De Tijdstroom. Jaargang 4

[p. 6]

De Zandbank   Sylvia de Jonghe

De droogte was er vroeg geweest dit jaar. Het was zoo heelemaal met een bots gekomen, onvoorziens en veel te vroeg, want de maïsstriepen waren nog maar kleine scheutjes en het katoen kwam nog maar even in de bloesem.

Zij was gekomen na een onweersnacht gelijk er raar of nooit geene komen, een onweder dat in hevigheid de stormen van een gansch seizoen verre overtrof: de wind had geloeid, de bliksem geflitst in felle rechte strepen, onuitstaanbaar, en de donder had gekraakt, slag op slag, razend en kort, met een lawaai van alle duivels; en de regen... O! de regen die er toen gevallen was, den ganschen eindeloozen nacht! Bij kuipen, neen, met heele stroomen was de regen over de verschrikte wereld gestort, had gansche huizenmuren meegesleurd, de wegen uitgespoeld en de vele rijsten maïsvelden plat geworpen.

Zoo had het gansch den nacht geduurd, maar toen de rozige morgen in de lucht groeide, waaide de Oosterwind de laatste flapperende vanen van de voorbije tornado uiteen.

Gedurende twee dagen liepen alle waters over, de beken zwollen boven de oevers uit, de stroom was ros en bruin en raasde als een stortvloed heele boomskeletten in zijne dolle vaart meesleurend.

Twee dagen; maar dan begon het water plots weer te zakken, zonder ophouden: een voet, twee voeten, dan meer, elken dag meer, tot er op vele plaatsen van het breede nu rustige water klare vlekken bovenduikelden, daar, waar het zand zes lange maanden was bijeengestroomd en er was gegroeid tot groote zandbanken, die gedurende de lange droogte de vasteland-oppervlakte zouden vergrooten, om dan weer te verdwijnen en hun ongestadig territoriaal gebied op andere plaatsen terug op te bouwen tegen het andere komende droog seizoen.

Na enkele dagen lagen vele zandbanken bloot en flitsten wit in de gloeiende droogseizoenzon.

Die zandbanken waren het rijk der Baisambo, het ras der dolende visschers, die heden hier en morgen daar hun kamp opslaan

[p. 7]

op een brokje nog onvast nauwelijks geboren land, maar waarop reeds de larven van de bloeddorstige moeskieten broeien. Op zulke banken zou dit even ongestadig visschersvolk zich vastklampen tot de wassende stroom hen weer verjagen en hunne palmblaren hutjes uiteenspoelen en verzwelgen zou.

Ergens in het land der Babindji, daar waar de stroom het brousseland verlaat om heelemaal te worden opgezwolgen in den gapenden boschmuil, hadden Malandji, Dikete en diens vrouw Katoka, hunne weinige spullen op eene nauwelijks geboren zandbank geworpen en hadden in vliegende haast een palmenhuisje opgebouwd, waarin ze wonen zouden en slapen en waarin de vele visch dit gansch seizoen gerookt zou worden.

Ze waren gekomen uit het Oosten, in een halfrotte kano, die een paar vingers hoog maar uit het schuimend water bovenstak.

Dienzelfden dag nog dreven vele kanos snel en geluidloos voorbij, stroomafwaarts, ter verovering van verderaf gelegen grondgebieden die nog nimmer door een Baisambovoet geschonden werden.

Vele, vele dagen gingen. De mannen stelden hunne netten uit en sleepten visch met heele mannenvrachten boven, terwijl Katoka op de zandbank achterbleef en weemoedigslepende liederen zingend het maniokbrood kookte voor de mannen.

Maar na die vele dagen was er plots verandering in haar gekomen. Ze zong niet meer en staarde uren over den stroom in de richting van de beide mannen die zonder ophouden fuiken lichtten en netten sleepten. Wat was er dan met haar gebeurd?... Alleen Malandji en zij zelf zouden het misterie hebben kunnen oplossen en zij zouden verteld hebben hoe hij, op zekeren avond toen Dikete palmwijn tappen was, hoe hij toen op Katoka was gesprongen, gelijk een hond, en hoe hij de vijf paren scherpe vingernagels van Katoka, in woedende furie en zelfverdediging, zijn onderbuik had voelen doorkerven. Het verbeestelijkte wulpsche masker was toen van zijn zwart gelaat gevallen en hij was gaan mokken op het uiteinde van de zandbank. Maar Katoka wist wel dat ze moest op hare hoede zijn en schuwde meer en meer den vriend van haren man.

Nochtans, stilaan begon de schrik te slijten en maakte plaats voor onverschilligheid. Maar in haar groeide dan een ander gevoel, nog onzeker en moeilijk te bepalen... En toen Malandji heelemaal

[p. 8]

deed of zij voor hem niet meer bestond, geene enkele zinspeling maakte op wat er dien avond was gebeurd, ja zelfs, de tegengoesting voor haar blijken liet, toen ontpopte zich in haar dit hoogmoedvol gevoelen, dat in de ziel van alle negervrouwen woekert: zich doen begeeren. En dan begon, dag in dag uit, een expressief gebarenspel met oog en mond en dat hoe min Dikete het vermoedde, hoe sterker weer de drift in het hart van Malandji aan het koken en aan 't borrelen ging, zoo hevig dat Malandji besloot den komenden morgen alleen te blijven met Katoka, op de zandplaat.

Dien avond was de lucht gansch ros geweest en de dondertorens waren gerezen hoog en dreigend in de duistere lucht. Met hun drieën hadden zij staan staren naar dat onheilspellend gevaarte dat groeide en steeds hooger rees, zonder windstoot, zonder donder en dat stilaan de heele wereld omwikkelde.

Tegen halfnacht was de regen gekomen. Eene regenvlaag nog sterker en heviger dan de laatste van het seizoen geweest was. Het was of heel de stroom in eene maal over hen kwam neergestort.

Zoo zaten ze gedrieën dicht bijeen en zwijgzaam in hun palmenhuisje dat kletterde onder de regenstralen en waar de waterhoozen in neerzwaaiden met volle geweld en razende woede.

Malandji die eens eventjes naar buiten was gaan kijken of nog geene klaardere vlek in de luchten hing, zag dat de zandbank aan het smelten was. De waters van den stroom kwamen er in volle geweld tegen aangebeukt en rukten er het zand af met heele brokken en sleurden het weg in gele kolken. De stroom groeide steeds hooger: binnen een paar minuten zou de zandbank overstroomd of weggespoeld zijn.

Hij snelde naar de kano die gelukkiglijk was vastgemaakt... Reeds spoelde de stroom de hut binnen en Dikete en zijn wijf vluchtten door den donkeren nacht, het wassende water en den bruisenden regen naar de kano!... Ze was weg! en over den stroom, boven het geloei van den storm klonk de ironieke stem van Malandji: ‘Saluut Katoka, nu kun je met de krokos slapen.’

Het water rees gestadig... Ze stonden reeds tot aan de knieën, dan tot aan den buik in het koude water. De strooming werd sterker. Ze moesten de beenen strak houden en met de lenden wringen om staande te blijven. Plots voelde Katoka dat ze het niet meer kon uithouden; zij greep snel naar Dikete, doch hare armen klief-

[p. 9]

den slechts de ijle lucht en de dichte regen. Toen werd ze plotselings ondergeduikeld, dan door den draaikolk weer bovengeworpen en zoo sleurde de wentelende stroom haar mede.

Ze zwom zoo goed ze kon en wilde zich naar den oever richten, maar de strooming was te sterk en maakte alle kampen onmogelijk... Zoo zou ze uren kunnen drijven tot de krokos haar te pakken zouden krijgen. Ze kreeg schrik... Een boomtak dreef tegen haar aan... Ze dacht dat het het groene afschuwelijke wangedrocht van een kroko was en huiverend riep ze, uitgeput: ‘Malandji!’... Maar een ruwe lach alleen kwam met de winden meegedreven.

‘Malandji, kreet ze. Malandji, red me! red me! ik zal je vrouw zijn!’

Daarop wachtte Malandji. Zijn kano was nu tot vlak bij Katoka afgedreven. Juist flitste een bliksem in gele stralenspatten over de ontketende waters, Malandji wilde Katoka grijpen, maar... hij verstijfde van schrik en viel ontzenuwd in zijn kano neder... tusschen zijn kano en het uitgeputte vrouwenlijf was plots een groen gedrocht met uitpuilende oogen gedreven, dat met een grijnzenden hap Katoka's bovenlijf naar binnen zwelgde, een staartslag op den kano gaf en in den zwarten wentelenden stroom verzwond.

Malandji kon nauwelijks in zijn kano liggen blijven en had alle moeite haar terug in evenwicht te krijgen. Hij roeide snel naar den verren oever en ging zich daar, gansch ziek van schrik, in 't diepste van het dichte struikgewas verschuilen.

Met de dag kwam weer de rust in zijn gemoed: de geesten immers drijven enkel in de nachtelijke geheimenissen rond.

Dikete dood! Malandji door een kroko verslonden! Hij zou een sterke heksenmeester moeten bezoeken om de dwalende geesten van die beide vijanden af te kunnen weren.

In zijn wiegewagende kano dreef hij langzaam stroomafwaarts, op zoek naar een ander gebied door dien nachtelijken storm gespaard en waar hij zijn kamp zou kunnen opslaan. De tornade had er leelijk huisgehouden. Bijna alle zandbanken waren verzwolgen... en op de oevers zag hij vele visscherskampen van vrienden die in allerhaast het ‘no man's land’ hadden moeten verlaten.

Hij dreef zoo, denkend aan de vele dingen die door zijn leven

[p. 10]

waren heengegaan.. Hij wou het hallucinante gedacht aan Dikete en zijn vrouw uit zich verjagen, maar niets hielp.

Een halfdrooge zandbank, die met den gelen blooten buik in de zon te schitteren lag, hield zijne kano tegen... Hier zou hij nu zijn kamp opslaan, in het woud op den oever een wijnpalm steken en in den dag uit visschen gaan. Malandji sprong aan wal, keek even den stroom op, van waar andere kanos kwamen aangedreven, dan trok hij het schuitje op het zand. In haastigen draf liep hij over de zandbank op zoek naar het hoogste en droogste punt waarop hij zijne hut zou plaatsen en zijn kampvuur bouwen zou.

Maar eene zwarte gedaante die half uit het zand stak trok hem aan. Eerst dacht hij dat het eenen kleinen kroko was, maar toen hij nader kwam bemerkte hij huiverend dat het een menschenlichaam was, dat ofwel dood was ofwel daar te slapen lag. Langzaam, met slepende voeten naderde hij, tot hem de schrik besloop en hij begon te beven lijk een banaanblad bij onweerswind. Hij wilde de oogen afwenden en staan blijven, maar eene misterieuze kracht trok hem aan en richtte zijne uitpuilende bloeddoorloopen oogen op het zwarte lichaam dat daar onbeweeglijk in de gloeiende zon te rotten lag. Eene heele wolk reigers en kraaien zwermden er boven en krasten luguber den ongewenschten bezoeker tegen.

Malandji beefde meer en sterker en wilde vluchten, want voor hem, met de voeten in het zand begraven, lag Katoka dood, een arm rechtop en met gebalde vuist, de helft van haar eens zoo schoone wulpsche lijf door de bloeddorstige krokos opgevreten.

Zoo stond hij, beweegloos, een glimp van de zotheid en de razernij op zijne schuimende lippen.

Maar een ander gevaar nog begluurde hem: over den stroom klonk een scherpe schetterende kreet: ‘Malandji!’... Met eene siddering door heel zijn lijf keek hij op... Rechtop, vooraan in een afdrijvende kano stond Dikete, den arm omhoog en met den boog gewapend.

De booze geesten kwamen toen in Malandji gevaren en uitzinnig van razernij begon hij ruw en schaterend te lachen.

Door de lauwe zonnige lucht siste een pijl. Malandji hield plots op met grijnslachen... even nog wiekte hij met zijne lange armen door de lucht, draaide nog een paar malen waggelend rond en stortte dan met zwaren bons op het rotte kreng van Katoka.

[p. 11]

Een glinsterende stroom,

een witgloeiende zandbank,

daarop een rottend lijk, waarover nog een lijk, aschgrauw. Een lange scherpe pijl steekt uit dit doode lichaam en schijnt die beiden aan mekaar te hebben vast geklonken in den donkeren kerker van de dood.

Een zandbank, een man en eene vrouw...

... Daarboven gloeit, afgrijselijk, doodend, de heete tropenzon.

Batempa, September 1931.