Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 27

[p. 10]

Nicolaas Heinsius Nic. F.

I. Het auteurschap van ‘De Vermakelijke Avanturier.’

Bruno Daalberg's Twee en dertig woorden boekt de overlevering, die een Heinsius als auteur van ‘De Vermakelijke Avanturier’ aanwijst, en in den loop van de negentiende eeuw heeft men dien zekeren Heinsius met Nic. Heinsius, den zoon van Nicolaas vereenzelvigd.

Maar een mededeeling, waarvan de zegsman onbekend is, verdient geen vertrouwen en zoo is ook in dit geval gebeurd wat verwacht kon worden. J. ten Brink¹⁾ heeft als waar trachten te bewijzen, wat vóór hem zonder verder onderzoek geloofd was. Ongelukkig heeft J. ten Brink in de richting van de gewenschte uitkomst geredeneerd. De letters N.H. behoeven niet de beginletters te zijn van den werkelijken naam van den auteur en nog minder voor de hand liggend is het vermoeden, dat, daarvan uitgaande, achter de N. en de H. -icolaas en -einsius invult. Dat met de bittere pillen van Dr. H .... s op de arcana van Nic. Heins zou gedoeld zijn, is bovendien niet zonder voorbehoud aan te nemen.

Waar nu de naam van den auteur niet in zijn werk vermeld wordt en de daarin voorkomende aanwijzingen evenmin het vinden mogelijk maken, heb ik gemeend de traditie eenige schakels hooger op te moeten volgen, daar een zich gelijkblijvende overlevering bij onbekendheid van zegsman aan betrouwbaarheid pleegt te winnen, wat zij aan jeugd verliest.

* _* *

1) Nederland.
Dr. Nic. Heinsius jun. Rotterdam 1885.
Inleiding zijner uitgave van aaneengeschakelde verhalen uit ‘De Vermakelijke Avanturier.’

[p. 11]

In 1805 noemt Bruno Daalberg een Heinsius, niet Nic. Heinsius Nic. f., als auteur van ‘De Vermakelijke Avanturier.’ Van daaraf teruggaande vinden wij N. Heins(ius) als auteur genoemd in de Vaderl. Letteroefeningen 1763 I pag. 282.

‘De kluchtige Romant, of het Leven der Edelmoedige Comedianten. Naar het Fransch van den Heer Scarron. Door N. Heins. Schrijver van den Vermakelijken Avanturier. Te Leeuwarden bij H.A. de Chalmot 1762. twee deelen in octavo 532 bladzijden¹⁾.

In 1729 deelt de Boekzaal van September op pag. 356 het volgende mede.

‘Uitwerf (te Amsterdam) heeft den bekenden Roman, genoemt de vermakelijke Avanturier (van wijlen Doctor Heins) in het Fransch doen vertalen, en in 12 gedrukt onder de tytel van les Avantures extraordinaires d'un Hollandais. De vertaler van dit werk is de Heer Valatte.

Daar de medicus Heinsius voor de Boekzaal geen onbekende was en verschillende zijner werken in dit tijdschrift besproken of vermeld werden, en daar verder de Boekzaal bekend is met zijn overlijden (‘wijlen Doctor Heins’) maakt deze mededeeling het auteurschap van Heinsius zeer waarschijnlijk.

Groningen.

a. greebe.

1) Deze vertaling van Scarrons roman was reeds in 1678 gedrukt. Zie Gouda Quint Veilingscat. Oct. 1892.
Een editie van 1779 wordt door Schultheisz. Der Schelmeuroman der Spanier und seine Nachbildungen. pag. 62. (Hamburg 1893) geciteerd. De editie van 1762 wordt ook door Arenberg en Abcoude vermeld.