|
| |
| |
| |
De flesch (naer de gebroeders Grimm); door J.H. Manuels.
In de goede dagen, wanneer het stille volk, de Elfen, zich nog meer toonde dan tegenwoordig in dezen ongeloovigen tyd, leefde er een man, Michaël Purcell, die eenige akkers slecht en onvruchtbaer land gepacht had, in de nabuerschap van de eermaels zoo beroemde prebende van Mourne, anderhalf uer van Mallow en zeven van Cork. Michaël had vrouw en kinderen. Zy deden wat in hunne krachten was; dat was inderdaed niet veel, want er was nog geen kind zoo groot, dat het den armen man in zynen arbeid kon helpen, en de goede vrouw verzorgde de kinderen, molk de koe, kocht aerdappelen en droeg de eijeren naer Mallow; doch hoe zy ook werkten, was het nauwelyks genoeg om de pacht te betalen.
Zy schikten zich in eenen tyd lang, zoo goed mogelyk, naer de omstandigheden; doch ten laetste kwam er een slecht jaer; het weinige haver bedierf, de kiekens teerden af, het zwyn vermagerde en werd byna voor niet te Mallow verkocht en de arme Michaël bevond dat hy niet genoeg had om de helft van het pachtgeld te betalen, en reeds was hy twee termynen schuldig.
- Wat zullen wy nu aenvangen, Marie? - vraegde hy.
- Wat wy aenvangen zullen? - antwoordde zy - dryf onze koe naer de markt van Cork en verkoop ze daer. Maendag is het
| |
| |
marktdag, gy moet er vroeg gaen, opdat het arme dier adem kunne scheppen eer het op de markt komt.
- En wat zullen wy aenvangen, als zy weg is? - zegde Michaël bekommerd.
- Dat weet ik niet, Michaël; maer zeker zal God ons niet verlaten, en gy weet toch hoe goedig hy jegens ons was, toen kleine Willem ziek lag, en wy in 't geheel niets voor hem hadden? De doktor, de zachte, fyne man, kwam aengereden en verlangde eenen dronk melk; hy gaf ons twee schellingen, zond ons de geneesmiddelen voor 't kind, en wat het verder noodig had, en gaf my iedermael iets te eten, als ik kwam om hem raed te vragen, dien hy my nooit weigerde; hy kwam ook en zag naer het kind, en hield met zyne weldaden niet op dan toen het geheel gezond was.
- Gy denkt zoo altyd, Marie, en ik geloof dat gy gelyk hebt; daerom wil ik ook geenen kommer over het verkoopen der koe hebben, ik zal morgen gaen; gy moet intusschen naeld en garen nemen en mynen rok lappen: hy is onder den arm gescheurd.
Marie verzekerde hem dat zy alles in orde zou brengen. Den volgenden dag bereidde hy zich, en zy beval hem by het afscheid aen, de koe niet anders dan aen den hoogsten prys te verkoopen. Michaël beloofde, het niet te zullen vergeten, en stelde zich op weg. Hy dreef de koe langzaem door den kleinen stroom, die den weg doorsnydt en onder de muren van Mourne henen vliet. Als hy daer voorby ging, vielen zyne oogen op de torens en op eenen der oude vlierstammen, die er toenmaels als kleine roeden uit zagen.
- Ja - riep hy uit - hadde ik maer de helft van 't geld, dat onder u begraven ligt, zoo hoefde ik myne arme koe niet weg te dryven. Is het niet jammer dat het onder de aerde rust, terwyl nog anderen even als ik, het missen moeten? Nu indien het Gods wil is, kom ik met eenig geld in den zak terug.
Met deze woorden dreef hy zyn beest verder. Het was een schoone dag, en de zon scheen glansend op de muren der oude abdy, als hy er voorby ging. De weg leidde over eene ry langzamerhand
| |
| |
klimmende bergen, tot dat hy na drie uren op de spits van de hoogte, die thands de Fleschberg heet, maer toenmaels dien naem nog niet voerde, geraekte, op welke plaets hem iemand inhaelde.
- Goeden morgend - zegde deze.
- Goeden morgend - antwoordde Michaël vriendelyk en zag naer den vreemde om.
Het was een klein manneken, dat men eenen dwerg hadde kunnen noemen, maer dat toch niet zoo heel klein was. Hy had een oud, gerimpeld, geelachtig aengezicht, dat er juist als verwelkte bloemkool uitzag, daerby eenen dunnen, kleinen neus, roode oogen en wit haer. Zyne lippen waren niet rood, maer zyn gansch aengezicht was van ééne kleur, zyne oogen zonder rust, overal rond kykend, en ofschoon zy vuerrood waren, was toch Michaëls hert yskoud als hy ze aenzag. Hy had inderdaed weinig smaek in 't gezelschap van den Kleine, en hy kon niet het minste van zyne beenen of zyn lyf bemerken: het manneken had zich, hoewel de dag warm was, geheel in eenen dikken wyden rok gewikkeld.
Michaël dreef de koe een weinig gauwer, maer de Kleine hield zich immer nevens hem. Hy wist niet op welke wyze hy voort trad, maer hy vreesde te zeer om naer hem om te kyken, en wilde ook geen kruis maken, want hy was bang dat de oude man toornig zou worden. Doch het docht hem dat zyn reisgezel niet ging als een andere mensch, hy zette den eenen voet niet voor den anderen, maer gleed slechts over den ruwen weg (en ruw was hy genoeg), als eene schaduwe, henen, zonder geruisch en zonder krachtinspanning. Den armen Michaël sidderde het hert in 't lyf; hy zegde een gebed, en wenschte dezen dag niet uitgegaen te zyn of reeds op de markt te wezen, of de koe niet te moeten hoeden, om van het spook te kunnen voortloopen.
Te midden van dien angst werd hy van zynen gezel aengesproken:
- Waer henen wilt gy met die koe, lieve man?
- Naer de markt van Cork - antwoordde Michaël, sidderend van den brouwenden en snydenden toon van de stem.
- Wilt gy ze verkoopen? - zegde de vreemde.
- Inderdaed, ik dryf ze daerhenen om ze te verkoopen.
| |
| |
- Wilt gy ze my verkoopen?
Michaël deinsde verschrikt terug; hy vreesde met den Kleine iets te doen te hebben, en vreesde nog meer neen te zeggen. Eindelyk sprak hy:
- Wat zult gy er my voor geven?
- Ik wil u iets zeggen - antwoordde de Kleine - ik geef er u deze flesch voor - terwyl hy eene flesch van onder den mantel te voorschyn haelde.
Michaël bezag eerst hem, alsdan de flesch, daerna moest hy, te midden van zynen angst, in een luiden lach losbreken.
- Lach naer hertenlust - sprak de Kleine - maer ik zegge u; deze flesch is meer weerd voor u dan al het geld, dat ge voor de koe, in Cork krygt, ja duizendmael meer.
Michaël lachte weder.
- Denkt gy wel - zegde hy - dat ik zulk een gek ben, dat ik myne goede koe voor zoo eene flesch zou weggeven, die bovendien nog leêg is? Waerachtig, daer komt niets van!
- Gy doet beter my de koe te geven en de flesch te nemen, gy hoeft er geen berouw over te hebben.
- Maer Marie, wat zou die zeggen? Er zou geen einde aen zyn. En hoe zou ik myne pacht betalen? En wat zullen wy beginnen zonder eenen denier geld?
- Ik verzeker u dat de flesch beter is dan al het geld. Neem ze en geef my de koe. Ik zegge het u voor de laetste mael, Michaël Purcell.
Michaël was verbaesd. Hoe heeft hy mynen naem geleerd? dacht hy. De vreemde ging voort:
- Michaël Purcell, ik ken u en heb achting voor u; daerom volg mynen raed, of gy zult het ondervinden. Weet, uwe koe zal u ontschieten, eer gy te Cork komt.
Michaël wilde daerop antwoorden: dat verhoede God! doch de Kleine hernam en Michaël was te aendachtig om iets te zeggen dat hem had doen zwygen, en was veel te beleefd om iemands rede te onderbreken:
- Dan moet ge weten dat er zooveel vee op de markt zal zyn,
| |
| |
dat gy tot eenen geringen prys zult moeten afslaen, en welligt valt gy als gy naer huis gaet, nog in de handen van roovers. Maer waertoe zeg ik u dit alles, daer gy toch besloten hebt uw geluk van u af te stooten?
- O neen! heer, myn geluk wil ik niet van my afstooten - zegde Michaël - en ware ik verzekerd, dat de flesch zoo goed is als gy zegt, zoo zou ik u de koe geven in den naem....
- Bekommer u om geene namen - onderbrak hem de Kleine - maer geef my de koe; ik heb u geene onwaerheid gezegd, en als gy er mede t'huis komt, doe dan juist wat ik u heeten zal.
Michaël talmde.
- Welaen - zei de vreemde - goeden dag, Michaël Purcell, ik kan niet langer wachten. Nog eens, neem ze aen, en wees ryk; weiger ze en bedel voor uw levensonderhoud, zie uwe kinderen in armoede, uwe vrouw stervend van gebrek; dat zal uw lot zyn, Michaël Purcell. - By deze woorden glimlachte de Kleine boosaerdig, hetgeen zyn aenzicht nog gruwzamer maekte.
- Zou het zoo zyn? Is het wel waer? - zegde Michaël, nog steeds talmend en besluiteloos wat hy zou doen. Hy kon niet anders dan de woorden des ouden mans gelooven; en eindelyk, in eenen aenval van vertwyfeling, greep hy naer de flesch en zegde:
- Neem de koe, en indien gy my bedrogen hebt, dan zal de vloek van den arme u treffen.
- Ik acht noch uwen vloek, noch uwen zegen, Michaël Purcell; ik heb echter de waerheid gezegd, dat zult gy nog heden avond ondervinden, als gy doet wat ik u zeg.
- Wat moet ik doen? - vraegde Michaël.
- Wanneer gy t'huis komt, bekommer u niet dat uw wyf verdrietig is, maer blyf zelf bedaerd, en doe haer den vloer zuiver keeren, zet de tafel goed en dekt ze met eenen reinen doek; stel dan de flesch op den grond en spreek dan de woorden: flesch, doe uwe pligt! en ge zult het gevolg zien.
- En dat is alles? - vraegde Michaël.
- Niets meer - zei de kleine man. - Goeden dag, Michaël Purcell, gy zyt een ryk man.
| |
| |
- Dat geve God! - zegde Michaël, toen de oude man de koe voortdreef en hy weêr op den weg huiswaerts was; doch hy kon zich niet weêrhouden het hoofd om te draeijen, en den kooper van zyne koe na te zien, tot dat deze geheel verdwenen was.
- God behoede en beware ons! - riep Michaël - die man behoort aen deze wereld niet. Maer waer is myne koe?
Zy was henen, en Michaël ging huiswaerts, gebeden zeggend en zyne flesch vasthoudend. Wat zou ik aenvangen, dacht hy, indien zy brak? Doch daervoor wil ik zorgen, en hy stak ze voor zyne borst, bekommerd over het gevolg, en twyfelend over het onthael dat hy van zyne vrouw te verwachten had. Terwyl hy zorg en verwachting, vrees en hoop tegen elkander opwoog, bereikte hy 's avonds zyne hutte en overraste zyne vrouw, die by het torfvuer aen den heerd zat.
- Ho! Michaël, gy zyt reeds terug? Zeker zyt gy niet naer Cork geweest? Spreek, wat is u overgekomen? Waer is de koe? Hebt ge ze verkocht? Hoe veel hebt gy getrokken? Wat nieuws is er? Vertel het my?
- Wilt gy my tyd laten, Marie, zoo zal ik u alles haerklein vertellen. Waer onze koe is, zoudt ge geerne weten, maer dat kan ik u niet zeggen, want ik weet het allerminst waer zy is.
- Wat hebt ge er voor getrokken, Michaël, kom te voorschyn met het geld!
- Een beetje geduld, Marie, en gy zult alles hooren.
- Maer wat is dat voor eene flesch onder uw vest? - vroeg Marie, die den uitstekenden hals bemerkte.
- Nu, wees te vreden - zei Michaël - maer ik moet u eerst vertellen - en hy stelde de flesch op de tafel. - Dat is alles wat ik voor de koe gekregen heb.
De arme vrouw was als van den donder geslagen.
- Alles wat ge gekregen hebt? En waertoe deugt dat, Michaël. Ik zou toch van myne levensdagen niet gedacht hebben, dat gy zulk een gek waert. Hoe zult ge nu de pacht betalen?
- Wilt ge redelyk zyn, Marie? - zegde Michaël - dan zal ik u vertellen, hoe de oude man, of wie het anders ook was, my
| |
| |
ontmoette; neen, hy ontmoette my niet, maer hy was by my, boven op den berg; en hoe hy my bewoog hem de koe te verkoopen, en hoe hy my zegde, dat deze flesch iets voor my was.
- Waerachtig, voor u alleen, gy gek! - zegde Marie, en greep naer de flesch, om ze tegen den muer te werpen.
Doch Michaël vatte ze gezwind, hield zich bedaerd (want hy herinnerde zich het bevel van den Kleine), uit de handen van zyne vrouw los en stak ze weder voor zyne borst. De arme Marie zat te weenen, terwyl haer Michaël zyne geschiedenis vertelde, en zich steeds kruiste en zegende. Intusschen kon zy zich niet weêrhouden hem te gelooven, vooral daer zy aen geesten geloof hechtte. Zonder een woord te spreken, stond ze op en begon den vloer met eenen bussel heidegewas te keeren. Hierna schikte zy alles, zette de lange tafel goed, en dekte ze met eenen reinen doek, den eenigen, welken zy hadden, en Michaël stelde de flesch op de aerde en sprak:
- Flesch, doe uwe pligt!
- Daer! daer! moeder, zie toch! - riep de oudste knaep, een dikkakig kind van vyf jaer, en sprong aen de zyde zyner moeder, wanneer twee zeer kleine gestalten, als lichtstralen, uit de flesch stegen, en in een oogenblik de tafel met zilveren en gouden schotelen en tellooren bezetteden, op welke de kostelykste spyzen lagen, en zoodra alles in orde was, weder in de flesch nederstegen.
Michaël en zyne vrouw beschouwden alles met de grootste verwondering, want zy hadden zulke schotels en tellooren van hun leven niet gezien en zy geloofden dat men dergelyke niet genoeg kon bewonderen; zoodat ze met het enkel aenschouwen allen honger vergaten. Eindelyk zei Marie:
- Kom, Michaël, en zet u neder; beproef het en eet een weinig, gy moet hongerig zyn, na zulk een goed dagwerk. Ziet ge de man heeft geene onwaerheid van de flesch gesproken.
Michaël zette zich en gaf ook den kinderen hunne plaets aen de tafel; zy hielden eenen heerlyken maeltyd, en toch bleef de helft der schotelen onaengeroerd. Het zal my toch verwonderen - zei Marie - dat de goede kleine heeren deze kostbare dingen weder
| |
| |
zouden wegnemen. - Zy wachten, maer niemand kwam. Marie hief zorgvuldig schotels en tellooren op en sprak:
- Waerlyk, het was geene onwaerheid; gy zyt thands een ryk man, Michaël Purcell.
Zy gingen alle te bed, doch niet om te slapen, maer om te bepalen hoe zy deze kostelyke dingen, die zy niet noodig hadden, in geld zouden veranderen om meer landeryen te nemen, Michaël ging naer Cork, verkocht zyne gouden schotels, verschafte zich wagen en peerden, en overlegde hoe hy veel geld verwerven kon. Zy gaven zich alle moeite om de flesch geheim te houden, doch te vergeefs; hun landeigenaer bragt het uit. Op zekeren dag kwam hy by Michaël en vroeg hem hoe hy aen al dat geld gekomen was, welk hy toch in geen geval door de pacht gewonnen had; hy kwelde hem zoo lang, tot dat Michaël hem eindelyk van de flesch sprak. De eigenaer bood veel geld, Michaël wilde ze echter daervoor niet geven, tot dat gene hem ten laetste alles wat hy op het oogenblik in pacht had, als eigendom aenbood. Michaël die thands ryk genoeg was, dacht dat hy verder geen geld meer noodig had, en gaf de flesch weg.
Michaël had zich misrekend. Hy en de zynen verkwistten het geld, alsof het geen einde nemen kon, en om de geschiedenis kort te maken, zy werden steeds armer en armer, tot dat zy eindelyk niets meer overig hadden dan eene koe, welke Michaël andermaels voor zich heendreef om ze op de markt van Cork te verkoopen, niet zonder hoop den kleinen man op nieuw te ontmoeten en eene andere flesch te verkrygen. De dag brak nauwelyks aen of hy trok uit zyn huis, en hy ging eenen goeden stap door, tot dat hy op de hoogte kwam. De nevels sliepen nog in de dalen en draeiden in dampige kransen op de bruine heide rondom hem. De zon verhief zich aen zyne linker hand, en voor zyne voeten sprong een leeuwerik uit zyn leger in het gras en steeg, zyn vrolyk morgendgezang aenstemmend, in den blauwen hemel. Michaël maekte een kruis, luisterde naer den zoeten zang van den leeuwerik, en moest gestadig aen het oude, kleine manneken denken. Daer werd hy, juist als hy den top des bergs
| |
| |
bereikte en zyne oogen op het verre uitzicht voor en achter zich wierp, door de welbekende stem zoowel verschrikt als verheugd, die hem toeriep:
- Niet waer, Michaël Purcell? ik zei u dat gy een ryk man zoudt worden.
- Zeker, 't was geene leugen, mynheer. Ik wensch u eenen goeden morgend; maer dat ik op het oogenblik een ryk man ben, mag ik niet zeggen. Hebt gy eene andere flesch? Ik heb ze zoo zeer noodig als voor dezen. Hebt gy er geene, mynheer? Hier is er eene koe voor.
- En hier is de flesch - zegde de Kleine en glimlachte; - gy weet wat ge er mede doen moet.
- Ach ja! - antwoordde hy - ik zal het wel doen. Goeden dag, mynheer - riep Michaël, terwyl hy zich op den weg naer huis begaf - goed geluk aen u, en goed geluk aen den hoogen berg, aen den Fleschberg, waerdoor hy eenen naem krygt; goeden dag, mynheer, goeden dag.
En hiermede ylde hy zoo snel hy kon terug, zonder een enkel mael naer den Kleine met zyn wit gezicht en de koe om te kyken, slechts bezorgd zyne flesch naer huis te brengen. Behouden kwam hy er mede aen, en, zoodra hy Marie bemerkte, riep hy uit:
- Ja, ik heb eene andere flesch!
- Hemel! - riep de vrouw - hebt gy er eene? Gy zyt een gelukskind, Michaël Purcell, ja dat zyt ge.
Zy bragt alles aenstonds in orde, en Michaël, zyne flesch beschouwend, schreeuwde in zyne vreugde: Flesch, doe uwe pligt! In een oogenblik sprongen twee groote geweldige mannen uit de flesch, met dikke knuppels in de handen, die den armen Michaël, zyne vrouw en zyne heele familie onbarmhertig afrosten tot dat alles op den grond lag, waerna zy in de flesch terug ylden. Michaël zoodra hy weder tot zyn bewustzyn keerde, stond op en zag rond. Hy bezon zich en bezon. Eindelyk hief hy vrouw en kinderen op en sprak:
- Maekt dat gy u herstelt zoo goed mogelyk, en hy nam de flesch onder zynen mantel en begaf zich naer zynen eigenaer. Daer
| |
| |
was groot gezelschap, en Michaël bad eenen bediende aen den heer te zeggen dat hy wenschte een paer woorden met hem te spreken. Op het laetst kwam de heer uit en vraegde:
- Wat brengt gy my nieuws, Michaël?
- Niets, Mynheer, dan dat ik eene andere flesch heb.
- Wel, wel! is ze ook zoo goed als de eerste?
- Ja wel, Mynheer, nog beter. Als het u belieft, zoo zal ik ze u voor alle heeren en damen toonen.
- Treed maer binnen - sprak de eigenaer, en Michaël werd in de zael geleid, waer hy zyne oude flesch bemerkte, die boven op het schap stond.
- Ziedaer - zei hy in zichzelven - welligt heb ik u in korten tyd weder!
- Welaen - zegde de eigenaer - toon hier uwe flesch.
Michaël plaetste ze op den grond en sprak de tooverwoorden. In een oogenblik lag de eigenaer terneder; damen en heeren, bedienden en wat er daerenboven aenwezig was, liepen, schreeuwden, stieten met de voeten en huilden. Bekers en tellooren rollen aen alle kanten henen, tot dat de eigenaer eindelyk uitriep:
- Doe deze twee geesten stil zyn, Michaël Purcell, of ik laet u ophangen.
- Niet eerder zullen zy ophouden - zeide Michaël - dan wanneer gy my myne flesch teruggeeft, die ik daerboven op het schap zie.
- Hael ze er hem af - zei de heer - vooraleer wy alle doodzyn.
Michaël stak de oude flesch voor zyne borst, de mannen sprongen terug in de nieuwe, en hy droeg ze beide naer huis.
Wat wil ik nog verder vertellen, dat Michaël ryker was dan te voren, dat zyn zoon de dochter van zynen eigenaer huwde, dat hy en zyne vrouw in hoogen ouderdom stierven en dat by hunne lykdienst eenige dienaers in stryd geraekten en de flesch braken? Doch de berg draegt nog altyd den naem en zal zeker Fleschberg heeten tot aen 't einde der wereld.
|
|
Auteursrechtvrij