Tiecelijn. Jaargang 3

[p. 46]

Een lieve vos in ‘Dear Fox’

Pakken. Pikken. Jappen. Gappen. Jatten. Ratten. Zip. Shit.
Helen en stelen.
Bédelen en bedélen.
Niet te veel van die zalige lekkernij.
Hier een stuk, ja, nee, geef hier, van mij.
Omspelen, ontstelen, bestelen, verspelen, SHIT.

Er heerst chaos in het dierlijke mensenrijk. Iedereen wantrouwt iedereen, steelt van iedereen. Er is corruptie, perversie, bedrog, machtswellust. We bevinden ons in een casino, waar de sfeer bevreemdend, unheimlich is.

Zo begint een nieuw Reynaertverhaal, een grootse nieuwe uitdaging voor de vos. Het verhaal werd geschreven door het duo Dirk Stuer en Daniël Ditmar. Maar laat ik eerst het verhaal verder vertellen. Ik zou het u niet verteld hebben, had een charmante dame me dit niet gevraagd.

Reinaart de vos verschijnt ten tonele. De andere dieren stuiven verschrikt uiteen, vluchten en laten hun prooi achter. Alleen Hersinde de wolvin en Tyrcelijn de raaf blijven ter plaatse. Reinaart en Hersinde bakken zoete broodjes. Tyrcelijn, kaas in de bek, bespiedt hen. Reinaart troggelt de raaf de kaas af, jaagt de vogel weg en maakt zijn minnares verder het hof. Ondertussen trekt een rouwstoet met het lijk van Coppe, hier voor de gelegenheid de vrouw van Cantecleer, wreed vermoord, naar het hof van koning Nobel. Tyrcelijn is daar ondertussen ook gaan klagen en hij krijgt steun van Cortois en Tybert. Isegrim vraagt de doodstraf voor de zondaar en ook de religieuze overheid (Belijn en Butseel) doet pogingen om de vos te zien hangen. Grimbert verdedigt zijn vriend Reinaart maar hij kan het tij niet doen keren.

[p. 47]

Hij verlaat het hof en tracht Reinaart te verwittigen via Ruckenau. Deze smerige apin uit Reynaerts historie heeft een grondige, sensuele metamorfose ondergaan en heerst als koningin van Onderland, waar zij wordt bijgestaan door drie onweerstaanbare dienaressen, de poema Bafana, de lynx Buba en de jaguar Botsima. Zij zijn alleen lichaam, wild, symbolen van lucht, aarde en water. Reinaart voelt zich goed in die wereld. Ondertussen is Bruun de beer, de eerste koningsbode, op komst naar het Onderland. De beer laat zich echter drogeren door honing en in een hallucinatie komt zijn verborgen liefde voor de koningin tot uiting. De werkelijkheid is anders en ternauwernood kan Bruun ontsnappen. Ook Tybert mislukt. Hij tracht te lezen in het Boek der Wijsheid. Hij leert veel over zichzelf. Grimbert slaagt er wel in de vos mee naar het hof te doen komen, al komt Reinaart niet onmiddellijk met hem mee. Door toedoen van Ruckenau en haar gezelschap ontaardt het pinksterfeest aan het hof in een waar hellefeest. Als Grimbert alleen verschijnt, stijgt de volkswoede. Wanneer de vos zich uiteindelijk toch laat zien, wordt hij tot de galg veroordeeld. Het afscheid van de geliefde Hersinde valt zwaar. Door een openbare biecht met daarin het koningscomplot en een schatverhaal redt Reinaart zijn vel. Wanneer Isegrim met de galg terugkeert, ontstaat er onenigheid en eist Nobel een duel om recht te laten geschieden. Reinaart wordt gecoacht door de Onderwereldkoningin. Er volgt een brutaal en smerig gevecht, dat Reinaart uiteindelijk zal winnen.

De aandachtige lezer van dit verhaal herkent natuurlijk de verschillende verhaalsegmenten en kan ze in de Reynaerttraditie plaatsen. De auteurs gebruikten als basis van hun tekst de dertiende-eeuwse versie van Willem, gevolgd door het slot van het veertiende-eeuwse Reynaerts historie en ze vulden deze tekst aan met elementen uit de fabels van La Fontaine en andere verhalen. Het geheel is echter een nieuw werk met een nieuwe betekenis. De compositie is verbluffend knap en het taalspel zeer subtiel en erg rijk. De eigen, creatieve inbreng is groot. Het was de auteurs er duidelijk niet om te doen een muzikale bewerking van het middeleeuwse dierenverhaal te brengen. Ze hebben, steunend op de traditie, een moderne Reynaert gecreëerd, eerder schelm dan schurk. Reynaert is een vrijbuiter, een vrijheidsheid. De vos uit Dear Fox is ondanks alles een lieve vos, een positief personage. Zijn meest opvallende eigenschap is wellicht toch die van vrouwenversierder. Hij stelt het erg goed met zijn eigen Hermelijn, maar bovendien is hij erg intiem met Hersinde, de vrouw van vijand nummer één, Isegrim, met koningin Leona en met Ruckenau, een bijna vergeten figuur uit RII, die - indien deze musical een succes wordt, en daar twijfel ik eigenlijk niet aan - in 1990 een tweede leven begint. Hoewel de vos zijn vier vrouwen moeiteloos rond zijn vingers draait, zal hij uiteindelijk voor één van hen moeten kiezen in een zeer romantisch slot. Daarom is Dear

[p. 48]

Fox ook een meesiepende romance met enkele romantische songs. Eind goed, al goed. Ook hierin verschilt deze Reynaert van het middeleeuwse werk. De musical stelt zijn eigen eisen. Vandaar een aangepaste dramaturgie en veranderde concepten. Het genre vereist een combinatie van wervelende beweging en stilte, van humor, ernst en verdriet en van romantiek. De andere tegenspelers zijn tegen de achtergrond van de traditie minder gewijzigd. Isegrim is een wellusteling met een ongekende trots, Bruun een brute, maar vooral domme meeloper, Nobel een wat laffe, vadsige koning, Tybert een hoogmoedig geleerde. Reinaart zelf staat voor de sluwheid. Hij is de kleine die strijdt tegen de machtigen, de corrupten. Reinaart de vos is de predikant van de waarheid. Door zijn leugens brengt hij de waarheid aan het licht.

De vorm waarin dit verhaal gegoten wordt is die van een musical, echter zonder dat het gesproken woord een kans krijgt. De tekst vloeit als het ware van het ene lied in het andere. We zouden dus kunnen spreken van een ‘opera-l’, ergens tussen de traditionele opera en de musical. De verwantschap met de Angelsaksische succesmusical ligt voor de hand. De aandacht van het auteursduo ging naar een uiterst zorgvuldige compositie van tekst en muziek. Elk woord, elke noot zit op de juiste plaats. Dat maakt het voor de acteurs en actrices niet gemakkelijk. Stuer en Ditmar zijn met deze musical niet aan hun proefstuk. Dirk Stuer, reeds negen jaar lang vast pianist-arrangeur-muzikaal leider van Jasperina de Jong is de componist van de musical, maar hij schreef ook mee aan de teksten, Daniël Ditmar, scenarist en dramaturg, is de auteur-dramaturg van Dear Fox. Samen werkten ze ruim drie jaar aan dit project, dat nu dus door het KBvB-Musical op het repertoire wordt gezet. Verdere steunpilaren van de produktie zijn Achiel van Malderen (regie), Yen Stolk (choreografie), Karina Lambert (decor) en Erna Siebens (kostuums). Dirk Stuer zorgt tevens voor de muzikale leiding en de arrangementen. De cast bestaat uit zesentwintig acteurs, waaronder o.a. Bill van Dijk als Reinaart, Vera Mann als Ruckenau, Marloes van den Heuvel als Hersinde, Daan van den Durpel als Grimbert, Leslie de Gruyter als Nobel en Linda Lepomme als Hermelijn. De acteurs zullen niet gemaskerd zijn. Het vosseverhaal is in de eerste plaats een verhaal van mensen.

Een persoonlijke noot tot slot. Tijdens de laatste schrijffase van de lyrics heb ik deze produktie van nabij gevolgd. Het resultaat tot nu toe is verrassend. Iedereen die Dear Fox mee gestalte geeft of er al enkele fragmenten van kon beluisteren, is laaiend enthoesiast. Muziek en tekst zijn beregoed. Dear Fox wordt een zoet festijn.

Rik VAN DAELE