De Tijdstroom. Jaargang 2

[p. 500]

Gemengd nieuws   Willy Hart

‘Toen de soldaat Karel V. Zondagavond naar zijn garnizoen terugkeeren wilde, viel hij onder den sneltrein van kwart over acht. Hij werd afgrijselijk verminkt opgenomen. Men weet niet of dit ongeval aan onvoorzichtigheid te wijten is of aan...’

Het zal weer tegen den dienstplicht gaan. Als het niet baat, schaadt het niet. Mijn lichaam kan het niet schelen, of die smeerlapperij blijft bestaan, ik heb mijn maanden geklopt, als er nog een oorlog komt, ben ik zeker te zullen sneuvelen en wij moeten maar ééns sterven. De dood is in Gods hand. Maar mijn geest schreeuwt om rechtvaardigheid, ik wil vechten voor een schooner toekomst. Gaat het niet, tot daar, wij zullen hebben gedaan wat wij moesten doen. Is het niet waar, Karel, voor de velen na ons willen wij strijden, voor de duizenden, voor de millioenen jonge mannen die in de kazernen gebroken worden. Wij moeten het onrecht uitroeien. De Paus heeft gezegd dat wij, dat de katholieken den dienstplicht afschaffen moeten. Omdat zij het niet hebben gedaan, Karel, waar zijt gij nu, gij die met den trein van kwart over acht naar dien boel terugmoest, waar zijn uw gedachten geweest en waar is uw ziel nu, gij die men vermorzeld en dood heeft opgeraapt?

Hij ging er graag naartoe. ‘Het is maar voor acht maanden en wij vagen eraan’ loech hij. Doch na drie dagen loech hij niet meer. Den namiddag na hun aankomst kregen zij hun kleeren, zij werden afgesnauwd, zij liepen lijk de schapen verloren en bevreesd. Daarna naar den dokter, hij beziet u, gij staat daar spiernaakt. Gij moet u niet schamen voor den maat nevens u. Gij zijt soldaten. Daarna wordt het haar geknipt. Die kerels hebben soms luizen, zij weten wel dat zij geen luizen hebben, doch wat zegt het reglement en men moet toch de menschen tergen. Zou er anders plezier aan zijn?

De onderofficieren hadden er reeds drie weken vreugde om dat de schachten in aantocht waren. Zij ontzagen zich de moeite en de inspanning om de jongens te drillen - maar het deed hen glimlachen er weer te zullen kunnen mee spelen. Jonge mannen van twintig jaar, zij zijn jong, zij zijn schoon, zij dragen hun hoofd hoog en hun hart hoog - maakt het een mensch niet razend blij als gij aan

[p. 501]

zulke wezens bevelen kunt: ‘Valt, kruipt, springt, loopt, valt!’ En zij doen alles, zij doen letterlijk alles, zij durven niet anders, zij kunnen niet anders, gij weet van u zelf wat gij waard zijt, maar gij hebt de graden, de macht; het vaderland staat achter u, de rijken en de sterken zijn voor u - waarom zoudt gij uw hart niet mogen ophalen, het is aan iedereen niet gegeven met jonge mannen van twintig jaar te mogen spelen. Gij zijt officier en onderofficier - maar wie is mensch genoeg om perkeloos over ander weerlooze menschen te mogen staan? Het vaderland dat meer dan vijftig milliard frank schuld heeft, betaalt u, het is te zeggen de arme lieden van het vaderland betalen u - men zal de werkloosheidsondersteuning verminderen, kom de rijken moeten zich veilig voelen, gij zijt ook veilig, gij gevoelt u veilig, niemand mag op uw vingers kijken, wat kunnen u de parlementairen schelen, het zijn toch maar flauwerikken, de enkele durvers hebben geen macht. Schreeuwt maar: vive la patrie! En verrekt. Wij beminnen ons vaderland meer dan gij, wij zullen uw invaliede generalen in werkelijken dienst in de koolmijnen jagen, wij zullen u doen arbeiden, gij zult ondervinden wat het leven is. Wij zijn de jonge katholieken, gaat uit onzen weg, wij weten wel dat gij sommige aalmoezeniers voor u hebt en eenige geestelijken, zij zullen sterven op hun tijd, de jongeren zullen komen, wij zullen de wereld maken lijk wij willen, wij spuwen u uit.

Karel was de eerste dag kamerwacht. Hij had nooit geschuurd. In een uur heeft hij dan de kamer gereinigd, met de kapotte dweil is hij op zijn knieën over de tegels gekropen. Daarna op oefening. Zand en stof, stof en zand. De pieten schreeuwden: ‘Boeren, luiaards. Wij zullen u wel vinden schachten!’ Zij vonden de schachten, zij deden ze draaien tot dat het zweet in hun oogen liep, rechtsomkeert, looppas, rechtsomkeert!

Karel was niet te graag gezien. Hij was geen slecht soldaat, hij deed zijn best, hij was net en rap. Maar rond zijn lippen lag er een lach die schier geen lach meer was, doch eer een grijns en een verwijt. De oversten aanzagen het ook als een verwijt, zij konden het moeilijk verdragen, het werkte op hun zenuwen, het was als een geweten voor hen. Karel was dien Zondag naar huis geweest met zijn kleeren. Zijn moeder zei: ‘Jongen, wat zijt gij vermagerd! Gaat het u ginds niet goed?’ Hij loech eens, hij haalde zijn schouders op. ‘Het zal ook voorbijgaan’, antwoordde hij. ‘Nog vier en der-

[p. 502]

tig weken!’ Zijn lief zei: ‘Karel, wat is het jammer van uw haar’. Hij loech. ‘Karel waarom spreekt gij niet? Ziet gij mij niet gaarne meer?’ Hij zei: ‘Maar het is dat niet. Ik kan niet spreken. Gij weet wel dat ik u gaarne zie. Peins eens op mij. Ik moet toch een man worden. Ik moet toch een man worden.’

Hij is maar dien éénen keer thuis geweest. De tweede week die hij in de kazerne verbleef, moest hij reeds naar het rapport. Een sergeant die in een booze bui liep kon tegen zijn grijnslach niet meer. Hij dacht er plots aan dat het hem misschien helpen zou als hij iemand anders ongelukkig kon maken. Hij snauwde: ‘V. gij zult te middag bij den kapitein komen!’

V. kwam bij den kapitein. Gij weet dat een kapitein alle macht over de soldaten zijner kompagnie heeft, hij straft lijk hij wil, hij is een kleine tsaar, doch hij moet niet vreezen voor zijn troon. Hij spreekt de straf uit, de rechtvaardigheid mijn God, wie kan er daarnaar kijken. Er moet toch orde zijn. De sergeant zei: ‘Mijn kapitein, deze soldaat heeft herhaaldelijk gelachen in den rang en de tucht verbroken’.

De soldaat antwoordde: ‘Mijn kapitein, ik heb niet gelachen’.

De kapitein: ‘Gij zegt dus dat de sergeant liegt’.

De soldaat: ‘Ik heb niet gelachen, hij bedriegt zich’.

De kapitein: ‘Omdat gij liegt, soldaat, vier dagen arrest’.

De soldaat: ‘Ik heb niet gelogen’.

De kapitein: ‘Acht dagen!’

De soldaat: ‘Ik verdien ze niet’.

De kapitein: ‘Zestien dagen. En nu vooruit!’

De soldaat moet vragen: ‘Mijn kapitein is er niets meer aan uw order?’ God weet of dat Vlaamsch is. De soldaat moet dan danken en groeten. Hij heeft gedaan. De sergeant grinnikte. Karel had zestien dagen arrest, zestien dagen niet mogen buiten gaan, niemand zien van ginds, moeder niet, het meisje niet, en wat zullen zij denken. En dan, moeten arbeiden als de anderen rusten, aan alle vuiligheid, kolen lossen, aardappelen sjouwen, al wat de heeren belieft.

's Avonds in zijn bed, duwde hij de dekens tegen zijn mond. Een zwijn lag nevens hem smerigen praat te vertellen. Op dat zelfde uur schreef een Brusselsch aalmoezenier een artikel voor ‘Centurio’ tegen de katholieke antimilitaristen, die jansenisten en ketters zijn, lafaards en landverraders.

[p. 503]

Karel schreef naar huis en naar zijn lief. Hij zou willen schrijven hebben aan haar: kom mij Zondag eens bezoeken, doch hij durfde niet. Het werd Zondag, hij mocht voor twee uren buiten om naar de mis te gaan - dan weer binnen. Helpen in de keuken, vegen en schuren. De avond bleef lang weg, het kon geen avond worden, hij zat op zijn bed, hij dacht aan thuis, hij dacht waarom zit ik hier. En Zondag moet ik hier wederom blijven en werken - en wie weet hoeveel Zondagen daarna. Het ging hem niet die volgende week, hij liep met zijn hoofd tusschen zijn beenen, hij werd mager, norsch en opstandig. De sergeanten grijnsden eens, zij weten wel hoe zij een hart moeten kraken, toen zij 's middags lui in hun nest lagen uitgestrekt, pinkten zij eens naar elkander. ‘V. begint er reeds naar te zien’, kwakten zij. ‘Nog eenige keeren en hij zal zich wel geven’. V. zag er naar, en het werd weer Zondag. Het hamerde in zijn hoofd: ik houd het hier niet meer uit. Ik moet naar huis, ik heb geen geld meer, ik heb geen moed meer - ik moet mijn lief zien’. En na den middag verliet hij de kazerne, in razernij, in wanhoop liep hij weg. Hij zou 's avonds wederkeeren, hij zou niet tegenwoordig zijn als zij voor de gestraften zouden blazen, hij zou weer gestraft worden, politiekamer, cachot misschien. Maar hij kon het niet laten, mijn God, hij kon het niet laten. Hij moest haar handen eens drukken en eens thuis zijn, eens weg uit dat onrecht en die verdrukking. Gij weet wel dat een jongen niet flauw mag doen en niet mag schreien, begrijp dan dat hij naar huis liep. En begrijp dat hij strafbaar was.

Hij was thuis, hij zag zijn lief. En het ging hem toch niet. In zijn hoofd kwelde hem steeds dringender de zekerheid: Gij moet kwart over acht naar het gevang terug, zij zullen u nog meer straffen, wie weet wanneer gij hier nog wederkeert. Achter de vlieren kuste hij zijn meisje en zij kuste hem. Hij bleef staan, hij wou nog iets zeggen. Het was toen kwart vóór acht, hij moest naar den trein; hij ging.

Het is Zondagavond. Op dat uur is iedereen gelukkig. De generaals zijn aan zee. De kolonels zijn aan zee. De majoors zijn aan zee. Kapiteins en luitenanten paradeeren. De pieten zijn niet waard erover te spreken. Op dat uur loopen de bordeelen van Beverloo vol soldaten - op dat uur zei eens een groot man, een bedrogen man, op een diner bij al de hooge militairen van het kamp: ‘Het leger maakt mannen van onze jongens, lijk de Kerk er kristenen van maakt’.

En de kristen Karel V. de man Karel V. hij ging naar het station.

[p. 504]

Hij kocht zijn reiskaartje. Hij ging naar het perron tusschen de andere reizigers. Hef zou nog één minuut duren eer de trein daar was.

Die ééne minuut,.. o mijn God, ik bid U, ik ben het niet waard, ik ben... ik smeek U, heb medelijden met hem om die ééne minuut. Gij weet wat hij geleden heeft, Gij weet dat hij duizelde toen hij viel onder de wielen. Gij weet het... heb erbarmen over hem.

Zij raapten de brokkelingen samen. Een vermorzelde mensch gelijkt nergens meer aan. In de kazerne was de gestrafte vijf maal voor afwezigheid aangeteekend. Zij hebben het plezier gemist hem nog te tergen. Het deed hun leed. Maar hier richt ik mij op, hoort gij, komt mannen, waar zitten wij, staat uw man! Wij zullen wel vechten voor ons geloof en ons volk als dat ooit moet - maar wij willen in de kazernen niet meer rotten, niet meer gebroken zijn om de tien duizend beroepsmilitairen een onbekommerd bestaan te verschaffen, om hen toe te laten elk jaar negen en veertig duizend en vijf honderd jonge mannen te kwetsen in de ziel. Wij zullen de geldkast van de kapitalisten nimmer verdedigen. Karel, zij kunnen verrekken die schuld droegen aan uw dood, dien Zondagavond onder den sneltrein van kwart over acht. Wij vergeven hen, maar het onrecht vergeven wij niet.