De Tijdspiegel. Jaargang 9

[p. 187]

Een vrager, die een antwoord wenscht
Op zijn werk, getiteld: Zijn er zoo? Schetsen uit de portefeuille van Alexander V.-H. Te Leiden en Amsterdam, bij J.H. Gebhard en Comp. 1^ste en 2^de aflevering.

Er was een tijd, toen men, ingenieus, als men wilde schijnen, jagt maakte op allerlei vreemde en zonderlinge titels. Het vruchtbaarst scheen de genie daarin te zijn, waar het godgeleerde of godsdienstige werken gold. Hadden we eene geschiedenis van titels voor ons, we zouden juister kunnen beoordeelen, of het wat nieuws was; zooveel echter is zeker dat deze nieuwe of vernieuwde manier (om haar geen kunstgreep te noemen), velen aanlokte, - inpakte, zouden we tegenwoordig zeggen - waarbij niemand destijds beter rekening vond, dan de uitgevers.

Men is - het moet tot roem onzer eeuw gezegd worden - ook in dat opzigt vooruitgegaan, - enkele pedante, kwezelachtige, veelbelovende, weinig gevende titels uitgezonderd. Vooral legt men zich toe op veelzeggende kortheid, die te prijzen is, als zij geen ineengedrongenheid wordt. Ja, de titelliefhebberij gaat zoover, dat men al ras geneigd is een boek dat men in handen neemt, naar den titel, dien het draagt, te beoordeelen. ‘Op den titel af’ is een spreekwoord geworden van beslissenden invloed op de keuze, of men een werk zich aanschaffen, of er den uitgever mede zal laten zitten.

Wij begroeten in de bovengenoemde, ons terbeoordeelinggezonden ‘Schetsen’ een auteur, - neen, dat is zijn kwaliteit maar ten halve uitgedrukt - een pikant schetsen-teekenaar-auteur (sit venia verbo) die er slag van heeft titels uit te vinden en voor zijne werken te plaatsen. Ze zijn te bekend om ze hier op te sommen. Maar zoo wij met een' om der bescheidenheid wille vrede hebben, het is met dien we aan het hoofd dezer aankondiging lezen: ‘Zijn er zoo?’

Als gij het zelf niet hadt gezegd, mijnheer Alexander V.-H.. zouden wij het gezegd hebben, dat gij vroeger stoutweg schreeft boven uwe schetsen uit het studentenleven: ‘Zoo zijn er.’ Wij gelooven het op uw woord, dat gij het studentenleven kendet en grondig bestudeerd hadt, maar het verwonderde ons niet, dat uwe ‘Schetsen’ bij toestemming, tegenspraak uitlokten, en men u in geschreven schetsen voor oogen hield: Zoo zijn er ook!

Mogen we den titel van dit uw jongste werk aan de voorzigtigheid van den rijperen leeftijd toeschrijven? Wij doen het gaarne, vooral nu gij u niet meer in beperkten kring beweegt, maar ‘de onafzienbare wereld intreedt met hare duizende wegen,’ en ‘het reusachtig ligchaam der maatschappij ter ontleding voor u uitgestrekt ligt.’ Wij doen het gaarne; want we zien liever voor ons een bescheiden vrager, die, na anderer oordeel ingewonnen te hebben, op een toestemmend antwoord hoopt, dan iemand, die zich op zekere hoogte plaatst, en ons dan bar en stout toevoegt: zoo is het!

En waar een auteur zijn werk begint met de erkenning, dat hij ligt kan dwalen, schenken wij hem gaarne ons vertrouwen, om de eenvoudige reden, dat we geen hoogen dunk hebben van wie zich boven dwaling verheven wanen.

[p. 188]

‘Zijn er zoo?’ lezen we boven aan op den titel, die rijk genoeg gestoffeerd is, om er een tijd lang op te turen. En wij achten die woorden dáár juist geplaatst, alsof de teekenaar ons wilde herinneren, dat men het antwoord op zijne vraag niet kan geven, tenzij men zich eenigzins boven het gewone leven verheft en een meer vrijen blik kan slaan op wie met ons in de maatschappij leven. Wij willen dien titel niet beschrijven, ofschoon hij er stof genoeg toe oplevert; maar we vragen onszelven af, of wij, als we per diligence of stoomboot, te voet of te paard waren aangekomen, of in vrede onze pijp zaten te rooken voor het opengeschoven raam, of achter de valgordijnen, voor den teekenaar en recensent moesten verschijnen, vrijwillig ons zouden begeven hebben naar de fuik waar men één voor één slechts, en dat wel onder het bereik van een geniale teekenpen kan uitkomen? En ons antwoord? 't Luidt gunstig voor de titelplaat. Want wie hoort het gaarne, als bekenden of onbekenden, het oog slaande op ons portret-karikatuur, glimlagchend betuigen: Zoo zijn er?

Wij vinden het hupsch van u, mijnheer Alexander, dat gij meer zult trachten naar goedhartigen humor dan naar bijtende satyre; - wij vinden uw voornemen edel, om nimmer personeel te zijn. Eene andere vraag is het, of dat laatste zoo gemakkelijk is, als men de menschen van alle kanten bezien moet, en of gij altijd het verwijt zult kunnen ontgaan, dat gij aan uw voornemen ontrouw zijt geworden? ‘Op het ijs’ schreeft gij eens, en duidelijk hebt gij toen aangetoond, dat het glad is. Maar gij hebt verzekerd, dat, als iemand ooit denkt zijne eigene beeldtenis te aanschouwen, hij het mis heeft. Wij wenschen u het beste gevolg van die geruststelling!

Wij hebben geen uwer schetsen gezien, waar we niet het bevestigend antwoord op konden geven: Zoo zijn er! Wij hebben ons onze kinderjaren te binnen gebragt, onze eigene naïef en gekheden, onze stommiteiten voor den geest geroepen, wij hebben onzen studententijd herdacht, - anderen met ons vergeleken, en we herhaalden: Zoo zijn er! Maar daarom, en nog meer, omdat gij onder het ridendo dicere verum onze lachspieren in beweging gebragt, onze weemoedige toestemming verworven hebt, als we het oog sloegen op uwe voorstelling van de dwaasheid, de domheid, in verschillende nuances, de opgeblazenheid en inbeelding der menschen, omdat gij ons medelijden opgewekt, ons zelfs door verschrikkelijken ernst tot diep in de ziel geschokt hebt, - hadden we gewenscht, dat gij een hooger doel nog van uw werk liadt opgegeven, dan gij nu doet: ‘anderen er genoegen mee te geven, en er zelf genoegen van te hebben,’ door er bij te voegen: ‘en anderen nuttig te zijn, gelijk ik er zelf nut van hoop te trekken.’

Men kan te veel zeggen, maar ook te veel verzwijgen, en te schamen behoeft men zich niet, waar men onder scherts en luim wil leeren, onder het oog brengen en nadrukkelijk waarschuwen.

Doch wat behoef ik dit den genialen teekenaar van de ‘Vier boeken in het leven’ te herinneren? Zij liggen daar onder andere nuttige boeken meer - mijn Bijbel niet te vergeten - vóór mij op mijne schrijftafel, en er zijn tafereelen in: ‘Zijn er zoo?’ die ik met die ‘Vier boeken’ in verband breng.

Wij zullen ze met een paar woorden - prozaïsch, als we slechts kunnen - trachten te beschrijven; maar, al konden we onzen stijl ook tot poëzij verheffen, het is ons niet mogelijk den indruk weêr te

[p. 189]

geven, dien de aanschouwing er van op ons maakte.

‘Wat is er van háár geworden?’ vraagt een officier, in de kracht zijns levens, maar met halven kalen schedel, terwijl hij één oester in den mond steekt en een ander in de hand heeft, aan een' jeugdiger' confrater in burgergewaad, naast wie een ander zit met al het air van een galanten gourmand, - ‘wat is er van háár geworden?’ wie zijn tafelgenoot onder schuimende bekers champagne hem had beschreven als een charmante meid, om wie hij in eene anders détestable buurt appartementen gehuurd had. ‘Wat is van háár geworden?’ 't lieve kind, dat hem en amitié opnam en hem confidences maakte, dat hij op een avond, dat haar vrijer onder de raam naar haar stond te loeren, ës dilicieus embrasseerde, met wie het, toen de kinkel haar liet zitten, van een leijen dakje ging, daar de meid hem adoreerde, met wie hij zoo lang parfaitement heureux was, totdat datgroote geluk hem begon te embêteren en hij op een goeijen dag stilletjes de stad uitsneed.

Wat wist de vrolijke, levenslustige jongman, wat er van háár was geworden? ‘Ma foi! je n'en sais rein’ is zijn antwoord, dat door het geroep om ‘nog 'n vijftig oesters!’ weldra even ligtzinnig vergeten wordt, als het gegeven werd.

Maar gij hadt het niet vergeten, zedeteekenaar naar het leven, wien we dank zeggen voor uweverschrikkelijk-afschrikkende voorstelling bij het omslaan van het blad. ‘Wat er van háár geworden is’ zien we, en wij huiveren. Wij denken aan uw ‘gesloten boek’ en beven, als wij het oog op den jongeling slaan, die medewerkte, de eerste aanleiding gaf tot wat er van háár is geworden. Al hadt gij bladzijden vol geschreven van de geschiedenis der ongelukkig verleide, zóó hadt gij ons niet kunnen treffen, als door ons haar te aanschouwen te geven met loshangende hairen, ontbloote armen, voeten en borst, in den hoek eener armoedige kamer neergestrekt, met den eenen arm tegen den ruwen muur geleund het hoofd ondersteunende, en den anderen krampachtig op hare knie latende rusten, terwijl een gedeelte van haar voormaligen tooi vóór haar op den grond ligt verspreid. Vreesselijk is die aanblik van wanhoop en razernij, en... schande over het hoofd van den verleider, - wroeging in zijn hart over dien zedelijken moord, zijn uitspraken, die wij, onzes ondanks, niet kunnen terughouden, terwijl we met eene bede in het hart voor háár op het huiveringwekkend slagtoffer van onbeteugelde driften medelijdend nederzien.

Ga voort, mijnheer Alexander V-H-, terwijl uw hand nog vast, uw oog nog juist is, het navorschende skalpel der maatschappij in de borst te drukken. Ga voort, de natuur tot leermeesteres, de waarheid als het eenig doel van uw streven beschouwende, de vruchten van de studie uwer eeuw te leveren. Worde daartoe uw geest in lang niet verdoofd, uwe scherpzinnigheid niet verstompt! Ga voort met te logenstraffen wat Bilderdijk, wel in een' anderen zin, maar toch met deze woorden uitdrukt:

Maar die de wereld heeft doorkropen,

Weet, hoe weinig ze bevat.

Gij geeft, zegt ge, den tekst (iets over Londen) op den koop toe met de houtsneden er bij, belovende, dat ge uw best zult doen, en hopende, dat alles met den tijd beter zal worden;-voorshands bedanken we u, maar we zeggen er nog niets van, belovende, dat wij de vervolgen met belangstelling zullen lezen, en hopende, dat wij er met den tijd gunstig verslag van zullen kunnen leveren.

H.