De Tijdspiegel. Jaargang 43

[p. 255]

Uit den vreemde, meegedeeld door Mevr. Van Westrheene.
De Forel.

‘Scolastica!’

‘Ja, mijnheer?’

‘Zorg vooral goed voor de forel en behartig de saus: witte wijn, peterselie, thijm, laurierbladen en gefruite uien...’

‘Wees gerust, mijnheer; ik zal er alle mogelijke kruiderijen indoen.’

‘Vooral geen azijn, hoor! Enkel een schijfje citroen. Zorg, dat de tafel om half elf gedekt is en het déjeuner om elf uren precies op tafel komt... Geene vijf minuten later; elf uren, verstaat gij?’

Nadat mijnheer Sourdat kortaf die bevelen aan zijne keukenmeid had gegeven, stak hij met vluggen tred de markt over, om naar het Paleis van Justitie te gaan.

Mijnheer Sourdat was een ongetrouwd heer van vijf en veertig jaren, vlug ter been ondanks zijn toenemend buikje, een man met vierkante schouders, eene doordringende stem en een rond hoofd met kort afgeschoren haren; hij had grijze oogen, die scherp en hard onder zijne bosschige wenkbrauwen uitkeken, een grooten mond met dunne, gemelijke lippen, taankleurige wangen met leelijke bakkebaarden; kortom, hij had een van die doggekoppen, van wier eigenaar men wel eens zegt:

‘Die zal óók niet altijd even gemakkelijk te spreken zijn.’

Neen, waarlijk, een zachtmoedig man was mijnheer Sourdat niet, en hij beroemde er zich op. Hij was heerschzuchtig en zwartgallig, snauwde zijne onderhoorigen af, was zoo hard als een steen voor de beschuldigden, norsch jegens de getuigen, scherp tegen de advocaten - eene ware distel; men kon hem niet aanraken, zonder zich te prikken. Iedereen was bang voor hem en hij was niet bemind.

Nochtans had die ijzeren man twee gebreken aan zijn harnas. Vooreerst droeg hij den herdersnaam Cloris, wat bij zijne persoonlijkheid den lachlust opwekte, en ten tweede was hij een onovertroffen smulpaap. Zijne lekkerbekkerij en zijne bezorgdheid voor zijn disch waren bijna eene manie geworden. In het stille stadje op de grenzen der Belgische Ardennen, waar tafelgenot de eenige afleiding voor den gegoeden burger heeten kon, was de fijne tong

[p. 256]

van den rechter tien mijlen in den omtrek bekend. Zoo vertelde men, dat hij geen visch at, die niet met het aanbreken van den dag was gevangen, omdat nachtrust en kalmte het vleesch van het dier fijner maakten. Hij was het, die op de gedachte was gekomen, zijne kreeften in kokende melk te dompelen, eer zij als gewoonlijk gekookt werden. Dat maakt ze, zooals hij beweerde, veel malscher, zachter en geuriger.

Eens, toen hij die levenservaring aan den pastoor van St. Victor verkondigde, die evenmin als hij onverschillig was voor tafelgenot, kreeg de waardige geestelijke eene kleur en hief zijne mollige handen op onder den uitroep:

‘Dat is te erg, al te erg, mijnheer Sourdat... Het is natuurlijk wel geoorloofd, met mate zich aan fijne spijzen te vergasten, maar zulk eene geraffineerde lekkerbekkerij grenst aan doodzonde, en gij zult er eenmaal rekenschap van moeten afleggen!’

De rechter had de vrome waarschuwing van den pastoor met een Mephistofeleslach beantwoord. Het was een van zijne ondeugende genoegens, zijn eerwaarden buurman in verzoeking te brengen, en op den morgen, waarvan ik sprak, had hij hem, met den griffier, te déjeuneeren gevraagd. Hij had den vorigen dag eene forel ten geschenke gekregen, eene zalmforel van twee pond, in helder, tusschen rotsen kabbelend water gevangen. Het was zijn geliefkoosde visch en de bereiding van het fijne brokje had hem in de eerste morgenuren geheel vervuld. Hij was erop gesteld, met de stukken aan te toonen, hoezeer zijne pikante saus de voorkeur verdiende boven de gewone Zwitsersche en Hollandsche sausen. De forel moest koud op tafel komen met de kruiderijen, waarin zij gekookt was. Dat was voor mijnheer Sourdat een even vast beginsel als een dogma en even onbetwistbaar als een artikel van het strafwetboek. Hij herhaalde het nog eens voor zichzelven in het Paleis van Justitie, nadat hij zijne toga had aangetrokken en terwijl hij de processtukken doorbladerde eener nieuwe strafzaak, waarvan pas de instructie begonnen was.

Het was eene groote crimineele zaak, waarvan de rechtbank geheel vervuld was en welker treurige bijzonderheden een zonderling contrast vormden met de gedachte aan de aanstaande smulpartij, waarvan mijnheer Sourdat zijn hoofd vol had.

De week te voren was, bij het aanbreken van den dag, het lijk van een vermoorden boschwachter gevonden aan den rand van een kuil, in het bosch. Er werd voorondersteld, dat de misdaad gepleegd was geworden door een op heeterdaad betrapten strooper; doch men had tot nog toe geene bepaalde aanwijzingen en de gehoorde getuigen hadden hoe langer zoo meer verwarring in de zaak doen ontstaan. De moord was gepleegd bij een van de uiteinden van het bosch, waar kolenbranders hun beroep uitoefenden, en die bijzonderheid had de verdenking van den rechter van instructie bepaald. Er was echter uit de antwoorden der getuigen gebleken, dat die arbeiders juist in dien nacht niet in de kolenbranderij geweest waren en dat de ovens bewaakt waren geworden door een jong meisje, de dochter van den baas der kolenbranderij. De rechter had niettemin bevel gegeven tot opsporing van een hunner, een stevigen jonkman van vijf en twintig jaren, die voorheen een twist met den vermoorden boschwachter had gehad. Bovendien had mijn-

[p. 257]

heer Sourdat de dochter van den kolenbrander als getuige opgeroepen. Juist toen was er iets raadselachtigs in de zaak gekomen; het meisje had namelijk niet aan de oproeping voldaan en niemand wist, waar zij zich schuilhield. De rechter van instructie had de gendarmen uitgezonden, om haar te zoeken, en wachtte nu op den uitslag van dien maatregel.

Omstreeks tien uren ging de deur van de kamer van mijnheer Sourdat open en vertoonden zich in den ingang de steek en de gele lederen kaplaarzen van den brigadier der gendarmerie.

‘Welnu?’ bromde mijnheer Sourdat ongeduldig.

‘Wel, mijnheer, wij hebben niets gevonden. Wij hebben van zonsopgang af het bosch doorzocht. Het meisje is verdwenen. De kolenbranders zelf zijn zeer ongerust en begrijpen er niets van.’

‘Eene zuivere comedie!’ riep mijnheer Sourdat teleurgesteld; ‘die menschen houden u voor den gek. Gij hadt ze allemaal moeten arresteeren. Gij zijt een domoor - ga maar heen!’

De rechter keek op zijn horloge; het was kwartier over tienen. Hij was niets verder gekomen en - hij moest nog een oog over de eetzaal laten gaan, eer zijne gasten kwamen. Hij ontdeed zich van zijne toga en ging naar huis.

De eetzaal werd door de stralen der Junizon verlicht en zag er vroolijk, uitlokkend, vriendelijk uit, met hare witte paneelen, grijze linnen gordijnen en hare blauw porceleinen kachel met marmeren blad. Over de ronde tafel was een helder wit tafellaken gespreid, waarop drie nette couverts; het zag er smaakvol uit; de broodjes lagen mollig tusschen de plooien der kunstig gevouwen servetten. De lichtroode wijn fonkelde in de karaffen. De forel prijkte in het midden, tusschen kropsalade aan den eenen en een schotel met kleine kreeften aan de andere zijde. De fijne zalmkleur van den visch drong hier en daar tusschen het zilverwit van zijn buik en zijn blauwachtigen rug door, en eene roos prijkte in zijn bek. Eene sauskom met tot gelei gestolten saus verspreidde een aangenamen geur van specerijen en kruiderijen.

Het schouwspel verzachtte de kwade luim des rechters. Hij werd langzamerhand opgeruimd en legde juist eene bestoven flesch ouden wijn in eene zilveren mand, toen de deur met geweld werd opengestooten en hij eene vrouwenstem hoorde schreeuwen:

‘Ik zeg u, dat ik den rechter spreken moet en dat hij mij wacht.’ Tegelijkertijd deed een half naakte arm den griffier Toucheboeuf ronddraaien, die juist was aangekomen en den ingang der eetzaal wilde versperren, en er trad eene zonderlinge verschijning binnen.

Het was een jong meisje, bijna nog een kind; mager, door de zon verbrand, blootshoofds, met woest vliegende, haren. Hare voeten, zonder kousen, staken diep in een paar mannenschoenen; een grijs wollen jak en een katoenen rok dekten hare magere leden en hare kinderborst. Hare wangen waren hoogrood, door de warmte en het loopen; hare oogen schitterden onder hare bruine haren; hare wijde neusgaten en haar mond trilden van gejaagdheid.

‘Wat beduidt dat rumoer?’ snauwde de rechter en fronste de wenkbrauwen.

‘Dit is het meisje van den kolenbrander,’ antwoordde de griffier; ‘zij is

[p. 258]

in het Paleis van Justitie aangekomen, onmiddellijk nadat gij vertrokken waart, en zij is mij als eene razende nageloopen, om u te komen zeggen, wat zij te zeggen heeft.’

‘Wel zoo!’ bromde de rechter; ‘gij schijnt nu op eens eene dolle haast te hebben, meisje, nadat gij drie dagen op u hebt laten wachten! Waarom hebt gij niet vroeger aan mijne oproeping voldaan?’

‘Daar had ik mijne redenen voor,’ antwoordde zij en wierp een schuwen blik op de gedekte tafel en de twee heeren.

‘Die redenen zullen wij zoo aanstonds beoordeelen,’ hernam de rechter woedend; ‘en het kan u duur te staan komen!’

Hij trok zijn horloge uit.

‘Kwartier voor elven,’ mompelde hij. ‘Wij hebben nog tijd; Toucheboeuf, in de kamer hiernaast kunt gij alles vinden, wat gij noodig hebt, om te schrijven. Ik zal het meisje ondervragen.’

De griffier zette zich neder; hij had zijne schrijfbenoodigdheden op een hoekje van de tafel gezet en wachtte, met zijne pen achter zijne ooren, wat er op te teekenen zou vallen.

De rechter zat in een rieten leunstoel en keek het meisje, dat tegen de porceleinen kachel leunde, streng, ja, hard aan.

‘Uw naam?’ vroeg hij kortaf.

‘Méline Sacaël.’

‘Hoe oud zijt gij, en waar woont gij?’

‘Zestien jaren. Ik woon met mijn vader bij de kolenbranderij van de Elf fonteinen.’

‘Zweert gij, dat gij de volle waarheid zult zeggen?’

‘Ik ben nergens anders om hier.’

‘Steek uwe vingers op. Zoo. - Gij waart in den nacht tusschen den 2^den en den 3^den bij de kolenbranderij, bij uwe werkplaats; de boschwachter Seurrot is daar in de nabijheid vermoord. Vertel, wat gij daarvan weet.’

‘Wat ik ervan weet - nu dan! Onze arbeiders waren vertrokken, om de houtskool naar Stenay te brengen, en ik paste op de ovens. Tegen twee uren, juist toen de maan onderging, is Manchin, de houthakker van Iré, ons huis voorbijgekomen. “Gij zijt vroeg bij de hand,” heb ik nog tegen hem gezegd, “gaat alles goed bij u te huis?” “Neen,” heeft hij geantwoord; “mijne vrouw heeft de koorts en de kinderen schreeuwen van honger; er is geene korst brood in huis; ik zal zien, of ik een haas kan schieten, om hem morgen te Marville te verkoopen.” Daarop is hij in de richting van de Elf fonteinen verdwenen. Ik heb hem uit het oog verloren, maar toen de wind, met het aanbreken van den dag, wat aanwakkerde en ik mijn kleimuur opzette, om de kolen te beveiligen, heb ik een geweerschot gehoord en terstond daarop een woedenden draf, in de richting naar ons huis. Ik hoorde ruzie.

“Schelm,” riep de boschwachter, “ik zeg u, dat ik proces-verbaal zal opmaken!” - “Loop naar den duivel!” hoorde ik antwoorden. Daarop zijn zij handgemeen geworden en de slagen klonken hard in den nacht. Op eens hoorde ik een akelig geluid; de boschwachter was neergevallen en ik ben achter in huis gevlucht, doodelijk geschrikt. Manchin is in dien tijd gevlucht, door het bosch, en zal nu zeker wel veilig in België wezen. Dat is alles, wat ik ervan weet.’

[p. 259]

‘Zoo!’ bromde de rechter. ‘Waarom zijt gij dat alles niet komen zeggen, toen ik u heb laten oproepen?’

‘Het waren mijne zaken niet..... En ik wilde Manchin niet verraden.’

‘Is het waar? En waarom zijt ge van morgen tot andere gedachten gekomen?’

‘Omdat ik hoorde, dat Gustin beschuldigd werd.’

‘Wie is Gustin?’

Het meisje bloosde en lispelde:

‘Onze compagnon. Een jongen, die geene vlieg kwaad zou willen doen! Ziet gij,’ voegde zij er hevig, woest bij: ‘toen ik bedacht, dat men hem van den doodslag wilde beschuldigen, was ik buiten mijzelve. Ik heb mijne beenen opgenomen en ben door het bosch hier gekomen.... ik heb geloopen! Ik voelde geene vermoeienis. Ik zou tot morgen doorgeloopen hebben, als het had moeten zijn, omdat het zoo waar is, als God leeft, dat mijn Gustin onschuldig is. Ik wil er een eed op doen, met mijne hand in het vuur.’

Zij sprak met eene bezieling, die haar waarlijk schoonheid leende, ondanks de lompen, waarin zij gekleed was; hare woeste welsprekendheid had een diepen toon van oprechtheid en de vreeselijke rechter zelf was geheel gewonnen door de kracht, waarmede dat kind haar Gustin verdedigde.

‘Wat nu?’ riep hij eensklaps, toen hij haar zag verbleeken en wankelen. ‘Wat scheelt eraan?’

Het meisje werd doodsbleek en het klamme zweet parelde op hare slapen.

‘Ik word duizelig, ik kan niet meer,’ lispelde zij.

De ontstelde rechter schonk haar een glas wijn in.

‘Drink, schielijk!’

De oude vrijer wist geen raad met het meisje, dat op het punt was te bezwijmen. Hij wilde colastica niet roepen, wijl zij druk in de keuken bezig was. Hij vroeg met verschrikte oogen om raad aan den griffier, die op zijne pen beet.

‘Het is eene flauwte,’ ontving hij ten antwoord; ‘het meisje heeft behoefte aan eten.’

‘Hebt gij honger?’ vroeg de rechter.

Zij knikte toestemmend.

‘Neem mij niet kwalijk,’ zeide zij toen, met zachte stem, ‘ik heb sedert gisteren niet gegeten. Dat zal mij duizelig gemaakt hebben.’

Mijnheer Sourdat rilde. Voor het eerst in vele jaren voelde hij zijn hart week worden. Hij bedacht, dat dat tengere, zwakke meisje urenlang geloopen had, om haar vriend uit de klauwen van het gerecht te redden. Urenlang en zonder iets gegeten te hebben! Dat raakte zijne gevoeligste snaar! In zijne radeloosheid sloeg hij een wanhopigen blik op de tafel. Die salade, die kreeften - goed voor verzadigde magen! - En, op mijn woord, hij trok heldhaftig, driftig, den schotel met de forel naar zich toe en nam er eene groote moot af, welke hij op een bord deed en voor het verbaasde meisje nederzette. Hij gaf haar een stoel en beval:

‘Eet!’

Hij behoefde het bevel niet te herhalen. Het meisje begon en at gretig, gulzig. In weinig minuten was het bord ledig en mijnheer Sourdat, heldhaftig tot het einde, vulde het opnieuw.

De griffier Toucheboeuf sperde zijne oogen wijd open. Hij herkende den

[p. 260]

rechter niet meer. Hij bewonderde, niet zonder een weinig leedgevoel, den forschen eetlust dier kolenbrandersdochter, die dien fijnen visch met even weinig plichtplegingen verslond, alsof het gemarineerde haring geweest ware, en hij mompelde zacht voor zich heen: ‘Het is toch jammer. Zulk een prachtige schotel.’

In dat oogenblik ging de deur open. De tweede gast, de pastoor van Saint Victor, trad binnen, in zijne nieuwe soutane, met den driekanten hoed onder den arm; hij bleef als vastgenageld staan bij het zonderlinge schouwspel van dat onbeschaafde kind uit het volk, dat daar aan de tafel des rechters gezeten was.

‘Gij komt te laat, waarde heer,’ spotte de rechter; ‘de forel is op!’ En hij verhaalde de geschiedenis van de kolenbrandersdochter.

De pastoor haalde diep adem; hij begreep de grootheid van het offer. Half bewogen, half schertsend klopte hij den rechter op den schouder en zeide:

‘Mijnheer Cloris Sourdat, gij zijt beter, dan gijzelf denkt! Voorwaar zeg ik u, al uwe lekkerbekszonden zullen u vergeven worden, om den wil dezer forel, welke wij niet hebben gegeten.’

André Theuriet.