Het Taelverbond. Jaargang 7

[p. 561]

Suzanna van der Moeren
Door Ad. Beernaert.

De avond van den 19^den July 1573 was bevangen en afmattend. De zon had gansch dien dag hare brandende vuerpylen neêrgeschoten en een verstikkende heete doen heerschen. In het diep gloeijend westen waren zwarte wolken saemgepakt waeruit, van tyd tot tyd, nu kleine dan groote bliksemflitsen ontvlamden; men ademde moeijelyk in die zwaveldampige lucht, en het windje dat des avonds gewoonlyk van over de Schelde tot in de stad woei, blies niet, en niet een blaertje verroerde op de boomen en niet een rimpeltje plooide de wateren des strooms.

Nogtans, zoo als het gebeurt op zulke dagen na lange uren werkzaemheid en drukte, begon de bevolking der stad Antwerpen in de straten en langs de Scheldezoomen te wemelen en te krielen. Maer het zicht van gansch die stad had een vreemd voorkomen en zelfs kon men in de beweging der menigte iets droevigs, iets sombers opmerken. Vele huizen waren gesloten; vele ingeslagen vensterruiten getuigden van geweldenaryen; verscheiden straten waren eenzaem en verlaten: men zou gezegd hebben dat de engel der vernieling aldaer was doorgetrokken.

Eenige benden Spaensche soldaten met een verzengd aengezicht en wreedaerdig voorkomen doorliepen die straten, wierpen grammoedige blikken op die verlaten wooningen en braekten beschimpingen uit. Volksgroepen vormden zich ook op andere plaetsen en in andere straten en vloekten met half hoorbare woorden de krygers achterna; uit de blikken dier groepen zag men eenen zoo diepen haet stralen als wilden zy de Spanjaerds er mede dooden. Niet ver van deze zamenrottingen volks, zag men vrouwen met kinderen op den arm en jonge meisjes voorbygaen, bleek van gelaet en als ten prooi aen eene groote droefheid.

Ten acht uren ontstond er op de werf een groot gewoel veroorzaekt door eene saemgedrongene menigte. Een boot was geland, en boven de hoofden zag men een twintigtal musketgeweeren van Spanjaerds uitsteken, en ontwaerde men een jong meisje met ketenen beladen en met gebogen hoofde tusschen hen voortstappende. Het was de minnares van eenen watergeus wiens vader bloedverwant was van een der byzondersten van

[p. 562]

de Geuzen, welker hoofd door den Hertog van Alva op prys was gesteld, en die zy opgeligt hadden om van haer door martelingen te vernemen waer hy en andere hoofdmannen zich ophielden.

Op het bevel van den Hertog van Alva, deed men mannen, vrouwen, onnoozele kinderen zelfs voor den Inquisitieraed verschynen om hen door ongehoorde pynigingen tot bekentenis te brengen van de daden en woorden van vrienden of nauwbekenden, met wie zy beticht waren in verstandhouding te zyn of der zelver geheimen te kennen.

Dagelyks wierden van die ongelukkigen gevangen genomen, geketend als booswichten voor hem gebragt, en dikwerf zoo wreede pynigingen aengedaen dat de hand beven zou, welke zou poogen al deze gruwelen te beschryven. Ja! zyne treurige gedachtenis zal lang leven. Venetië met zynen raed van tien en zyne looden gevangenisdaken, laet in het geheugen der menschen geenen dieperen indruk van schrik achter dan Vlaenderen met zyne bloed- en inquisitieraden. Een alsdan reeds oud en vervallen gebouw diende tot martelingsplaets voor die ongelukkigen. Die plaetsen waer zoo vele onmenschelyke en ongenadige vonnissen zyn uitgesproken, waer zoo vele tranen vloeiden en huilende smertkreten weêrgalmden, waer zoo vele pyningen de leden verminkten en verbryzelden, bestaen thans niet meer! die muren zyn door den ouderdom en den tyd in gruis vervallen. Nu staet op der zelver puinen een ander huis gebouwd met kronkelende hovingspaden omringd en zyn er bloemperken gelegd waer destyds gansche beken tranen en bloed stroomden.

Echter waren de muskettiers met hunne gevangene voortgegaen onder den steeds toenemenden toorn van velen en het stomme medelyden van anderen. Eindelyk stonden zy stil aen een gebouw met zwarte muren, met ongelyke kleine luchtgaten voorzien en met dikke yzeren tralien doorkruist. 't Was het gevang waer de opgeligten den nacht kwamen doorbrengen om des anderdaegs voor de Inquisitie te verschynen. De enge deur opende zich en werd met een vreeselyk gekrysch op de gevangene toegesloten. Een cipier met een somber en onbeweeglyk voorkomen, gewend van dagelyks zonder door de jammerkreten dier ongelukkigen getroffen te zyn, en hen elk in afzonderlyke kerkers te geleiden, stond als verslagen op 't verschynen van het meisje; hy staerde haer eenige oogenblikken aen, en zegde dan met eene ruwe stem die hy trachtte te verzachten: ‘gy, kom alhier, zegde hy; en hy geleidde haer in eene tamelyk reine kamer, waer in stede van den gewoonlyken bussel strooi der gevangenissen, een slach van bed stond. ‘zie daer uw verblijf; en zoo gy noodig hebt meer lucht te scheppen dan men hier inademt, dáér, is een vensterken welk op een hofken licht geeft, gy kunt het openen en de frissche lucht inademen indien u zulks behaegt.’ En zonder haer antwoord af te wachten, ging hy henen.

[p. 563]

Het jong meisje zich alleen bevindende, wendde zich in de duisternissen naer het bed waerop zy zich neder zygen liet; en, niet tegenstaende al haren moed, uitgeput door de folterende ontsteltenissen van eenen zoo smertvollen dag, en de teedere gesteltenis hares herten de overhand nemende, begon zy met onzeggelyke bitterheid der ziel te weenen.

Het is dat Suzanna Van der Moeren slechts twintig jaren oud zynde, reeds al de wederweerdigheid en ongelukken van een lang leven ondervonden had. Nog kind zynde had zy hare moeder verloren; luttel jaren later, nauwelyks achtien jaren bereikt hebbende, maekte zy kennis met een jongen landbouwer, Robert de Twyger genaemd, dien zy in de kruistogten tegen de Spanjaerden moest zien optrekken. De vader van Suzanna, de landbouwer eener hoeve aen gene zyde der Schelde gelegen, rangschikte zich ook onder de gelederen der verdedigers van het vaderland. Zy bleef dus maenden lang alleen op de hoeve met eene oude grootmoeder die zy teederlyk verzorgde en die haer ook zeer lief had, en met eenen kleinen jongen die van zyne dry jaren by hen was opgekweekt; weinige keeren kreeg zy met het vallen van den avond of in den nacht het bezoek van Willem van der Marck, een van de opperhoofden der Geuzen, hun bloedverwant, vergezeld van den vader van Suzanna en van Robert, wanneer het geval of de omstandigheden wilden dat zy in de nabyheid der kust kruisten waer de hoeve was gelegen. Robert had zich door zyne onvermoeibare dapperheid in alle gelegenheden onderscheiden en zich op deze wyze doen opmerken door zyn opperhoofd; en daer deze leste, van de liefdebetrekkingen van Robert met Suzanna eenigszins bekend was, stond hy hem somtyds de gunst toe van hem en de vader van Suzanna op te reis te vergezellen. Dan waren het avonden van uitstorting en genoegen inzonderlyk voor de beide geliefden! Dan vloeiden hunne zielen over van geluk en weelde, want zy hadden voor elkanderen eenen drift opgevat die onuitdoofbaer scheen; en dan was de handdruk zoo innig die Suzanna aen haren oom gaf, om hem te bedanken voor zoo veel liefde en goedheid van haren vader en Robert mede te nemen op zyne togt naer de hoeve. Helaes! toen het te scheiden was, waren er tranen op hare wangen te zien, en beefden hare handen en joeg geweldig haer het herte, als of het bersten wilde; en dan stuerde zy zoo innige en smeekende blikken tot haren vader en tot Robert, en vraegde hem met zoo vele schoone woorden dat zy het gevaerlyke krygs- en zeemansleven vaerwel zeggen, en by haer blyven zouden op de hoeve, waer zy te zamen in geluk en liefde zouden leven, ja, dikwerf voelde Robert by zoo teedere smeekingen zynen moed wankelen, dikwerf helde zyn hart naer die liefdewoorden over, maer alsdan dacht hy aen eer en pligt, en schoot hem de gedachte te binnen van het verdrukte vaderland, en greeg zyn diep aengedaen en geschokt gemoed nieuwe kracht en sterkte, en

[p. 564]

werd hem het gelaet helder, en deed hy Suzanna met vast beraden doch teederen toon verstaen dat hunne medebroederen hen voor laf zouden uitschelden van in die dagen van gevaer ontzenuwd aen land te blyven, ja, dat zy henen moesten, en dat zoodra het vaderland van de slavenbanden der verdrukkers zou ontdaen zyn, zy wederkeeren zouden om nimmer te scheiden. Suzanna het karakter van Robert kennende op alles waer het vaderland, eer en pligt gold, stemde dan eindelyk toe dat zy vertrokken; en na haren vader teederlyk omhelsd, en met zyne toestemming Robert haer voorhoofd aengeboden te hebben die er een langwyligen kus op drukte, en na haren oom de hand te hebben gedrukt, scheidden zy altyd vol aendoening en droefheid.

Verlaten van al wat zy op aerde lief had, uitgenomen van hare oude goede grootmoeder, wie de afwezigheid van haren dierbaren schoonzoon ook smertelyk viel, bragt zy de dagen door in droefheid en in bidden voor haren vader en voor Robert; zy getroostte zich met de hoop van eerlang hen beide weder te zien, want van tyd tot tyd vernam zy van visschers dat de Spanjaerden het te water en te lande druk maekten, en dat de geuzenbenden dagelyks aengroeiden en heldendaden verrigten; zoo liepen de dagen voorby voor Suzanna in hopen, bidden en beminnen.

Eenen morgen dat zy zich weder voor het venster bevond, hare gedachten tot de afwezigen gewend, zag zy in de verte eene bende Spanjaerden die hunne stappen schenen naer de hoeve te wenden; inderdaed hoe meer zy naderden hoe meer haer dit duidelyk scheen; een hevige schrik beving haer eensklaps; al hare leden trilden van angst en vrees, toen zy de soldaten op de hoeve zag treden. De hoofdman en vier mannen traden in huis, en wanneer zy zich met geweld voelde vastgrypen en met ketenen binden, meende zy te sterven. De barbaren lieten haer zelfs den tyd niet om eenen laetsten kus op het gerimpeld voorhoofd harer oude grootmoeder te drukken; men stiet haer de deur uit en de hoofdman beval den aftogt. Suzanna verzamelde op weinige oogenblikken al hare kloekmoedigheid, stelde zich in het lot dat haer overkwam, sloeg hare oogen tot den hemel en stapte moedig naer de gevangenis waer wy haer onder het geleide harer opligters hebben zien aenkomen.

Ja, Suzanna, had onder een zwak en bleek voorkomen, met dat gelaet van een teeder meisje, met blonde hairlokken, met kwynende oogen, een mannelyk karakter en eene ziel die zich door tegenspoed of onheilen niet liet nedervellen. Daerby, was zy door eene godvruchtige moeder opgevoed die haer in het hert de dry goddelyke deugden ingeplant, en haer die onuitwischbaer had achtergelaten. In dagen van geluk en voorspoed, bezat Suzanna door den godsdienst eene immer vreedzame gemoedsgesteltenis, en eene onuitputbare liefde en hulpveerdigheid tot alle lyden. Toen het ongeluk zyn yzeren hand op haer legde, bleef zy eventwel kalm, kloekmoedig en gelaten.

[p. 565]

Ook had Suzanna, na een kortstondigen oogenblik van angst, de overhand op hare droefheid gekregen; zy wischte hare tranen af, beurde zich op, en daer zy in de enge kamer waer men haer had ingeleid nauwelyks adem halen kon, en de weinige vryheid welke zy aen de meêdoogendheid van den cipier verschuldigd was, te baet nemende, opende zy de vensterluik welke hy haer had aengewezen, waer door een weinig meer frissche lucht haer hert kwam verligten. De nacht was donker en slechts kon men een hoek van het uitspansel zien, met eenige sterren die tusschen de opening van zwarte wolken glommen. Eenige bloemranken waren dwars over het vensterluik gegroeid; een slach van plompen arduinsteen lag in eenen hoek en diende tot zitbank. Suzanna ging er op zitten. Zy bleef er lang, de handen op hare borst gekruist, het hoofd gebogen, en in de houding van eene godvruchtige overdenking. Dan, verhief zy trapsgewys het hoofd; hare gelaetstrekken verlevendigden; haer oog glom als van een heilig vuer; zy viel neder op hare kniën, de banden gevouwen, de oogen ten hemel gerigt. Het onweder gromde alsdan in de verte; bliksemschichten slingerden sneller en sneller door het hangend zwerk, en derzelver vuerslangen weêrkaetsten in het slach van afgrond waer in Suzanna zat te bidden. In de vreeselykheid eener zulkdanige plaets en van een zulkdanigen nacht, geleek Suzanna eene dier jonge maegden die ten dage harer marteling neêrgeknield, met de oogen naer den hemel gekeerd, Gode de offerande aenbiedende van haer jeugdig leven, en hem vergeving afsmeekende voor de beulen die hen slagtofferden; het was een schouwspel weerdig van de eerste tyden der kristenen, tevens treurig en grootsch, en van aerd om de ernstigste aendoeningen in de verhardste zielen te doen ontstaen.

Rond Suzanna was alles stil en eenzaem: maer ziet, onverhoeds, digt by haer, eene stem die uit eenen diepen kerker schynt te stygen, zucht hol en geheimelyk en laet deze woorden hooren: ‘Och! wat zyt gy gelukkig, gy die bidden kunt!’ Suzanna springt op, en het hoofd omdraeijende naer den kant van waer de stem heeft gesproken, wordt zy byna gelykvloers eene traliënopening gewaer, en daer achter, eene menschengedaente en handen die door de opening staken: ‘Wie zyt gy, vroeg zy met aendoening? - een mensch, antwoordt de stem, die even als gy, binnen eenige uren gaet gemarteld worden..... Suzanna, het is Robert die u aenspreekt. Herkent ge my niet? - Wat! zyt gy het! Gy, hier!’ roept zy met eene teedere belangstelling uit, terwyl tranen in hare blauwe oogen rolden.

Inderdaed, Robert was dien zelfden dag ditmael alleen op aentogt naer de hoeve geweest; de kruiser op welken hy dienst had genomen, lag in de nabyheid van het strand dat naer de hoeve geleidde; vrolyk en met opgetogen hert stapte hy herwaerts, wanneer hy aen de bogte eens wegs gekomen zynde, eensklaps wierd by den kraeg gevat door de Spanjaerden en naer hetzelfde gevang als Suzanna gebragt.

[p. 566]

Eene hooge gestalte, eene byna herkulische lichaemssterkte, een schoon en mannelyk soldatengelaet deden Robert van eenieder opmerken; doch, het geen Suzanna inzonderlyk in hem had opgemerkt, was noch zyn statig voorhoofd, noch zyne forsche stem als het gebrom des donders, maer de goedmoedigheid en edelheid zyner ziel. Hy zelf was verslagen over de kalme en heldhaftige gelatenheid van het jonge meisje; het verwonderde hem in een zoo broos lichaem, eenen ten minste zoo kloeken moed als den zynen aen te treffen, en de gedachte dat een zoo edel lichaem bestemd was om gemarteld te worden doordrong hem met afgryzen.

Robert was een man des velds, een vlytige jongeling; maer hem ook woog het juk der spaensche dwingelandy onverdragelyk op het herte, en hy schaerde zich onder de gelederen der genen die het op zich hadden genomen het verdrukte vaderland weder vry te maken; er waren weinige glorieryke daden voor de Geuzen waeraen Robert niet had deel genomen, en roemvolle wonden getuigden van zyne onverschrokkenheid en van zynen moed. Het was dus deze, die van uit de duisternis zyns gevangs, het jonge meisje erkend had, en die haer op dezen beslissenden oogenblik het geluk benydde van hare gedachten en hare beden tot den hemel te kunnen verheffen.

Suzanna, nader, zegt hy.... gy, wees niet bevreesd van eenen ongelukkige.... Och! laet my den klank uwer stem en uwe woorden hooren! heb medelyden.... Ja, medelyden! verlaet my niet!....’ Suzanna ging by het traliënvensterluik des gevangs neêrzitten: ‘Helaes wat kan ik voor u, zegde zy hem gansch bewogen? Suzanna, geen mensch op aerde mag het weten.... maer aen u durf ik zulks bekennen.... Ik behoef dat gy my moed gevet. - Moed!.... maer gy hadt er immer zoo veel! - 't Is waer, en om gemarteld te worden en om te sterven zal er my geen ontbreken. Ik vrees den dood niet. Sinds jaren is het myn ambt dien elken dag te zoeken; maer de ongeregtigheid die my doodt is te afschuwelyk en deze uren doodangst zyn veel te bitter!..... Ik zou uwe gelatenheid behoeven, Suzanna, en ik voel dáer de woede in het hert!.... - Hoe! gy, zoo edelmoedig, zoo groot!.... zyt gy tegen de onregtveerdigheid der menschen niet genoeg verdedigd door het eigen bewustzyn uwer onschuld? - Wel! wat baet het my onschuldig te wezen, wanneer ik veroordeeld sterf als een pligtige?.... Ik, een pligtige!! ik, die sinds myne kinderjaren af niets dan van roem en vryheid voor myn vaderland droomde! en wat belooning voor zoo vele opofferingen en verknochtheid? wat prys voor al myn vergoten bloed te water en te lande?... De martelstraf des moorders, de dood des misdadigen!.... Och! in een gevecht tegen den vyand sterven, is niets; het is weleer een roem.... maer morgen, op eene touwladder de leden uitgerekt of op een vierkanten blok geradbraekt worden, het is afgryselyk!.... En myne vrienden, myne wapenbroederen die dit niet weten.... 't is afschu-

[p. 567]

welyk om bedenken! en eer ik sterven ga, my niet een oogenblik regt over Alva, den beul Alva kunnen bevinden!.... Aen hem de vreugde my te zien lyden, voor my de magteloosheid der wanhoop.... sterven zonder my te kunnen wreken!.... in het hert de woede eens opgesloten leeuws gevoelen en als een lam den nek toereiken! Ach! het is afgryselyk, het is afgryselyk!’ - En zyne stem brulde, en zyne natuerlyke ruwe gelaetstrekken waren yselyk om zien; zyne oogen schoten vlammen en zyne handen wrongen tot krakens de yzeren staven der vensterluik. Suzanna, diep bedroefd, poogde hem te stillen. ‘Ik bid u, Robert, zegde zy, sluit uwe ziel voor die razernyën die haer dooden: en aengezien wereldsche gedachten u alleen den geest knellen vind er ten minste den troost in dien zy u aenbieden. Verdediger der regten van ons Vaderland, is het voor het zelve niet dat gy gaet sterven? En is deze laetste offerande niet de roemvolste van alle? Neen, vrees voor uwe nagedachtenis niet. De nakomelingschap zal u naer verdienste beoordeelen. Zoo sterven in tyden van oproer en omwenteling de edelste zielen. Heeft al wat groot en edelmoedig is niet in kerkers gezucht en het schavot niet beklommen? En heeft de roemvolle naem dezer groote mannen slechts één grein verloren omdat benyders en beulen hen op bebloede planken deden klimmen? Onder het talloos heir martelaren die voor het vaderland zyn gestorven, wil ik u maer van twee spreken: de graef van Egmont en van Hoorn. Waren deze ook geene yverige verdedigers onzer volksregten! en wat belooning en wat prys viel hun ten deele voor zoo vele diensten, zoo vele opofferingen? - het schavot, niet waer? De ongeregtigheid en de ondankbaerheid zyn met bloedletteren op al de bladeren onzer geschiedenis geschreven. En gy, Robert, staet op tegen de gedachte dat uwe diensten miskend zyn, dat uwe aengekleefdheid onbeloond is gebleven!..... weet, dat er maer één Meester bestaet die elk naer verdienste loont, maer zyn ryk is niet op deze aerde.....’

- En het is ook de meester niet dien ik gediend heb, antwoordde Robert met eene sombere stem...... Voor het overige hebt gy gelyk, Suzanna. Het ware beter de zaken dezer wereld te nemen zoo als ze zyn. Ik weet dat er eenige uitverkorene zielen zyn die zich verheffen naer mate men hen beladen wil, die alles met een koelbloedig oog kunnen verachten en over den hoofde zien, en in hun hert eene sterkte vinden die ver zy van algemeen te wezen. Het is schoon, het is bewonderensweerdig, het is groot, maer het is grooter dan myne natuer. Deze zielskracht die ik zoo zeer behoeven zou, vind ik in my niet; myne verwarde geestvermogens bevatten, die niet, en, ik weet nergens waer die te ontmoeten.’

- Welnu! vraeg die aen den God die ik aenbid, en die, my, weêrloos meisje, de kracht verleend heeft om folteringen, ver boven mynén moed, door te staen. Geloof my, Robert, de bittere lydensbeker was ook voor my tot de

[p. 568]

boorden gevold; aen myne eigene krachten overgelaten, och! voorzeker zou ik het hoofd hebben afgewend. Men sterft niet twintig jaren oud zynde, en zulk eenen dood, zonder wreed lyden, zonder yselyken angst te hebben doorgestaen..... Ware myn God my niet ter hulp gekomen, gy zaegt my onder het schrikkelyk lot dat my gaet wedervaren, trillend, neêrgeknield en in tranen en zuchten verstikkende; en gy kloekmoedig man, zoudt diep medelyden met my hebben. Maer myn geloof ondersteunt my; wanneer de aerde my vervolgt, is het naer den hemel dat ik my wend, en het is van daer dat my troost en gelatenheid wordt afgezonden, die gy niet verstaen of u inbeelden kunt. Ja! myn God! ondersteun myn moed tot het laetste toe..... het zal welhaest geeindigd wezen..... nog eenige uren, en de boozen zullen my niet meer kunnen doen lyden..... Ach ja! by zulk eene gedachte vergeef ik hun volgeerne en uwe dood en de myne!.....

- Verwonderlyk meisje! riep Robert uit die haer tot alsdan met eene diepe ingetogenheid had toegeluisterd, ‘hy moet toch heilig en grootsch zyn de godsdienst die u zulke verrukkende gedachten in het hert geeft!.....’ En na eenige stonden stilzwygens: ‘ik ook, Suzanna, heb uwe godvruchtige geloofsbelydenissen gehad,’ hernam hy. ‘Myne goede moeder had my die in myne kindsheid ingeplant: de vurige jongelingsjaren, het ruw en gevaerlyk soldatenleven hebben alles uitgevaegd. Thans is het te laet. Het zaed is droog en de grond dor geworden.’

Neen, neen, Robert, wanhoop niet van den God dien gy eens kendet. Hy is de beste en de goedaerdigste der vrienden; en zyne armen staen immer voor de ongelukkigen open. Och! zoo gy wildet!’....... kon ik u leeren hem aenbidden, welke verandering zou zich in uwe ziel opdoen! Wat zoudt gy de laetste oogenblikken die u overblyven beter besteden! gy zoudt trotsch wezen van schuldeloos vervolgd te worden. Van zalige denkbeelden doordrongen, zoudt gy slechts medelyden voor uwe vyanden gevoelen.’ Door eene hemelsche liefde aengevuerd, ging Suzanna voort met den jongeling de edelste en vertroostenste woorden van het Evangelische Geloof voor te houden, en hy, in een godsdienstig stilzwygen, boog zyn heldenhoofd voor de kristene maegd, en naer mate dat heilzame gedachten hem in de ziel slopen, kwam de kalmte op zyn ernsthaftig gelaet weder.

Wanneer zy geeindigd had, hief Robert het hoofd op: ‘Suzanna, ik ben u veel verschuldigd,’ zegt hy, ‘want God heeft door uwe stem my het hert geraekt. Ik hoop en betrouw op zyne vaderlyke goedmoedigheid, en ziet: ik ben kalm en gelaten. Dank aen u, edelmoedig meisje, myne dood zal niet onweerdig zyn van myn leven, en myne leste uren zyn zacht....’ Dan zyne groote zwarte oogen vol van eene melankolische uitdrukking op haer vestigende: ‘Suzanna, wy gaen sterven.... weiger my een laetste verzoek niet.... laet my die zoo deelnemende band, die hand die my ondersteund heeft en getroost

[p. 569]

in de myne nemen.’ Ter zelfder tyd stak hy zyne geboeide hand door de yzeren staven; hy nam die der jonge maegd, gansch bewogen en aengedaen, drukte die bevend tegen zyne lippen en er een kus op gevende: ‘Ach zegde hy met eene van droefheid verscheurende stem, waerom moeten wy nu gaen sterven als wy zoo gelukkig met elkander zouden kunnen leven?’ - Suzanna, die hem had laten begaen, deze leste woorden hoorende bezag hem met een kortstondigen maer diepen blik, keerde dan het hoofd om, om de tranen die op hare wangen rolden af te droogen. Doch eensklaps ontmoetten hare oogen den hemel; zy sprong op, en met haest de hand intrekkende, zegde zy, hare stem klem byzettende, zwygen wy van die aerdsche denkbeelden. Robert, hef de oogen op: ziet gy ginds die witte schemerachtige klaerte aen het uitspansel? Robert, het is reeds de dageraed!.... de leste zon die ons zal beschynen..... Och! bidden wy....’ - En beiden vielen op hunne kniën. De krygsman had van het jonge meisje geleerd dat er troost in het hert daelt met voor hem die werelden heeft geschapen neêr te buigen en beide baden lang met die vreeselyke plegtigheid die het laetste onderhoud vergezelt van den mensch met de Godheid, op de uiterste palen van het leven.

Intusschen waren de leste duisternissen verdwenen. De zon vertoonde zich glansend aen den gezichteinder. Hare levendige stralen drongen tot in het gevang, en naer mate der zelver glans vergrootte, vergrootte ook de afschrik in dit verblyf. Des nachts stegen nu en dan eenige gesmoorde klagten en zuchten uit de diepte des kerkers, maer thans hoorde men niets meer, en deze stilte, als van een mensch die zelfs niet meer ademt in tegenwoordigheid van een yselyk gevaer, had iets ysverwekkend en treurig.

Suzanna had zich oprigt. Zy was weder op den arduinen steen gaen zitten, en met eene volle gelatenheid wachtte zy haer lot af. Robert op de steenen van de traliënopening zyns gevangs leunende, nu, het voorhoofd neêrgebogen, de oogen ten gronde geslagen, bereide zich tot den uitersten oogenblik die ging verschynen, dan zyne blikken op Suzanna gevestigd. Hare schoonheid die door de aendoeningen van dezen lesten nacht eene nog meer teedere uitdrukking had gekregen, haer zedig gewaed, de schuchterheid harer blikken, de weerdigheid harer houding, alles scheen in Robert's oogen Suzanna boven het aerdsche te verheffen; in eene stomme geestverrukking, zag hy in haer, Suzanna, het meisje der hoeve niet meer, als hem tot de marteling en tot den dood bestemd, maer eene bovenaerdsche verschyning, een engel uit den hemel in zyn gevang gedaeld, om hem moed in te spreken, en gereed om zyne ziel te ontvangen en haer in den schoot der Godheid te dragen.

Eene uer ging voorby, uer van angst voor die ongelukkigen, en niet een gerucht buiten, niet een toebereidsel in het gevangenhuis. Cipier, regters, en degenen zoo schrikkelyk in de oogen der veroordeelden, niets kwam

[p. 570]

te voorschyn. Vreemde aendoeningen begonnen in het hert der slagtoffers op te ryzen. Wat later werden den gevangenen eenige levensmiddelen uitgedeeld. De cipier die hun die aenbragt, bleef in elk gevang sprakeloos en ondoorgrondbaer - Robert, zich tot hem wendende: ‘onze uer is verschenen, zegt hy; waerom neemt men behagen onzen doodsangst te verlengen?’ die man antwoordde niets; maer hy wierp Robert eenen onverstaenbaren oogslag toe, een radelooze glimlach plooide zyne lippen, en schokschouderend ging hy henen.

Eindelyk, op den middag liet zich een verward gerucht hooren. De deuren der gevangenis werden met gedruis geopend; verscheidene stappen weêrgalmden in de lange gangen. Een oogenblik daerna, werden al de gevangenen des vorigen dags, uit hunne kerkers gehaeld.

Dan was het een vreeselyke oogenblik.... Meest allen konden zich nauwelyks regthouden. Suzanna, ging met het hoofd zedig neêrgebogen, maer gansch hare houding was kloekmoedig. Robert wierp eenen verachtelyken blik op gansch dien doodstoet dien hy meende voor oogen te hebben.

Een man met eene hooge gestalte en kloeken lichaemsbouw bedeeld, wachtte de gevangenen af. Het was een schepen van den volksrade van Antwerpen. Er heerschte een diep stilzwygen. - ‘Burgers, sprak hy met eene vaste stem, zich tot de gevangenen wendende, Vlaenderen ademt vryer. De grootste der dwingelanden is gevallen; op het uer dat wy spreken is Alva met zyne beulen op aentogt naer Spanje, koning Filips kon hunne wreedheden niet langer dulden Don Lodewyk van Requesens vervangt hem in het bestuer; dezen morgend zyn ons die tydingen geworden. Hoopt, schept moed, heden behoudt gy het leven en welhaest zult gy de vryheid bekomen.’

Na deze woorden, ontstond er voor eenige oogenblikken eene algemeene verslagenheid. De eenen vermoedden eene afgryselyke bespotting; anderen dachten te droomen. By velen steeg het bloed te ras naer het hert; die vielen byna in onmagt door overmaet van vreugde. Nu, gedurende eenige minuten hoorde men niets dan weenen, uitroepingen, als van menschen die het graf reeds voor hen hadden geopend gezien, en die hetzelve zagen weder vullen. Robert klemde Suzanna in zyne armen: Suzanna, zegde hy haer in de uitstorting zyns herten, met u stierf ik te vreden, wy moesten elkander niet meer verlaten. Dat het leven niet doe wat de dood niet gedaen heeft! Suzanna, blozend, verslagen, hield hare oogen ten gronde gerigt. Hare hand beefde in de zyne; eindelyk hief zy hare schoone blauwe oogen tot hem en zegde met eene van aendoening bevende stem: aen u, Robert, in dit leven en in het andere.’ Op dezen oogenblik wierd Suzanna geroepen om in het gevang der vrouwen beschikt te worden binnen geleid; Robert werd even als de andere gevangenen, in zynen kerker weder gebragt..........................................................................

[p. 571]

Na eenige weken werd aen allen de vryheid geschonken Robert en Suzanna verlieten de stad Antwerpen en spoedden zich naer de hoeve waer zy niet alleen de oude grootmoeder nog vonden, maer Suzanna's vader was gedurende hunne afwezigheid te huis gekomen om er te blyven; hy was vermoeid van het woelige soldatenleven. Hy had buiten duizend andere gevaren, die hy moedig getrotseerd had een dergenen geweest die de stad Briel op de Spanjaerden veroverd hadden; en was in het vermaerd beleg van Haarlem aenwezig geweest; dus moest hy zich niet meer schamen op zyne hoeve te blyven. De oude grootmoeder had hem alles verhaeld van de opligting van Suzanna. Dan was de vader byna zinneloos geworden van droefheid! juist was hy van zin van zelfden dag dat zy verlost werden en te huis kwamen naer Antwerpen te gaen en alles aen te wenden om zyn kind weder te bekomen of om zyn lot te deelen; dan, zyne lieve Suzanna daer thans voor zyne oogen ziende, had hy eensklaps al zyn lyden vergeten en gaf den vollen toom aen zyne vreugde.

Op dien dag verhaelde elk zyne lotgevallen; die van Suzanna en Robert deden tranen van deelneming uit aller oogen rollen - en daer hunne ongelukken alle uit dezelfde bron sproten, werd er op dien avond van dien gelukkigen dag plegtig besloten het lot van allen te vereenigen: Ten dien einde werd eenige weken later hel huwelyk gevierd van Suzanna en Robert, en allen leefden voortaen lange jaren in liefde en vrede op de hoeve, elk bevlytigde zich om het meest; Suzanna in haer huishouden, en de mannen op den akker en hun arbeid werd door den Heer mildadig gezegend!

Evergem 1852.