De Tijdstroom. Jaargang 2

[p. 478]

Aantekeningen

Le grand amour.

Onder deze titel prijkt er op de eerste bladzijde van Les Nouvelles Littéraires, 25-6-1932, een stukje van Robert Kemp, die regelmatig in dit blad een sprankeltje van zijn fijne geest ten beste geeft. Kan er op plezanter wijze geschreven worden over de grote mystieke en exegetiese liefde van Mme la Comtesse de Noailles, dan deze heer Robert Kempt het doet?

Que cela est bien! Dans le Livre de ma vie, Mme de Noailles ne se soucie point que les petits pétulants d'aujourd'hui la traitent de ‘pompon’ et de réactionnaire. Ils seraient capables de tout.... Elle honore des ancêtres: Corneille, dont ‘le génie vaut des provinces’, Racine et ses plaintes enivrantes. Elle dit que Ferney est ‘le lieu de l'Univers où fut proféré le moins de bêtises’. Elle salue tendrement Rousseau, Hugo, Musset luimême, messieurs! Mme de Staël et l'herbagère George Sand.

Mais son grand amour, invariable de l'adolescence à maintenant, c'est Napoléon. Personne ne doutait qu'elle fût femme... Elle le remercie de s'être appelé Napoléon, - nom, comme il le remarquait luimême, ‘poétique et redondant’; car c'était un impressionniste. Et de s'être appelé Bonaparte, - nom ‘mince, aigu et allongé’... Elle lui sait gré de ses dents éblouìssantes, de ses pieds petits, qu'elle imagine ‘parmi les asphodèles et les violettes du jardin d'Italie’; et un squelette délicat, car elle voit tout. Elle lui attribue un grand appétit de volupté charnelle, lequel est assez contesté. Mais dans l'objet aimé, tout nous paraît aimable.

Cet amour est mystique. Mme de Noailles croit qu'un baume émanait de Napoléon, anesthésiant les blessures et procurant l'euthanasie. Elle ne le voit point en soldat sanglant; elle évanouit les batailles; elle exalte l'administrateur paisible, qui, - par la conquête - a manqué de fonder la Société des Nations; une Europe unifiée; un seul peuple, dont les armées permanentes eussent été seulement les gardiennes de la paix... Elle ne dit point, elle, que mieux eût valu que Napoléon ne fût pas né. C'est qu'il est si beau, son Napoléon!

Et cet amour est exégétique. Mme de Noailles choisit quelques phrases de l'empereur; elle les respire, elle les goûte, elle en exprime de précieux sucs. ‘La nuit, je fais mes plans de bataille avec l'esprit de mes soldats endormis... Je n'ai pas cru à la vertu des hommes, mais j'avais cru à leur honneur... Mes malheurs ne sont pas ici...’

Quel hymne éblouissant! Comment se fait-il que Mme de Noailles ne se plaise pas, avec prédilection, parmi les vétérans du parti bonapartiste? Ses opinions ne vont point de ce côte, dit-on. Mais les poëtes ont une logique secrète, que le vulgaire ne sait pas suivre. Le rêve de Napoléon est à Genève. Tant pis pour qui ne sait pas le reconnaître.

Robert KEMP.

Arme Mme de Noailles, de ‘petits pétulents d'aujourd'hui’, die u voor ‘pompon’ schelden bewijzen u stellig een grotere dienst dan uw grote bewonderaar Robert Kemp. Le ridicule tue.

Lof der Kapelletjes.

Naar mijn oordeel zal men de kapelletjes, de modes, de snobismen, de litteraire gezellenclubs, kameraderies en vriendschapsverbintenissen nooit genoeg kunnen loven. Niets schijnt mij zo dwaas als ten oorlog willen trekken tegen dit of dit café of tijdschrift; en ik wens uit ganser harte dat café's en tijdschriften niet zouden ophouden met bloeien en elkaar opvolgen, als zovele beelden van deze seleksiegedachte, van deze geheime en moeilijke keuze, die altijd invloed heeft gehad op de vinding en de ontwikkeling der persoonlikste dichters. Indien

[p. 479]

deze vrienden hebben, die hen beminnen en die behagen scheppen in hun gezelschap, dan is dit des te beter, en ik zie maar niet in dat zulks een reden tot verontwaardiging zou zijn. Het is vrij moeilijk iedereen tevreden te stellen: als een dichter in eenzaamheid en gebrek sterft wordt hij een voorwerp van afgrijzen en met de vinger tonen de huisvaders hem aan hun kinderen, opdat deze dit verfoeilijk voorbeeld niet zouden volgen. Maar als een dichter vriendelik onthaald wordt en als hij de opbrengst van zijn edities ziet stijgen, dan zullen dezelfde moralisten de handen voor het aangezicht slaan en luide klagen over snobisme- of prostitutie van de kunst. (Jean Casson, de flinke poëzie-kritikus in Les Nouvelles Littéraires, 26-6-1932).

Een niew-isme: het Virisme.

Het komt weer eens uit Italië. Een niewe Italiaanse school lanceert een anoniem manifest, in deze zin dat het niet ondertekend werd door namen maar door de formule: Artistieke Italiaanse Renaissance. Het heeft als datum: Milaan, de 31ste Mei 1932., jaar X der fascistiese jaartelling. Hier volgen een paar passagen:

‘Het is nodig dat de kunsten, om leefbaar te zijn, zich aanpassen aan den geest der eew, maar het is nog noodzakeliker dat Italië, meester der kunst over de wereld, zich niet laat overrompelen door een afschuwelik, ziekelik en defaitisties modernisme. Het scepticisme, het geestelike defaitisme, de improvisatie, het gebrek aan ambachtelike vaardigheid, de onvrijwillige dwaling, de ondoordachte grilligheid, zijn als zoveel chroniese ziekten die datgene aantasten wat de zwakzinnig geworden critici tegenwoordig als modernisme bestempelen...

...Het is niet uit dwaze eigenwaan dat wij onze school het virisme heten. Dit woord dat het Romeinse vis en vir verenigt, betekent tegelijk, overtuigende kracht en sterke persoonlikheid...’.

Gery Helderenberg-Hulde.

Deze dichter, die met zijn bundel ‘Smeltkroes’ de tweejaarlikse Beernaertprijs won, is te Lede, het dorp waar hij kapelaan is, gehuldigd geworden. Er was een feestzitting, waarop werken van de dichter werden gezongen, of voorgedragen en waarop Joris Eeckhout de betekenis van een dichter als Gery Helderenberg heeft uiteengezet. We hopen in dit tijdschrift over kort op het werk van Helderenberg terug te komen.

Het Démasqué der schoonheid.

Menno Ter Braak in ‘Forum’ (1e jaargang, nr. 2):

Wie behagen schept in deze uitgebreide slaque, die de schoonheid bij voorkeur ‘onder de duizenden’ wil dragen, kan door het démasqué der aestheten een volksheld worden; wie bereid is, de schoonheid te vulgariseeren onder het motto ‘kunst aan het volk’, wie over kunstobjecten wil spreken als over artikelen met kunst erin, er aan of erop, wie daarbij nog een aardigheid kan lanceeren over ‘het kleine kringetje van aesthetelingen’, die heeft de toekomst en de goedkeuring van vele welwillenden, voor wie een aestheet een even groote zeldzaamheid is als een ijsbeer in een dierentuin.

Maar, mijne heren plebejers en levenskunstenaars, zoo eenvoudig is het démasqué der schoonheid niet! Deze onhandige poging om de schoonheid te demaskeeren verraadt al te duidelijk, dat het er hier om te doen is, de schoonheid tot propagandamateriaal te verwerken voor hen, die met half verstopte neuzen ook mee willen snuiven aan de soepgeuren; dit lofwaardige streven om de schoonheid bij de massa binnen te leiden met de overige eischen van het ethische of politieke programma wijst er alleen maar op, dat er, behalve verfijnde en geraffineerde, ook plompe en botte aestheten zijn, die de bevoorrechten om hun verfijning haten en benijden, die hen zouden willen neerhalen tot hun plompe en botte normen. Zij, die de schoonheid alleen een dienst konden bewijzen door een diepen afschuw van haar te hebben, azen op den afval van de tafel der rijken, om toch ook vooral de schoonheidsconsumenten te

[p. 480]

mogen zijn; dat hun aesthetiek naar afval riekt, wie zal er zich over verbazen?

Naar een Katholieke vereeniging van Letterkundigen.

Theo Bogaerts heeft in een interview met het ‘Algemeen Handelsblad’ geprotesteerd tegen de liberaal-socialistiese geest, die de prijzen-jury's bezielt. Raim. Herreman is op Bogaerts toegesprongen in ‘Vooruit’, waarop Theo Bogaerts zich verdedigde in de ‘Gazet van Antwerpen’. Zover stond het, als ook Walschap zich in ‘Hooger Leven’ met de zaak inliet. Ook hem heeft Theo Bogaerts een antwoord gezonden, waarop Walschap zijn verantwoordelikheid heeft genomen en voor sommige onvrijwillige onjuistheden ridderlik ekskuus gevraagd. Het doel van Bogaert is: te komen tot een katolieke Veren. v. Lett. tegenover de bestaande neutrale. Uit zijn schrijven aan ‘Hooger Leven’ lichten we het volgende:

‘Wij willen o.m. weten, hoe het zit met den aankoop door het ministerie van boeken van katholieke en van niet-katholieke schrijvers en hoe de subsidies worden verdeeld! We willen ons niet altijd en overal door socialisten laten vertegenwoordigen en een ongeloovige onzen eersten woordvoeder laten zijn over een Ruusbroec, bijvoorbeeld. Wij willen een groep vormen, waarnaar het katholieke deel van onze bevolking zich het eerst en bij voorkeur zal oriënteeren, enzoovoorts. Wij zijn een meerderheid en wij laten ons veelal als een minderheid behandelen! Daar moet een einde aan komen. Er behoeft geen strijd te zijn tusschen een neutrale en een katholieke vereeniging van letterkundigen. Maar het behoeft nog veel minder, dat katholieken in het gareel van neutralen loopen.’

En om zijn schrijven te sluiten verzekert Bogaerts dat zij ‘reeds over adhesiebetuigingen met hun streven beschikken, o.m. van het hoogste kerkelijk gezag, die van het groepeeren van katholieke schrijvers in een katholieke vereeniging, een zekerheid maken.’