De Tijdstroom. Jaargang 2

[p. 16]

Een dwaas Avontuur   Rich. Turf

Ik zat heel bedeesd op 't hoekje van een stoel mijn hoed in mijn handen te draaien. De kommissaris schoof groote folianten van zich weg en vroeg dan wat ik wou.

‘Er is een lijk uit het water gehaald...’

‘Jawel’.

‘Daarvoor kwam ik...’

‘Zoo?’

‘Ik weet er misschien wat van...’

De man achter 't bureel knikte.

‘Best!’ Hij leunde achterover in zijn stoel.

‘'t Is een zeer zonderlinge historie’ zei ik. Ik weet niet wat me bezeten heeft dien langoureusen avond van dien zwoelen Julidag. Binnen den kring van oud-Vlaamsche trapgeveltjes raasde de cacophonie van foorgeluiden. Enkel weet ik dat ik liep te hunkeren naar iets groot, iets onbepaald, dat ik niet omschrijven kon en waarvan ik gestadig de vaste vormen zocht.

Ik was niet ‘iemand’, doch slechts een miniemen factor van die drentelende menschenmassa wier denken en voelen werd bepaald door den onzin die van op de podiums der barakken werd uitgekraamd.

Ik slenterde doelloos en keek naar een optimist die tevergeefs trachtte een houten ringetje te werpen rondom een plaasteren mascotje; een lange magere meid met stijve haarklisjes riep met hooge kopstem ‘Houp-la-houp-la-houp-la-la’. Een man dresseerde vlooien en een vrouw voorzei de toekomst; een clown kreeg kletsen in zijn facie en een meisje jokte met een jongen.

Plots vlamden daar boven een barak nerveus trillende lichtletters ‘L'Enfer’; geschilderde duivelskoppen grijnsden akelig, een versleten gramofoonplaat joeg langs een schreeuwenden luidspreker ‘la damnation de Faust’ door de lucht.

Een man in zwart trico waarop glazen pereltjes glinsterden sloeg met een stok op een koperen cymbaal en begon een gekken dwarreldans. Op zijn borst stond rood gestikt ‘Satan’. Iets demonisch was er in het razende rythme van zijn bewegingen. Toen hij ophield zag ik zijn aangezicht: een witte vlek boven zwart vollen

[p. 17]

baard, twee oogen waarin domme berusting over veel leed, net als een doodgewoon miserabel mensch. Twee vrouwen in vlamroode trico's leunden lusteloos tegen de houten balken die het gebinte der hel moesten recht houden.

‘Entrez m'ssieurs, dames!’ riep Satan, dan gaf hij een teeken aan de jongste vrouw.

Met loome bewegingen begon ze een dansparodie. Ik kreeg bang van haar wijd-open oogen, die starlings keken naar eenzelfde plekje in de ruimte, alsof ze daar iets wonderbaars zag waarop ze al haar denken geconcentreerd hield. ‘Tu dors’ zei Satan. Even rilde ze als de huid van een paard onder een zweepslag. Ze huppelde vlugger, doch even lusteloos.

Satan fleemde ‘Allo Alice donnes toi’.

Een matte glimlach trilde rond haar vermiljoene lippen en ze gaf zich.

Er vonkte iets in haar oogen en haar gelaat kreeg een energieke uitdrukking; ze warrelde als een wervelwind over de enge ruimte van het podium: een laaiende vlam van lokkende zinnelijkheid.

Met beaat opengesperden mond stonden de manbeesten hijgend toe te zien. Een dikkerd hief zich op zijn teenen en rutselde met nickelstukjes in zijn vestjeszak, een scheef gebocheld ventje rechtte zijn krommen rug en kreunde stilletjes.

Een oogenblik later ging de vrouw weer liggen hijgen tegen een der steunpilaren van de hel.

‘Entrez m'ssieurs, dames!’

Men drumde het houten trapje op en telde elk twee franken op het marmeren tabletje vóór een opgedirkte dame in glazen kastje: de kassierster van de hel.

Ik zat op een bankje laag bij den grond, mijn kin tegen de knieën gedrukt, kijkend naar het verschoten gordijn vóór het publiek.

Heb ik niet gezegd dat ik zocht naar iets grootsch? Ook iets kan grootsch zijn waarbij men rilt van afschuw.

Ik wou de hel zien.

De enge ruimte was volgedrumd en in de lucht hing flauwe zweetgeur van verhitte lijven. Toen schoof de gordijn open; gekleurde lichtbundels schoten over de scène. Ik weet niet van uit welke oneindigheid ze gezweefd kwam die jonge vrouw van bui-

[p. 18]

ten op het podium. Ze bleef een oogenblik beweegloos staan in een aureool van contrasteerende lichteffecten, haar groote dwaze oogen staarden naar dezelfde raadselachtige verte.

Satan kondigde aan ‘La danse diabolique’.

Ik hoorde neven me licht spottend grinniken en keek naar mijn gebuur. Die man had een gezicht als een mes, zeker had ik me vergist, hij zat te kijken koud en onverschillig recht vóór zich uit.

Ginder vooraan zweefde de vrouw door de ruimte, slingerend kleurbandelieren om en rondom zich, wijl altijd die wijdopen waanzin oogen naar onbekende verten keken en naar me toeschenen altijd grooter werden, tot ze na een wanhopige pirouette neerkletste op den plankenvloer.

Een angstig ‘oh’ ging door de toeschouwers.

Wederom grinnikte iemand, niet die man neven me want zijn gelaat bleef even koud en zijn oogen keken even hard.

Toen de vrouw weer rechtstond kletste men in de handen. Een weinig vóór me zat een heertje met volle maangezicht onder waggelend bolhoedje, hij had roode vlekken op zijn huid van opwinding.

Ik kletste niet... Iets grootsch wou ik zien: hemel of hel! Wat ik gezien had was een doodgewone exhibitie van menschelijke middelmatigheid.

Toen zei Satan dat men ‘La tentation’ zou opvoeren.

Waarachtig, het was toch mijn gebuur die gedurig aan grinnikte; enkel trilden dan zijn neusvleugels en schoof zijn onderlip wat scheef. Ginder vooraan ging het: Satan en weer die vrouw.

Duizendmaal hadden z'hetzelfde gedaan; nog duizendmaal zouden z'het doen tot de vrouw grijs worden zou en tandeloos en onmogelijk op te kalefateren. Ze kwamen naar mekaar toe grijpend de lenden, tuimelden met een fijn berekenden sprong, stonden weer recht en zoo voort.

Wanneer het afgeloopen was kletste men weer in de handen. Ik niet, ik had nog altijd de hel niet gezien. Dit belette niet dat ik het gedurig grinniken van mijn gebuur vervelend vond.

‘Waarom grinnikt ge?’ vroeg ik hem.

‘En gij’ vroeg hij ‘waarom kletst ge niet in uw handen?’ Alsof hij mijn gedachten geraden had ging hij voort. ‘Wat hadt ge dan wel verwacht hier te zien? Waarom ik grinnik? Gij noemt

[p. 19]

dat grinniken... Luister: de volgende maal huur ik de plaats hierneven, ik sla daar een tent op in teerblauwen zeildoek en laat engeltjes dansen op 't podium. De hemel! Wat zal ik geld verdienen! Meent ge?’

Hij lachte met een harden luiden klank als van glas dat aan stukken rammelt.

‘Jammer dat ge zoo jong zijt... anders... ik engageerde u voor Sint Pieter.’

De menschen bekeken ons met dreigende blikken; dit heertje onder bolhoed knabbelde verontwaardigd bitse woordjes, dit ventje met krommen rug sloeg purper uit van louter ergernis.

‘Goei ze buiten!’ riep men achter ons.

Ik trachtte ongezien weg te slibberen.

‘Gaat ge?’

‘Ja’

Ongevraagd ging die man met me mee.

‘Naar waar?’ vroeg hij.

‘Weet niet... 'k Loop zoo maar.’

‘Net als ik.’

We slenterden zwijgend door het volk, ik liep te bedenken hoe ik dien onsympatieken mensch zou kwijt geraken.

‘Verschooning’, zei ik. ‘Ginder wacht me iemand.’

Ik ging de richting uit van den carroussel met balanceerende wiegen en hobbelpaarden. Er was veel drukte van jonge lieden; electrische booglampen weerkaatsten hun schitterlicht in de geslepen randen van duizenden spiegeltjes.

Confetti werd door de ruimte geslingerd, rose en blauwe. Een jongen met vuur in zijn oogen mikte zijn rolletjes naar het gespannen bloesje van een uitdagend bakvischje. Nadat de carroussel even zijn eeuwig ronddraaien had onderbroken lagen ze tegen mekaar aangevlijd in de wiegende sprookjesschuit.

Ik geloof dat ik op dit oogenblik afgunst gevoelde om het bratte levensplezier van die joelende jeugd. Ik was boos op me zelf omdat ik zóó schuchter was en niet eens die jonge meid dierf bekijken die van op dat hooge hobbelpaard een rolletje confetti op me afstuurde.

Ik vond het mooi dat kleurenspel van licht zijden kleedjes en wuivende rókjes, dien fellen glans in hunkerende oogen.

[p. 20]

Toen hoorde ik achter me dat vreeselijk lachje van dien man uit de hel.

‘En waar loopt het al op uit?’ vroeg hij.

Nu scheen me die schoonheid van daareven leeg en zinloos.

‘Die menschen leven van verlangens die nooit voldaan worden’ zei hij nog.

‘Kan men leven zonder verlangens?’ vroeg ik.

‘Een dier leeft ook’ zei hij.

Ginder aan de overzijde klonken plots snijdende angstgilletjes. Een jonge kerel had een meid bij de haren gegrepen en kletste op haar wangen, zij, nijdig als een kat, trok met haar nagelen een bloedlijn over zijn gezicht, recht als een lineaal.

Hij vloekte afschuwelijk ‘Gij slet!’ riep hij.

Als generaals gegaloneerde mijnheeren, die geld ontvingen, kwamen toegeschoten en zwierden het spartelend kereltje op de straat. De meid wreef haar klisjes weg en schikte haar kleedje goed, een groote scheur boven haar schouder stak ze met een spelletje dicht. Het was zij die naar me confetti geworpen had.

Ik slenterde weer de straat op, die zonderlinge man volgde me steeds op de hielen.

Aan 'n barak kon men net zooveel huisgerij aan stukken werpen als men wilde, men hoefde slechts één frank te betalen voor drie worpen.

Telkens er wat aan stukken kletterde belde een kort dik wijfje hard en lang en riep met scherpe stem ‘Ajé! Ajé! Ajé!’

De jongen die daareven in den carroussel die meid had toegetakeld lei vijf franken vóór het wijfje. Hij greep naar de bollen en wierp een flesch aan stukken. Hij siste tusschen zijn tanden. Telkens maakte hij een breeden zwaai met zijn arm, telkens rinkelden de scherven en telkens smeet hij met grover geweld tot hij zijn laatste bollen als een razende, zonder mikken, door de ruimte slingerde en dan met verwarde haren vloekend door de menigte drong.

Toen zei die man.

‘Dat lawijd, jonge vriend!... De oorzaak onzer boosheid is het gerucht... dat eindeloos geraas...’

Ik kijk naar hem zonder begrijpen.

[p. 21]

‘Ja... het geluid! Hebt ge niet gezien hoe bij elk nieuw gerinkel die man razender werd?...’

‘Maar de boosheid...’

‘Jawel... Stel u voor een man midden volledige stilte... Zou die vloeklitanies zeggen als die jonge kerel daareven?... Die eerste vloek zou klinken als... Nu vloekt hij honderdmaal en hoort het nog niet.’

Ik werd bang; wat heel den avond als een angstig vermoeden over mij gehangen had groeide stilaan tot zekerheid: die man was waanzinnig. Ik zei hem dat ik moe werd en naar huis wilde.

Hij liep mee langs donkere straten. Achter ons raasden de foorgeluiden in immer geweldiger tempo; eenzame slampampers waggelden vóór ons uit door de breedte van de straat.

Die altijd eentonige stap van dien man die mijn stappen cadanseerde werd me een obsessie. Plots bleef hij staan. ‘Kon ik nu al de geruchten ginder stil leggen wat zouden die menschen ginder stom staan kijken en lachen met eigen dwaasheid.

.. Waarom brult die dronkaard ginder?... Uit schrik voor de stilte...’

Ik luisterde naar hem en dacht plots aan woorden uit een boek. ‘Vele sublieme geesten van onzen tijd balanceeren tusschen wijsheid en waanzin.’

Een eind vóór ons riep iemand ‘Help! Help!’ We zagen de witte gedaante van een vrouw in nachtgewaad door het venster leunen. ‘Hij vermoordt me!’ riep ze.

Ik wou vooruit loopen.

‘Wat wilt ge?’ vroeg mijn gezel.

‘Helpen!’

‘Laat ze... Bederf hun genoegen niet. Straks slapen ze samen in eenzelfde bed... Ze herdenken wellicht hun eerste ontmoeting in de schommelschuit van een carroussel.’

Toen we nader kwamen stonden enkele menschen saamgetroept; ze verkochten flauwe moppen. Boven werd de vrouw met een ruk van vóór het venster weggesleurd, daarna werd alles stil in huis.

We gingen verder weg van het stadscentrum. Daar waren donkere hoeken in de straten; we zage zwarte schimmen naar elkaar toebuigen. In den flauwen lichtschijn van een gaslantaarn herkenden we die twee die in den carroussel dit relletje hadden gemaakt,

[p. 22]

hij had nog de bloedstreep over zijn gezicht. Nu fezelden ze zachtjes en hielden mekaar nauw omstrengeld.

‘Die zoeken de stilte’ zei ik.

‘Nu ze zat zijn van geruchten’ zei de man.

We kwamen aan de Kattepoortbrug.

Donker, blauw-groen met lichte rimpels golfde het water; een eenzame lantaarn trok een lichtstreep over de breedte van den vloed en heel in de diepte bibberden enkele sterren.

De man bleef staan, met een breed gebaar wees hij naar de diepte. ‘Nu loopt mijn weg langs hier’ zei hij.

Vol ontzetting zag ik zijn donkere gestalte voorover hellen en ik hoorde onmiddellijk daarop een korten klets in het water.

Ik wou roepen en ik kon niet...

Rimpels cirkelden en liepen dood tegen de schraagblokken; in 't midden brobbelden luchtblaasjes als van visschen die naar lucht hapten.

Ik geloof dat de waanzin van dien man mij ook had aangegrepen; ik liep als gek de brug over, strompelde over het uitgestrekte lichaam van een dronkaard die zijn roes uitsliep, stond weer recht en holde voort.

Ergens hoorde ik enkele belabberde stemmen in lamentabel tempo zingen: ‘En als we... dood zijn... groeit er gras op onzen buik... gras op onzen buik... En als we dood zijn...’

Ik weet nog niet hoe ik dien avond ben thuis geraakt.

De man aan 't bureel had heel den tijd zitten luisteren met onverstoorde aandacht... Nu bekeek hij me met kleine, sluwe oogjes en tikte met den top van zijn vulpen tegen zijn duim.

‘Interessant...’ zei hij. ‘Heel interessant...’

Dan scheen hij een beslissing te nemen.

‘Toch heeft uw verhaal niets gemeens met den man wiens lijk gisteren werd opgehaald. Die is herkend, het is een sukkelaar die er een eind aan maakte omdat zijn vrouw hem bedroog.

Verbaasd keek ik op en wilde me verontschuldigen, boos op mezelven omdat ik gekomen was.

‘We moeten uw verhaal nader onderzoeken’ zei de kommissaris. ‘Wilt U morgen rond tien uur even weerkomen?’

‘Natuurlijk!’

Toen ik 's anderen daags weerkwam waren er buiten de kom-

[p. 23]

missaris nog een paar heeren, waaronder één met grooten hoornen bril.

Wanneer ik opnieuw mijn voorval had verhaald confereerden de heeren onder elkaar met fluisterstem. Soms snapte ik een woord ‘typisch geval... hallucinaties...’

De heer met hoornen bril kwam naar me toe, bekeek me een oogenblik scherp en zei dan.

‘Zeer wonder voorval...; maar U moogt U vooral niet meer vermoeien... bepaald rust nemen. U komt nu en dan wat praten met me: Dr. Laurents, psychiater, consultaties van 2 tot 4. Tot genoegen.’

Daarop kon ik gaan.

* * *

Lange maanden heb ik rondgeloopen met het angstig vermoeden dat op dien langoureusen avond Ahasveer een roemloos einde gevonden had in het water van de Kattepoortbrug.

De lezers kunnen gerust zijn.

Ik heb dien ouwen rakker overlaatst, in den bloei zijner tweede jeugd, zien zitten op het terras van het café ‘Nihil.’

Hij sabberde aan een sigarenstompje, dronk een bokske en draaide met zijn duimen.

Toen hij me zag wenkte hij en vroeg.

‘Drinkt g'eentje mee?’

Er kwam blijdschap over me.

‘Gevonden?’ vroeg ik.

Hij knikte, duwde lachend met zijn elleboog in mijn lenden en pinkte sluw.

‘Nu rentenier ik!’

‘En?’ vroeg ik verder.

Hij fluisterde aan mijn oor.

‘Een leven van gelijkmoedigheid’ zei hij.

Hij bestelde twee bokskes en rythmeerde met zijn vingertoppen het razende airke van het orkest.