Tiecelijn. Jaargang 2

[p. 28]

Reynaert op pad: beknopt verslag

Reineke Fuchs, ein europäisches Epos Tentoonstelling in het Goethe-Museum te Düsseldorf (21 januari-12 maart 1989)

Een stralende zon toonde ons op 7 februari waar Düsseldorf lag. De goethe-artige stede lag er loom bij na de carnavalsexplosie. Wij waren de enige bezoekers van het Schloss Jägerhof waar Horst Klitzing een tentoonstelling had opgezet in het teken van Goethes Reineke Fuchs (RF). Klitzing is de gangmaker van de werkgroep RF die onderdak heeft gekregen in het Goethe-Museum. Eine Arbeitsstelle Reineke Fuchs, weiss man wie gut man dran ist?

De tentoonstelling was opgebouwd rond geschreven en gedrukt bronnenmateriaal uit België, Nederland en Duitsland, uit verzamelingen van het Goethe-Museum en van Hubertus Menke en overvloedig gestoffeerd met de verzameling van Klitzing zelf.

Het bronnenmateriaal was rijkelijk aanwezig, soms in facsimile, maar een groot deel in vero. De tentoonstelling visualiseerde de genese van Goethes RF in 240 stukken, waarvan 235 gecatalogiseerd. Ze omvatte 9 compartimenten. Het spreekt vanzelf dat RF centraal stond.

I	Bronnen: fabels vroegere bronnen: Ecbasis, Roman de renart Ysengrimus
II	Handschriften en incunabels: Van den vos reynaerde (R I) Reynaerts historie Heinrich der Glîchezâre incunabels
III	Volksboeken: nederlandstalige, Platduitse, Hoogduitse
IV	Uit Goethes bronnen en verzamelingen
V	Goethes RF: uitgaven van de 18e en 19e eeuw
VI	Goethes RF: uitgaven 20e eeuw
VII	Andere uitgaven in het Duits
VIII	Uitgaven in andere talen: Nederlands, Engels en andere
IX	Een keuze uit de secundaire literatuur.

Onze Reynaert was er goed vertegenwoordigd. Handschrift B en de fragmenten Van Wijn (C) van Reynaerts historie lagen er te kijk. De Plantijndrukken van 1564 en 1566 waren in ‘levende lijve’ aanwezig. Er lag een mooi staal van nederlandstalige en Duitse volksboeken, uiteraard eerste uitgaven van Goethes RF en het zeer mooie Ramberg-album Reineke Fuchs.

Een verzorgde en rijkgevulde catalogus door H. Klitzing bewaart de tentoonstelling (20×20 cm, 172 p.). Hij bevat in zijn inlei-

[p. 29]

ding interessante bijdragen van R. Schlusemann (De voorgeschiedenis van RF), M. Engel (RF-vertelstof in Scandinavië), C. Scheffler (reeds vroeger verschenen: Die deutsche spätmittelalterliche RF-Dichtung und ihre Bearbeitungen bis in die Neuzeit), H. Klitzing (Over ontstaan en receptie van Goethes RF) en I. Müller-Boysen (Kinder- en jeugdboekuitgaven van RF).

De catalogus levert een effectieve bijdrage tot de Reynaertbibliografie en -iconografie. Naast houtgravures uit de Lübecker editie en een aantal titelbladzijden van volksboeken, verzamelt de catalogus een representatieve reeks gravures van A. van Everdingen, J.H. Ramberg, W. von Kaulbach, F. en E. Gyselynck, Henri van Straten en Dolf de Rudder!

Ook codicologisch is het boek buitengemeen interessant. Het publiceert een rijke reeks fotografische afdrukken van vooral Reynaert-fragmenten. En wonder boven wonder, tot mijn grote verbazing presenteert de catalogus de volledige reeks Brusselse fragmenten (H nog steeds met?) in facsimile. Wat in Belgiëvergeten we Vlaanderen- tot heden toe niet mogelijk was, blijkt wel te kunnen in Duitsland. Hoogst merkwaardig. Ik troost me dan maar met de gedachte dat in Düsseldorf het Dyckse handschrift, dat aan de rand van de stad wordt bewaard, ook niet te zien was. Waar was men weer nooit sant?

De tentoonstelling heeft de boeken gesloten, maar de neerslag, de catalogus is nog verkrijgbaar à 20 DM bij de Arbeitsstelle Reineke Fuchs, Goethe-Museum, Jacobistrasse 2, 4000 Düsseldorf I.

Herman Heyse

Reynaert Pelgrim onthuld te Stekene

Op zondag 18 december 1988 werd door burgemeester Arnoud Heyse, een Reynaertbeeld onthuld in bijzijn van de kunstenaar Albert de Smedt. Door administratieve rompslomp gedwongen, werd het beeld niet geplaatst op de Rode Hoek bij Boudelo, zoals gepland, maar kreeg het een plaats in het dorpscentrum waar niemand het over het hoofd kan zien.

Na een vendeldemonstratie door volkskunstgroep Reintje Vos haalden de burgermeester en de kunstenaar Reynaert uit zijn verpakking. In zijn toespraak zei burgemeester Heyse dat met deze vos Stekene definitief werd ingeschreven als Reynaertgemeente.

[p. 30]

Reynaert, zei hij, vertegenwoordigt goed en kwaad. Het goed is de wetenschap dat ook de zwakke door zijn vernuft de wereld naar zijn hand kan zetten en dat humor nog steeds misère overwint. Het kwaad schuilt in de dubbelhartigheid van de vos, die maar al te vaak zijn gelijke vindt in de maatschappij.

De burgervader deelde mee dat De Smedt aan Stekene ook een Tiecelijn schonk. Deze Tiecelijn, 50 cm hoog en 80 lang, deelde voor de gelegenheid het voetstuk van Reynaert. Hij zal een plaats krijgen op een galg op het marktplein achter de kerk. De burgemeester sprak ook de hoop uit dat ooit het plan van de vossevrienden, om de ganse hofdag van Nobel in sculptuur vast te leggen, zich in de toekomst zou realiseren.

Gedurende de receptie op het gemeentehuis, waarschuwde de voorzitter van VVV-Waasland, schepen Staf van Daele, voor de gemaskerde vos die onder de mom van vredebrenger met brieven in de hand, de rust en vrede ondergraaft. Nochtans, voegde hij er olijk aan toe, is Reynaert onder geen beding weg te cijferen uit ons Wase dorps- en stadsbeeld. ‘Een Reynaertland zonder Reynaert is als een mooie vrouw zonder lingerie.’

[H.H.]

Reynaertmeubels tentoongesteld

Van 19 januari tot 21 maart ging in de gebouwen van Generale Bank te Brussel de tentoonstelling Zuidnederlandse pronkmeubels uit de 16de-18de eeuw door. Op deze tentoonstelling werden twee Reynaertscribanen tentoongesteld, nl. de kasten uit het stedelijk bezit van Kortrijk en Sint-Niklaas. In de fraaie catalogus werd een korte beschrijving van de beide cabinetten opgenomen.

[R.V.D]

Lezing over de Ysengrimus

Op uitnodiging van het Instituut voor middeleeuwse studies gaf professor dr. Jill Mann (Cambridge University) op 17 januari te Leuven (en dezelfde week te Utrecht) een lezing, getiteld The satiric Fiction of the Ysengrimus.

[R.V.D.]

Reintje Vos op pad

Op lichtmis dit jaar wandelde de Kemzeekse volkskunstgroep Reintje Vos twee wandelroutes in. Beide routes vertrokken aan het ‘Vossehol’ in de Sint-Jansteenstraat. Men volgde het Reintjespad (15 km) en het Hermelindepad (7 km).

[p. 31]

Dure Revnaertboeken

Het RAI Congrescentrum in Amsterdam was van 1-3 maart 1989 een boekenpaleis voor mensen die van (vooral) dure boeken houden. Tijdens de tiende Europese beurs voor antiquaars presenteerde de Utrechtse antiquariaat Forum een aantal Reynaertjes, samen bijna een half miljoen BF. waard. Het betrof de Gottscheduitgave van 1752, een Caxtonuitgave van W. Morris (Kelmscott Press), een Latijnse Reynaert van Hartmann Schopper uit 1579, een uitgave van Le renard ou 1e Procès des Bêtes (1743) en twee Zuidnederlandse Reynaertvolksboekjes, uitgaven van F.J. Vinck (ca. 1790) en J. Thys (ca. 1820).

[R.V.D.]

Ende mine kindre so mesvoert,
Dat hise beseekede daer si laghen,
Datter twee noint ne saghen
Ende si worden staerblent.