De Tijdspiegel. Jaargang 35

Alom gewaardeerd.

Wandelingen door Nederland (met pen en potlood) door J. Craandijk, pred. bij de Doopsgezinde gemeente te Rotterdam, P.A. Schipperus, kunstschilder aldaar, Haarlem, Kruseman en Tjeenk Willink, 1876-1877.

Sedert wij deze onderneming in De Tijdspiegel bespraken, heeft de Heer Craandijk ons land in alle richtingen doorwandeld en van elke wandeling met onvermoeide pen verslag gegeven, terwijl de Heer Schipperus ieder voetreisje met nauwkeurige en geestige teekeningen heeft opgeluisterd. Zoodoende zijn van deze wandelingen thans twee boekdeelen, ieder van twaalf afleveringen, in het licht verschenen, van het derde deel reeds vier afleveringen. Kennemerland, Twente, Friesland, de Graafschap Zutfen, het Overmaasche, de Vecht, Limburg, Woerden, Montfoort en IJselstein, Gouda en Amersfoort hebben stof opgeleverd voor ééne of meer dan ééne wandeling, en de bezochte streken zijn uitvoerig en con amore beschreven. Voorzoover wij daarover oordeelen kunnen, zijn die beschrijvingen zeer nauwkeurig en is daarin alles opgenomen, wat de omtrek voor oog en geest merkwaardigs oplevert.

Indien het werk op deze wijze wordt voortgezet en voltooid - en het tot nu toe geleverde geeft ons recht tot de verwachting, dat het vervolg aan het begin zal beantwoorden - zullen de door den auteur in de inleiding gedane beloften meer dan vervuld zijn, en de Heeren Craandijk en Schipperus een werk geleverd hebben, dat in vollen nadruk een monument en een fraai en belangrijk monument genoemd mag worden van het verdwijnend Nederland. Wij hopen, dat de noodige financieele ondersteuning en aanmoediging aan deze schoone

[p. 246]

en soliede onderneming niet moge ontbreken, en dat de naamlijst van inteekenaren, die sedert eenigen tijd wordt medegedeeld, nog gedurende eene lange reeks van afleveringen zal kunnen worden voortgezet. Het werk verdient den steun van ieder Nederlander, die zijn vaderland liefheeft en er al het schoone en merkwaardige van wil leeren kennen, dat zich niet voor den spoorweg- en stoombootreiziger, maar slechts voor den onvermoeiden en daarbij met kennis en smaak bedeelden wandelaar onthult. Het spreekt overigens vanzelf, dat niet iedere wandeling met de pen eene even onderhoudende lectuur oplevert. Hoe con amore zij ook bewerkt zijn - de eene streek is, door natuurschoon of door historische herinneringen, merkwaardiger en aantrekkelijker dan de andere, en het ligt in den aard der zaak, dat dit zich nu en dan in de beschrijving doet gevoelen. We zouden daarom wel aan den auteur, in alle bescheidenheid, in overweging willen geven, om de landschappen, die in ons vaderland zeer dikwijls denzelfden familietrek vertoonen, meer nog dan tot dusverre met stadsgezichten af te wisselen.

Het is niet alleen om de grootere afwisseling, dat wij dezen raad geven. Er is nog eene andere reden. Eene wandeling kan slechts dan de stof leveren voor eene onderhoudende beschrijving, indien het oord niet alleen bevallige of treffende gezichtspunten oplevert, maar ook het tooneel is, waarop merkwaardige historische feiten zijn afgespeeld. En nu is onze Nederlandsche geschiedenis bij uitnemendheid eene stedelijke. Wat er door onze voorouders gestreden en geleden is - het is meestal gestreden en geleden binnen de muren onzer grootere en kleinere steden. Daarbij komt, dat dáár, meer dan elders, het verledene zich in bouw- en andere kunstwerken afteekent. De steenen spreken er. En dáár bovenal moet men zich haasten, het verdwijnende Nederland in beeld te brengen en te beschrijven. De hand des tijds en des sloopers wedijveren er met de grillige luimen der mode, om het locale en traditioneele meer en meer te doen verdwijnen. De Heer Havard heeft in zijne ‘Villes mortes’ en andere werkjes het bewijs geleverd, dat ons land toch betrekkelijk nog rijk is aan antieke en merkwaardige gebouwen; en dat de straten en pleinen onzer steden geheiligd zijn door de herinnering aan groote historische feiten en edele menschen, behoeft geen betoog. De Heeren Craandijk en Schipperus mogen zich dus beijveren, om hier vooral het verdwijnend Nederland door beschrijving en teekening te vereeuwigen. We geven intusschen gaarne toe, dat de geest van het verleden niet uitsluitend in kerken, stadhuizen en andere stedelijke gebouwen omwaart. Men behoeft slechts met den Heer Craandijk langs de Vecht te wandelen, om zich levendig in den tijd van Lucas Rotgans en Balthazar Huydecoper, van Ludolf Smits en Claas Bruin, van ‘de zegepralende Vecht’ en ‘de Mennisten hemel’ te kunnen verplaatsen. Vooral bij deze gelegenheid hebben wij zijne groote belezenheid bewonderd

[p. 247]

en niet minder zijne benijdenswaarde gave, om de vruchten daarvan in behagelijken vorm mede te deelen. Het bezoek van de nog bestaande buitenplaatsen aan de Vecht, afgewisseld met de herinnering aan de reeds gesloopte, vormt een fraai kabinet van tableaux de genre uit de achttiende eeuw. Of intusschen de historische en antiquarische kennis van den auteur hem niet wel eens parten speelt en tot breedsprakigheid verleidt? Een enkelen keer kregen we dien indruk, en hadden wij o.a. de hier en elders geboekte genealogische bijzonderheden liever naar de aanteekeningen verbannen gezien. Overigens hebben wij bijna alle schetsen van den Heer Craandijk met het meeste genoegen gelezen en hopen wij van harte, dat hij zijne veelomvattende en moeielijke taak, bijgestaan door den Heer Schipperus, wiens teekeningen het werk inderdaad illustreeren, en onder den voortdurenden en toenemenden bijval van het beschaafde Nederlandsche publiek, moge ten einde brengen.