Het Taelverbond. Jaargang 7

[p. 186]

Boekoverzigten.

Nederduitsch letterkundig Jaerboekje voor 1852. Negentiende jaergang. Gent, drukkery der gebroeders Middels. - Prys: fr. 1.00.

Hoewel in het jaerboekje veel der belangrykste namen der letterkunde zoo als Conscience, Zetternam, Van Beers, Van Kerckhoven, Snieders, Gerrits, Heremans, enz., enz., enz., ontbreken, mag het, over het algemeen beschouwd, nog al op de hoogte zyner oudere broederen gerekend worden. Wel is waer, er is niet zeer veel afwisseling in het boekje, het levert niet zeer veel op dat nieuwer is dan de stukken der verledene jaren. Het hoofdgebrek van het werkje is van altyd in den zelfden kring rond te dolen en zich wat te veel aen dichtjes op roosjes, maegdeliefjes, graven, geboorten, enz., enz., te houden. Nogtans zyn er stukken in die eenigszins wat de verdienste aengaet, boven dien alledaegschen trant klimmen. Onderandere hebben wy met diepe aendoening het zoo gevoelige stukje des heeren Dautzenberg: Moeder en Stiefmoeder, gelezen.

Ofschoon die verdienstelyke dichter het eene noordsche sage heet, is het door zyne bewerking zoo fyn, zoo edel en lief geworden, dat het hem als heel oorspronkelyk mag aengerekend zyn; hoe gevoelig en juist tevens zyn niet de volgende strofen welke onmiddelyk volgen op die waerin de dichter zegt dat een vader voor de tweede mael is getrouwd:

Tweede moeder! droevig leven

Voor die arme schaepjens kleen!

Al hun leed is haer om 't even,

Want zy heeft een hart van steen.

O, zy mogen niet eens zuchten,

Wen zy ziek of hongrig zyn;

't Ergste hebben zy te duchten

By het uiten hunner pyn.

Dan eens in het nachtlik duister

Weenden zy vol bittre smart,

Dat tot in des graves kluister

Beefde 't doode moederhart.

Ja, de doode moeder hoorde

Heurer kindren langen zucht,

En al biddende doorboorde

Zy den bodem en de lucht.

Voor den hoogen troon des Heeren

Knielde neêr de droeve vrouw:

...............

..............

Hoe teeder en treffend is dit niet. Ja, de heer Dautzenberg is een gevoelige dichter, en het ligt niet aen hem wanneer hy den lezer

[p. 187]

niet altyd evenveel raekt; dat komt dat hy dan eene aen onzen aerd niet eigene dichtwyze bezigt, zoo als in het saphisch vers aen H. Conscience; 't welk weinige menschen verstaen, en veel minder heel uitlezen zullen. Hy houde zich aen het eigenaerdige, aen het vlaemsche zoo als hy nogmaels in Euphasia en Minnaer en Vedelaer deed, en hy zal altyd gelukken.

Van Mevr. Van Ackere en Mevr. Courtmans kunnen wy niets dan goed zeggen: de opbruischende heer Van Duyse (gelyk M. Rens, met regt hem ergens noemde) rymde gelyk altoos met veel gemak: Blieck bewees nogmaels dat hy zoo goed als iemand de tael kan kneden en het versch fiks op zyne voeten en de verzen fiks in hun gelid kan stellen gelyk een generael de gelederen zyner krygers, en F. Rens, was, gelyk altyd, de dichter der vrouwen. Hy bezong onder andere een doorleelyk meisje, dat hy vry gevolgd heeft, en welker lofrede hy aldus begint:

Arm meisje! overal vervolgt haer bang verdriet: wat is ze leelyk! hoort ze roepen, en met heur hart alleen, terwyl de jeugd geniet, zucht ze, verlaten by de groepen.

Wat gloedvolle aenhef, men zou zeggen dat het proza is.

Waerom gaf de heer H. Peeters ons slechts eene vertaling van een onvertaelbaer gedicht? hy die zeer fyn gevoelde romans in het licht gaf, moest beter dan iemand weten dat de mannen des gevoels zich nimmer laten overzetten. Overigens kon hy oorspronkelyk zyn en wy weten niet waerom men elders gaet leenen als men zelf bezit. Sedert de heer Peeters boekhandelaer is schynt hy te begrypen dat er meer winst is by boeken te verkoopen dan by boeken te maken. Daerom waerschynlyk geeft hy het dichten op.

Gelukkig dat Mynheer Rogghé, niet gelyk de heer Peeters, aen de muzen vaerwel heeft gezegd; hy leverde ons een frisch gedichtje dat als eene toelachende perel in hêt jaerboekje uitblinkt. Wy willen hier niet in lange loftuitingen uitweiden; de lezer oordeele zelf; het goede pryst steeds zyn eigen:

Het melkmeisje.

Daer speelt de eerste zonstrael met 't haentje der kerk,
Daer ligt 't eerste vogelyn lustig de vlerk,
Daer bomt de eerste kloktoon - en 't wekkend gebrom
Zendt leven in hoven en huttekens om.

En op is het maegdlyn en op is de knaep,
En weg zyn de droomen en weg is de slaep,
Ei! spoedig, de spade of den paerdstoom gevat,
En de eenen naer 't landwerk en de andren naer stad.

Daer staet reeds en klepper en karre gereed,
En 't snuggere melkmeisje, netjes gekleed,
Springt, ligt als een ruiter, op 't aertig gespan,
En vliegt door de ruimte met vaetjen en kan.

Zy snelt naer de stad langs de stuivende baen;
Heur liedje wekt 't dravende klepperken aen, -
Maer nog slaept de wachter - de stadspoort is digt,
- ‘He! wachtertje!’ roept ze, ‘Open, open! 't is licht!’

[p. 188]

 

En op is de wachter - en open de poort,

 

En bly rent het hunkerend klepperke voort,

 

En 's maegdelyns mondeke roept: ‘Goeden dag,

 

Heer wachter!’ - en rydt hem voorby met een lach.

 

 

 

Al heeft zy voor troon maer een bosselke hooi,

 

Al draegt zy voor kroon maer een hoedje van strooi,

 

Nooit trad er in stad een vorstinne zoo schoon,

 

Nooit blonk majesteit als de blos harer koon.

 

 

 

De tred van heur klepper, heur ramlende trein

 

Dat klinkt in der burgeren oor als een sein;

 

De deuren ontluiken - als wachtte reeds elk

 

Het lieve gezichtje - nog eer dan haer melk.

 

 

 

De knapen betwisten der moeders de pan

 

En wachten ten drempel op 's meisjes gespan,

 

En koopen haer melk, als amandels zoo zoet,

 

En smeeken een lonkje af, nog zoeter dan zoet.

 

 

 

Zoo deelt zy in staet en in steeg hare waer;

 

Men roept en men wenkt heur lang hier en langs daer;

 

Heur arremke rond ryst bevallig omhoog

 

En 't kruikje geeft melk tot den bodem is droog.

 

 

 

Heur kruiken zyn ledig - en 't maegdelyn lacht

 

Gelukkig en vreugdig; heur taek is volbragt.

 

‘Keer, klepperke, keer!’ roept ze, en 't dier hoort heur aen,

 

Schudt, blyde, zyn manen en snelt langs de baen.

 

 

 

Maer 't klepperke rydt snel en sneller nu voort;

 

Daer beidt al de wachter, daer staet al de poort,

 

En 's maegdelyns mondeke roept: ‘Goeden dag!

 

Tot morgen!’ en rydt hem voorby met een lach.

Na die oudere dichters moeten wy melding maken van hen die zich slechts sedert kort op het letterveld hebben gewaegd: met lof noemen wy Vandriesche en Staes; maer De Geyter verdient eene byzondere vermelding. In zyn Liesje, brok uit een grooter verzenstuk, dat hy de verleiding noemt, en waervan wy nog stukken in ons tydschrift opgenomen hebben, zyn hoedanigheden die een man van echt talent kenmerken.

Natuerlyk kunnen wy in zulke vlugtige recensie al de dichters niet noemen; degene wier namen wy niet vermelden, moeten zich niet inbee den dat dit om afkeuring zy. Het boekje schittert niet door dit of dat byzonder stuk; het is de verdienste waervan alle eenigszins bedeeld zyn, welke het weerde geeft.

Baron Jules de Saint-Genois, Sleeckx, Sophia, Dodd, F. Rens en Van Duyse leverden proza.

De S^t Genois heeft zich met regt een naem verworven, diensvolgens willen wy hem slechts aenmoedigen nog dikwils in 't jaerboekje zulke aentrekkelyke stukjes te stellen; Sleekx leverde eene tweespraek die niet zonder verdienste is, en Sophia wier naem zich, indien wy het wel voor hebben, voor de eerste mael op het letterveld liet zien bragt iets belangryks genoeg voort om haer te verzoeken ons nog meer op iets dergelyks te vergasten.

[p. 189]

De Blinde met zyn hond, door Dodd, is een weinig dompig geschilderd; Van Duyse gaf eenige biographies en J. Rens gaf de slotrede van het boekje.

Hoe in eene slotrede van een twaelftal regelen veel gewaegds en veel onredelyks kan staen, zal aen menigen onwaerschynlyk voorkomen; nogtans is het zoo. Om dit te bewyzen zullen wy aenhalen dat de Tael is gansch het volk, letterkundige maetschappy van Gent, die als ze iets doet toch iets goeds wil doen, eene prysvraeg heeft uitgeschreven, om de Barbarismen, Gallicismen, Germanismen en nog andere ismen welke sedert een twintigtal jaren in de gedrukte vlaemsche schriften zyn ingeslopen, op te zoeken en te bewyzen.

Nu F. Rens, vindt dat die prysvraeg tot het hoogere gebied der letterkunde behoort en veel zal bybrengen om de vlaemsche litteratuer tot het toppunt van roem te doen stygen.

Onder ons gezegd, wy gelooven het tegendeel, aengezien dat dergelyke nuttelooze arbeid als het doorbladen der gazetten en schriften niet om er het goede maer wel om er het slechte in te zoeken, tot iets kan leiden.

Immers, onze litteratuer heeft gebrek aen boeken van algemeenen en wetenschappelyken¹ inhoud, en men doet een boek maken die ver is van aengenaem te zyn en nog verder van wetenschappelyk te wezen. Men betwist ook aen onze litteratuer verdiensten, en wy zelve belasten ons door het samenstellen van een boek daer wy al de kleine feilen onzer litteratuer in aenhalen, de vyanden een middel in de hand te geven om hunne bewering te staven.

Hoe vindt men een schryver die zal bekroond worden om dat hy in een talentvol, nemen wy een genievol werk, eenige zinsneden zal ontdekt hebben die volgens de beweering van sommigen niet natuerlyk aen de tael zyn. Zal iemand zich zoo kleingeestig durven rekenen en bewyzen dat hy als een vetplant van het aes der groote mannen leven moet.

Hoe meer wy het inzien, hoe meer wy de overtuiging krygen dat zulke prysvraeg voorgesteld is door iemand die niets belangryk voortbrengt of voortbrengen kan, en die in zyne afgunst een middel gezocht heeft om degene poogen te verkleinen die onze litteratuer vereerd en uit den modder hebben opgehaeld.

Gelukkig dat het publiek in al die zaken verstandiger is dan de leden der Maetschappy de Tael is gansch het Volk, en dat het altyd de goede boeken zal lezen, al waren er dan al eenige ismen in, terwyl het ook steeds de vervelende boeken zal laten liggen al waren ze zoo korrect geschreven dat er geen enkele schoolmeester eene d of eene t in misplaetst vond.

Aldus beschouwd, is de aenbeveling van F. Rens, in zyne ongelukkige slotrede, slechts onbeduidend; maer ze krygt meerder beduidenis als men nagaet dat F. Rens geen woord van aenbeveling vindt voor eene andere nuttige prysvraeg als die der Tael is gansch het volk.

Inderdaed, het Taelverbond schreef uit:

‘Eene opgave der nationale grieven van het vlaemschsprekend gedeelte van België.

1 Beweert de Tael is gansch het volk, misschien dat het bewerken van zulk onderwerp wetenschappelyk is, - voor ons is dit schoolvossery.

[p. 190]

Men verlangt niet een blooten lyst, maer wel eene min of meer beredeneerde en samenhangende opsomming der grieven, en liefst zag men de verhandeling in hoofdstukken verdeeld, zoo als volgt:

Grieven onder het opzicht van staetkunde, constitutie, wetgeving, geregtshoven, 's lands, provincie en staetsbestuer, hoog, middelbaer en lager onderwys, leger, ambten, krygs- en burgerleven, tooneel, openbare feesten, enz., enz.’

Zie daer ten minste eene prysvraeg van onmiddelyk nut, welke onze vlaemsche beweging zou vooruitstooten, welke onze opinie zou doen kennen en dus den weg openen om ze te herstellen; Vaderland en Vlaming zou er by winnen, en 't zou een boek zyn die niet alleen de verdiensten zou hebben van wetenschappelyk te wezen, maer nog zou hy den eersten weg aen echt vlaemsch staetkundige schrîften openen, en zou hy tot de geschiedenis behooren.

Zoo iets zou anders de letterkunde tot een toppunt van bloei brengen en daerom kunnen wy de nalatigheid van F. Rens niet uitleggen, ten zy men aenneme, dat die verdienstelyke man een vitboek boven een nuttigen boek houde. Iets dat wy ter zyner eere niet durven veronderstellen.

Z.