|
| |
| |
| |
| |
| |
| |
Provinciale Raed van Antwerpen.
De zitting van den Provincialen Raed, waervan wy in de laetste afleveringen een breedvoerig uittreksel afkondigden, is niet zonder gevolg gebleven. Voor eerst is door den Heer Gouverneur aen de gemeentebesturen een brief uitgevaerdigd, welken wy hier in zyn geheel mededeelen.
Myneheeren,
Ik heb de eer u aen den voet van den tegenwoordigen omzendbrief de beslissingen betrekkelyk de vlaemsche tael, door den provincialen Raed, in zyne zittingen van 17 july 1840 en 19 july 1850 genomen, mede te deelen.
Ik verzoek u, Myneheeren, er in zyne eerste zitting kennis van te geven aen den Raed uwer gemeente, hem herinnerende dat het hem vry staet de tael welke hy verkiest, te gebruiken, zoowel in de mondelyksche verhandelingen als in de opstelling zyner beraedslagingen, als ook in de briefwisseling der gemeente.
Gelieft, Myneheeren, die vergadering uit te noodigen te doen kennen:
1o Of zy verlangt dat alle de geschriften der gemeente in het vlaemsch of in het fransch gehouden worden;
2o Welke dier twee talen zy verlangt te zien aennemen door de hoogere overheden, in hunne officiele betrekkingen met de gemeente.
Gy zult zorg dragen, Myneheeren, my die beraedslaging, ten laetste vóór den 15 november, door tusschenkomst van den arrondissements-kommissaris te doen geworden.
In 1840, heeft de provinciale Raed den wensch geuit dat, in het vervolg, het staetsbestuer, in deze provincie tot ambten welker titularissen in regtstreeksche betrekking waren met het publiek, slechts zou benoemen persoonen, de vlaemsche tael sprekende.
De provinciale Raed, den 19 july 1850 besluit hebbende, dat die wensch aen het staetsbestuer zou hernieuwd worden, verzoek ik u, Myneheeren, de bestendige deputatie in staet te stellen de uitvoering van die beslissing te verzekeren, met my binnen eenen korten uitstel, op de gewoone wyze van administratieve briefwisseling, te doen geworden, de lyst der ambtenaren en bedienden van den staet in uwe gemeente verblyvende, en welke het vlaemsch niet goed genoeg zouden spreken om zich door de inwooners te doen verstaen.
| |
| |
By het overlezen van dit stuk begrypt men gemakkelyk dat de inzichten in dezen circulair van den Heer Gouverneur vervat, verre zyn van afdoende te wezen en de vrienden der vlaemsche belangen niet geheel kunnen bevredigen. Ook zyn er reeds menigvuldige aenmerkingen opgemaekt waervan wy die uit het Handelsblad zoo belangryk achten dat wy ze hier overschryven
‘Het staet vry, de onderhandelingen en briefwisselingen te doen in de tael die men goedvindt, dit weet iedereen; maer van deze vryheid is juist het schandelykste misbruik gemaekt; want men heeft niet altyd berekend of men van weêrskanten de beide talen wel magtig was. Vele beambten van het gouvernement krygen of geven zich zoo al wat eene fransche educatie, en hanteeren dikwils, of uit gemak of uit een dom vooroordeel, de fransche tael. De eenvoudige burgemeesters die dit zien, denken zich er naer te moeten schikken, en zie daer een begin aen die dikwils knoei-administraties.
De circulair van den Heere Gouverneur vermeldt dat men opgeven moet, welk besluit de Raed neemt in wat aengaet het gebruik der talen, en welk der twee talen hy verlangt te zien aennemen door de hoogere overheden in hunne officiele betrekkingen met de gemeente.
Dit alles is zeer wel; doch het ware gemakkelyker en meer afdoende geweest voor de hoogere overheden, die toch volgens besluit, beide talen moeten magtig zyn, zulks naer de meerderheid te schikken. Waerom in de hoogere administratie dat nieuwe soort van babel stichten, voor eenige uitzonderingen? Het geheel zal er niet te beter om marcheren. De gemeenten zullen de vlaemsche tael aennemen; weinige zullen hiervan uitgezonderd zyn; slechts die welligt, waer eenig aristocraet de fonctie van burgemeester bekleedt, en die denkt dat het licht nog niet verder dringen mag, dan de muren zyner wooning; overigens zullen de Kempenlanders gelukkig zyn, eene schikking te zien nemen, welke hen ten minste eens regtstreeks met het provinciael bestuer in betrekking stelt.’
| |
| |
Deze waerheden door het Handelsblad voorgedragen, zal ieder instemmen en om de Gemeentebesturen tot de bevrediging der vlaemschsprekende bewooners onzer provincie meer en meer aen te sporen, hebben de twee byzonderste litterarische maetschappyen van Antwerpen de volgende brieven aen de Gemeentebesturen gezonden.
| |
De Rederykkamer de Olyftak, aen de heeren Burgemeesters, Schepenen en Gemeenteraden der provincie Antwerpen.
Myneheeren,
By omzendbrief van den heer Gouverneur der provincie Antwerpen, zyn u de besluiten bekend gemaekt, aengaende het gebruik der vlaemsche tael in uwe administratieve betrekkingen. De heer Gouverneur stelt aen den gemeenteraed de vragen voor: 1o of hy verlangt, dat de geschriften der gemeente in het Vlaemsch of in het Fransch gehouden worden; 2o welke dier twee talen hy verlangt te zien aennemen, door de hoogere overheden, in hunne officieele betrekkingen met de gemeenten; 3o vraegt de heer Gouverneur eene opgave van de ambtenaers in de vlaemsche gewesten, welke niet voldoende Vlaemsch zouden kunnen, om zich door de inwooners te doen verstaen.
Wy gelooven, Myneheeren, dat het onze pligt is, als letterkundig en vlaemsch lichaem, op dit gewigtig oogenblik de stem te verheffen, ter behartiging van die nationale regten, welke sedert zoo langen tyd aen eenen verkeerden en nadeeligen invloed werden opgeofferd; wy gelooven het regt te hebben, onze bemerkingen in het midden te brengen voor eene zaek, welke geen persoonlyk, maer een algemeen belang geworden is.
De taelkwestie beweegt zich niet meer in eenen kleinen omtrek van liefhebbery; - neen, zy bevat het geheele toekomstige vaderland in zich; zy is de zaek der beschaving, de zaek van volksbestaen, de zaek van het behoud onzer voorvaderlyke zeden, die meer en meer onder den verderfelyken invloed van den vreemde verloren gaen. De tael alleen, waeraen het karakter van een volk zich nauw verbindt, is de sterke dam, welken men tegen dien stroom van bedorvenheid kan opwerpen. Zy is de ware vryheidsboom van een volk.
Niet alleen in het zedelyke, Myneheeren, maer in het stoffelyke, is de tael een magtig middel van welvaert en bloei. Hoe wilt gy, zonder haer, den landbouwer, den nyveraer onderrigten van hetgeen hy noodig heeft, ter verbetering van zynen toestand? Hoe wilt gy, zonder haer, den dorpeling bekend maken met de wetten en besluiten van het land? Hoe wilt gy hem achting en liefde inboezemen voor zyn vaderland, indien hy nooit gelegenheid heeft het weldadige van deszelfs regering te waerdeeren?
| |
| |
Verheven dus is de zaek der moedertael, en hy, die haren voortgang zou verhinderen, kan te regt gebrandmerkt worden als de vyand van den geboortegrond. - Zoo heilig is dit vraegpunt!
By den omzendbrief van den heer Gouverneur verheffen wy onze stem, tot dankbetuiging aen hen, die moedig het eigen Vlaemsch, boven het vreemde Fransch zullen verkiezen; ter overtuiging van hen, die zouden wankelen in in hun besluit; die, óf uit vooroordeel, óf uit behaegzucht, naer eene tael overhellen, wier overwigt op onze vlaemsche bevolking de noodlottigste gevolgen hebben kan; want zy leidt naer de vernedering, naer de verslaving onzer landgenooten, terwyl Waelsch-Belgie in bloei en beschaving vooruitstreeft.
Myneheeren, geen persoonlyk belang moge ons bezielen; gy zoudt, indien gy strydig waert aen den natuerlyken loop van zaken, u schuldig maken aen eene verantwoordelykheid, welke eenmael - wy durven het luidop zeggen - het volksbestaen in Belgie in gevaer brengen zou. De onbeschaefdheid, waerin men de vlaemsche provinciën dompelt, kan niet anders dan armoede, en armoede niet anders dan maetschappelyke schokken te weeg brengen. Aen u die toekomst te helpen verhoeden!
De regtstreeksche verstaenbare betrekking, Myneheeren, van de gemeente met haer bestuer, van dit laetste met het provinciael en hoofd-gouvernement, is eene noodwendigheid, wier geest de Constitutie begrepen heeft, toen zy de twee talen magtigde. Zonder die verstaenbare betrekking kan men in eene gemeente voor het belang van allen niet zorgen. En waerom zou men het voordeel verstooten, om het nadeel aen te hangen? Is het al niet beleedigend en vernederend genoeg, dat men zulk eene vraeg aen eene vlaemsche provincie durft rigten, alsof wy alles verloren hadden, tot de waerde van mensch toe? Denkt gy, Myneheeren, dat men zulk een circulair in de waelsche provinciën zou durven zenden? Voorzeker zouden deze hetzelve spottend ter zyde werpen, zonder zich een antwoord te gewaerdigen. En zouden wy, trotsch op een eigen vaderland, wy, die het drie-vierde der bevolking uitmaken - zouden wy minder eigenwaerde hebben dan de waelsche landgenoot? - Die gedachte alleen zou ons met schaemte vervullen.
Daerenboven, Myneheeren, dat men zich zelven eens afvrage, of men het regt wel heeft, om het Fransch aen te nemen, dewyl het grootelyks te betwyfelen is, of de opvolgende gemeenteraed, de archieven in die tael wel zullen verstaen. Bedenkt u wel: dit punt is hoogst gewigtig.
Een derde belang, Myneheeren, is de opgave van 's lands ambtenaers in onze provincie, die geene andere tael dan de fransche magtig zyn, en die dus in de vlaemsche gewesten geene plaets zouden mogen bedienen. Nog eens, zou het gouvernement eenen Vlaming, die geene andere tael spreekt dan de zyne, in de waelsche gewesten durven zenden? Waerom misbruikt men dan de lydzaemheid van den Vlaming? Waerom geeft men hem aldus telkens eenen kaekslag, als om hem zyne, zoo geheeten, onkunde, te verwyten? - De Wael heeft zyn gevoel van eigenwaerde; de Vlaming, door zyne geschiedenis alleen, moet dit tiendubbel bezitten. Het zal daerenboven een nieuwe stap zyn tegen de indringing van al wat Fransch is, en tegen de gedurige verstooting, tot in de geringste ambten toe, van al wat Vlaemsch is.
| |
| |
Myneheeren, wy gelooven niet, dat vleitael noch bedreiging, van wie het ook zyn moge, u de zaek des volks zal kunnen doen miskennen. Gy zyt mannen van eer, en wilt dien eigendom heilig bewaren. Uw gevoel moet eenstemmig zyn met het onze; want wy allen zyn kinderen van het eene nederduitsche vaderland; allen hebben wy, in die heilige moedertael, de eerste beginsels van God en menschenliefde ingezogen; in die tael verheffen wy mannelyk en krachtig onze stem, by het verheerlyken van eigene deugd, eigene zeden, eigene helden; dat die tael dan ook het dierbare pand zy, hetwelk geweld noch kuipery ons kunne ontnemen. Uwe stemmen hebben zich by duizenden, met geestdrift en nadruk, tydens de wet op het middelbaer onderwys, voor het Vlaemsch verheven; toont nu, dat gy uwe regten weet te handhaven; bekrachtigt de edelmoedige woorden van de heeren Gheysens, Keyzers, Van Ostaeyen, Wouters, Van Hove, Heylen, Goris, Dierckx, en zoo vele andere, die hier, in onze Scheldestad, de belangen onzer vlaemsche broeders, zoo warm, en met zooveel goedkeuring hebben verdedigd.
By alles wat u heilig is!
Ontvangt, Myneheeren, onzen broederlyken handdruk, ten teeken van bondgenootschap voor het nederduitsche vaderland.
Antwerpen, 12 october 1850.
Namens het Bestuer en de Leden des OLYFTAKS:
De 1e Secretaris,
a. snieders, jr.
De 1e Voorzitter,
j.f.c. verspreeuwen.
| |
De Maetschappy voor Tael en Kunst van Antwerpen, aen de heeren Burgemeesters en Gemeenteraden der provincie.
Myne Heeren,
De heer Gouverneur der provincie heeft u eenige vragen ter beantwoordiging voorgesteld, aengaende het ambtelyk gebruik der vlaemsche tael in de betrekkingen der Gemeentebesturen met de overheden, namelyk:
1o Of uw Gemeenteraed verlangt dat de geschriften der gemeente in het fransch of in het vlaemsch gehouden worden?
2o Welke dier twee talen hy wenscht te zien aennemen door de overheden, in hunne betrekkingen met de gemeentebesturen.
3o Er wordt u insgelyks een lyst gevraegd van de ambtenaren en bedienden in onze provincie, die onze moedertael niet genoegzaem magtig zyn om zich door de inwoooners te doen verstaen.
Waerschynlyk, myne heeren, hebt gy reeds den zoo vurigen als welsprekenden oproep ontvangen, dien de Rederykkamer De Olyftak tot u heeft gerigt. Gewis
| |
| |
deze oproep bevat krachtige redenen genoeg om indruk op uwe gemoederen uit te oefenen, en u te doen gevoelen wat uwe pligten, als Vlaming en als burger van u eischen; maer in zulk plegtig en beslissend oogenblik is het niet te veel, dat alle vrienden onzer schoone en te lang miskende moedertael de stem verheffen om u te bidden, u te bezweeren, dat gy dit mael de gelegenheid niet ontsnappen laet om eene nationale regtvaerdigheid te plegen, en te toonen dat de bevolking onzer provincie nog een diep gevoel van eigen waerde bezit, en de slaverny verwerpt onder welke vorm dezelve zich ook moge aenbieden.
Onze moedertael, myne heeren, is sedert twintig jaer miskend en verdrukt geworden. De gevolgen dezer verdrukking zyn voor het vlaemsche volk allernoodlottigst geweest. Het spreekt van zelven, dat eene natie, die van het volledig gebruik harer moedertael beroofd blyft, de eenige bron van beschaving en van onderwys moet missen, aen welke zy putten kan: onze tegenwoordige toestand bewyst het genoegzaem.
Terwyl men in alle landen de Nyverheid, den Landbouw en de Ambachten tot eene hooge volmaektheid opvoert; terwyl in alle landen het doelmatig onderwys en het licht der nuttige wetenschappen tot in den diepsten schoot des volks doordringen, ziet men onder dit opzicht geenen vooruitgang onder onze mindere klassen. - Ja, toen over weinige jaren de hongersnood zoo schrikkelyk in Vlaenderen woedde, ging er eene stem uit Europa op, die zegde dat gebrek aen beschaving, aen volksopvoeding en aen voortgang den yselyken geesel over het vlaemsch vaderland geroepen had.
Indien dit verwyt maer eenigzins gegrond is, waerom gebrek aen beschaving in een land als Vlaenderen, waer licht en leven in overvloed voorhanden zyn? Omdat het volk het vruchtbaer gebruik zyner moedertael mist; omdat, door de onbegrypelyke handelwys der overheden en der gestichten die het Fransch bezigen, onze moedertael van alle openbare aenmoediging verstoken blyft, en er diensvolgens geene boeken tot volksbeschaving of tot doelmatige volksopvoeding kunnen worden uitgegeven; omdat de vlaemsche burger, de vlaemsche landbouwer of ambachtsman, uit de gemeenschap der geesten blyft gesloten en tot eene slafelyke onwetendbeid is veroordeeld; omdat een vlaemsch burger, in zyn eigen land, minder in het openbaer leven der natie kan deel nemen dan een vreemdeling, dewyl alles in eene tael geschiedt die hy niet verstaet.
Zoo doende bereidt men ons vaderland eene hachelyke toekomst; want het is onfeilbaer dat indien men nog langer doof bleef voor de stem der pligt en der eerlykheid, men welhaest in de nederduitsche gewesten twee klassen van menschen zou hebben gemaekt, twee casten, tusschen welke voor eeuwig een afgrond van haet en yverzucht zou ontstaen. De eene, betrekkelyk klein in getal, die fransch zou kunnen, en alle ambten, alle eereposten, alle bedieningen, alle de vruchten van den nationalen arbeid, voor zichzelven zou behouden; - die alleen in het openbaer leven zou deelen, alleen de wetenschap zou bezitten en alleen over de natie zou heerschen, als een overwinnaersgeslacht in de middeleeuwen. Het andere deel, het gansche handeldryvend en werkend gedeelte der natie, zou van alle beschaving verstoken blyven; het zou voortkruipen in onwetendheid; ambachten, landbouw en nyverheid laten verachteren, in
| |
| |
domheid vervallen en, als een hoop beklagenswaerdige verworpelingen, door zyne broeders worden beheerscht en verdrukt.
Zy weten niet, de verdwaelde franschgezinden, welk lot zy ons vaderland voorbereiden; zy beseffen niet wat haet zy stichten, welke schreeuwende onregtvaerdigheid zy plegen, met eene gansche natie, met millioenen hunner arbeidende broeders, tot onbekwaemheid en tot duisternis te doemen...
By deze algemeene redenen zouden wy er vele anderen kunnen voegen om u, myne heeren, voor oogen te leggen hoe noodlottig, hoe schandelyk, de miskenning onzer moedertael is. Wy spreken niet van Tribunalen, waer het heiligste regt, het regt om in zyne eigene tael voor de justicie te staen, den vlaemschen burger is ontzegd; wy spreken niet van de onbekwaemheid om zich volgens de mate zyns verstands te verheffen, waermede men den zoon des landbouwers en des werkmans zoo onregtvaerdig slaet; wy zwygen ook over het innemen van ambten en bedieningen door vreemdelingen....
Beschouwen wy het vraegpunt in zyne onmiddelyke toepassing op de Gemeentebesturen. In de Gemeenten ten platten lande zyn de meeste leden des Raeds de fransche tael onmagtig; deze groote meerderheid bestaet uit arbeidende burgers of landbouwers, mannen van diepe ondervinding en van wys beleid, die de belangen der Gemeente in den grond kennen. Evenwel, daer de stukken van hoogerhand toegezonden in de fransche tael zyn opgesteld, is het hun onmogelyk, door zich zelven eene zaek of een voorstel met kennis te onderzoeken. In de meeste gevallen moeten zy zich vergenoegen met eene oppervlakkige uitlegging, of met hetgeen de sekretaris of eenig ander franschsprekend lid hun ervan gelieft mede te deelen. Aldus worden de bezadigste en wysste mannen des Raeds, reeds op voorhand, onder eenen toon van verstandelyke minderheid neêrgedrukt, en kunnen hunne ondervinding, hunne ervarenheid niet tot nut der Gemeente besteden, dewyl zy nooit volmaektelyk over de vraegpunten zyn ingelicht. Men stelle alle eigenliefde ter zyde, en men zegge, of het niet waer is dat in onze Gemeenteraden de leden meesttyds worden beheerscht door eenen of meer hunner ambtgenooten, die op de kennis der fransche tael steunen om eenen onweêrstaenbaren invloed uit te oefenen? Of het niet waer is dat de verstandigste en ondervindingrykste mannen zwygen onder den druk van dien invloed?
Hier is het even als in het Land zelf gesteld. Men versmaedt het licht dat zich door de moedertael openbaren wil; men stelt achtingswaerdige en ervaren burgers in eenen staet van zedelyke onmondigheid; door eene belachelyke en verderfelyke waen gedreven, doet men, in eenen vlaemschen Gemeenteraed, eene tael hooren die der meerderheid vreemd is en waervan het gebruik ons vernedert.
Men vraegt u heden, myne heeren, welke tael gy ambtelyk wenscht gebruikt te zien. Het antwoord op zulke vraeg zou in geen land op aerde anders zyn dan: de Moedertael!
Maer wy, afstammelingen van De Coninck en Breydel, van Artevelde en van Rubens, wy schynen reeds genoeg van onze roemryke vaderen verbasterd om daerover in twyfel te kunnen zyn. Maer men bedriegt zich! Wie van u zou
| |
| |
willen antwoorden, dat hy zyne moedertael en zynen naem verloochent om eene vreemde tael aen zyne onderhoorigen op te dringen? ô, Niemand! al sprak het gevoel van menschelyke waerde en van eigen grootschheid niet meer in onze boezems, dan zou de stem des gewetens en der pligt ons nog toeroepen wat ons te doen staet.
Heeft de laetste ambtelyke volksoptelling niet bewezen, dat de groote meerderheid onzér natie verklaerd Vlaemsch te zyn en Vlaemsch te willen blyven? En zyt gy, gekozenen des volks, niet zyne natuerlyke stem, die spreekt volgens zynen wil en wensch?
Raedpleegt een voor een de inwooners uwer Gemeente; waerschynlyk verklaert zich geen enkele voor het gebruik der fransche tael. Dit wetende, zoudt gy uwe burgerlyke zending verzaken, uw land belasteren en uwe onderhoorigen in hunne dierbaerste belangen verraden, - zoo gy, door eene onvaderlandsche beslissing, eene andere tael aenvaerdde dan die welke God en onze vaderen ons hebben geschonken om onzen geest te verryken, onze vermogens te ontwikkelen en onze zeden te bewaren.
Het doet ons pyn, myne heeren, tot u, onze broeders, op dien toon te moeten spreken; het grieft ons diep, zelfs te moeten veronderstellen dat een enkele onder u, in staet zou kunnen zyn om zyne afkomst te verloochenen en eene andere tael te aenvaerden dan die welke zyne moeder by de wiege reeds hem leerde stamelen.
Maer wy troosten ons in de gedachte dat geen enkele Gemeenteraed deze onze vrees zal regtvaerdigen. Neen, myne heeren, de tyd van onzen ondergang als zelfstandigen volksstam is nog niet verschenen; nog niet is het oude bloed der vlaemsche helden in onze aderen verdorven. Uit elke stad, uit elk dorp van Vlaenderen ryzen magtige stemmen in de hoogte, om tael, roem en regtvaerdigheid terug te eischen; overal sluiten uitgelezene mannen zich onzer nationale beweging aen; men gevoelt eindelyk dat de wederherleving van den vlaemschen stam met snelle stappen nadert; dat de regtvaerdigheid welhaest, zonder geweld, de verdrukking zal vervangen, en dat onze vreedzame stryd, door Gods zegen vergezeld, onfeilbaer zegepralen moet!
Aen u, Gemeentebesturen onzer provincie, wordt nu het middel ter hand gegeven om uw vaderland eene onschatbare weldaed te bewyzen en de zegeprael van het regt te bespoedigen. Geeft aen andere provinciën het voorbeeld van wysheid en mannelyke waerdigheid. Verwerpt het gebruik eener vreemde spraek en verdedigt uwe schoone moedertael, als een heilig erfdeel des voorgeslachts, als de stemme u door God zelven ter bewaring toevertrouwd. Vlaemsch Belgie houdt het oog op u gerigt; blyft niet te kort aen uwe gewigtige zending. Dat uwe beslissing uwe broederen, het volk, de toekomst wyze als een have van regtvaerdigheid, van beschaving en van licht!
Antwerpen, den 16 October.
Namens de Maetschappy VOOR TAEL EN KUNST:
de sekretaris,
J. VERMETTEN.
de voorzitter,
F. MATTHYSSENS.
|
|
Auteursrechtvrij
