De Tijdspiegel. Jaargang 7

Anna van Milgenborgh.

Historisch romantisch tafereel, tijdens den aanval der Spanjaarden op Zeeland, in den jare 1575, door A.J. Dieperink. Te Amsterdam bij J.C. Sepp en Zoon. 1849.

Men schijnt in de letterkundige wereld er anders over te denken dan in de schilderschool, waar het historieschilderen mede voor het moeijelijkste wordt gehouden, waaraan de kunst zich kan wagen. Wij willen geen overbodig werk doen, door met tal van bewijzen te toonen, hoezeer de schilders hier in hun goed regt zijn. Welke kennis van dien tijd, van den toenmaligen stand van zaken, welk indringen in den geest van de verledenheid welke men voor het oog zijner lezers wil terugvoeren, welke heldere, diepe blikken in de karakters en betrekkingen van de menschen welke men laat optreden en handelen, wordt daar in de eerste plaats gevorderd. ‘Man musz sich ja darin ganz hineingelebt haben,’ zouden onze Duitsche naburen zeggen. En vader Horatius aan de eene zijde, en Boileau aan den anderen kant zouden den buurman niet logenstraffen. Mejufvrouw Toussaint met hare ernstige voorstudiën is dáár een levend modél van naauwgezetheid in dezen. Men zet dien tijd niet maar zoo op een tafel met gedraaide pooten; men presenteert dien maar niet zoo op een kunstig gewerkt schenkblad; het is niet gedaan met een wambuis van fluweel of zijde en met brozen op de schoenen. - Daarom heeft zoo menige historische roman er veel van, alsof men op eene maskerade kwam in een à la renaissance gemeubeld vertrek, waar men slechts de bewegingen behoefde gade te slaan en enkele woorden op te vangen, om alle begoocheling zelfs bij den onkundige te doen ophouden en hem eene gewaarwording te verschaffen als die van den jongen, die in Sint Nikolaas Pietje de keukenmeid herkent.

Het ging ons weinig anders, toen wij den hier aangekondigden roman terhand namen, ons ter recensie toegezonden. Brussel's paleis met tapijten behangsels waarop Spaansche(!) triomfen waren afgemaald(!) mogen het getuigen. Getuige dat het feest in de zalen van Requesens, waar de bloem der Nederlandsche gewesten, Edelen en Grooten en trotsche Spaansche Hidalgo's zich vereenigen, en toch (ja wel toch!) de bekers lustig zwierden bij het ontboezemen van woeste feestliederen. Daartoe kwam het bij onze krachtige, ruwere vaderen wel eens gemakkelijker dan bij de Spaansche grandezza. - Op dezelfde blz 3. vinden wij een jongeling van nog geen twintig jaren, geen prinsenkind, die daarenboven lang in druk had omgezworven, reeds ridder van het gulden vlies. Eilieve! zie de geschiedenis van de instelling dier ridderorde eens na. Zóó kwistig springt men er immers zelfs in onzen overridderlijken tijd niet

[p. 189]

mede om. - Op blz. 10. en door het geheele werk heen wordt Requesens van zijne zedelijke zijde zeer ongunstig voorgesteld. Zie eens von Corvin-Wiersbitzky, mij iemand van gezag, D.H. blz. 186 en 225. De Marchesa de Montenuantes moet eene intriguante heeten, en zij is open tot onbeschaamdheid en onbedachtzaamheid toe. Guinta, haar handlanger is hier en daar wat beter geteekend. Het jeugdige, opbruisende in Fredrik van Milgenborgh op blz. 45, de drift van den heer van Wervinskerke blz. 53, en meer zulke situaties worden voorgesteld op eene wijze die ons steeds doet denken aan den reus in het doolhof, of bij vader Claudius. - De tirades over de priesters blz. 84, zijn onhandige grepen, die ook bij menigte zijn op te merken in de aanraking en verhouding tusschen Spanjaarden en Nederlanders. De aanleiding om Parillos in de vergadering der gemeente onder het kruis in te leiden, is niet digne. Er zijn redenen opgegeven die hem tot het protestantsche geloof konden doen overhellen, doch dezer invloed als motieven is niet genoeg nagegaan en in het licht gesteld. Wij zien gaarne psychologisch gewerkt, de daad, het woord in derzelver kiem, wording en verloop aangewezen. Hoe geheel anders zou eene Toussaint die dingen hebben uitgewerkt, hier met kracht aanzettende, dáár latende zien, ginds verradende.

De tweede helft van den roman beviel ons beter dan de eerste. Daarin komen goede grepen. De voorstelling van den togt naar Schouwen is zoodanig als wij dien vermeld vinden bij onze geschiedschrijvers. Wij vroegen niettemin: waarom daarvan niet meer partij getrokken? Waarom niet in détails de positie, niet in gesprekken de gevoelens en gewaarwordingen van de handelenden geschetst? Men leest het alsof men eene beeldengalerij doorwandelt, of eene schilderij daarvan ziet.

Wij hebben onze voornaamste aanmerkingen medegedeeld, onpartijdig, gelijk wij hopen ons steeds te betoonen. Het zal ons aangenaam wezen, wanneer wij van dezelfde hand ontmoeten mogen wat in zijn geheel overeenkomt met het beste hier te vinden.