De Tijdspiegel. Jaargang 43

[p. 217]

Uit den vreemde, meegedeeld door Mevr. Van Westrheene.
Een binnenhuisje.

In de keuken van een boerenhuisje waren zeven menschen bijeen, zoo verschillend van uiterlijk, dat er iets bijzonders gebeurd moest zijn, om hen bij elkander te brengen.

Op den achtergrond, bij het vuur, zat de zwarte gedaante van een schoorsteenveger; naast hem zat een slotenmaker, bezig zijne opgestroopte hemdsmouwen neer te halen en er het stof af te vegen.

Tegenover die beide mannen zaten twee meisjes op eene smalle, wankele bank, en het eenige geluid, dat er eenige oogenblikken lang gehoord werd, was het wippen van die bank, zoodra een van de meisjes zich bewoog.

Verder in het vertrek had een jong soldaat op de tafel plaats genomen, omringd door bundeltjes, mandjes en pakjes. Hij had zijne handen in zijne zakken, liet zijne beenen bengelen en keek met een ernstig gezicht op dat werk neder.

De beide stoelen, rechts en links van de tafel, waren bezet door twee vrouwen, van wie de eene den indruk gaf, dat zij reeds meer dan één medaille voor trouwen dienst moest verworven hebben. Zij droeg een sneeuwwit mutsje op haar onberispelijk gescheiden haar; zij hield haar hoofd hoog, en uit hare trekken sprak een sterk gevoel van eigenwaarde, dat nochtans verzacht werd door hare gevulde ronde wangen en eene welgedane onderkin.

De andere vrouw had een klein kind in hare armen; de omslagdoek, die haar van de schouders was gegleden, rook naar kamfer en haar hoed behoorde blijkbaar tot een verleden tijdperk, hoewel er niets aan verflenst kon genoemd worden. Schoon zij veel jonger was dan de deftige keukenmeid, zag zij er door hare uitgevallen tanden en ingevallen wangen veel ouder uit. Er lag nochtans iets liefelijks op haar door zorgen en moeiten vervallen gelaat en hoe mooi zij geweest moest zijn, kon men nog aan hare jongste zuster zien, die sprekend op haar geleek en die nu een verlegen lachje deed hooren, omdat de schoorsteenveger hare bloeiende roode wang met den top van zijn zwarten vinger had aangeraakt. Hare zuster, die naast

[p. 218]

haar zat, gaf haar een stoot in de zijde. Grover van soort, ‘van buiten zoowel als van binnen’, kwam deze laatste meer met de groote-lui's-keukenmeid overeen.

Zij waren allen broeders en zusters, die daar bijeen waren en die, zooals zij daar zaten of stonden, waren toegesneld op het bericht, dat hunne moeder op sterven lag.

Aller oogen richtten zich nu op de deur der ziekenkamer, waaruit eene reeds bejaarde, half boersch, half steedsch gekleede vrouw te voorschijn kwam. Toen zij de broeders en zusters zoo bij elkander in het moederlijk huis zag, begon zij aanstonds te snikken, wat haar nochtans niet belette, onderwijl de japon van hare zuster, de keukenmeid, met hare vingertoppen te betasten.

‘Wel, hoe is het nu hier, Marianne?’ vroeg deze.

‘Zij slaapt,’ antwoordde de oude; ‘het is een rustige slaap; gij moet wachten, totdat moeder wakker wordt. - Ja, ja, Eva, gij kunt japonnen van goede stof betalen, gij zijt de rijke onder ons; deze is ook nog van u,’ en zij wees op haar rok.

Hare zuster klopte haar op den schouder en antwoordde:

‘Wij zullen het geen van allen vergeten, dat gij bij moeder zijt gebleven en haar hebt opgepast.’

‘Een van allen moest het toch doen,’ antwoordde Marianne, ‘en ik ben de oudste. Maar wie een stuk kleeren of iets anders kan missen.... ik neem alles aan.’

‘Als moeder ons nog maar kent,’ opperde de vrouw met het kind.

‘Ja, Hanna, gij zijt erg veranderd,’ antwoordde Marianne; ‘maar anders, als moeder niet slaapt, is zij heel helder. Gisteravond heeft zij nog gezegd: “Marianne, gij moest de salade snijden, zij is goed.” Maar waar moet ik handen vandaan halen en hoe kan ik buiten en binnen te gelijk zijn? Eergisteren heeft zij 's morgens den tuin nog begoten; maar op eens gaf zij een schreeuw en toen ik buiten kwam, zat zij op den grond en verdraaide hare oogen. Ik heb haar te bed gebracht en den dokter gehaald.’

‘Wat heeft de dokter gezegd?’ vroeg Eva.

Marianne begon te schreien. ‘Dat het de loop van de natuur was. Goede God, dat moeder zulk eene ziekte moest krijgen!’

De anderen barstten insgelijks in tranen uit en, wijl het daardoor nog al luidruchtig werd, stak Marianne bezorgd haar hoofd tusschen de deur der ziekenkamer. Daarna ging zij op de rechtbank zitten en ieder deed zijn best, om zijne droefheid te matigen. He schoorsteenveger haalde eindelijk in zijn hoekje zijne pijp uit zijn zak en stak haar aan, nadat hij er reeds twintig malen naar gegrepen had. Marie, de jongste, nam Hanna het kind af en droeg het een trapje af naar den tuin, die uit drie saladebedden bestond, waartusschen roode anjelieren opschoten.

‘Ik heb er nu vijf,’ zeide de schoorsteenveger; ‘en gij, Hanna?’

‘Zes,’ antwoordde zij.

‘Ja, en het mooiste is,’ viel Eva daarop in, ‘dat Sophie het haar precies wil nadoen. Zij heeft het bij mij en mijnheer en mevrouw gehad, alsof zij in Abraham's schoot was, en daar begint zij me die geschiedenis met Holts, en omdat ik het niet wilde hebben, ging zij heen, alsof het lot van Hanna niet afschrikkend genoeg was! Iedereen weet, hoelang het duurt, eer een

[p. 219]

heerenknecht eene betrekking krijgt, en dan nog is het in het begin moeielijk, om rond te komen; maar, die niet hooren wil, moet voelen.’

‘Dat is alles goed en wel,’ verklaarde Sophie; ‘ik houd van Holts; tien jaren lang heb ik mij tegenover Eva goedgehouden en sedert ik een nieuwen dienst heb, is er vrede. Het is mijn mijnheer en mevrouw onverschillig, of ik 's Zondags met Holts wandel of niet. - Ik ben zoowel eene wees als gij, Eva; ik weet, wat ik aan mijne eer verschuldigd ben, en al moest het veertien jaren worden, eer wij trouwen, in Godsnaam! Er zijn er nu elf om.’

‘Ja, ja,’ bromde de slotenmaker, ‘zij is altijd de eigenzinnigste geweest!’

De schoorsteenveger keerde zijn hoofd naar den tuin en vroeg:

‘Marie heeft er toch nog geen?’

‘Zij zou ermee moeten aankomen!’ antwoordde Eva. ‘Zij is anders precies Hanna: altijd lachen en gekheden verzinnen; maar ik zorg, dat het niet te ver gaat.’

‘Hoe maakt het de familie?’ vroeg Hanna; ‘zijn mijnheer en mevrouw gezond, en zijn de jongelui gelukkig getrouwd?’

‘Wij hebben óók onze zorgen,’ antwoordde Eva; ‘de graaf hoest mij te veel en sedert onze Elizabeth gestorven is, blijft de gravin aan het sukkelen. Onze luitenants brengen wel is waar nog al leven in huis, en ook de kleinen van de jongste freule, Cécile; maar wij kunnen daarom Elizabeth niet vergeten.’

‘Zij was juist twaalf jaren oud,’ zeide Hanna, ‘toen ik er in huis kwam. Als ik haar van eene kindervisite haalde, stak zij haar arm in den mijnen en vertelde nauwkeurig, wat zij gehad hadden. De andere freules lieten hare dienstmeisjes achter zich loopen.’

‘Ja,’ zeide Eva en knikte, ‘daarop kan men sterven: hoe hooger de menschen staan, hoe vriendelijker zij zijn. Ik ken eene simpele mevrouw, die nooit een menschelijk woord met de dienstboden spreekt, terwijl de gravin mij op zijn minst iedere week op den schouder klopt.’

‘Ik heb dan ook gehuild, alsof ik gek was, toen het doodsbericht van Elizabeth kwam,’ zeide Hanna; ‘en mijne oudste heet naar haar.’

‘Het is onbegrijpelijk, hoe men zulk een huis uit liefde voor een man kan verlaten,’ merkte Eva op, met een blik op Sophie.

‘Mijn mijnheer en mevrouw zijn niet van adel,’ antwoordde Sophie, ‘maar zij bevallen mij best; zij hebben evengoed hunne beschaving en zij laten mij iederen Zondag uitgaan.’

‘Nu ja,’ verklaarde Eva, ‘gij hebt eigenlijk ook nooit goed in ons huis gepast, en daarom is het misschien beter zoo. - Maar van u, Hanna, zegt mevrouw, dat gij maar één gebrek hebt gehad, en dat was uw trouwen geweest.’

Hanna glimlachte. ‘Toen freule Sophie mij een paar jaren geleden op hare doorreis bezocht, klopte zij mijne oudste op haar hoofd en zeide: “Dat wordt er eenmaal eene voor mij, Hanna; want zoo eerlijk als de De Witten zijn er niet meer.” Het zou dus niet weinig jammer zijn, als zulk eene eerlijke familie uitstierf! - Wat zegt gij ervan?’ en zij wendde zich tot hare broeders.

Nu lachten allen, het meest Marianne, die er bijna in stikte.

Intusschen had de jonge soldaat blijkbaar genoeg van zijn tijdverdrijf, zijne beenen te laten bengelen, want hij sprong eensklaps van de tafel en vroeg:

‘Hebt gij dan niets te eten?’

[p. 220]

‘Och Heere lief,’ jammerde Marianne en hare lachtranen veranderden oogenblikkelijk in tranen van droefheid. ‘Wie kan in deze narigheid aan zoo iets denken? Als een mensch maar twee handen heeft, kan hij toch niet alles te gelijk doen.’

‘Maar daar groeit de kostelijkste salade vlak onder onzen neus,’ zeide Eva, op hare bedaarde, verstandige wijs. ‘Haal een van allen een paar kroppen; de oude schotel leeft misschien ook nog.’

‘Die zou niet meer leven!’ riep Marianne vol heilige ontsteltenis uit, ‘het beetje huisraad is immers mijn eenige genot op de wereld! Ik deed mij liever zelf een ongeluk aan, eer ik iets van moeders inboedel verwaarloosde. Neen, daarvoor bewaar mij de hemel!’

Onderwijl had zij een donkerbruinen, met een vlechtwerk van ijzerdraad voorzienen schotel uit de kast gehaald, dien zij met de teederste voorzichtigheid op de tafel zette.

Nadat de salade opgemaakt was, werd de tafel midden in het vertrek geschoven, zoodat zij er allen omheen konden komen. De lade werd opengetrokken, waarin nog al de tien ijzeren vorken met kromme tanden lagen. De stadsmeiden deden zich te goed aan het huisbakken brood, terwijl Eva voor de anderen een wittebroodje sneed. Zij pikten allen met hunne vorken in den ouden schotel, terwijl de avondzon door deur en vensters naar binnen drong. Op eens keken al de etenden op en lachten elkander uit; want zij hadden allen blauwe lippen van den slechten azijn, en die bijzonderheid voerde hen plotseling in hun gemeenschappelijk doorgebrachten kindertijd terug.

‘Wat was dat een wilde jongen; vreeselijk!’ riep Hanna en pakte den soldaat bij zijn schouder. ‘Weet gij nog wel, Sophie, hoe dikwijls hij ons het leven heeft verbitterd door zijn geschreeuw?’

Sophie knikte. ‘Ik heb nog eene scheeve heup van het vele trekken.’

‘Mij is het een waar raadsel, hoe onze ouders ons hebben kunnen grootbrengen van het beetje, wat die paar akkers afwerpen,’ zeide Eva en de slotenmaker voegde erbij:

‘En wij waren altijd fideel en gelukkig met elkaar.’

De schoorsteenveger knikte. ‘Ik zie vader nog vóór mij; hij was lang en mager en sprak nooit een woord. Daarom vond ik het altijd zoo wonderlijk, dat hij zoo bitter schreide, als een van ons allen het huis uit, onder de menschen ging.’

‘De gravin,’ zeide Eva in de pauze, die op de herinnering van den schoorsteenveger volgde, ‘heeft mij twee flesschen besten wijn voor moeder medegegeven en.....’

‘Lieve Heer, och,’ viel Marianne haar in de rede, ‘iemand, die zóó ziek is, drinkt geen wijn meer op deze wereld; geef er ons liever eene hartsterking van, want over een klein poosje zijn wij alleen in de wereld en verlaten weezen!’

Het glas ging weldra rond; de jongere zusters waren erop bedacht, het meeste voor de broeders over te laten, en de soldaat dronk het glas ledig met de woorden: ‘Onze moeder!’ waarop de geheele verzameling opnieuw in tranen uitbarstte.

Marianne liep weder naar de ziekenkamer en keerde nu terug met de woorden:

[p. 221]

‘Komt allen, moeder wordt wakker.’

En de broeders en zusters stonden zoo stil op en liepen zoo onhoorbaar, als maar mogelijk was.

Zij stonden om het bed heen, waarop een uitgedroogd, aschgrauw wezen lag, waarin de kinderen nauwelijks hunne kloeke moeder van weleer herkenden.

‘O, moeder,’ riep de jongste, ‘sterf niet, moeder!’ en hare luide klaagtonen mengden zich met het onderdrukte weenen van den jongen soldaat.

‘Zijt gij daar allen?’ vroeg de oude vrouw.

‘Allen,’ antwoordde Eva.

‘Neen,’ stamelde de oude en hare oogen namen eene zoekende, dwalende uitdrukking aan; ‘de kleinste is er niet.’

‘Och lieve Heer, och lieve,’ snikte Marianne, ‘die is immers reeds bijna twintig jaren dood! Wie kan nog zoo ver terugdenken, moeder, die nog een troep levenden overhoudt.’

‘Twintig jaren,’ herhaalde de oude vrouw en richtte zich een weinig op. ‘Zóólang heb ik het kind gemist; waar ik ging of stond, - bij dag en bij nacht - onder mijn werk of in rust, het kind was altijd bij mij; zoo iets wordt in twintig jaren even weinig uitgewischt als in één dag.’

Hare oogen bleven op Hanna rusten, die, met het kind in hare armen, aan het voeteneinde van het bed stond; de tranen der jonge moeder druppelden rijkelijk op het kind neder.

‘God behoede er u voor!’ lispelde de oude vrouw, ‘dat gij uw kind niet helpen kunt, als het van pijn vergaat; dat is erger dan honger lijden.’

‘Maar kijk toch om u heen,’ moeder, ‘hoeveel gij er gezond hebt mogen behouden,’ vermaande Marianne, ‘en braaf daarbij!’

De stervende knikte; er kwam iets als een glimlach op haar gelaat, terwijl hare matte oogen tellend van het eene hoofd naar het andere gingen; doch zij bleven nogmaals op het kind rusten, dat hare armpjes als in doodsangst om den hals der moeder had geslagen.

‘Zoo...’ fluisterde de stervende, ‘zoo strekte het zijne handjes naar mij uit. “Gij zijt lief,” zeide het, “o, gij zijt zoo lief!” Ja, de anderen zijn gezond; maar gij kunt mij toch niet missen, wèl?’

Daar kwam het gouden avondlicht door het venster binnenstroomen, alsof het erop gewacht had, om het hoofd der stervende met zijn glans te omstralen.

‘Goede God,’ fluisterde Marianne vol heilig ontzag, midden in de ademlooze stilte; ‘onze moeder gaat met de zon het hemelrijk in.’

(Naar Villinger.)