De Tijdstroom. Jaargang 2

[p. 542]

Kronieken

Nederlandse Poëzie

J. Decroos. Van lente en minne, van herfst en dood. Gedichten en Overdichtingen. (Uitgeverij Regenboog, Antwerpen.

Indien men aan dit, niettegenstaande zijn pompeuzen, romantischen titel, zeer weinig romantisch verzenboek den maatstaf moest aanleggen waarmee men gewoonlijk de moderne poëzie keurt, dan zou het oordeel onvoorwaardelijk ongunstig moeten zijn. Met moderne poëzie bedoel ik dan nog niet eens deze speciale verskunst die tot voor weinige jaren in dit land zoo naarstig werd beoefend, de poëzie die zich vooral onderscheidde door een overdadige, alle rhythme versmadende, geforceerde beeldspraak, een beeldspraak óm de beeldspraak, die bij voorkeur stof zocht in de wereld der techniek en der groote stad, - kortom een slecht verstaan expressionisme, dat naief juist datgene was gaan aanbidden wat de eerste bewuste expressionisten wilden verbranden. En ook de ‘inhoudslooze’ poëzie bedoel ik niet, de poëzie van niets dan rhythmen en klanken, waarin de beteekenis der woorden geen of althans maar een ondergeschikte rol speelt, en waaruit de idee, zooals Gaston Burssens verklaart, als een ongewenschte indringster verbannen is, een betrachten dus van een ditmaal slecht verstane ‘zuivere’ poëzie, dat feitelijk neerkomt op een isoleerings-poging in het poëtisch fluïdum (zuivere poëzie intusschen is m.i. wel wat anders). Ik bedoel veeleer deze moderne dichtkunst, die, wars van wat de Duitschers hebben genoemd ‘die Kultur des sichleicht-machens’, en gaaf van vorm en expressie, niet alleen iets heeft van deze bezwaarlijk nader te definieeren, maar toch onmiskenbare, moderne sensibiliteit, die zich niet alleen aan den inhoud, maar juist ook aan vorm en expressie mededeelt, iets van den nieuwen geest, waarin wij allen met meerdere of mindere intensiviteit aandeel hebben. Het feit is nu, dat er bij Decroos van dit alles zeer weinig te vinden is. Ware het niet dat taal en schrijfwijze die zijn van onzen

[p. 543]

tijd, dan zou, gesteld dat heel onze cultuur een eclips van enkele honderden jaren moest ondergaan zooals met de middeleeuwen het geval geweest is, iemand die b.v. in het jaar 2500 dit boekje zou ontdekken, het gerust een paar eeuwen ouder kunnen achten dan het feitelijk is. Van het hedendaagsche leven verneemt men in Decroos' verzenbundel geen enkele echo, van de evolutie der poëzie zoowat overal in de jongste vijftig jaar vindt men daarin geen spoor. Vaak heeft men den indruk dat hij zich voor het schrijven zijner verzen heeft gezet, nuchter en zakelijk, zooals men zich zet om zijn dagtaak te beginnen of een glas bier te gebruiken. Hij bezondigt zich, zoo lijkt het wel, aan ‘dichtoefeningen’, poëzie schijnt voor hem nog iets te zijn als een ontspanning na ernstiger bezigheden, zooals voor Ledeganck destijds, kortom, vorm, geest en karakter van dit werk wijzen er op dat deze dichter meer in het verleden dan in het heden leeft, dat de hedendaagsche poëzie zijn belangstelling voor geen zier gaande maakt, en dat hij aan het geestelijk verkeer met de klassieken ietwat hooghartig de voorkeur geeft boven het zich onledig houden met Noord- en Zuid-Nederlandsche of vreemde poëten van zijn tijd. Wat trouwens zijn goed recht is en waarvoor hij alles behalve te laken valt, al moest deze exclusiviteit hem natuurlijk parten spelen van het moment dat hij zelf aan het dichten zou gaan. Want wij óók kunnen thans onze voorkeur voor de dichters van het verleden betuigen boven hun hedendaagsche navolgers, terwijl deze niet moeten verwachten, dat een Vergilius of een Shakespeare, een Ronsard of een Hebbel, een Hadewych of een Gezelle zich thans in hun Elyzeesche Velden, hun Paradijzen of waar hun schimmen zich thans ook mogen bevinden, over hun twintigste-eeuwsche discipelen zullen ontfermen, ook al vertalen ze hun verzen of volgen ze hen na. En hier hebben we den sleutel tot dit zoo archaïstisch karakter van Decroos' werk: deze dichter geeft zich veel moeite voor het vertalen van vreemde poëzie: een heele reeks sonnetten van Shakespeare b.v. heeft hij m.i. uitmuntend vertaald en ook dit bundeltje bevat ruim twintig ‘overdichtingen’ van Engelsche, Fransche, Duitsche dichters, op een paar na alle klassieken. En nu zal Decroos' inleving in de vormen- en gedachtenwereld der lyriek van verleden eeuwen wel goeddeels de oorzaak zijn van zijn gebrek aan moderne atmosfeer, wanneer hij zich op eigen inspiratie laat drijven. Slechts één enkel element in zijn werk lijkt mij uitgesproken van onzen tijd te zijn, nl. een telkens terugkeerende erotische obsessie. Op

[p. 544]

dit gebied neemt hij waarlijk geen blaadje voor den mond. Maar het treffende is nu juist weer, dat Decroos' erotiek zoo verbazend weinig modern is. Ze heeft niets van het psychologisch geraffineerde, het buitengemeen verwikkelde, het beurtelings bedwelmende en daemonische van het moderne liefdegevoel, dat, wankelende tusschen twee uitersten, platonisch of pervers, nog doorzield kan zijn in alle perversiteit, en pervers in alle platonisme. Voor het louter animale, mijnentwege gezond animale, in het liefdeleven heeft de moderne cultuurmensch een heiligen afschrik en terwijl de hooger gedifferentieerde sublimeering zoekt in geestelijk ontgloeien, speurt hij, voor wien de liefde neerkomt op sexualiteit, in den doolhof der afwijkingen naar de complexiteit van het ongewone. Bij Decroos echter weer niets van dit alles: bij hem is het liefdegevoel, hoewel het hem niet loslaat, natuurlijk, enkelvoudig, ongecompliceerd-animaal en zonder meer zinnelijk, precies zooals het zal geweest zijn bij den primitieven mensch, zooals het ook geweest is in den blijden, kommerloozen tijd van het klassieke heidendom... En naast de oeroude symboliek der bloeiende rozentuinen zoekt hij de beelden voor de expressie van zijn liefdegevoel bij voorkeur in de lenteweiden, waar alle dierlijk leven stoeit en paart.

Luid wrenscht de forsche hengst de merrie toe,
Dat ze alle heinde en ver verlangend rillen.

En de dichter beschikt op dit gebied over een ‘technisch’, precies aan den toestand aangepast vocabularium van weinig gebruikelijke woorden, dat meer voorstudie dan spontane inspiratie verraadt.

En toch, en toch, niettegenstaande dit zoo weinig moderne zoowel in vorm als in expressie, zoowel in aandrift als in taal, bevat dit boekje enkele verzen die ik met stijgende bewondering heb gelezen... Waarom ons gaan verweren tegen iets dat waarlijk schoon is, omdat het karakter dezer schoonheid niet van den tijd is waarin we leven? Nooit heb ik zoozeer als bij de lectuur van deze enkele voortreffelijke gedichten van Decroos de diepe waarheid bevroed van dit door al te veel citeering afgesleten en dus bijna ongeldig geworden vers van Keats, dat ‘a thing of beauty is a joy for ever’. Zou de Ilias minder waarde hebben indien hij inplaats van in de IXde eeuw vóór, in de 1e eeuw nà Christus was ontstaan, dus 1000 jaar later? Zouden

[p. 545]

Shakespeare's drama's minder aesthetische beteekenis hebben indien ze geschreven waren door Victor Hugo, en niet door een tooneelspeler uit den tijd van koningin Elisabeth? En zouden Gezelle's verzen minder poëtisch zijn indien ze gevonden geweest waren in een manuscript der XIVe eeuw? Het betreft hier natuurlijk niet de mogelijkheid van dergelijke verschuivingen, gezien de, overigens nogal betrekkelijke, gedetermineerdheid der cultuurverschijnselen door hun tijd en hun milieu, maar alleen de vraag, of hun poëtische straalkracht er voor ons minder om zou zijn, of we de scheppingskracht dezer kunstenaars er hooger of minder hoog zouden moeten voor aanslaan. Ik weet, het leven impliceert een proces van voortschrijdende ontwikkeling en, al hoeft men zeker niet blindelings en critiekloos alles te aanvaarden wat de tijd oplevert, en al kan juist het eigenmachtig geestelijk leven van een of ander uitzonderingsmensch (cf. Gezelle) wel een belangrijk correctief van den algemeenen tijdsgeest uitmaken, - tegen den stroom oproeien is uit den booze. Maar daartegenover staat, dat er heele beschavingsperioden zijn geweest, waarin het hoogste doel der kunst hierin bestond, vergane aesthetische normen weer tot geldigheid te brengen: de Renaissance, de eeuw van Lodewijk de XIV^e. En heeft het expressionisme in kunst en letteren niet veelal teruggegrepen naar wat verre en vaak barbaarsche volkeren hebben verwezenlijkt, naar de kunst der Egyptenaren en der Assyriërs, der negers en der Maleiers? Decroos, hij, houdt het vooralsnog met de klassieke oudheid, ten minste in die paar verzen, die, te midden van veel minderwaardigs, opeens prachtig voor mij openbloeiden: ‘Lachende Zee’ en vooral ‘Leda met de Zwaan’. Feilloos en zonder één inzinking, met forschen, gespierden en statigen maatgang schrijdt dit tachtig regels lange gedicht harmonisch en sculpturaal en vol van een klare en rustige bezieling voort. Iets van de levens-blijde, lichtzinnige ‘voluptas’ der Latijnen doordringt de gansche evocatie dezer ontmoeting-in-liefde van een menschenkind en een god.

URBAIN VAN DE VOORDE.