Tiecelijn. Jaargang 5

[p. 72]

Reynaert-ex-libris-kroniek

Na een uitstapje naar Bulgarije, zijn we terug in Vlaanderen bij Antoon Vermeylen, artistiek bezig aan de grens van het land van Reynaert. Antoon Vermeylen (1931) is een vertrouwde naam voor wie met Reynaert-iconografie bezig is, zeker in de kleingrafiek. In de ‘sinxendaghe’-tentoonstelling op het stadhuis te Sint-Niklaas (1991) hingen er naast de ireele Reynaertrealia ook reele Reynaert-ex-libris. Door het Exlibriscentrum waren er uit de verzameling van het centrum negenendertig prenten opgehangen, waarvan er acht gegraveerd werden door Antoon Vermeylen.

Vermeylen genoot een brede opleiding Academie, daarna Hoger Instituut voor Schone Kunsten en Hoger Instituut voor Drukkunst van het Plantijngenootschap. Hij is ook bekend als glazenier. In 1977 won hij de Victor Stuyvaertprijs voor een ex-libris met een Reynaertmotief (Reynaert deemoedig geknield voor Nobel met de galg op de achtergrond). In 1983 veroverde hij de eerste prijs voor houtgravure in de ‘Lucas Cranach-Wettbewerb’ te Kronach, met een prachtige houtgravure-ex-libris.

Verzamelaar Julien de Cuyper liet door Vermeylen een houtgravure-ex-libris ontwerpen om in zijn Reynaertboeken te kleven. In het midden van de jaren zeventig bracht De Cuyper zijn weekends door op een boerderijtje in het Absdale van Lamfroyt en Hughelijn met de kromme benen. In dit authentieke Reynaertoord is de verzamelwoede begonnen. Nadien is de collectie verder langzaam opgebouwd. En nu staan er -naast een merkwaardig houten Reynaertbeeld door een kunstenaar uit Rwanda- negentig Nederlandstalige Reynaertboeken. Hij heeft ook het bestaan kunnen achterhalen van veertig reeksen postzegels met vossemotieven, waarvan hij er nu tweeentwintig heeft kunnen bemachtigen. De collectie wordt vervolledigd door vijftig Reynaert-ex-libris en audio-cassettes, waarop o.a. de opening van de Reynaertroute is ingeblikt.

In de Reynaerticonografie is de vos als pelgrim een constante. De grafici hebben duidelijk een voorkeur voor bepaalde scènes. De pelgrim is een van die thema's. Er zijn talrijke mooie pelgrimprenten, op lithosteen getekend, in koper geetst of gestoken en uit houtblok gesneden We vernoemen hier de zeer mooie litho van A. Paul Weber ‘Reineke Fuchs als Pilger’ (zie Tiecelijn, 1991, p. 70) en de vos van Guy Dollian uit Les aventures de Maître Renart (Ed. J. Crès, 1936, zie ill.).

Deze beperking in de uitbeelding van scènes uit de klassieke werken, vinden we ook terug in de Don Quichote en Tijl Uilenspiegel. Op de Uilenspiegel-ex-libris, -illustraties en -prenten zien we vooral Tijl en Nele of het triumviraat Tijl-Nele-Lamme Goedzak. In Vlaanderen zien we Reynaert en Tijl ook wel eens samen op de prent. De schalkse-valse verdediger van zijn eigenbelang en de nobele verdediger van zijn volk, broederlijk in één compositie gegoten zoals op het eigen ex-libris van de Gentse kunstenaar Oscar Bonnevalle, ontwerper van de Reynaertprentjes in een Victoria-album

[p. 73]

[p. 74]

Ook beeldhouwers hebben Reynaert heel dikwijls in pelgrimsmantel gekapt, gekneed en in brons gegoten. Zo is er de slanke Reynaert van Antoine Damen, die op 12 september 1938 te Hulst werd onthuld. In zijn pelgrimsuitrusting met de staf in de linkerhand neemt hij afscheid van zijn medespelers op het bas-relief, met rechts de lege galg waarop Tiecelijn is neergestreken. In de voortuin van het huis van Adolf de Rudder in de Sint-Niklaasstraat in Sint-Gillis-Waas staat een mooie moderne ‘Pelgrim Reynaert’ in smeedwerk van De Rudder zelf. De Rudder is ook de illustrator van de hertaling van de Reynaert door Bert de Corte: meer dan honderd tekeningen in zijn eigen typische stijl, vol wentelende beweging en dynamiek. Op de omslag staat Reynaert op pelgrimstocht. Ook hier kiest de kunstenaar, als blikvanger voor zijn boek, Reynaert-pelgrim (Lokeren, Oelbrandt, 1985).

Hoeveel pelgrimerende Reynaerden zijn er, met welke attributen, staf in de linker- of rechterhand of -poot? Wie gaat speuren? Bibliotheek- en veldwerk.

[Willy FELIERS]