Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 64

[p. 55]

Quoniam

In dl. 63, blz. 214 van dit tijdschrift oppert Dr Heeroma de mogelijkheid dat quoniam, dat aangetroffen is in de bet. ʿpodexʿ, een grappige latiniseering zou kunnen zijn van koon, dat eveneens die beteekenis gehad zou hebben. Hij baseert deze veronderstelling op de spelling coniam die bij Corn. Crul voorkomt. Mij dunkt dat dit toch wel een heel zwak argument is, terwijl er heel wat is dat er tegen pleit. Dat een woord met een oorspronkelijke k voor een vocaal met qu gespeld zou worden, zal toch niet licht voorkomen; het omgekeerde echter, de spelling van een oorspronkelijk met qu beginnend woord met een k of c is niet ongewoon: naast quotisatie vindt men cot(t)isatie (b.v. Vlaemsch Placcaertb. 4, 256) en reeds in het Latijn komt cotidianis naast quotidianis enz. voor. Een ander, en naar het mij voorkomt volstrekt afdoende argument tegen de veronderstelling van Dr. H. is, dat quoniam ook in andere talen gebruikt wordt als benaming voor een lichaamsdeel dat men liever niet nader noemt. De bekende Dictionnaire Comique van Leroux zegt (ed. 1786, Dl. II, 373): ‘Le quoniam, ou quoniam bonus. Mot inventé, pour signifier à mots couverts la nature d'une femme, & est fort usité à Paris’. Evenzoo vermeldt Partridge in zijn Dictionary of Slang and unconventional English (1938) het als een in de 17de en 18de eeuw gebruikelijke term voor pudendum muliebre. Het lijdt daarom m.i. geen twijfel of het bij ons in de 16de eeuw aangetroffen quoniam voor ʿpodexʾ is ditzelfde Latijnsche woord. Het is immers volstrekt niet ongewoon zulk een begrip verbloemend aan te duiden met een deftig klinkenden, liefst Latijnschen term, welks eigenlijke beteekenis er verder in het geheel niet toe doet, of die geheel zonder beteekenis is, z oals b.v. quantemolevestis (Van Rusting, 1, 50; 129; Geest van Jan Tamboer 113); verg. ook een aanduiding als Hd. ʿder Allerwertesteʾ. Het woord quoniam kon ook bij leeken vrij bekend zijn omdat het voorkomt in het ʿBenediciteʾ: vgl. Veelderh. Geneuchlijcke Dichten 183 volg.. Dat het tevens een speelsche vervorming zou zijn, lijkt mij

[p. 56]

niet onmogelijk, al is het zeker niet noodzakelijk dit aan te nemen; het woord waarop gezinspeeld wordt zal dan allicht fr. con zijn.

De Redactie wijst mij er op dat Barnouw in zijn vertaling van Chaucer tweemaal (II, 53, 58) quoniam gebruikt als euphemistische vertaling van queynt.

Leiden, Sept. 1945

C. Kruyskamp