Tiecelijn. Jaargang 9

[p. 111]

Reynaert en de popmuziek

Fratsen

Voor Davied, Marieke, Sitri, Justine, Maarten en Rienk

Reynaert maakt deel uit van de volkscultuur. ‘Popular culture’ wordt dat in het Engels genoemd. Het is dan ook niet verwonderlijk dat in de belangrijkste hedendaagse uitingsvorm van de ‘popular culture’, de popmuziek, verwijzingen naar Reynaert de vos te vinden zijn. In The Musicmaster Tracks Catalogue vond ik dertien liedjes over Reynaert. Zoals te verwachten was, situeren de meeste liedjes zich in de folktraditie, maar ik heb ook een nummer gevonden in punkrockstijl. Er lijkt dus genoeg materiaal te zijn om de komende tijd in de kolommen van dit tijdschrift - bij wijze van intermezzi - aandacht te besteden aan een nog niet in kaart gebracht terrein: Reynaert en de popmuziek.

De eerste band waaraan ik aandacht wil besteden is Fratsen. Een band die ooit wel eens het best bewaarde geheim van Oost-Nederland genoemd is. Fratsen bestond negen jaar, maar het grote publiek heeft de groep nooit bereikt. Juist op het moment dat een doorbraak mogelijk was, zette de band er een punt achter. Op 2 januari 1996 gaf de groep zijn laatste optreden in Enschede. Zo is Fratsen nooit meer geworden dan een cultband. De kern van de band, de zanger-gitarist André Manuel en drummer Adri Karsenberg, zal waarschijnlijk verder gaan onder een andere naam. In ieder geval kan men André Manuel in het theater aan het werk zien in zijn cabaretprogramma Krang.

Fratsen was een combinatie van cabaret en rock. De reputatie van de groep berustte vooral op live-optredens, waarbij naar hartelust geciteerd werd uit het werk van Deep Purple, Iron Butterfly, Hendrickx en andere groepen en artiesten uit de jaren 70. Een van de helden van Adri Karsenberg was een Ier in houthakkershemd: Rory Gallagher. De laatste Fratsen-cd, Naar Buiten, is aan hem opgedragen.

Op de plaat is Fratsen wat rustiger dan live. De elektrische gitaar maakt vaak plaats voor een akoestische. De liedjes van de band gaan over liefde, de EO, het dorp, Jomanda, dronkenschap, Willem-Alexander... En er is ook een liedje over een vos, dat te vinden is op de cd Naar Buiten. Het is een van de meest sobere liedjes van Fratsen: zang en akoestische gitaar, zodat de aandacht gevestigd wordt op de tekst.

Net als de andere teksten van Fratsen is de tekst van Vos ook geschreven door André Manuel. Het is het verhaal over een hongerige vos die probeert een kippetje te verschalken. Uitvoerig wordt verteld hoe de vos twijfelt of hij de helft van de kippen zal doden of allemaal. Dan besluit hij er maar een te doden en de rest te laten leven, zodat hij de andere later kan opeten. Dat is ook het beste voor de kippen zelf, zo

[p. 112]

leven ze langer! De twintig kippen maken echter zo'n kabaal dat de vos ze allemaal doodbijt. Hij betreurt het dat de kippen zich niet aan de spelregels houden, dan hadden ze langer geleefd en had hij de volgende dag nog iets te eten gehad.

Het thema van de hongerige vos die op zoek is naar eten, is een vast bestanddeel van de verhalen in de traditie van de Roman de Renart. De orginaliteit zit hem in de uitwerking. Heel mooi is de beschrijving van de emoties en de overweging die de vos maakt. Het is duidelijk dat de vos diegene is die beschikt over leven en dood. Zoals een fascistische dictator bepaalt hij de regels van het spel: wie niet naar hem luistert, verliest het leven. De moraal van het verhaal, als dat zo genoemd mag worden, is dat de vos dit bloedbad kon aanrichten doordat het in een slaperig land gebeurde, waar men niet waakzaam was. Zo wordt een twintigste-eeuwse boodschap verbonden aan een oud verhaal. Een boodschap die nog een keer herhaald wordt aan het einde van de cd. Op het einde van het liedje Vlieger wordt weer gezongen: ‘Ergens in een slaperig land...’

Jan DE PUTTER

[p. 113]

Vos

Ergens in een slaperig land aan de rand van een groot bos
sluipt hongerig en eenzaam een ouwe sluwe vos
Hij heeft al dagen niks gegeten en is helegaar niet blij
En nu sluipt-ie op zijn tenen stilletjes naar een boerderij
Zijn hart slaat bijna over, twintig kippen op een stok.
Zal dit dan het beloofde land zijn, zachtjes opent hij het hok
Het lijkt verdomd het paradijs wel, het water loopt 'm in zijn bek
Ach zie die kippen vredig slapen, 't is toch helemaal te gek

Overvallen door emotie moet-ie eventjes gaan zitten
en ziet met tranen in z'n ogen al die vette kippen pitten
Voorbij is heel de magere tijd, zie hier een koningsmaal
En hij peinst wie zal ik doden, slechts de helft of allemaal
Ze zijn stuk voor stuk zo vet, een ieder zal m'n honger stillen
En waarom niet alle twintig, ik kan ze op als ik zou willen
Voldaan en ingenomen sluipt de vos stil door het hok
Nog nooit zo luxe, was zijn positie, twintig kippen op een stok

Hij wikt en weegt en overpeinst totdat-ie 't zeker denkt te weten
Ik dood er één en spaar de rest, dan kan 'k later daar nog van eten
Overtuigd van het gelijk dat dit voor iedereen het beste is
Kiest de vos zijn kippetje, de dikste a'k me niet vergis
Hij bijt het beest subiet de strot af, wil genieten van zijn vangst
Maar wat gebeurt er, negentien kippen beginnen te kakelen van angst
Oprecht verstoord bij al die drukte kijkt de vos heel even op
Ach lieve dames, 'k ben aan het eten, scheert u weg of houdt uw kop.

Maar geen kip die naar hem luistert, het geblèr verpest zijn maal
En omwille der lieve vrede doodt de vos ze dan allemaal
en had die ene vette kip de ergste honger al gestild
Nu overziet de vos een bloedbad en denkt: zo heb ik 't niet gewild
Je hebt 't spel, er zijn regels, speel 't mee en heb geen angst
Zij die weten dat angst 't zwijgen is die leven toch het langst
Als een ieder zich nou netjes aan de afspraken gehouden had
Dan was de rest nog in leven en had ik morgen wat

Ergens in een slaperig land...

Tekst André Manuel

Van de cd Fratsen Naar Buiten

Distributie: Play it again Sam. tel: (0031/) 035-6211255