Het Taelverbond. Jaargang 6

[p. 41]

Boekoverzichten.

I.
Album op den Leeuw van Vlaenderen, door Ed. Dujardin, Professor by de koninglyke Akademie van Antwerpen.
64 platen in-4^o. met uitlegging.

De naem van den echt vlaemschen kunstenaer Ed. Dujardin, is welligt geenen enkelen minnaer onzer schoone moedertael onbekend, dewyl hy tot nu toe zyne ledige stonden byna uitsluitelyk toewydde aen het versieren en opluisteren der voortbrengselen onzer vaderlandsche letterkunde. Zoo maekte hy opvolgend de teekeningen voor Graef Hugo van Craenhove, de Loteling, Baes Gansendonck, Houten Clara en Blinde Rosa.

Alhoewel de heer Dujardin ook vroeger vele teekeningen vervaerdigde, die bestemd waren om op hout te worden gegraveerd, veranderde hy voor bovengemelde werken eensklaps zyne teekenwyze, en verklaerde, ter gelegenheid der verschyning van Graef Hugo, dat hy voor doel had in Belgie een nieuw en hoogst nuttig genre te verspreiden.

Dit genre bestaet in wat de Duitschers Umriss (omtrek) noemen. Maurits Retsch en Bonaventure Genelli staen aen het hoofd der meesters in dit vak; de eerste gaf teekeningen op de werken van Schiller, Goethe en Shakespeare; de tweede deed zich voornamelyk kennen door zyne samenstellingen op het leven eener heks (das leben einer hexe.) Ook de meeste werken der grootste meesters van Duitschland, worden door den omtrek verspreid.

Oneindig vele liefhebbers moedigen dit genre in Duitschland aen, en vormen van zulke teekeningen eene byzondere kunstverzameling. Het is gemakkelyk te begrypen, waerom deze teekenwyze, ofschoon zy eenvoudiger dan alle andere schynt, door den kunstminnaer wordt voorgestaen.

[p. 42]

Hier in Belgie brengen onze kunstenaers weinige teekeningen voort; men zou wel mogen zeggen dat zy er geene voortbrengen. Vermits een schilder aen zyne hoofdbezigheid slechts den lichten dag toewyden kan en zyn arbeid staekt zoo haest het daglicht mindert, spreekt het van eigen, dat ten minste de helft van zynen tyd voor hem zelven en voor de kunst verloren gaet. Nogtans, indien zyn dichterlyk gevoel hem nog warm in den boezem leeft, moet hy zich dikwyls aengedreven gevoelen om zyne kunstenaersdroomen, de poëtische aendoeningen zyner ziel, op het papier te smyten, of op welke andere wyze eene zichtbare vorm te geven. Zal hy, nu volgens de bestaende wyze, eene enkele afgemaekte en door en door geteekende samenstelling maken? Die arbeid eischt van zynentwege vele dagen spanning. En wat kan eene enkele teekening tot het uitdrukken eener reeks gedachten? Daerby hoe zal de kunstenaer zynen arbeid in het openbaer brengen? De graveur arbeidt jaren om van deze afgemaekte teekening eene plaet te steken; zyn arbeid is ook eene eigene kunst, die gedeeltelyk op onafhankelyke gronden berust. Wat poogingen hy ook aenwende, de print is nooit volledig het werk des teekenaers; de graveur heeft er ten minste voor de helft zynen eigen geest in gemengd, en zy wordt wel letterlyk het voortbrengsel van twee verschillende kunstenaers. Van eenen anderen kant, de kosten eener afgemaekte gravuer loopen zoo hoog, dat men zich daerdoor meesttyds voelt afgeschrikt.

Zoo is het allezins niet met den omtrek gesteld; wat men door dit genre in Duitschland heeft voortgebragt, bewyst hoe magtig het is in de hand des teekenaers. Nemen wy tot voorbeeld een duitsch schilder, die gedurende de winteravonden zynen tyd aen iets nuttigs besteden wil; hy vormt in zynen geest een drama, of een gedicht en schryft met de teekenpen in eene reeks samenstellingen de schepping zyner poëtische inbeelding neder; of wel, hy vat de schoonste werken der nationale litteratuer en doet ze in volle leven door zyn talent zichtbaer ontstaen. Tyd en kosten zyn voor dit genre niet in aenmerking te nemen, dewyl ze betrekkelyk gering mogen worden genoemd. Diensvolgens ontmoet de kunstenaer geene hinderpalen tot het uitgeven zyns werks, en vindt hy zich aengemoedigd om andermael de kunstminnaers met een nieuw voortbrengsel te beschenken.

Maer wat dit genre boven alle andere kan doen beminnen, is dat het de manier des meesters gansch teruggeeft zonder de minste verandering, en dat men, als het ware, er door de eigenaerdige wyze van denken en werken des kunstenaers doordringt: iets dat veel belangryker is dan een oppervlakkige liefhebber denken zou.

Indien dit genre niet algemeen in Belgie beoefend werde, zou men, buiten de schaersche tafereelen die men van onze meesters te zien bekomt, ook nog eene geheele reeks eigenaerdige en zich volgende samenstellingen bezitten van eenen Wappers, eenen De Keyser, eenen Wiertz, eenen Gallait, en van zoo vele anderen die de vlaemsche kunst verheerlyken.

Het was eene nuttige en moedige pooging van wege den heer Dujardin eerst dit genre in Belgie te beproeven, met het doel zyner kunstgenooten erop aendachtig te maken. En dat hy het noodig talent daertoe in hooge maet bezat, kwamen zyne samenstellingen op Graef Hugo van Craenhove ruimschoots

[p. 43]

bewyzen, daer deze eerste proeve niet alleen in ons land werd toegejuicht, maer insgelyks in het kunstryk Duitschland met veel byval werd ontvangen, tot zoo verre dat men de twintig platen van dit werk te Keulen afzonderlyk in een album vereenigde en uitgaf.

Sedert heeft de heer Dujardin door de gunst des publieks zich aengemoedigd gevoeld, om in dit vak iets grootsch te ondernemen. Onaengezien de kleinere platen, welke hy intusschen vervaerdigde, heeft hy zich bezig gehouden met het teekenen eener reeks groote platen tot het opluisteren en levend maken van het schoonste tydstip onzer nationale geschiedenis. Met regt heeft hy daertoe den heldenroman, de Leeuw van Vlaenderen, van onzen medewerker Hendrik Conscience verkozen; want toch is geen voortbrengsel onzer letterkunde meer dan dit verspreid en door het volk gelezen. Het moet der Vlamingen aengenaem zyn, groote mannen wier namenhet liefheeft, als De Coninck en Brydel, voor zyn oog te zien leven en handelen, en de gansche geschiedenis hunner heldhaftige loopbaen in schoone samenstellingen verbeeld te zien.

Wy hebben het werk des H. Dujardin eene groote pooging genoemd, en wel met regt, vermits het niet min dan 64 groote platen in-4^o zal bevatten, met kort begrip der geschiedenis van het Ryk van graef Gwyde van Dampierre tot na den slag der Gulden Sporen, benevens uitleggingen by elke plaet, het alles in vier talen: Vlaemsch, Fransch, Engelsch en Duitsch.

De twintig eerste platen zyn reeds verschenen en beantwoorden ten vollen aen de verwachting der kunstminnaers. Wy meenen niet beter te kunneu doen dan het volgende oordeel uit het Handelsblad van Antwerpen over te nemen:

‘Elke plaet is eene ware schildery, waervan de kunstschoonheid wel door niemand zal worden miskend. Reeds had de heer Dujardin bewyzen gegeven van zyn hoog en eigenaerdig talent als teekenaer, doch in dit nieuw voortbrengsel heeft hy zich zelven verre overtroffen, en treedt eensklaps op als een ervaren meester in dit moeijelyk vak. De gravuer insgelyks van zyne hand zynde, zoo biedt zyn werk insgelyks de byzondere hoedanigheid aen, dat geene vreemde hulp ertoe werd vereischt en dat hetzelve dus geheel en gansch den kunstenaer kenmerkt.

Wy mogen het met genoegen verklaren: zyn Album zal hem eene uitstekende plaets tusschen de belgische kustenaers verwerven, en zyn roem uitbreiden tot in andere landen, waer dit genre in groot aenzien staet en door befaemde meesters wordt beoefend.

Onder een ander opzicht verdient zyne pooging niet minder lof en aenmoediging; hy schept in 64 groote samenstellingen het schoonste nationael heldendicht dat uit onze geschiedenis kan worden getrokken, en schildert ons de reuzenpoogingen des vlaemschen volks tegen verdrukking en tegen vreemde dwingelandy; hy brengt ons alle de gevallen van dezen grooten stryd onder de oogen en doet ons eindelyk den boezem van vaderlandschen hoogmoed zwellen, daer wy zien hoe Vlaenderen in den slag der Gulden Sporen zyne vyanden verplet en zyne vryheid herwint.’

Tot dus verre de welwillende en gegronde beoordeeling van het Handelsblad.

Eene der byzonderste verdiensten van het werk des H. Dujardin ligt voor ons

[p. 44]

in de hoedanigheid, dat hy in alles vlaemsch kunstenaer heeft weten te blyven, ofschoon een genre beoefende dat aen Duitschland is ontleend. Men weet dat over het algemeen het gevoel van koloriet en toon der duitsche school ontbreekt, terwyl dit gevoel het byzonder kenmerk der vlaemsche school uitmaekt. De H. Dujardin heeft dit kenmerk in den hoogsten graed bewaerd. Terwyl de Duitschers hunne teekeningen met eenen enkelen trek graveren, en daer door kleur en plans missen, heeft onze vlaemsche kunstenaer in dit genre zich een byzonder genre geschapen, dat hem toelaet koloriet, toon en schikking weder te geven en alle duisterheid te verbannen. Gewis, door de onduidelykheid zelve der samenstelling verkrygen de duitsche teekeningen iets droomachtigs, iets twyfelachtigs dat in vele gevallen de geest der aenschouwers in werking brengt en mymeren doet; maer de wyze des heeren Dujardin bezit daerentegen de poëzy der natuer en der waerheid, en behoort daerdoor onmiddelyk tot de overleveringen onzer vaderlandsche schilderschool, iets waeraen wy, in dit geval, eene hooge waerde behooren te hechten.

Er is voorzeker in langen tyd geen zoo aenzienlyk en zoo belangryk belgisch kunstwerk verschenen als het Album op de Leeuw van Vlaenderen door Ed. Dujardin. Het verwondert ons geenszins dat de byzondere byval des publieks hem in zulke breede maet aenmoediging schenkt. Integendeel, wy houden ons verzekerd dat geen kunstminnaer, en bovenal geen enkel vlaemschgezind kunstminnaer zal nalatig blyven in het aenkoopen van een vaderlandsch werk, welks matige prys en uitstekende verdiensten iedereen moeten uitlokken, om mede te werken tot de aenmoediging van eenen kunstenaer, die zynen tyd en zyn eigenwaerdig talent doet strekken tot verheerlyking onzer geschiedenis en tot uitbreiding van den werkkring der belgische kunst.

Het album op de Leeuw van Vlaenderen, is verkrygbaer te Antwerpen by Ed. Dujardin, Kipdorpvest, N^o 2007.

(De Redactie).

[p. 45]

II.
Theoretische en praktische methode der muziek- en zangkunst, Geschikt voor lagere, middelbare en normale scholen, door Edouard Gregoir, Professor by 's Ryks normale School, te Lier.

Tegenwoordig dat de beoefening der muziek zoo algemeen is geworden en dat het onderwys in deze kunst voor collegiën en atheneën verpligtend is gemaekt, meenen wy op het hier boven aengekondigde werk de byzondere aendacht van het publiek te moeten vestigen. Trouwens dit nieuwe gewrocht van den heer Gregoir, is vooral tot het middelbaer onderwys bestemd en verdient onder dit opzicht de opmerkzaemheid der professoren, aen welke het onderrigt der grondbeginselen daerdoor merkelyk zal vergemakkelykt zyn. Zie hier, hoe het boek des heeren Gregoir is ingerigt: na de toonladder (gamme) te hebben uitgelegd, begint hy met een denkbeeld der eerste regelen te geven, en met de middelen aen te wyzen om de lage toonen der stem uit te brengen; daerna volgt eene reeks oefeningen in dit vak; vervolgens een hoofdstuk over de maet en het uitvoeren der nuancen, iets wat in het onderwys maer al te dikwils wordt over het hoofd gezien. Daerna treed de heer Gregoir in eenige byzonderheden over de kerkmuziek in verschillige landen, en drukt de hoop uit van weldra ten platten lande eene kunst beoefend te zien, welke overal als een magtig middel ter beschaving wordt aenschouwd.

Uit dit alles blykt dat onze zangmethode eene ware leemte aenvult, vooral daer zy in de moedertael is geschreven. Inderdaed, alle soorten van methode bestaen er genoegzaem in het fransch; maer wat geeft dit den vlaemschen volke? Hoe zangerig het ook van nature zy, en welke zucht het gevoele om dezen natuerlyken aenleg te beoefenen, het bezat geen boek dat hem daertoe den weg kon openen: de heer Gregoir heeft in deze behoefte voorzien; hy ontvange daer voor den dank, van al degenen die begrypen hoe lang de woorden beschaving en zielveredeling, voor ons volk niet anders dan spotterny zyn geweest.

Het werk is verkrygbaer te Antwerpen, by Hendrik Peeters; te Gent, by Hemelsoet; en te Lier, by de heeren Van In; ten pryze van 80 centiemen.

(De Redactie.)