De Tijdstroom. Jaargang 2

[p. 380]

Randnota's

Voor de samenstelling van dit nummer werden we geholpen door Dr J. Decroos, lektor aan de Universiteit te Münster in Westfalen en door Dr Günther Müller, professor aan dezelfde universiteit. We houden er aan, beiden hier welgemeend te danken voor hun welwillende belangloosheid. Aan de Vlaming Dr J. Decroos heeft ‘De Tijdstroom’ een bekwaam en werkzaam korrespondent voor de Duitse letterkunde. Dat zal onze lezers wel reeds gebleken zijn. Prof. Dr Müller zond ons welwillend het artiekel dat hier werd vertaald door René Verbeeck, en bezorgde ons allerlei nuttige wenken.

De twee gedichten van Godfried Hasenkamp (vert. door H. Opdebeeck en P. Buckinx) zijn getrokken uit zijn bundel ‘Salzburger Elegie’, die door het katolieke Verlag Anton Pustet te Salzburg (Oostenrijk) werkelik prachtig werd uitgegeven. Prof. Müller wijst hier op de waarde van dat boek voor de jonge katolieke Duitse poëzie. Die waarde moge anderzijds blijken uit het feit, dat pas enkele maanden na de eerste oplage, een tweede nodig bleek. - In ‘Der Gral’ zegt Friedr. Mückerman S.J.: ‘De Salzburger Elegie is een meesterwerk, poëzie als spiegel der eeuwigheid tegenover de tijd gesteld, levendige vorm, doorstroomd van het bloed van godsdienst en “volksdom”, een geheel, dat in ieder deel terugkeert, ze alle toch weer verenigend in een versterkte harmonie’. - Prijs. gekarton. M. 1,30; in linnen geb. 2,30.

De gedichten van Eliz. Langgässer (vert. René Verbeeck), Konrad Weiss (id.), Heinr. Suzo Waldeck (vert. Jan Vercammen), Karl. Gabr. Pfeill (id.); alsmede het fragment uit de Oase-brieven van Johannes Muron (id.), zijn getrokken uit ‘Neue Katholische Dichtung’ verzameld door Martin Rockenbach. Dit boek bevat, in vers en proza, onuitgegeven werk van twee en twintig hedendaagse schrijvers, bekende, weinig-bekende, en ook niet-bekende. Het boek is meer dan een blote aaneenreiging van afzonderlike bijdragen, het is werkelik een leesboek van de huidige katolieke dichting (dat germanisme moesten we burgerrecht verlenen in onze taal!) ook in opzicht der keuze van de stof.

[p. 381]

Deze anthologie onderscheidt zich ten goede van andere, die bij hun keuze meer de nadruk legden op het katolieke, dan op het kunstgehalte. Ze biedt ons een goed en een schoon, hoewel natuurlik geen volledig beeld van de nieuwe katholieke letterkunde in Duitsland, zonder enige apologetiese of mystagogiese grondslag. Dit handige boek van 181 blz. zeer verzorgde druk en gans in linnen gebonden kost R.M. 7,50. - Het werd uitgegeven bij het Verlag Jozef Kösel und Friedrich Pustet te München.

Het fragment van Gertrud von Le Fort, vertaald door Franz van Boogaerdt, is het slot van haar novelle ‘Die Letzte am Schafott.’

Deze novelle in briefvorm behandelt de marteldood van de 16 karmelitessen van Compiègne die, tijdens het schrikbewind der Franse omwenteling, omwille van het geloof om het leven worden gebracht op het schavot. Maar deze zestien karmelietessen zijn niet de eigenlike draagsters van de handeling, wel echter een zeventiende karmelietes, een jonge novice uit hetzelfde klooster, die uit vrees voor de dreigende marteldood gevlucht was. Het geestelijke probleem van de novelle is het probleem van de vrees. Bij zekere naturen is zij, spijts goede wil, met louter psychologiese middelen niet te overwinnen. Nu treedt als tweede probleem der Novelle de kwestie naar voor van het wezen van de kristelike martelie. Deze is niet eerst en vooral heldhaftigheid en schitterende zegepraal van de held die de dood overwint, maar haar eigenlike grootheid is daarin gelegen, dat, dank zij Gods kracht, een zwakke natuur boven haar natuurlike geaardheid kan worden verheven en door het bovennatuurlike tot het heldhaftige opstijgen kan. De kristelike martelie is niet de overwinning van de mens, maar de overwinning Gods.

De bekeerlinge, barones Gertrud von Le Fort, geniet in Duitschland niet de faam, die ze verdient, veel minder nog bij ons. Haar bekeringswerk ‘Hymnen an die Kirche’ werd in het Nederlands vertaald. Andere werken van haar zijn ‘Das Schweisztuch der Veronika’ en ‘Der Papst aus den Ghetto.’ - Haar ‘Letzte am Schafott’ werd insgelijks uitgegeven door het Verlag Josef Kösel und Friedrich Pustet te München. Het beslaat 138 blz. en de band is in de stijl van de tijd. Het kost M. 4,50.

De gedichten volgende op de bijdrage van Dr J. Decroos werden alle door hemzelf vertaald.

[p. 382]

In de Paasweek 1931, werd te München door het Duitse Instituut voor wetenschappelike pedagogiek en de Vereniging van de Duitse katholieke vrouwelike leraars, een veelbezochte literatuurkursus gegeven. De wens werd uitgedrukt, die voordrachten in druk te laten verschijnen. Zo kwam Prof. Dr J.B. Steffes, de wetenschappelijke leider, tot de uitgave van een boek, getieteld: ‘Vom Naturalismus zur neuen Sachlichkeit’, ein Querschnitt durch die moderne literatur von 1880 bis zur gegenwart. - Daarin schetst Godfried Hasenkamp de sinds 1880 in de Duitse literatuur heersende geestesstromingen. Hij tekent het parallelisme van politiek- en kunstontwikkeling. Zo horen naturalisme en sociaal-demokratie, nieuwe zakelikheid en kommunisme, neo-romantiek en nationaal-socialisme samen. Idealisme en liberalisme zijn verbonden, terwijl de beide richtingen van het katholicisme of in een neo-barok of in een neo-klassiscisme werden uitgesproken.

Jozef Bergenthal behandelt het drama, eveneens met sterke onderlijning der sociale vooropzettingen. Hij begint met de ideologiese ondergrond van het naturalistiese toneel, bespreekt vervolgens de drie hoofdfiguren van het impressionisme: Bahr, Schnitzler, Hofmannsthal, de neo-romantiek en het ekspressionisme met de overgang van het metafyziese drama.

Marie Beermann spreekt over de moderne lyriek, waarvan ze het uitgangspunt vindt in de beide tegenpolen Nietzsche en Holz. De ‘Menschheitsdämmerung’ van het ekspressionisme voert ook de lyriek nader tot God.

Johannes Kirschweng bespreekt de roman, Hauptmann en Thomas Mann staan vooraan. Hij behandelt het impressionisme, glijdt snel over de naturalistiese generatie heen, en heeft het uitvoeriger over de neo-romantiek. Afzonderlike groepen zijn: de historiese roman, de heimatroman, de oorlogs- en na-oorlogsroman (‘neue sachlichkeit’).

Dit is voor studenten, en al wie met Duitse literatuur begaan is, een vertrouwbare en klare gids doorheen de geesteswereld van de nieuwe Duitse literatuur. Dat dit boek uitgegeven werd door een instituut voor wetenschappelike pedagogiek, getuigt voor het inzicht der leiders. Het gaat hier immers om de vorming van mensen door de krachten van volk en tijd, die uitgesproken liggen in de literatuur. Het begrip ‘wetenschappelike’ pedagogiek heeft zo zijn werkelike betekenis teruggekregen, toen men is gaan inzien dat de z.g.n. weten-

[p. 383]

schappelike, men bedoelde toen naturalistiese, pedagogiek aan haar eigen gebreken was doodgegaan, dat zij feitelik onwetenschappelik was, want onwerkelik, omdat ze de diepe levenskrachten van de mens negeerde. - Een bibliografies stukje besluit dit boek van 151 blz.

We kunnen dan ook ‘Vom Naturalismus zur neuen Sachlichkeit’ aanbevelen. In de boekhandel kost het 3 R.M. Maar we zijn gelukkig aan studenten te kunnen mededeelen, dat het ‘Deutsche Institut für wissenschaftliche Pädagogiek’ te Münster (in Westfalen) bereid is hun het boek te leveren aan de 2/3 van de prijs dus 2 RM. Het is geen schoolboek, maar het is geroepen om een grote dienst te bewijzen aan studerenden in de Germaanse letterkunde.

Jan Vercammen.