan het district, welks inwoners de harde slagen van het noodlot hebben geleden en in het lijden geleerd de beste nationale deugden te oefenen’.

Na deze opzweepende sympathiebetuiging met de Lorrainers van wie velen, die niet meer zijn, in den Elzas begraven werden, volgden die kalmer woorden, waarmede het staatshoofd zich tegen het verwijt van chauvinisme dekken moet. ‘Nergens’ - sprak hij - ‘heeft patriotisme zoo diep de ellende van den oorlog en de zegeningen van den vrede geleerd als in onze oostelijke provinciën; nergens heeft patriotisme zoo direct de harde lessen der feiten geleerd’. Dan echter liet hij weer hooren: dat het volk van Lorraine had geleerd, dat wijs en flink patriotisme succes moet hebben. ‘Er is niemand in deze streken - besloot hij - die een onheilig verlangen heeft naar een Europeeschen oorlog, maar er is toch ook niemand die niet gereed is elk offer te brengen, noodig om Frankrijk haar plaats als groote mogendheid te doen behouden en haar recht te handhaven, meester te zijn van hare daden’.

Wel geen zijner hoorders twijfelt, dat het om den Elzas gaat. Maar zoo dan al, naar 's presidenten verzekering, een iegelijk te Bar-le-Duc gelooft, dat ‘wijsheid en flinkheid’ succes zullen hebben en een elkeen in deze streken ook bereid is het offer te brengen, noodig om Frankrijk ‘meester te doen zijn over hare daden’ - dan toch worden deze gevoelens niet, nog niet, allerwege in de Republiek gedeeld. Op den dag, toen de heer Poincaré in de grensstad zijne geschiedenis makende rede hield, liep een groote menigte volks te Parijs te hoop, manisfesteerende tegen een driejarigen diensttijd, waardoor de mannen gevonden kunnen worden noodig om de Lorrainers van 1870 te wreken. Zij moesten bij de tuin der Tuillerien door de schoten van de Republikeinsche garde worden uiteen gedreven.

De beste hoop voor het behoud van den vrede is wel te vinden in de toestanden in Oost-Azië. Japan en Rusland breiden daar hun invloed uit, maar van alle de andere grootmachten lijden de belangen er groote schade. Een collectief optreden moet reeds lang gewenscht heeten en kan dringend noodig worden. En daarbij zal de huidige voor de rust in Europa zoo gevaarlijke groepeering der mogendheden moeielijk bestendigd kunnen worden.