Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 22

(1903)– [tijdschrift] Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde– rechtenstatus

Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd



[pagina 179]
Uit een Berlijnsch handschrift. Onderstaande stukken en stukjes zijn indertijd - te Utrecht, in 1885 - door mij nauwkeurig overgeschreven uit Ms. germ. 4^o. n^o. 557 der Koninkl. Bibl. te Berlijn. Dit handschrift heeft toebehoord aan Hoffman von Fallersleben en men kan er 't een en ander over vinden in Bibl. Hoffm. Fallersleb., Leipzig 1846, p. 6; 7 (onder XI), of in Hor. Belg. I¹, 116; I², 99. De Cato-tekst, dien het bevat, is verwerkt in mijne Disticha Catonis in het Middelnederlandsch, en ald. blz. 14 heb ik zelf er eenige korte aanteekeningen over gegeven; onder meer gezegd, dat het hs. bestaat uit 102 bladen, net en duidelijk geschreven is, en afkomstig zal zijn uit de tweede helft der vijftiende eeuw. Wat ik hier laat afdrukken is, naar ik op het gezag van Verdam verzekeren durf, meerendeels nog niet bekend gemaakt. Het is alles niet van zoo heel veel, maar toch ook niet van al te weinig belang, en niet de taalkundigen of de letterkundigen alleen zullen er van hunne gading in vinden. Van eigen interpunctie heb ik mij onthouden, en waar op de ij geen stippen of streepjes stonden eene y laten drukken. In de noten heb ik van vele vriendelijke aanwijzingen en opmerkingen van Verdam zeer dankbaar gebruik gemaakt. Leiden, 1903. a. beets.
[I]. Ga naar margenoot+Jn allen tyden Heer Jhesus lyden In ons te draghen Nae tijtlic goet Ende enich voerspoet Nie te vraghen O lieue man wat leyter an wie nu is rijc op dattet hier nae wel mit ons gae In hemelrijc Nyet te sorghen voir den morghen Is grote vrede Een vry ghemoede
[pagina 180]
dat sel hem hoeden voir veel onleden. Als wy te gader o lieue vader Comen hier boven Soe gaet verdriet Al heel te nyet In jhesus louenGa naar voetnoot1) Dan sel dat scriuen After bliuen Ga naar margenoot+Ende oec die tale want wy sellen sien mit groet verblien Elcs hert te male Dye minne is vuerich Ende oec ghedurich Die sorghe vergaet Dat ewighe goet mit alle voirspoet In ewicheyt staet Wy moeten gomen Om dair te comen In alre tijt Willen wijt vertraghen Ende niet nae vraghen wy wordens quijt Dat lyden ons heren Dat sel ons leeren Die werelt versmaden Mit synen smerten Sellen wy die herten Altoes versaden. Dye nu ter tijt Mit jhesus lijt Ga naar margenoot+Ende arbeyt om duechden Die sel tot vreden Nae deser onleden Verrisen mit vruechden In jhesus wonden wil ic u ghesondenGa naar voetnoot2) Hy moet u sparen Nyet heen te varen Ten sy al claer Eer ghy coemt dair Ende dat die noot Der ewigher doot Al sy verdreuen Na desen leuen Dair wy te samen Vergaderen Amen.
[II]. Ga naar margenoot+DJe scutterGa naar voetnoot3) die die sonne droech Ende zeer laech ter aerden sloech Heeft dat licht den bucGa naar voetnoot4) ghegeven Die mittet climmen bet can leven 5[regelnummer] Die sonne is inden buc ghegaen Ende heeft dat climmen nu bestaen Sy crympt den nacht sy lanct den dach Wie weet wat dit beduden mach Die heylighe kerck onse moeder ghemeen 10[regelnummer] Roept mit hair kinderen groet ende cleen
[pagina 181]
O rysende oyst ende scijnsel der clairheyt O sonne der ewigher gherechticheyt Com ende verlicht dijn arme ghevanghen Ga naar margenoot+Die sitten mit duusterheyt om behanghen 15[regelnummer] Hier wt soe scijntet openbair Datter een sonne scoen licht ende clair Ghebeden wort tot ons te comen Die den sondaren zeer mach vromen Ende die duusternissen can verdriven 20[regelnummer] Die inder sondaren herte bliven Soe wie dit licht begheert tontfaen Ende der sonden duusternis ontgaen Die sel den buc eens deels gheliken Om te climmen nae hemelrike 25[regelnummer] Dair toe soe wort die bruut ghenoet vanden brudegom mit minnen groet Als ons die cantica mit soeten gheluden wt salomons monde wel teGa naar voetnoot1) beduden Die buc is clymmende van naturen 30[regelnummer] Als ons bewisen die scrifturen Paulus leert ons bucken wesen Als wy ad colosenses lesen Soect die dinghen mit naerster vairde Die boven sijn nyet opter aerden 35[regelnummer] Dair χ^s an sijns vaders syde Ter rechter hant sit scoen ende blide Dit is die sonne die wy soeken Ga naar margenoot+Die ons verlicht in allen hoeken willen wy dit licht in ons ontfaen 40[regelnummer] Soe moet wy als bucken opwaerts gaen Ende versmaden der werelt dinghen Die niet dan sericheyt in en brenghen Boven een mensch beneden een beest Is die scutter alsmen leest 45[regelnummer] Die die sonne soe zeer doet dalen Ende leert ons dat sy alle dwalen Die menschen sijn ende beestelic leven Ende worden vanden lichte verdreven Mer die sonne die altoes scijnt 50[regelnummer] Ende des lichts gheen gbebrec en vijnt
[pagina 182]
Die is in sulker schijn ghecomen Als wy alle wel hebben vernomen EeenGa naar voetnoot1) kindekijn arm ende naect gheboren Van eenre maghet wtvercoren 55[regelnummer] In armen luerkyns lach ghewonden Inder crebbe bescreyende onse sonden Mit desen ende veel van deser ghelike leert hy ons soeken dat hemelrike Ende begheert dat wy die werelt versmaden 60[regelnummer] om te verwerven syne ghenaden Ga naar margenoot+Dit groetkijn wter astronomie Ghevoeghet mitter theologye Is u ghedicht van groeter mynnen Ghemynt als vader myt al mijn synnen 65[regelnummer] Die warachtighe sonne moet ons verclaren Ende tsamen in sijn rijck vergaren
[III]. Ga naar margenoot+Dat ghy mijn roc omme keertGa naar voetnoot2) Lieue vader dats mijn begheert Roma dat is verde gheleghen Ende omghekeert willen wy dat pleghen 5[regelnummer] Die vleder boem en is niet goet van hout van vrucht in onser noet mer die bloem is groet van werken Datghi hier an moghet merken Ghi selter nemen aldus veel 10[regelnummer] mit pap ende warmoes in v keel laet dat dat eerste der maeltijt wesen Van verstoptheyt seldj wel nesen Tverdriift venijn ende maect een ganc Tverlost die maech van allen stanc 15[regelnummer] Starke laxativen als ic waen Die en sijn niet zeker aen te gaen Werken sy niet soe doen si quaet Sy brenghen die maghe wt hair staet Dair om soe sijn zy zeer te wachten 20[regelnummer] Want sy breken der menigher crachten
[pagina 183]
Mer dit recept laet nyement lesen Die ghy medicus vermoet te wesen Want waert dat sy die baten misten Sy souden mijn haten dat sijt wisten 25[regelnummer] Ga naar margenoot+Die aptekers die sijn zeer quaet te gelouen Want sy halent wt wermoys houen Dat sy den luden als balsam vercopen Sy lieghen ende bedrieghen mit groten hopen Goede diete van broet - bier - wijn - 30[regelnummer] Dat is die sekerste medecijn Wy sijn beydt van naturen cranck Onse tyt en is hier nietste lanck Mer dat wy wachten sel ewich duren Dat moet ons comen ter goeder uren 35[regelnummer] Die heer van hemel ende aertrijc is Die wetet seker ende is des wis Dat ic v heb in my vercoren Als vaer moer broer van lanc te voren Ghy maecte my een blide martijn 40[regelnummer] mit v goede vleschelkijn Jhesus moet v loenkijn sijn.
[IV]. Ga naar margenoot+Abel was die vrouwe mijn Blide van herte ende mit aenschijn Clare dan die dageraet Duechdelic in haren staet 5[regelnummer] Eersamich tot allen steden Frisch gedaen van allen leden Guetelijc in haren dinghen Hoech in haren wanderingen Innich inden dienst ons heeren 10[regelnummer] Konstich alle dinc te leren Lieflic in haren aenscouwen Minlijc bouen alle vrouwen Neerstich tot allen goeden werken Oetmoedich is sy inder kerken 15[regelnummer] Prijs heeft sy wat sy doen sal Quaetheyt scouwet sy ouer al Reyn van leuen ende van moede Rechtuaerdich in allen goede Sedich in spraec ende in tgelaet
[pagina 184]
20[regelnummer] Stadich wair sy hene gaet Trou van hande ende van monde Vroet verstandel tot allen stonde Wijs van rade ende van dade Xρūs dient sy vroe ende spade 25[regelnummer] Ga naar margenoot+Yoechdelijc ís sy gedaen Zinnich int spreken ende int verstaen ʒ sy drinct sy dat is in maetGa naar voetnoot1) 9stich na alle vrouwen staetGa naar voetnoot2) Tytel is sy bouen alle vrouwen 30[regelnummer] ʒs wonder dat icse mynne in trouwenGa naar voetnoot3)
[V]. Ga naar margenoot+N ¶ Vrient van trouwen. Troest van vrouwen Ende gelt daer by. Die dat can crigen Die mach wel scriuen. Van sorghen vry Ga naar margenoot+¶ Ochaerm wat is hier dat arme leuen Die daer om denct die mach wel beuen ¶ Soe wie den armen mit ontfermen comt te baten God/ ons heere en sels nymmermeer verloren laten Ga naar margenoot+¶ Als dat niet comt tot nyet (l. yet) Soe en kent yet hem selven niet
[VI]Ga naar voetnoot4). Ga naar margenoot+Eerbair wiuen salmen prisen Die altoes in doechden risen Ende nymmermeer machmense prisen te zeer Want sy waerdich syn alre cer ¶ Twijf is alsoe gescepen van gode Dat sy staen sel onder haers mans gebode
[pagina 185]
Ende honeerGa naar voetnoot1) sy heeft die heerscappie Soe wort sy varinc lucifers partie want sy is dan contrarie horen man Als ons leert ecclesiasticusGa naar voetnoot2) die wijse man Ende dat scip is dan altoes sonder roer Want si leeft altoes in onroerGa naar voetnoot3) Wie vredelic wil leuen ende onbescant Die laet sijn wijf niet hebben die ouerhant ¶ Een man sel sijn wijf minnen Twijf sel dan dat versinnen Dat sy hoir man dan sel ontsien Soe mach dair duecht ende eer gescien ¶ Een reyn wijf die mint hoir eer Ende is onderdanich horen heer Die is te prisen menichfout Voir eenich silver ofte gout ¶ Een wijf die ghift die biet haer eer Een wijf die neemt die vercoept hoir eer Ga naar margenoot+Een wijf die mit eeren wil leuen Die en sal nemen noch geuenGa naar voetnoot4) ¶ Sunt adam ons eerste vader Dauid sampson salomon al gader bedrogen sijn van wiuen wie sel dan onbedroghen bliuenGa naar voetnoot5) ¶ Jonghe menschen onbedwonghen Die sijn hoir eer seer ontsprongen Ende sy onteeren horen ouersten mede Hier ende daer tot elke stede
[pagina 186]
¶ Waer ontsich is daer is eer dat is sinte augustyns leer Ende oic mede grote salicheyt Ontsich beneemt veel quaets ende leyt ¶ Weynich dwalinge int beghin Dat brenct int eynde veel quaets in Daerom selment weder staen te tide op datmen int eynde mach wesen blide ¶ Jonghe luyde worden riue bedroghen Hoemeer sy tarningen ende cannen louen Ende vrouwen mit screyende oghen Die hem scoen pelliertGa naar voetnoot1) toghen Ga naar margenoot+¶ Die gherne dobbelt ende drinct Ende altoes die tauerne mint Ende locker is mit sconen vrouwen Cruus noch mint en sel hy behouwenGa naar voetnoot2) // Die den wijn drinct soberlic Dien verblijt hy mindelic Ende dien drincket mit ouermate Sijn lichaem en heues gheen bate // Die niet en wint noch niet en heeft Ende altoes in die tauerne leeft Ende sinen waert wel betaelt mi heeft wonder waer hijt haelt // Tis een roem een yghelic man Dat sijn zoen dobbelen of drincken kan Ende sijn wijf of dochter wel dansen can Gheloeft mi des al sonder gewanGa naar voetnoot3) // Goede moercelen die wel smaken Syn quaet alsi der galghen naken Als weelde comt ten quaden eynde (l. ende) Soe ist verwijt ende grote scende
[pagina 187]
// Die wil vroeden. Sel hem hoeden. Bose daet Het is te spade. Na den scade. Te nemen raet Ga naar margenoot+// Elc sie voir hem seluen wel want die natuer is soe snel Alst geluc den man niet en dient Soe en vint hij gheenen vrient // Alre wijsheyt fundamentGa naar voetnoot1) Is datmen gode mint ende bekent Daer die dulle niet op en roeken Ende dickwyl ydel glorie soeken // Siet dat ghi enen anderen biet Dat ghy wilt dat v gesciet Dat v seluen danckelic sy Dat gheert een ander ghelousGa naar voetnoot2) mi // Seneca seyt int openbair Al waer dat sonde ghien sonde en waer Nochtans soe soude men scuwen sonde want si comt wt quaden gronde // Scepenen die ter banc sitten Ende luttel op hoir vonnis micken Die doen den armen herde wede Ende haer zielen ten laesten medeGa naar voetnoot3) // Al is een machtich ende hoge gedaen Ende him alle dinc is onderdaen Hy peynst dat hyt al laten moet want ouerdaet en was nie goet Ga naar margenoot+// Een scoen man hoghe geboren Ende die na ghien doghet en wil horen Ende om gode niet en geuet Het is scade dat hy leuet // Een lantsheere sonder genaden Een paep die staet na verraden Een machtich man fel ende rijc Dit sijn drie duuels op aertrijc
[pagina 188]
// Quade tongen waer si sijn Sijn te scauwen als venijn want quade tonghen breken bienGa naar voetnoot1) Al en hebben si selue egheen // Verdraghen duncket den menighen scande Mar te dolen in vreemde lande Buten vrienden ende maghen Is meerre scande dan verdraghen // Leere verdraghen wie ghi sijtGa naar voetnoot2) Die meest verdraghet die wint den strijt Hy is sot die om sinen grammen moet Hem seluen scade of scande doet // Seneca seget ende spreect Wie dat sineu toorne wreect Dair hi hem selven mede oneert Ten besten is hi niet gheleert Ga naar margenoot+// Des syt seker ende gewes Dat hi meer te prisen is Die sinen grammen moet bedwinct Dan die een burch mit craften wintGa naar voetnoot3) // woude elc mensche mercken Hi en soude niet des sijnGa naar voetnoot4) vroet Sijns selfs doen ende sijn wercken Berichten wat een ander doetGa naar voetnoot5) // Om te dwinghen een lewe Slaetmen een hondekyn clene Hij is wijs die him te tijt by enen anderen castijtGa naar voetnoot6) // Die ghift ende daer na claecht Die danc ter ghiften hi veruaecht Beter is een ghift te tyde Dan vier die men ghift ter lideGa naar voetnoot7)
[pagina 189]
// Die vrac is van groten goede God laet hem buten synre hoede wel mach syn die rike verdoemt Die nyemant te baten en comt // Ic prise bet vrije armoede Dan bedwanc mit groeten goede Ten is so goet suluer noch gout Als te leuen buten alle scoutGa naar voetnoot1)
[VII]. Ga naar margenoot+Een goet wyf is een duer cleynoet Tis gheen man soe groet Geboren opter aerden Die een goet wijf conde ghewairderGa naar voetnoot2) 5[regelnummer] Tot eenre lieuer ghesellinnen Te spreken na der werelt staet Ende een man die een goet wijf haet AnGa naar voetnoot3) waer si minre veel dan hy bi hem ende biden vorsten 10[regelnummer] Ffy den bosen dat sy dorsten dencken dat des niet en waer Noch benijt die menighe seer Dat goeden wiven goet gesciet dat doet har doget ende anders niet 15[regelnummer] Een goet reyn wyf ende ghestadich Sy can maken welle dadich ErenGa naar voetnoot4) wilden jonghen man Dat hy gelaten niet en can Hy en moet hem op doghet geven 20[regelnummer] Als hy aenscouwet haer wijslic leven meer dan hi te voren plach Sint een goet wijf dat vermach Ga naar margenoot+Soe dunct my dat hy eerlic leuet Die sulke wijf ter werelt hevet 25[regelnummer] Want ghien riker cleynoot en sy dan een goet wijf wandel vry die meeste vrouwenGa naar voetnoot5) die meeste Iolijt
[pagina 190]
daer die mensche him mede verblijt Hier in dit arm leuen 30[regelnummer] Daer wy harde dicke in sneuen Ende misdoen teghens goede Want die wyGa naar voetnoot1) dicke tegens sijn gebode breken ende misdoen zeer Tegens onsen lieuen heer 35[regelnummer] Dat hy hem der mynnen onderwant Want daer blyfter menich by bescant dienGa naar voetnoot2) him onderwint te veel want ten is ghien kinder speel die mit mynnen is bevaen 40[regelnummer] Mit rechter lieften al sonder waen Die en can niet licht ghesceyden Die een en is verderft van beyden Dat merckic anden menighen wel Die die mynne wort te fel 45[regelnummer] Dat hy daer omme moet steruen Ende sijns leuens deruen Ja van sinne mede Ga naar margenoot+Noch en heeft ruste noch vrede Dits al mynne die niet en doech 50[regelnummer] Maer rechte mynne die niet en loech Noch nymmermeer wanckel is daer inne dat is volmaecte mynne Dats gods mynne die nye en verghinc Noch nymmermeer en sel om ghien dinc 55[regelnummer] Sy en blyft altoes in vreden Ende in eendrachticheden wie hem mit goeder herten mint Hy wort van gode so gesint dat hy hem ghift rust ende vrede 60[regelnummer] In allen sijn synnen in alle sijn lede Ende nymmermeer te niet en gaet want syn minne altoes staet dat is gerechte mynne daer die mensche sijn vyf synne 65[regelnummer] Toe setten soude in alre tijt Soe wort sijn hert altoes verblijt
[pagina 191]
Ende god sal him geuen die ewighe blyscap na dit leuen die ghien vroechde en is gelijc 70[regelnummer] Hier in dit aerme aertrijc
[VIII] Ga naar margenoot+DJe wil der werelt dwalinge verstaen Ende des hoves rasarien Int cort mach hy dat lesende doergaen Ende dit gedichtkijn wel doersien 5[regelnummer] Al schijntet in een droem geschiet Dat hier nae volcht in corten reden Ten is geen droem diet wel doirsiet Mer leringhe van salicheden // Twie gesellen die dienden ten hove 10[regelnummer] Sliepen op eenre tijt te samen In eenre camer als ic gelove Sy haer nacht rust beyde namen // Als die nacht was over gegaen Began die een wt herten te spreken 15[regelnummer] Ende seyde den anderen sonder waen Int gemeen des hoves ghebreken Ic en weet sprac hy hoe wy sellen comen Tot gods genaden nae desen leven Nae allen scriften die ic heb vernomen 20[regelnummer] Soe moeten wy an die verdomenis cleven // Wy nement altoes ist recht ist crom Van allen canten nyement gespaert Hoe dattet comt wy en gever niet om Dit dient zeer wel ter hellen waert Ga naar margenoot+// Ende dat mijn zeer verwondert boven al Onse raetsheeren inden rechten geleert Die grypen ende grapen sonder getal Ende willen oyc dair of zijn gheert // Die scriften die reden hier tegens vechten 30[regelnummer] Die predicaren roepen inder kerken Dat onse hantyeringhe sijn teghen die rechten Ende der ewigher verdoemenis wercken // Alle dit nochtants aen gesien Soe gaen wy blindelike an die marct 35[regelnummer] Sonder voirdencken of sonder vermyen Die een den anderen in quaetheyt starct
[pagina 192]
Wat sel ons anders hier nae geschien Dan dat wy wachten die ewighe doot Die wy niet en moghen ontvlien 40[regelnummer] Al schynen wy nu ter werelt groot // Die ander van beyden wel meest geleert Als hy dese reden hadde gehoirt Was thants ter antwoirt wel gekeert Ende sprac een onbedachtelic woirt 45[regelnummer] // Ey zwych sprac hy daer staet gescreven In davids souter sonder sneven God is die heer vant hemelsche leven Den menschen heeft hy die aerde gegeven // Indyen dan dattet soe is geschyet 50[regelnummer] Ga naar margenoot+Ende ons die scriften alsoe bewisen Soe laet ons leven sonder verdriet My dunct men selt wel mogen prysen // Mit deser antwoirde aldus ghedaen Soe sprac die ander mit lachenden monde 55[regelnummer] Wy moghent soe setten ende latent staen Mit lichter herten op zoeten gronde // Een derdeman hier omtrent by was Die dese matery hoerde verslaen Hy sweech ende hoirdet op dat pas 60[regelnummer] Ende dochte het souder al anders gaen // Als hy daer nae by eenen quam Die inder gemeenten dienste oyc stonde Versloech hyt hem als hyt vernam Doe sy dit spraken mit nochteren monde 65[regelnummer] // Doe seyde die vierde man een wairtGa naar voetnoot1) woirt Men vindt die scrift alsoe bescreven Mer tvairskijn datter meer an hoert Als my dunct is after gebleven // Daer seyt die propheet mit claren vertellen 70[regelnummer] Here die doden en sellen dy niet loven Noch alle die geen die dalen ter hellen Mer wy die leven benedyen dy boven // Wat machmcn lesen beter bescheyt Ga naar margenoot+Dan ons die scrift aldaer bewijst 75[regelnummer] Twischen duechd ende onduechd recht onderscheyt Die sonden laect die duechden prijst // Die sondaren sijn byden doden verstaen
[pagina 193]
Om dat sy dootlyke wercken doen Die zekerlic neder ter hellen gaen 80[regelnummer] Ende nymmermeer comen en mogen te zoen // Wat baet dan grypen ende grapen Ende veel goets ter werelt te garen Ist dat wy in sonden ontslapen Wy moeten zekerlic ter hellen varen 85[regelnummer] // Ende dat die geleerde inder wet Gheestelic of wairlic oyc soe leven Dat en ontsculdicht ons niet te bet Mer tmach ons meerre dwalinc geven // Ende oyc en ist gheen oirbair te spreken 90[regelnummer] Of enighe langhe reden te maken Vander groter heeren gebreken Sy sellen by haren recht wel raken // Ons staet mit arnsten altois te poegen Hoe wy ter salicheyt moghen comen 95[regelnummer] Hebben wy goids vrese altois voir ogen Dat sel ons inder ewicheyt vromen Amen
[IX]. Ga naar margenoot+Als doude hout bast soude men wt sienGa naar voetnoot1) Opt auontuere wat mocht geschien van dinghen daer menich luttel op geloeft (l. geloest) Dat den menighen heeft genoest van eren ende oic van goede mede Daer goet hoede is, daer is goet vredeGa naar voetnoot2) maer als de dinghen sijn geschiet Daer men om doghen moet verdriet Ende vy comen in schalkernyeGa naar voetnoot3) Die te voren stonden int vrye Soe en eest nyet anders dan druc en last Peynst omden ouden hont die bast Men mach wel seggen ouer waer Ende oec proeuen int openbaer Dat hy es wijs ende wel gesint
[pagina 194]
Die sijns self staet bekint Ende pijnt te leuene in selker mate Alsoet behoert te sinen state Naer dat hem god verleent heeft die daer buyten gaet hy sneeft Soe zeere dat hem nae berout Dat hy syn hoet daeromme crout Hets recht hy heuet qualyc gepast Peynst omden ouden hont die bast Die tachter es ende nyet te voren Hem is van node wilt hijt horen Dat hy sijn saken soe bestelt Dat hy hem niet en vilde (l. vinde) geuelt Ga naar margenoot+Met allen eer hijt selue weet Eest anders het sal hem worden leet Als hy hem wel bedincken sal Alst peert verloren es slut men den stal dan eest te spade na mijn verstaen die ridens plach die moet dan gaen Beter eest weert te sine dan gast Peynst omden ouden hont die bast Na dese werelt eest groet eere Dat hem elc alsoe genere dat hem nyemant sijns en beclage Niet meer vremde dan vriend oft maghen Oec eest gode seer wel bequame Ende men ghecrychter by goeden name Men mach wel exponeren slecht Sonder yemande te doene onrecht van onrechte in waren saken Siet men dicke comen wraken Hout u daer an wel ende vast Peynst omden ouden hont die bast. Mi dunct my sindeGa naar voetnoot1) van sinne blint Die niet en acht vpt regiment van hem seluen ende sinen lieden Die hy mach heten ende gebieden want nyet meer dan een man sonder hoeft leuen en mach my dies geloeft
[pagina 195]
Soe en mach een mensche staende bliuen weder het sijn mannen oft wiuen Ga naar margenoot+Die niet en ledt up sijn bestier hy vindt hem seluen int dangier mids den commer die hem an wast Peynst omden ouden hont die bast. Ende naer dat aldus ghescepen staet laet ons sceppen alsulken raet Ende soe toe sien tot onser bederue dat wy behouden lant ende erue Ende altoes pinen ende pogen Gode te payen na ons vermoghen Die nyet en heeft men gheeft hem nyet Hy moet bliuen in syn verdriet Ten baet geen bidden noch gheen clagen weder het syn vrienden oft maghen Dat weet hy wel diet heeft getast Peynst omden ouden hont die bast.
[X]. Ga naar margenoot+Hoe vervaerlic ay lacen zal hen sijn dat sceyden Die hem eerst vp syn doetbedde wilt bereyden Daer om leeft altyt soe ghy sterven wilt voerde doot en is medicine noch scilt 5[regelnummer] Ja sy comt dicke onuersien met cracht Ter vervairliker woester midder nacht Eer sy dan comt weest te uoren bereet want ghi moet corts van hier tsi u lief of leet Hier om wacht v nauwe ende doet altoes wel 10[regelnummer] De tijt is zeer snel ende die doot is fel Alst comen sal tot die herder stont dat v ziel versceyden sal doer v mont dan sel di den loen van wercken ontfaen v weder keeren es oec te male gedaen 15[regelnummer] Hebt dit dicwijls in uwe memorie Dus vergaet alder werelt ydel glorie Daer om hebt ihesus dicke in uwen mont Ende draecht ihesus altijt in uwen gront Ende neemt ihesus voer in allen wercken 20[regelnummer] Soe sal v ihesus in duechden stercken.

[pagina 196]
[XI]. Ga naar margenoot+Die meyer besculdicht by zynen heer van verstroynghe syner tytlike haue wort van den here beruspet zeer ende geeysscht dat hy hem rekenijnc gaue 5[regelnummer] In zynre herte wort hy begaen over denckende zyn voirleden staet Ende peynsde wat hy soude bestaen Dair hy in mochte vinden baet Hy scaemde hem te bidden hy en mocht niet spitten 10[regelnummer] Mer hy riep zyns heren sculdenaers te samen Ende seide den enen gerinc ganck sitten Van hondert scryff vyftich in mijnen name Den anderen gaf hy een troestelic woirt Van hondert maict tachtich ende wes te vreden 15[regelnummer] Als myn heer van v dit hoirt Sel ic hem seggen zekere reden Die sculdenairs dancten den meyer zeer Ende seyden hem toe mit groter vroechden Past vry up ons van nv voirtmeer 20[regelnummer] Ons staet te gedeyncken der groter doechden Aldus soe maecte die meyer vrienden van dat vreemde goet zyns heeren die hem ter noot by stonden ende dienden An welc parabel wy mogen leeren 25[regelnummer] Ga naar margenoot+Xp̄s menynghe die was hier in Dat wy mit tytliker aelmis te geuen souden belopen onse gewin Dair mede te comen ten ewigen leven Des meyers gauen en waren niet sijn 30[regelnummer] Mer zy hoerden zynen heere al toe Alle tytlic goet seyt god is myn Mer hy wil dat wy doen oick alsoe Dair om van dat ons god verleent laet ons inden hemel vrienden weruen 35[regelnummer] Dat is dat dit ewangely meent Om te comen ten saligen steruen Voir onser vrouwen hoge opvairt Soe wort dit ewangeli gelesen Want wie wil varen ten hemelryc wairt 40[regelnummer] Die moet in hairre vrientscip wesen
[pagina 197]
Vasten aelmissen ende alle goede wercken Hoemense enigher wys noemen sal Diemen doet inder heyliger kercken Doir marien handen gaensy al 45[regelnummer] wie dat inder oetmoedicheyt staet Al en mach hy gheen goede rekenijnge doen Den oetmoedigen meyer is wel raet Als maria wil maken die zoen
[XII]. Ga naar margenoot+Van lusten heb ic een weynich gedicht Ende uwer mynnen dat toegeticht Wilt ghyt in goeder mynnen ontfaen Alst wt mynnen is v gedaen 5[regelnummer] Int cort geroert den loop der tyt Hoe wy worden dat leuen quijt Die lenten is warm vuchtich ende soet ende alle dinc lustelic spruten doet die ioecht die is dair by verstaenGa naar margenoot+ 10[regelnummer] Thent die craften zyn ontfaenGa naar margenoot+ dat bloet is werm ende vol lustenGa naar margenoot+ ende doet den iongelinc selden rusten die suden wint die waeyt dan saft ende gift den dieren ende cruden craft 15[regelnummer] Die somer is warm ende dair toe droech want dan clymmet die sonne int hoech die mensschGa naar voetnoot1) wort man die vruchten stercken die heete colera beghint te werckenGa naar margenoot+ Die oesten wint waeyt schoen ende claerGa naar margenoot+ 20[regelnummer] des worden die dieren ende vruchten ontwairGa naar margenoot+ wie hem dan houden can cloec ende wys Die vergadert dan goet loff ende prys Die herfst is cout ende dair toe droech want die sonne loopt wtet hoech 25[regelnummer] dan syn vyftich Jaeren geledenGa naar margenoot+ ende die craften minren mit redenGa naar margenoot+ die acker ende wyngairt ende alle boemenGa naar margenoot+ doen alle vruchten ter schueren comen Ga naar margenoot+Dan soe rijsen die melancolyen 30[regelnummer] Die synnen die vallen in fantasyen
[pagina 198]
die riken peynsen wair syt sellen laten die arme soekent by wegen ende straten die noerden wint die waeyt dan tgepeyns maect menich bedrucket man 35[regelnummer] Die wintGa naar voetnoot1) is cout ende vuchtich mede want die sonnneGa naar voetnoot2) leyt dan beneden dair is die ouderdom by verstaen Als vyff ende tsestich syn overgegaen Ga naar margenoot+Dat bloet dat wort verwandelt in flumen 40[regelnummer] Ga naar margenoot+Die en willen mit arbeit nauwelic rumen Ga naar margenoot+mit hoesten mit rochen mit noesen te drupen Doer alle conduten beghinnen sy te crupen Die westen wint die waeyt mit reghen Het stormt ende bairt tis al tondeghen 45[regelnummer] oeh hoe wel soe is hem dan die gedocht heeft vpten ouden man Dat hem moghen baierenGa naar voetnoot3) maechden ende knechten Die hem dan zyn gemack berechten Mer veel bet heeft hy gewrocht 50[regelnummer] Die zyn ziel dan heeft bedocht ende mit oefeninge van duechden an god verdient die ewige vruechden O alre gemintste mit al myn synnen DieGa naar voetnoot4) scheync Jc JuGa naar voetnoot5) wt grondigen mynnen.
[XIII]. Ga naar margenoot+Alsmen alle dinc ouer ziet beghin ende eynde gheuoucht te zamen So en can tbegryp geuoelen niet Dan als een schyn van groter blamen Die vrucht vul doornen ende vul bramen Jn creature gelyc upt velt voirwair wy moghens ons wel scamen Die hyer als menschen zyn gestelt Ende metter doot haest zyn geuelt van hem die maicte hemel ende helle Sich omme vreese loosGa naar voetnoot6) geselle.
[pagina 199]
Dan doe ic niet hets noch te vrouch die my dat raet die hebs ondanck Jc moet noch eerst hebben myn genouchtGa naar voetnoot1) wien lief of leet zy cort of lanc Maer als natuere valt te cranck Dan eist omme zienenGa naar voetnoot2) tyt Niet eer duer vreese noch bedwanc Soe en houdic mi voir ghecastyd Het es noch lanc eer jůecht verglyd Ende mi die doot trect in hair lommeGa naar voetnoot3) Secht dat ghy wilt ick en sie niet omme Doch merct hoe wy hier in dit leuen dat met vernoeye staet gedriechtGa naar voetnoot4) ziele ende lyff ten sonden gheuen Ga naar margenoot+om aerdsche weelde die ons liecht Ende als dat stof dat inden winde vliecht Gheen clenen en isser om profyt Al es die Juecht dair in gewiecht Soe lyt alle dinc heeft zynen tyt Soe wel hem die hem van sonden vrydt Eer hem die doot grypt by den velle Sich omme vrese lois geselle Ghy secht wel const ict verstaen Jaic neenic dat zyn twieGa naar voetnoot5) Der weelden craft doe dy vermaen Recht als een nietGa naar voetnoot6) eer min dan mee wairt so so ware alle dinc gevee Dat men bekent zy groot of cleen Ende soude versmelten als den snee Dan louic niet ic segge neen Jc sta so starck vp jeuchden beenGa naar voetnoot7) Du spreecx te miwairt recht als een domme Secht dat ghy wilt ic en sie niet omme
[pagina 200]
Ay lacen neen dats zeker schade want du weets datmen steruen moet In tyds te trecken vten bade Het doen die ghene die zyn vroet Ga naar margenoot+Hebben wy ons topkijn wel gedreuenGa naar voetnoot1) Dat baet elc weet wel wat ic meene daer by es wys groot ende clene Die zyn zin ter duechden stelle Sich omme vreselois geselle Ghy spreect van sampsoene den staercken die spieghel der craft was by natueren Doch gebrukede hy naer myn mercken die tyt die hem god liet bueren Soud ic dan nu voir sterven trueren Die noch in bloeyen beyn ghestaen Neen ic niet het zijn al lueren mair doch en schaet niet dat vermaen Ic weets u danc ghy hebt vuldaen Die sprake bewijstGa naar voetnoot2) mi arm stomme Alst gode gelieft so sie ic omme Dyncken wilt vp salomoene wiens wysheyt was so ouer groot Ende dies gelike vp absoloene wiens schoenheyt was sonder genoot besiet wat hem dat besloot haer grote grauen en boven al Eyst niet alleens als comt die doot Jaet diet wel uigerenGa naar voetnoot3) sal Daer esser wech so groot getal Dat ghene tonge die somme en telle Sich omme vreselois geselle Ga naar margenoot+Jc doe lacen tes meer dan tyt naer dien dat salomon die wyse der doot en hadde gheen respyt Noch absolon die scoenste vp pryseGa naar voetnoot4) Gemerct dat al wort wormen spyse
[pagina 201]
dat by natueren menschen zynGa naar voetnoot1) dies consciencie by auise vurich wercken beghint in mi Ic lye verwonnen ende blyfs v by Gode ic te genaden comme Hets meer dan tyt nv zie ic omme Goids gracie zy gebenedyt dattu doch reden hebs verstaen noch moechstu omme zien in tyts Ende wilstu du worts ontfaen van hem die minlic heeft ontdaen zyne armen ant cruce genagelt styff wilt tot hem in zyne pine gaen hy wilt al horen man ende wyff want zyne genaden en was noyt blyff Dese salige bede moet geschien Elc poghe in tyts naer omme zien
[XIV]. Op fol. 69 r^o. en v^o. vindt men het schoone gedichtje, door mij afgedrukt in Tijdschr. 6, 79-80, met den beginregel Almoghende god wair es nu tleven (enz.). Bij de 9^de strophe daarvan vergelijke men Jacobus 5, 2-3.
[XV]. Ga naar margenoot+O mensche wair up bestu fier In oetmoeden dy selven bestier Want wie hier in houairden wroet Vecht tiegen spoet Ga naar margenoot+Al hebstu Rycheyt menigertiere Schone Juwelen ende clederen diere Daer op en zietGa naar voetnoot2) niet hoge gemoet Al est nu goet Eere důůt weits zoe wertstu schire Ter werelt versteken int ongehiere Spyse der woormen ende onder voet Also elc moet
[pagina 202]
Maer al toochstu van buten chiere Kenne dyns vleyssch kitiuige maniere In dy selven dat is di goet Up dat ghyt doet Niet rouke watmen van dy verziere wedermen dy goet of quaet iugiere van zonden dy selven altoes hoet So bestu vroet	margenoot+ fol. 8. r^o. voetnoot1) Lees houen? margenoot+ [2^de kol.] margenoot+ fol. 8. v^o. voetnoot2) Groeten (lat. salutare); Mnl. Wb. 2, 1666. margenoot+ fol. 12. v^o. voetnoot3) Het teeken van den Dierenriem; Sagittarius. voetnoot4) De Steenbok (in den Dierenriem); Capricornus. margenoot+ fol. 13. r^o. voetnoot1) wel te hs. Lees wil of wilt? margenoot+ fol. 13. v^o. voetnoot1) Eeen, hs. margenoot+ fol. 14. r^o. margenoot+ fol. 15. r^o. voetnoot2) Kan soms een letterkeer bedoeld zijn? Dan is roc omgekeerd cor (hart); verg. den letterkeer in vers 3 en 4: Roma (Amor). margenoot+ fol. 15. v^o. margenoot+ fol. 23. r^o. margenoot+ fol. 23. v^o. voetnoot1) Vs. 27: Et (eet) sy drinct sy enz. - Zie over teekens als aan 't begin van vs. 27, 28, (29) en 30: Die Spiegel der Sonden, Dl. II, blz. 4, de aanteek. op regel 7. voetnoot2) Vs. 28: Constich na enz. voetnoot3) Vs. 30. Er staat Ets wonder, doch men leze of versta: Est wonder dat (enz.)? margenoot+ fol. 23. v^o. margenoot+ fol. 25. v^o. margenoot+ fol. 26. r^o. voetnoot4) Meer of minder gelijkluidende spreuken zijn stellig in andere verzamelingen aan te wijzen. Met enkele is het reeds gelukt. margenoot+ fol. 26. v^o. voetnoot1) Mnl. Wb. op Hoeneer. voetnoot2) Boven den regel staat hier nog een verkort woord (dvd = David?) dat ik niet goed heb kunnen ontcijferen. voetnoot3) Eene bewijsplaats voor dit woord, welks bestaan in Mnl. Wb. (Onroer, Aanm.) nog in twijfel werd getrokken. margenoot+ fol. 27. r^o. voetnoot4) Zie Harreb. 1, 173. voetnoot5) Ook in Sp. H. III¹, 39, vs. 23-28 en Freidank 104, 22. Zie verder de Aanteek. op str. 17 en 18 van Wap. Mart. II (Franck en Verdam, Str. Ged., blz. 177). voetnoot1) Van pellieren, pallieren (palleren), tooien. Zie Plantijn op Hullen. margenoot+ fol. 27. v^o. voetnoot2) Zie Mnl. Wb. op Locker. voetnoot3) ... can ... gewan. Lees ... mach ... gewach? margenoot+ fol. 28. r^o. voetnoot1) Vs. 1 en 2 ook in Vad. Mus. 2, 176. voetnoot2) Voor gheloues. De volgende regel (Seneca enz.) volgt zonder tusschenruimte. voetnoot3) Te lezen ... wee: ... mee? margenoot+ fol. 28. v^o. voetnoot1) Zie Mnl. Wb. op Been. voetnoot2) Verg. D. Doctr. III, 1107-1108 margenoot+ fol. 29. r^o. voetnoot3) Spreuk. (van Salomo), XVI, 32. voetnoot4) Lees sijt. voetnoot5) Men leze de versregels in deze orde: 1, 3, 2, 4. voetnoot6) Verg. Vad. Mus. II, 178. - Het hs. heeft tweemaal anderen. voetnoot7) Verg Vad. Mus. II, 176. voetnoot1) Verg. Vad. Mus. II, 177. margenoot+ fol. 29. v^o. voetnoot2) ghewairder hs. Lees Die(n) e.g.w.c. ghewairden (geworden, ten deel vallen)? voetnoot3) An hs. Lees Al? voetnoot4) Eren hs. Lees. Enen. margenoot+ fol. 30. r^o. voetnoot5) Hs. vrouwen. Lees vrouwe (vreugde). voetnoot1) Hs. die met drie puntjes er onder en wy boven den regel. voetnoot2) Lees dies. margenoot+ fol. 30. v^o. margenoot+ fol. 31. r^o. margenoot+ fol. 31 v^o. 25 margenoot+ fol. 32. r^o. voetnoot1) wairt hs. margenoot+ fol. 32. v^o. margenoot+ fol. 34. v^o. voetnoot1) B.v. Sed., vs 761 (Kausler, Denkm. 2, 587). Zie verder: Suringar, Erasm. over Spreekw, blz. 118 vlg. voetnoot2) Mnl. Wdb. op: Hoede. voetnoot3) vy hs. Lees sy, of wy? margenoot+ fol. 35. r^o. voetnoot1) my sinde hs. Te lezen hy sijnde? margenoot+ fol. 35. v^o. margenoot+ fol. 36. r^o. margenoot+ fol. 65. r^o. margenoot+ fol. 65. v^o. margenoot+ ol. 66. r^o. margenoot+ ver margenoot+ Adolescencia margenoot+ Sanguis voetnoot1) menssch hs. margenoot+ Estas margenoot+ Juuentus margenoot+ Colera margenoot+ Autumpnus margenoot+ Senectus margenoot+ melancolia margenoot+ fol. 66. v^o. voetnoot1) Hs. wint. Lees wint' (winter). voetnoot2) sonnne hs. margenoot+ yems margenoot+ seniū margenoot+ flegma voetnoot3) Koesteren? Verg. gelijkbet. (zich) baaien (Schuerm., Vl. Id.)? voetnoot4) Lees Dit (t.w. dit gedicht). voetnoot5) Hier staat in 't hs. Js margenoot+ fol. 67. r^o. voetnoot6) Te lezen (evenals in str. 5 en 7) vreeseloos (op te vatten als ‘overmoedig’). voetnoot1) Lees geuouch. voetnoot2) Lees omme tziene. voetnoot3) Zie Mnl. Wb. op Loeme. voetnoot4) Mnl. Wb. op Driegen, 2^de art.? margenoot+ fol. 67. v^o. voetnoot5) Lees om 't rijm twee. voetnoot6) Hs. met, doch met een stipje op het derde been van de m (m) voetnoot7) Er kan ook wel staan leen. margenoot+ ol. 68. r^o. voetnoot1) = onzen (drijf)tol wel gedreven (ons spelletje wel gespeeld?) - In deze strofe ontbreken een paar regels. voetnoot2) = onderwijst (Mnl. Wdb. Bewisen, 4). voetnoot3) Hs. uígeren (iúgeren?). Lees iugeren. margenoot+ fol. 68. v^o. voetnoot4) Lees in pryse? voetnoot1) Lees zy (verg. de rijmwoorden mi, by). margenoot+ fol. 69. v^o. margenoot+ fol. 70. r^o. voetnoot2) Lees zijt.

Vorige Volgende

Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 22

Uit een Berlijnsch handschrift.

[I].

[II].

[III].

[IV].

[V].

[VI]Ga naar voetnoot4).

[VII].

[VIII]

[IX].

[X].

[XI].

[XII].

[XIII].

[XIV].

[XV].

Over het gehele werk

titels

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs