De Tijdspiegel. Jaargang 11

[p. 237]

Iets over het mozaïke (niet te verwarren met mozaïsche) gedeelte van de Gids.
(Zie Gids. Februarij.)
(Ingezonden.)

Het sprokkelmaandsnommer vangt zijne mozaïke sprokkeltjes aan met eene ouverture uit de bekende opera: ‘de Aprilgebeurtenissen,’ wel waardig om te worden overgespiegeld in den Tijdspiegel, ten einde onzen tijd een kijkje te gunnen in.... ja, waarin? in de verwachtingen, welke men had mogen koesteren van het kabinet-zaliger, als dit slechts den tijd had gehad de veronderstelde theoriën in volle praktijk te brengen? of in het geluk van onhandige vrienden te bezitten? Die dikwerf ongelukkige warme hand der vriendschap! Men zou schier tot de kannibaalsche gedachte komen, om een minister althans niet één vriend toe te wenschen. Wilt ge een voorbeeld: stelt u dan voor hoe enkelen in hunne onnoozelheid waanden, dat het ministerie Thorbecke was afgetreden niet door - maar à l'occasion van - de kerkelijke beweging, waarvan men de bliksemschichten over het gebergte heen herwaarts had zien schitteren, om de onvermijdelijk daaropvolgende donderslagen in partibus infidelium te vernemen; die onnoozele opvatting werd weldra door de partij, die zichzelve gaarne vrijzinnig noemt, bestreden, bestreden en nog eens bestreden (zie Handelsblad in voce). Neen, hij was gevallen als een slagtoffer der tijdelijke opgewondenheid! Men zou van lieverlede beginnen te wennen aan het denkbeeld, dat de man, zegge het kabinet, inderdaad een slagtoffer werd van welligt ietwat overdreven kerkelijken ijver; toen in Januarij jl. al die illusiën weder verdwenen, en in de Gids iemand, met de allures van een Thorbeckiaan-pur-sang, haarklein aantoonde, dat de val reeds lang was voorbereid, omdat de inderdaad kundige man zich reeds zoo vele Nederlanders tegen had gemaakt door vroegere zaken, als armenwet enz., enz., enz. En ziet, de kroon van het martelaarschap van kerkelijke driften, reeds opgeheven, zonk neder om plaats te maken voor het getuigenis: de zaken stonden reeds wrak; alleen de faillietverklaring greep toen plaats. Is er nu nog wel iets onchristelijks in gelegen, om aan een minister geene vrienden toe te wenschen?

Doch teruggekeerd tot onze mozaïk, waarin wij een vernieuwd bewijs dier stelling meenden te vinden. Men oordeele: de vriendschap spreekt:

‘Een schoon schouwspel voor wie op de tribunes onzer Tweede Kamer had plaats genomen, toen de ministeriële verantwoordelijkheid ter sprake kwam! Welk een logica, welk eene eruditie, welk eene welsprekendheid van de zijde der Aprilministers. Het hoofd van het vorig kabinet stelde - hoe onnoozel! -: dat de ministers, de verantwoordelijke ministers, mét den koning de regering uitmaakten. Het hoofd van het Aprilkabinet bewees het ongerijmde dier stelling; bewees dat de koning alléen een wil had, die uitgevoerd moest worden, en dat de ministers daarvoor aansprakelijk waren.’ ‘“Het gaat in een

[p. 238]

constitutionnelen staat”’ zoo had het hoofd van het Aprilbewind er nog bij kunnen voegen ‘“als op een Surinaamsche plantage. De meester heeft alléen een wil, en de slaven deugen nergens anders toe, dan om zich voor dien wil aansprakelijk te stellen, en de geeselslagen te ontvangen, die de meester eigenlijk heeft uitgelokt.”’

Wij hopen niet, dat er iets malicieus zij in de benamingen van Aprilministers, Aprilkabinet: want eigenlijk onderscheidt die benaming minder juist; want het is bekend, dat op den 1 April professor Thorbecke nog hoofd van het kabinet was; doch ter zake: welke zijn eigenlijk de thema's, die uit de persiflage doorschijnen? Niet meerdere en niet mindere dan deze:

De koning is niet boven de ministers, maar gelijk met de ministers.

De koning heeft niet alléén een' wil (in abstracto spreekt niemand dit tegen), maar niet minder de ministers.

De ministers zijn niet dáár, om den wil des konings uit te voeren; ze zijn niet verantwoordelijk, omdat zij 's konings wil uitvoeren, maar omdat ze hun eigen wil doen.

Maar, warme mozaïke vriend! als de ministers zoo met den koning te zamen op den troon zitten, zou dan het spel voor den constitutionelen koning niet wel eens gevaarlijk kunnen worden? Stel eens in dat geval: ministers blijven menschen; dat een minister een oogenblik van brutaliteit had; dan zou hij den koning van de bank kunnen dringen, om alleen te blijven zitten en het vrije volk in plaats van den monarchalen regeringsvorm, met een consulschap, een dictatorschap en dergelijke welbekende schappelijkheden te begiftigen. Dat zoudt ge toch niet willen? maar het zou kunnen komen van dat gelijkzitten.

Het hoofd van het tegenwoordig kabinet beweert: de ministers voeren den wil uit des konings, en niet de koning den wil der ministers.

Dwaasheid, zegt de mozaïk: daaromtrent had het vorig kabinet meer juiste begrippen.

In een' constitutionelen staat, meende men vroeger, dat het absolutisme van de alleenheersching getemperd werd door de constitutie, door de wetgevende kamers.

Dwaasheid, zegt de mozaïk: in een' constitutionelen staat is het absolutisme van de alleenheersching getemperd, zoo al niet weggenomen, door het absolutisme der ministers.

Waartoe kan een vriendschappelijk woord al niet leiden!

Nog een paar woorden over de slotvergelijking. Elke vergelijking gaat mank; gij zult het hier bewaarheid vinden: beproef ze slechts zelf, welwillende lezer, en ga, bid ik u, voorbij het euphonisme: dat de meester, met wien men den koning vergelijkt, geeselslagen zou hebben uitgelokt.

Op een plantaadje worden geeselslagen gegeven; dat is de onderstelling, ontleend aan Stedmans reize, waarvoor professor Millies te velde is getrokken in de Amsterdamsche courant, zonder te bemerken, dat Z.H.G. zich op het gebied der bespiegelingen en mogelijkheden had begeven, terwijl zijn tegenstander op dat van het wezenlijke en feitelijke bleef staan; maar aangenomen: van tijd tot tijd wordt op de plantaadjes aan de zwarte broeders eene dosis geeselslagen toegediend; maar door wien dan? door den meester; maar dan is de vergelijking, hoe humaan overigens ook, valsch; die toch zal wel niet ‘uitlokken, dat hij zichzelven geeselslagen toediene?’

[p. 239]

Nog iets: slaven kunnen wel niet anders, dan den wil uitvoeren, omdat ze slaven zijn; maar ministers, omdat ze geene slaven zijn, kunnen weigeren, des noods aftreden, wanneer ze al meenden, dat op de uitvoering de kwispeling met de zweep zou kunnen volgen; dat is juist eene eigenaardigheid van den constitutionelen staat.

Maar dan gaat de vergelijking aan beide zijden mank. Het spijt ons voor hem, die haar in zulken would-be geestigen vorm aan het publiek prijs gaf; welligt dezelfde, die, eenige regels verder, sprak van ‘soldaten-overmoed, soms synoniem met advokaten-onbeschaamdheid, tegenover rede en verstand.’ Wij kunnen het niet helpen; maar wij achten de vergelijking onredelijk tegenover het hoofd van den staat, onverstandig en onlogiesch tegenover de gezonde rede.