De Tijdstroom. Jaargang 2

[p. 77]

Kronieken

Toneel
De artistieke mogelikheden van het luisterspel

Het luisterspel ‘De Terechtstelling’ van Ernst Johannsen, dat onlangs door de Vlaamse afdeling van de nationale Radio-omroep werd uitgezonden, durven wij, zonder verdere aanmerkingen, zeer geslaagd noemen.

Deze eerste Vlaamse uitzending van een luisterspel, heeft volledig ons vertrouwen gewonnen in dit nieuwe toneelgenre, dat zich zeker op een eigenaardig en zelfstandig terrein beweegt.

Dat het Radio-Instituut niet over een oorspronkelike Vlaamse tekst beschikte, kunnen wij slechts spijtig achten; het moge echter een aansporing zijn voor onze Vlaamse auteurs, om ook, in deze onbegrensde wereld te eksperimenteren.

Wel beluisterden wij enkle opvoeringen van toneelwerken, die, niet alleen omdat zij van het theater uitgingen, doch vooral omdat zij geen rekening konden houden met de verraderlike gevoeligheid van de mikrofoon, meestal zonderlinge effekten teweeg brachten.

De uitzending van ‘De Terechtstelling’ een, op radiofoniese mogelikheden berekende tekst, mag dan ook geenszins worden vergeleken, met de, door de omroep uitgezonden toneelvoorstellingen.

Wij staan hier voor een nieuw kunstgenre, dat op een eigen terrein, eigen mogelijkheden kent. Vooraleer de televisie dit nieuwe kunstgenre, wellicht voorgoed in de hoek der vergetelheid duwt en ons onthalen zal op de weergave van goedkope Paramount-sentimentaliteit, zijn wij zo vrij, de mogelijkheden dezer moderne dramatiese zendkunst te toetsen aan zuiver artistieke noodzakelikheden.

Het luisterspel is geen toneelspel, al eisen wij een sterke dramatiese spanning, het blijft berekend op de verraderlike gevoeligheid van de mikrofoon en de effekten, die de luisteraar opvangt, berusten uitsluitend in de wonderlike wereld van het geluid. Naast de muzikale en

[p. 78]

plastiese aktiviteiten van het woord; naast de psykologies verantwoorde kontrasten der stemmen, beschikt de regisseur nog over talloze andere geluiden, waardoor hij vaak op treffende wijze de dramatiese handeling aanschouwelijk te maken weet. Doch hier stelt zich dan het probleem van klank en voorstellingsvermogen, deze intuïtive wisselwerking van geluid en beeld. In ‘de Terechtstelling’ b.v.b. werd het voorbijsnellen van de morgentrein treffend gerealizeerd. Van dit geluid, hier slechts van secondair belang, kon echter een nog sterker indruk zijn uitgegaan, als het, zoals in ‘De Man zonder Lijf’ van Herman Teirlinck, de synthese der dramatiese spanning zelf hadde uitgemaakt. Dit weze geen verwijt aan de regie. De tekst eiste dit geluid niet op om de spanning te verhevigen. De heer Gust De Muynck heeft trouwens door deze uitzending bewezen, dat hij de akoustieke effekten nauwgezet wist te berekenen.

Hierbij weze aangestipt, dat de Berlijnse radio-omroep, reeds lang over een geluidsapparaat beschikt, een, spesiaal voor deze doeleinden gebouwd instrument, waarop zich als op een orgel, een taststuur bevindt, die echter, in plaats van de gewone registernamen, aanduidingen draagt als: paardengetrappel, ezel, spoorweg, wielgeratel, vrachtwagen, kindergeschrei e.a. Als men op een der toetsen drukt, weerklinkt het gewenste geluid.

Het Nationaal-Radio-Instituut had blijkbaar dit apparaat niet nodig om even sterke effekten te bereiken. Spijts de geringe dramatiese spanning die de tekst van Ernst Johannsen bood, zijn wij verheugd te mogen bekennen, dat deze uitzending, van zuiver artistiek oogpunt uit, merkwaardig geslaagd mag worden genoemd.

Intussen zien wij met verwachting uit naar een oorspronkelike Vlaamse luisterspeltekst, waarin, naast de lyriese aktiviteiten van het woord, ook een dramatiese lijn duidelik voelbaar is.

PIETER G. BUCKINX.