Tiecelijn. Jaargang 20

[p. 390]

Yvan de Maesschalck
‘Wardje maat, het was per ongeluk, eerlijk waar’. Over RotVos! van Frank Pollet

Hoe maak je een middeleeuws verhaal als Van den vos Reynaerde hapklaar voor erg jonge lezers? Je kunt het wellicht gewoon navertellen met weglating van enkele scabreuze details. Je kunt het uitbeelden op scène en alle personages door kinderen laten spelen. Je kunt het ook vertimmeren tot een strip en de dramatische kracht van de tekst in hoge mate visualiseren. Al deze mogelijkheden zijn in recente tijden met meer of minder succes uitgeprobeerd, zeker in het Land van Waas, het thuisland van de ‘dietse’ vos.

Frank Pollet heeft bij zijn bewerking van het epos voor een heel eigen weg gekozen. In zijn versie is het epicentrum van de handeling een (lagere) school in Stekene, die zich sterk maakt pestvrij gebied te zijn. Tijdens het jaarlijkse ‘Feest van Onze School’ wil directeur Noël Leeuwenhart een toespraak houden, maar zijn goedbedoelde woorden worden verstoord door verwijtende uithalen naar de enige afwezige leerling, Rein De Vos. Leerlingen met namen als Tim Decater, Harry Van Wolvelaer en Bruno De Bruyn laten zich niet onbetuigd en eisen genoegdoening.

De directeur kan de commotie nauwelijks de baas. De verontwaardiging stijgt ten top wanneer Penny Van Beveren, Courina Dondt en het kreupele jongetje Wardje De Haas uitleggen hoe ook zij door Rein De Vos zijn gemaltraiteerd. Een poging van medeleerling Grimbert Mettendas om Rein schoon te spreken loopt met een sisser af, vooral omdat Han Kips de ruimte binnen trippelt en even alle aandacht naar zich toe trekt. Dezelfde Rein heeft Hans dochter Eytjen een hersenschudding bezorgd toen hij haar van haar mp3-speler wou beroven. Er rest de directeur maar één optie: Rein van de school af gooien. Maar daarvoor moet hij wel eerst aanwezig zijn.

Bruno biedt zich aan om die rotzak van een Rein naar de school te slepen. De altijd hongerige Bruno krijgt onderweg ‘algauw dat bekende gevoel: holle maag, grommende darmen, slappe benen’. En dat wordt meteen zijn ondergang: Bruno toont zich welwillend, maar wordt door Rein tot bij een broodautomaat geloodst. En daar komen Bruno's grijpgrage handen klem te zitten. Na Bruno is het de beurt aan Tim, die verzot is op cola en door Rein dan ook letterlijk onder kratten cola bedolven wordt. Rein lijkt ongrijpbaar, maar Grimbert wil het alsnog proberen. En zoals verhoopt, laat Rein zich door zijn neef meetronen. Onderweg bestookt Rein zijn neef met allerlei oprispingen en bekentenissen, de ene al onwaarschijnlijker dan de andere. En vóór iedereen het goed en wel beseft, staat Rein voor een zweterige, besluiteloze directeur Leeuwenhart.

De stemming is erg grimmig. Iedereen wil Rein weg, maar die vraagt het woord, bekent schuld, maar slaagt er tegelijk in zichzelf te verontschuldigen. Onschuldige pesterijen zijn, door toedoen van anderen en in weerwil van hemzelf, uitgegroeid tot een soort tweede natuur. Het eindigt er voorwaar mee dat Rein zich als een gedupeerde en sociaal achtergestelde jongen weet voor te stellen. Er zijn de ‘omstandigheden’, zoals zijn aan drank verslaafde moeder en zijn verwaarloosde broers en zussen. En dus krijgt Rein uiteindelijk de zegen: zijn vele zonden worden hem ver-

[p. 391]

geven en de jongens die zijn spullen al aan het pakken waren, zien zich eensklaps geconfronteerd met een woedende Leeuwenhart.

Berouwvol neemt Rein afscheid van de school, onder luid applaus van de kinderen. Hij trekt richting Onze Lieve Vrouw van de Boskapel in Puivelde, vergezeld van Wardje en Beltran Déram. Thuisgekomen neemt hij afscheid van broers en zussen. Wardje mag delen in de pret: hij gespt zijn kunstbeen af en duikt mee het bad in. En dat is het moment waarop Rein zwaar uithaalt. De ware toedracht blijkt wanneer Beltran op school aankomt en een hem door Rein toevertrouwde tas aan Leeuwenhart overhandigt. En die bevat niet de beloofde brieven maar het pijnlijke bewijs van zijn verderfelijke aard.

In bovenstaande samenvatting zijn vele smeuïge details (met opzet) weggelaten, maar wie Pollets bewerking leest, zal merken dat niet alleen de hoofdlijn, maar ook die details het oorspronkelijke verhaal recht doen. Dat gebeurt bijvoorbeeld door in de namen van de personages die van de dieren te laten doorklinken en door in de dialogen de ‘geest’ van de oorspronkelijke tekst te respecteren. Het jonge volkje dat deze bewerking mag lezen, wordt getrakteerd op een transpositie die eigentijds is en tegelijk het grote voorbeeld tot leven brengt. Lectuur van deze modernisering is dan ook een uitstekend (didactisch) middel om de oude tekst te leren kennen en waarderen. Daar helpt ook het toegankelijke, door Rik van Daele geschreven nawoord uiteraard bij.

Omdat het doelpubliek erg jeugdig is, zijn een paar erotisch te duiden toespelingen uit de bewerking verdwenen. Zo is van de vermoedelijke sodomie tussen haas en vos niets meer te bespeuren. Ook Hersinde heeft een nieuwe rol gekregen. Ze fungeert niet langer als de geile, ontrouwe echtgenote van Isegrim, maar als de zus van Harry Van Wolvelaer. Deze ingrepen tonen meteen aan dat de auteur de voorbeeldtekst aandachtig heeft gelezen en goed heeft nagedacht over de haalbaarheid van zijn omzetting.

Omdat de personages ‘menselijk’ zijn en niet langer dierlijk heeft de auteur gezocht naar situaties die parallel lopen met het origineel. Het hof is hier de school, de verzamelde dieren zijn hier de kinderen, die luisteren naar wat koning directeur te vertellen heeft. Enzovoort. Hiermee is niet gezegd dat elke vondst even gelukkig mag heten. Zo heb ik enige moeite met de vraatzuchtige broodautomaat die Bruno in de tang neemt en met een pastoor die vele kratten cola in voorraad heeft. Een en ander is allicht het gevolg van de zelfopgelegde tucht om het verhaal zo trouw mogelijk te volgen. Ook het feit dat leerlingen worden uitgezonden om een afwezige medeleerling naar school te halen vraagt om enige welwillendheid van de volwassen lezer. Maar wellicht heeft de ‘tienjarige’ lezer voor wie RotVos! bedoeld is weinig op met deze bedenkingen in de marge. Ze doen dan ook niets af aan de vaststelling dat het verhaal een gedurfde en creatieve herschrijving is van ons aller Reynaert de vos.

Frank Pollet, RotVos!, Sint-Niklaas, Abimo, 96 p. verschijnt in de loop van oktober 2007.