Het Taelverbond. Jaargang 5

[p. 208]

De eenzame.
Uit het Zweedsch van F. Bremer
door J.C. Bergman.

Wy treffen menigmael op eene onvruchtbare, wilde plaets eene schoone, afzonderlyk staende bloeme aen, welke dáér door onvriendelyke voorwerpen omringd en afgesloten, reikhalzend, maer te vergeefs, de zon zoekt aen wier licht zich duizende van hare gelukkigere zusteren verlustigen, en dat echter de kale overhangende rots niet tot haer laet dringen. Verbleekend en krachteloos buigt de bloem allengskens naer de aerde het hoofd, welk geschapen was om zich tot den hooge te verheffen en verbergt ten laetste haer verkwynend wezen onder de duistere omringende voorwerpen die van haer lot de schuld zyn.

Ons oog, dat door een toeval de eenzame ontdekt heeft, rust op haer met een zeker medelyden, terwyl de geest vraegt waer toe en waerom zy zelve daer zoo zonder vreugde en tot niemands vreugde staet? Deze onvrywillige eremyten der bloemenwereld vinden hunne beeldtenis in hoogere sfeer terug, en iets van hen geloof ik in degene te erkennen, wier hand de volgende gedachten en trekken uit een leven, niet door vele zonnestralen verhelderd, opgeteekend heeft.

[p. 209]

Het is geen nauwkeurig dagboek, geen geestryk en belangvol journal, wat zy geschreven heeft, - ach! zulk iets schryft men niet dan in de stille hoop dat een vertrouwde vriend eens de regels, welke de herinnering aen ons lot en onze gevoelens bewaren, zal doorloopen en over onze bekommeringen zuchten, over onze vreugde zich verblyden, over onze invallen grimlachen, met ons beminnen en verachten, in één woord met ons voelen, en zich daerdoor inniger met ons vereenigen zal; - neen, aen vale bladeren gelyk welke de herfstwind van den boom schudt en over den grond strooit, ontstonden hare hier onder geplaetste gedachten gelyk zy uit gevoelens, die in geene liefdeborst ter aerde meer wederklank hoopten te vinden, ontvloeid zyn.

Den 17 mei.

Het is lente!.... van uit myn venster zie ik de wolken, door frissche winden gejaegd, als glanzende zwanen in het klare blauw henen zeilen; nog boven haer zie ik den adelaer vliegen altyd hooger en hooger tot de banen des lichts. Ach, koude ik doen gelyk zy! - Ik zou warme, bezielende lentelucht gevoelen! hoe eng en benauwd is het hier binnen, hoe frisch en heerlyk ginder in de verte, waer het morgenrood zich bevindt! Ik wilde.... ach, weet ik wel regt wat ik wil?

Heimelyk en donker Verlangen!
Uit der ziele diepe gronden
Als een nevelbeeld ontstegen,
Dat gejaegd door stille winden
In de wyde verte heenzweeft,
Trekt gy verre, trekt gy verre,
Nooit geziene kusten tegen.

Over 's levens roozentuinen
En der hope groene wouden,
Vaert gy henen, en heel de aerde

[p. 210]

 

Hult gy in het somber baerkleed,

 

Als de ziele die door heimwee

 

Henenzweeft naer vreemde landen,

 

En daer geene bloemen ziet.

 

 

 

Magtig grypt gy myne zinnen,

 

Doet gy myne tranen vlieten,

 

Van nooit gekende, zoete smarte,

 

En myn hart - ach, ach hoe klopt het!

 

Zyn gevang wil het ontvliegen,

 

't Wil er uit naer licht en warmte,

 

't Snakt naer ander vaderland!

 

 

 

Dáér waer uit des Oostens vlammen

 

Zich de Dag verheft vol luister,

 

Dáér waer in des Westens golven

 

Hy de gouden fakkel uitbluscht:

 

Daer heen wil ik, daer heen snak ik,

 

Daer heen moet ik henen varen,

 

Over land en over zee.

 

 

 

Aedlaer, die met stoute wieken,

 

Oproeit naer den gouden lichtkring;

 

Vlugge wolken, die zefieren

 

Voeren in het vrye luchtruim,

 

Zegt, is ginder in de verte,

 

Alles wel zoo klaer en heerlyk,

 

Heerscht daer vryheid, heerscht daer vrede?

 

 

 

Mogt ik, aedlaer, met u vliegen

 

Langs de vlammenbaen der zonne!

 

Wolken, mogt ik met u zweven,

 

Naer des avonds purpren oevren,

 

En langs mollige oevren varend,

[p. 211]

 

Vol van onuitspreekbre wellust

 

Zelv' myn wiegelied daer zingend!

 

 

 

En zoo riep ik: in het rotsnest,

 

Zonk de wiek des aedlaers neder;

 

In het ruim verdween de wolke;

 

Eenzaem stond ik. Met myn klagten,

 

Speelde 't windje, als met de droeve

 

Toonen uit een aeools harpe,

 

Die dra in de lucht vervliegen,

 

Zonder weêrgalm, zonder antwoord!

Ik heb van yspaleizen hooren spreken en ik leef zelve in een moreel yspaleis. De graef en de gravin, myne genadige begunstigers, zyn standbeelden van ys. - En ik, ik ben een arm flakkerend vlammeken aengestoken in eene der lampen in het salon van het slot, welk allengskens door vorst en ys uitdooft.

O het moet toch onbeschryfelyk schoon zyn, te gevoelen, te beminnen, te leven, met één woord te beminnen!

Ik heb nog nooit iets anders dan myne eigene vlugtige idealen bemind. Nooit zal ik ze op de aerde verwezenlykt zien.

Ik word van daeg twintig jaer: - wie bekommert zich daerover? wie reikt my in mynen bloeityd eene bloeme? - Ach, wanneer zich niemand daerover verblydde dat men geboren geworden is, zoo zou men wel kunnen wenschen dat dit niet geschied ware.

De liefkozingen van eenen Vader en eene Moeder hadde ik met myn leven willen koopen; wie nooit derzelver onschuldige genugten geproefd heeft, was uit het Eden der kindscheid gesloten.

Als ik in romans of theaterstukken van kinderen lees, die by reeds rypere jaren hunne ouders, welke zy lang verloren geloofd hadden, wedergevonden hebben, dan neem ik daeraen deel met

[p. 212]

eene innige opgewondenheid, die my buiten myzelve brengt.... ik roep: Vader, Moeder! - Strek myne armen uit en weene.... en, evenwel weet ik dat de myne voor altoos slapen.

Alle menschen, die ik ken, hebben iets in de wereld, waerin zy belang stellen, waeraen zy zich hechten. Men heeft ouders, men heeft kinderen, broeders en zusters, verwanten, vrienden of in den nood eenen hond, eene kat, eenen vogel, in 't kort een wezen, een welkdanig wezen, waervoor men leeft, waeraen men nuttig is en dat de zorg, de teederheid welke men hun bewyst met overgeving vergeldt. Of men heeft eene bezigheid, een doel, iets met één woord, dat het tegenwoordige bezielt en de toekomst opent.

Ik ben somwylen zeer verwonderd waertoe en waerom ik geboren werd. Als ik de gravin daerover bevragen zou, dan zou zy antwoorden: ‘om voor my te naeijen, gereed te zyn als ik met myne zilveren bel klink, my in myn toilet te helpen, om des avonds de vierde persoon by myne Bostonparty te zyn, - en, buiten dien om myn geduld te oefenen.’ Goede hemel, ben ik te hoovaerdig, indien ik zulk een doel nederig en erbarmlyk vinde.

Eenige menschen hebben een belang in het leven dat ik hun niet benyde, - namelyk om met elkander te krakeelen. Zulks is het genoegen van den graef en de gravin, zoodra zy zich in den dag ontmoeten; of ik geloof dat zy elkander alleenlyk zoeken om zich deze verkwikking te verschaffen, slechts dáérin stemmen zy overeen dat zy my met strengheid het geringste verzuim verwyten.

Ware ik door het noodlot bestemd om over anderen te heerschen - by voorbeeld, in de plaets der gravin - hoe zoude ik in de verwytingen en teregtwyzingen die ik aen myne dienaers en ondergeschikten, bezonderlyk aen degene welke zich in myn huis ophouden, zou kunnen genoodzaekt zyn te doen, my van strengheid en hardheid wachten. Hunne verzuimenissen zouden, in het geheel genomen, voor my zeer gering en onbeduidend zyn;

[p. 213]

want indien zy my ook al eenige kleine ongemakken veroorzaekten, zoo zouden deze toch de ruste myns harten niet kunnen stooren, noch my smartelyke tranen kosten, noch myn gemoed nederdrukken en bezwaren; terwyl van den anderen kant myne hardheid zeer ligt de onachtzamen al deze kwalen zou kunnen doen voelen. Eene der groote taken des levens is, aen anderen geene smart te veroorzaken, en zelfs de spitsvindigste gevolgtrekkingen kunnen dengenen, die het hart van een medeschepsel gewond heeft, niet tot ontschuldiging strekken; ook om zich zelven moet de gebiedende goed en toegevend jegens zyne ondergeschikten zyn. Men wordt dikwyls in kleinigheden beter gediend als men meer gevreesd en min bemind is; maer hoe klein is dit gewin in vergelyking van het verlies, gelyk het zich by alle voorvallende gewigtigere gelegenheden vertoont; dáér treedt weldra de verkleefde dienaer als een vriend, en degene die uit vrees gehoorzaemt als een vyand op.

Iederen avond van zeven tot tien ure met de kaert te spelen met drie persoonen die gelyk de graef, de gravin en de oude president M.... onophoudelyk voor spel en schreven (want wy spelen niet voor geld) twisten, is een doodend tydverdryf. De koningen en de honneurs van het kaertenspel zyn voor my werkelyk vreugdenmoorders. Deze avondbezigheid laet my nog onverdragelyker gevoelen hoe de gansche dag voor my aen het passen in het Bostonspel gelyk is.

Arm vogeltje met gefnuikte vleugels! te vergeefs zoekt gy u zelven na te vliegen, gy komt niet naer omhoog - gy gevoelt waertoe gy geschapen zyt, - gy zoudt u even als uwe gelyken in den reinen zonnigen ether moeten baden; gelyk zy, uwe luchtvryheid moeten bezingen, en gy zyt aen het stof geketend. Pynlyk is uw toestand. Zoo is ook de toestand van den mensch, die met het ideael der volmaektheid en der gelukzaligheid in zyne borst, in de kluister der middelmatigheid gelegd, vol verlangen omgaet, vol verlangen streeft, strydt, zich afmat, hoopt en twyfelt, en op

[p. 214]

het laetst onder de onbewegelyk drukkende hand van het noodlot nederzinkt. Met duizend edele werkingskrachten in zyne ziel, ziet hy iederen weg ter vorming, ter werkzaemheid voor zich gesloten....

Ongeduld is een pynlyk gevoel. Laet ons om minder te lyden geduldig zyn.

Als ik maer ergens iets goeds doen konde, zoo zou ik niet klagen. Maer ik kan niets, niets doen. Om buiten de muren eener gevangenis toch ten volle gevangen te zyn, moet men vrouw en boven dien, als ik, arm en afhankelyk zyn. Ik weet dat ik hierin vele noodlotszusters op de wereld heb. O myne arme vriendinnen! hoe gaerne zou ik u willen kunnen troosten! maer ach! ook ik ben een versmachtende Pelgrim in de woestyn - ik zou u eenen verkwikkenden dronk willen reiken - en ik heb zelve geenen druppel frisch water.

Als men eene enkele smart diep gevoeld heeft, dan verstaet men alle ander lyden.

Ik zie twee tafereelen, twee zyden van het leven, die van elkander zoo verschillen als de dag en de nacht. Op het eerste, welk leven, welke kleurenpracht! De altaren van de liefde en van het huiselyk geluk, staen daer met eeuwig frissche bloemen omkranst. In de schaduwen van lauweren en palmen voeren de schoone kunsten haer vreugdevolle spelen uit, en uit de heerlyke afwisselende wereld, die ze omgeeft drinken zy volop den nektar der begeestering. Naer zonnige hoogten gaen de wetenschappen haren genotryken, rustigen weg. Alles leeft, beweegt zich, stygt omhoog, gaet voorwaerts, wordt klaerder, reiner, meer beteekenend. Uit de orde, de schoonheid en den rykdom van het grootere Geheel, ontwikkelen zich alle kleinere deelen in de volheid des levens, der bevalligheid en der vryheid. Niets is nederig, krachteloos, pynlyk. In tegendeel, alles is groot, ryk en wyst

[p. 215]

op onsterflykheid. Zelfs het ongeluk heeft glans; het heeft zyne eer, zyne zegezangen. De bliksem van het onweder en de rustige pracht van eene heldere zon verlicht er beurtelings het tooneel, en geven aen hetzelve bestendige majesteit. -

Het tweede tafereel: - het is een droeve, nevelige herfstdag... Afgematte reizigers zoeken op eene wilde, met steenen omboorde heide eene rustplaets. Zy willen vuer aenmaken om zich te verwarmen, maer een zachte, ysachtige, doordringende stofregen dooft de vlam en eindelyk iederen nog in de assche glimmenden sprankel uit. De ellende wordt zoo zeer ellende, dat zy het medelyden met zichzelve verliest; zie, hoe het ongeluk den ongelukkige tegen anderen, die even zoo ongelukkig als hy zelf zyn, verhardt. Zie de walg, de vermoeijenis des levens.... zie.... ach, neen, zie het liever niet.... sluit, indien het u mogelyk is de oogen, gy wiens levenstooneel aen dit tafereel gelykt. Nevel en wolken, die u over ons heen rolt, ach! zinkt dieper af en verbergt ons de verschrikkelykheid welke ons omringt, en onzen woesten, afschuwelyken weg.

Jaren aen jaren gaen langzaem voorby. Voor my zyn alle droeve herfstdagen gelyk.

Verwytingen! waerom? ik verdien ze niet. Ik klaeg toch niet. Geene uitdrukking van ontevredenheid, geen gemor ontglipt myne lippen. Ik ben dankbaer voor het onderhoud dat men my geeft - uit barmhartigheid zegt men. Ik ben gehoorzaem, gelaten, ik zoek alles, wat men van my begeert, te verrigten. Doch ik ben niet opgeruimd, zegt men, niet vrolyk, ik laet het hoofd altyd hangen. Ach! indien ik er vrolyk uitzien moet, geve men toch aen myn hart eenige vreugde! ik heb nogtans, om my naer hen, aen wien ik gehoorzaemheid verschuldigd ben, te schikken, voor den spiegel de gelaetstrekken bestudeert, welke aen myn aengezicht de helderste, tevredenste uitdrukking zouden kunnen geven. Op het einde moest ik by het betrachten van dit droevig, gedwongen grimlachen bitter weenen.

[p. 216]

Ik las laetst in een boek - een soort van zedekundige gezondheidsleer vol van goede raedgevingen tegen de krankheden der ziel: ‘indien uw toestand te drukkend is en gy er u ongelukkig in gevoelt, zoo verander uwen toestand.’ Zou men wel ongelukkig zyn, indien men zulks konde?

Ach, ik ben van eene voorname geboorte, en de hoogmoedige, verre bloedverwanten, welke na den dood van myne ouders my, reeds weeze van in de wieg, opnamen, hebben over my de regten van ouders, ofschoon zy my nooit dezer teederheid bewezen hebben. Maer zy hebben my toch aengetrokken. Ik moet my aen hen overgeven of jegens hen ondankbaer zyn, ik heb geene andere keuze. En buitendien, waer zou ik naer toe?

Trouwen - en met M.?.... nooit! ik ben niet romanesk; maer achting en vriendschap moet ik voor mynen man kunnen hebben, wil ik in den echt eene schaduw van geluk kunnen vinden. M. is gierig, heeft een droog hart en is steeds in kwade luim; eigenschappen die voor eene vrouw welke een hart heeft onverdragelyk zyn. Bovendien zoekt hy in my niet eene vriendin, niet eene trouwe gezellin in vreugde en leed, niet eene liefdevolle gade, maer alleen eene huishoudster, en iemand die zonder morren zyne luimen en eigenzinnigheden verdragen moet. En ik zou zulk een man nemen, alleen om getrouwd te zyn? - nooit nimmer! daer toe ben ik te goed, daertoe voel ik myne vrouwelyke waerde te zeer, en ik kan en ik zal nooit (anderen mogen doen wat zy willen) my zelve als eene koopwaer beschouwen. Hartelyk beklaeg ik diegene welke in eenen toestand als de myne is, slechts om dezen te veranderen, huwelyksvoorstellen aenvaerden, die in den zin der wereld goed genoemd worden, maer wezenlyk het noodwendigste tot eenen gelukkigen echt, namelyk al dat gene wat een hart kan veredelen en gelukkig maken - ontberen. Vroeg of laet ondervinden de verblinden dat zy alleenlyk een grooter lyden tegen een geringer verwisseld hebben.

Vurige, warme zielen moeten in het huwelyk het hoogste geluk of ongeluk vinden.

[p. 217]

Ik moet alles haten wat laeg en verachtelyk is, ik voel dat ik M. zou kunnen haten, en ik weet niet hoe ellendig en verachtelyk ik zelve op het einde als zyne vrouw hadde kunnen worden. Ik herinner my eens eenige verzen van Haug gelezen te hebben, die met eene kleine verandering op myne gedachten toepasselyk zyn:

hy.

Een engel zyt ge als bruid, o vrouw!
En wordt schier duivel na de trouw.

zy.

Ho! dat verklaert zich echter wel:
Geen hemel vinden wy, maer wel een hel.

In het oorspronkelyke is zy de aenklaegster en hy geeft het antwoord. Wat men nogtans alle dagen ziet is dat een slechte, zedenlooze man het karakter en het gemoed van zyne vrouw bederft. Men beschuldigt menige vrouw van valschheid en list, deze gebreken rekent men zekeren verdrukten volkeren ook aen; de antwoorden van deze, even als van gene, bevatten te gelyk de verklaring en de ontschuldiging:

‘Wy hebben tyrannen tot heeren gehad.’

Vooraleer ik my op zulke wyze verontschuldigen moet, wil ik maer liever myn vreugdeloos, eenvormig leven onveranderd laten tot op myn einde toe. Het leven is toch zoo lang niet.

Een jaer is verloopen sedert ik deze woorden schreef: ‘Het leven is toch zoo lang niet.’ Ach! het leven is toch lang, zyne minuten schynen eeuwigheden, wanneer men lydt, wanneer men door de walg des levens nedergedrukt is. En moeten wy het niet worden, wanneer alles aen eenen eeuwigen neen op alle onze wenschen en behoeften gelykt?

Ik voel het diep, om het leven te verdragen heeft een beminnend hart de liefde en de teederheid zyner medeschepselen, even zoo dringend noodig, als het lyf tot zyn onderhoud spys en drank.

[p. 218]

O het hart, welk veroordeeld is om eeuwig onbeantwoord te kloppen! - verborgen Wezen, dat aen hetzelve beweging gaeft! uit barmhartigheid laet het ophouden te slaen!

Nooit moet men over het ongeluk, over de smart, die een ander gevoelt twisten. Wy lyden op zoo veel verscheidene wyzen en door zoo vele verschillende oorzaken; wy zyn zoo ongelyk geschapen en de verhouding der uiterlyke omstandigheden tot ons binnenste, onze gevoelens, onze vatbaerheden zyn zoo menigvuldig en verschillig, dat het aen iemand byna onmogelyk is over den toestand van een ander te oordeelen. Laet ons de smart eeren waer wy ze zien, indien wy zoo gelukkig niet zyn om ze te kunnen verligten! Ik hoorde onlangs eene verstandige vriendin eene andere min verstandige en nog min gelukkige vriendin, vermanen: - ‘Gy hebt geene misdaed bedreven, gy kunt geen berouw gevoelen; - gy hebt toch geenen kommer, - gy hebt toch kleederen en voedsel in overvloed, - waerover hoeft gy u dan in alles te verontrusten? gy beeldt u slechts in, ongelukkig te zyn; verjaeg uwe ziekelyke gedachten, en gy zult vrolyk als ik, worden? alle menschen hebben hunne bekommernissen. - Het volmaekte is ons op der aerde niet beloofd geworden. - Men moet zyn vernuft gebruiken - en zich de grillen uit het hoofd zetten gelyk het anderen doen.’ De op zulke wyze getrooste vriendin zweeg en zag er nogtans neêrslagtiger uit dan te voren. In hare plaets zou ik geantwoord hebben: ‘het is waer: van al de kwalen die gy opgeteld hebt, ken ik er geene; doch myn ongeluk is niet te min wezenlyk, het ligt hier in dit zwakke, kranke hart dat ik my zelve niet gegeven heb, en welke pynlyke gave de hemel u gespaerd heeft. Maer juist dáérom kunt gy niet over my oordeelen en het ware even zoo consequent de mogelykheid van myne hoofdpyn te loochenen, omdat gy ze niet voelt, als de kwael van myn hart, omdat gy ze niet verstaet. Gy - maer waerom een antwoord nog langer trekken, waerover myne verstandige vriendin toch maer schokschouderen zou, ik wil liever in gedachte hare rol van troosterse overnemen, maer ze op eene andere wyze uitvoeren, ik zou tot de

[p. 219]

lydende gaen en zeggen: “rust by my uit, wy zullen te samen weenen!”

M. is sedert eenigen tyd getrouwd. Zyne vrouw is regt ongelukkig. Maer ik hoop dat hare sneltoenemende ziekelykheid haer weldra van het schrikkelyk leven dat haer in eenen ongelukkigen echt wacht, bevryden zal.

Ik kan geenen oogenblik in den dag aen het lezen wyden: de gravin duldt niet dat ik in hare tegenwoordigheid lees. Derhalve gebruik ik daertoe één of meer uren van den nacht, en deze zyn de enkele, die my eenig zielgenot schenken.

Menig teeder en troostryk woord is in deze uren tot de eenzame, verlatene, door reine geesten gesproken geworden, welke alle lyden der zwakke menschen in hunne gevoelvolle harten begrepen hebben. Troostryk zyn deze woorden bezonderlyk omdat zy tot den ongelukkige zeggen: “ik versta u!” Het is, als of men, in eene schrikkelyke woestyn verdwaeld, op eenmael den lieven toon van eene vriendenstem hoorde; dan strek ik soms myne handen naer het vaderland der verstorvenen omhoog, en roep uit: O vriend, die met my gevoelt, met my geleden hebt, zend tot myne verkwikking den adem der eeuwige rust af, welke u reeds ten deel geworden is.’ Doch geen kalmende adem komt tot ons uit het land der geesten, en welligt ziet ons geen oog van daer. Ik geloof ook dat het goed is dat het aldus is. Om in eene betere wereld volkomen gelukkig te kunnen zyn, moet aen de verheerlykten het zicht der ellende van deze wereld onttrokken worden.

Maer ach, indien dezelfde stemmen welke, in den dood ophoudende, nog zoo doordringend roepen: ‘Wy lyden!’ eens uit de geopende wolken ons konden toefluisteren: ‘wy zyn getroost!’ hoe menige bittere traen des twyfels zou alsdan minder vlieten.

Gy dooden! het moest uwe bezigheid zyn de stervelingen te troosten.

[p. 220]

Waerom bestaen er in ons land geene godsdienstige genootschappen, gelyk degene welke in andere landen voor de ongelukkigen, die deze zoo zeer noodig hebben, gevoegelyke, heilige schuilplaetsen openen? Zy zouden zeer goed derwyze kunnen ingerigt worden dat zy in geenen deele de regels onzer godsdienst¹ en het gezond verstand zouden hinderen. Men late hen zyn wat zy zyn moeten: heilige wykplaetsen voor ongelukkigen, voor verlatenen, voor doolenden welke berouw hebben en tot het goed willen terugkeeren, voor al degene welke uit de eene of andere oorzaek in de wereld afgezonderd, zonder bestemd doel, zonder werkzaemheid en zonder vreugd leven, en daerdoor met iederen dag ongelukkiger en min onschuldig worden.

Men late deze allen te samen komen en groote familien vormen, welke, door wyze wetten geleid, zich uitsluitelyk bestemmen om den Hoogste op eene hem aengename wyze te vereeren, namelyk door liefderyke, dadige hulp te leenen aen alle behoeftigen, alle onregtvaerdig behandelden, alle verlatenen en onbeschermden; welk doel van deze groote familien, die vermoedelyk voor het grootste gedeelte uit onbemiddelde bestaen zullen, slechts door vereenigde en kloek geleide krachten zal kunnen bereikt worden.

Hier zouden die zonder bloedverwanten en vrienden zyn, onder zich de heilige en liefelyke banden des harten kunnen knoopen, en moeder, zuster en vriendin vinden, hier zouden zy in edelen nayver het verlatene kind kleeden en onderrigten, den kranke verplegen, den bedroefde troosten - met één woord iederen dag zouden zy zóó kunnen leven dat men des avonds zou mogen zeggen: ‘hy is niet verloren geweest.’ Hier zou de verdwaelde tot de deugd en tot God terug keeren, een nieuw leven beginnen en eene nieuwe gelukzaligheid, den vrede der onschuld en de bemoedigende vreugde der deugd kunnen gevoelen. Hier zou de ongelukkige, die op de wereld en op de menschen verbitterd is, een vaderland vol liefde en teederheid en goede geesten vinden, wier harmonische stemmen weldra vrede en rust in het

1 Zweden is luthersch.

[p. 221]

gewonde hart zouden gieten; hier zou de edele, die in eenen glansenden kring haer hart door de nietigheid en de ellende der groote wereld beperkt gevoeld, nederstygen en in de rustige schaduw van een stil en nuttig leven wezenlyk groot worden. De vurige, hartstogtelyke, aen wie de natuer Alexanders ziele en het noodlot slechts ketenen gaf, wier buitengewoone kracht haer zelve en anderen verteert zou hier hare vlammen op de altaren der godsvrucht en weldadigheid laten branden, en in het genot van vrywillige verstervingen gevoelen dat de doornenkroon van eene heilige, een hooger een schooner doelwit is dan wereldgrootheid, dan de lofgezangen der aerde en de roem die toch niet tot de sterren klimt. Hier zouden al degenen die door de natuer, het geluk of de wereld stiefmoederlyk behandeld zyn, als door eene hemelsche moeder omvat worden, die, met teederen ernst en reine liefde vervuld, hare kinderen door een stil, gelukkig en deugdzaem leven tot het eeuwig vaderland voeren zou, waer liefde, waerheid en gelukzaligheid haren oorsprong vinden. O schoon en zalig leven, edele gestichten, onschuldige lieve droomen, mogtet gy eens verwezenlykt worden.

Ik heb somwylen een gevoel van bitterheid, dat zoek ik te overwinnen; van nyd, dat zoek ik in zyn eerst ontkiemen te verstikken. Maer ach hoeveel kost het niet om goed en zacht te blyven, wanneer alle dagen en alle uren duizend kleinigheden, als naeldsteken, tot ontevredenheid en onwil ophitsen. Ik zou er ook geene kracht toe hebben, zoo niet menigmael een enkel gebed om sterkte en troost dezelve aen myne borst verleende; zoo niet menigmael het lezen van een goed boek in myne ziel overwegingen deed ontstaen, welke haer boven de nietigheid dezer wereld verheffen. Maer ach, zy zinkt weder.

Indien ik maer wat versche lucht konde inademen! de zon schynt zoo prachtig, de lucht is zoo klaer, de sneeuw zoo wit! O indien ik voor eenige oogenblikken op het land mogt zyn, de donkere groene wouden beschouwen en hun suizen hooren,

[p. 222]

door besneeuwde vlakten loopen en de klare, ligte lucht ademen met een woord de vrye natuer zien, en my zelve vry kon gevoelen, hoe gelukkig zou ik zyn!

Hadden geene zinsbegoochelingen, betooverende, bedriegelyke Sirenen, de vurige verbeelding van myne eerste jeugd vervuld, had ik van het noodlot niet te veel begeert, zoo zou ik het koude leven, welk myn lot geworden is, beter hebben kunnen dragen. Hoeveel gift stort dat vroegtydig romanlezen in jonge gemoederen! Welk zeventienjarig meisje dat van de natuer met slechts gewoonlyke bekoorlykheden begaefd is geworden, dat een warm hart heeft (en welk hart is wel koud op zyn zeventiende jaer?) en dat romans, toneelstukken en dergelyke letterkundige voortbrengsels leest, ziet niet met volle zekerheid in zich zelve de toekomende heldin van een roman, ja zelfs van een treurspel. De dood van eene tragische heldin is zoo vreeselyk schoon, zoo verheven, zoo bewonderd, zoo beweend, dat hy gansch benydenswaerdig schynt; en somwylen beweent de jonge lezeres met onbeschryflyk droevige vreugde in het meisje, dat door de hand van den geliefde vermoord wordt, zich zelve en haer eigen verheven, roerend lot in de toekomst.

Nu treedt het jonge meisje in het leven en wacht met gespannen ongeduld hetzelve vol liefde vol schoone en groote handelingen, ryk aen gevoelens en avonturen rondom haer zich te zien bewegen, en vindt, dikwyls maer wat ik gevonden heb: armoede in alles; en zy zou byna gelooven dat eene vyandelyke fée het bekoorlyke tooverpaleis plotseling in eene afschuwelyke, schrikkelyke gevangenis veranderd heeft. Haer prachtige ontvlogene morgendroom heeft haer den ganschen dag verbitterd.

Ware ik met het opvoeden van kinderen gelast, zoo zou ik voor alles myne jonge kweekelingen voor dat gene zoeken te bewaren, wat de inbeeldingskracht aenvuren en ophitsen kan. Ik zou hen daerdoor trachten te beletten het leven met bloemen, die het niet bezit, te tooijen, opdat zy eens de weinige, welke het werkelyk oplevert, zouden kunnen plukken. Derhalve, myne kleine vrienden,

[p. 223]

moet gy vroegtydig poogen uwe jonge krachten aen datgene te besteden, wat u regtstreeks aengaet en binnen uwe sfeer goed en nuttig is; zyt gy ouder geworden, zoo moet gy nog meer en ja met oplettendheid en yver werken, moogt gy niet over het leven droomen, maer moet het gebruiken en terzelfder tyd genieten. Menig jong mensch gelykt aen het kind, dat weende, daer het de maen niet bekomen kon; zoodanig zyn degene die vroegtydig aengevangen hebben het geluk in de wolken te zoeken.

Dikwyls, wanneer ik hoor vertellen hoe dezen of genen eene blyde verandering, een onverwacht geluk overkomen is, wanneer ik zie hoe de lente op den winter volgt en hem doet vergeten, hoe zonneschyn op regen, kalm op storm volgt, dan ontwaekt in my een vreugdig gevoel en ik denk: alles verandert, alles draeit op de aerde, gelyk de aerde zelve; ook voor my zal wel eens eene verandering plaets hebben! De hoop is eene bron, wier geheime en verborgene aderen eeuwig in de menschelyke borst vlieten.

Als ik echter van verydelde hoop, van nooit vervulde wenschen, van gevangenen voor levenstyd, hoor spreken, dan zinkt myn moed en ik vraeg my: waerom zou het my dan beter dan zoo veel anderen toegaen?

Sluimert in, gy gevoelens, wenschen, hoop, sluimert in en laet my in ruste!

Het belang in zichzelven en in al wat ons omringt te verliezen, is inderdaed eene treurige, maer op het einde toch eene soort van rust.

Gy zegt dat het land schoon is, en het leven aldaer aengenaem, dat gy gelukkig, dat gy bemind zyt. Ik geloof het, ik geloof het, zooveel te beter voor u, maer wat geeft my dat?

Neen! en moeste ik ook myne ontberingen duizendmael dieper

[p. 224]

gevoelen, zoo wil, zoo zal ik toch niet voor het geluk van mynen naeste koud of onverschillig worden. O bemint elkander, geniet en verheugt u! Moge alles tot den kleinsten worm toe van vreugde trillen, en ik alleen, ik alleen er geene bezitten; ik zal u pryzen, God van goedheid!

Ook hy, die my zoo groot en goed schynt, hy, het waerdige beeld der Godheid op aerde - mogte hy gelukkig zyn - mogte ik met myn leven vol beroovingen, hem er een vol rykdom en hemelsche blydschap koopen.

En hoe? ik zou alsdan wel ongelukkig zyn!

Sedert ik hem zie, hem hoor is er eenige verandering rondom my geschied. De lucht is klaerder, ligter.

Waerom klopt myn hart, als ik zyne stappen, zyne stem nog maer van verre hoor? Waerom word ik zoo pynlyk verlegen, als hy my nadert? Waerom voel ik myne wangen branden?

Zyne gelaetstrekken zyn fier, maer teeder; zyn heel wezen is vol van een edel gevoel van eigenwaerde; dat schynt uit in zyne houding, zynen gang, zyne onbedwongene en bevallige bewegingen; men ziet, men voelt dat hy het bewustzyn heeft, op allen reeds door zyn uiterlyke eenen aengenamen en eerbiedwekkenden indruk te maken, en juist daerom denkt hy er nooit aen, en daerom werkt het ook zooveel te zekerder. Zyn voorhoofd is hoog en vry, zyne oogen glinsteren van vuer en klaerheid, ligt en edelgewelfd is zyn neus, in al zyne trekken, in gansch zyn wezen openbaert zich de ontwikkeling van eene vrye, krachtig schoone natuer, die in haer uiterlyk slechts overeenstemmende uitdrukking voor het innerlyke gezocht heeft. Frischheid en leven heerscht in zyne rede als in zyn aengezicht, en wanneer hy spreekt gevoelt men dat de vlammen van het Ware en het Goede, die uit zyne oogen schieten, ook in zyne ziele woonen.

[p. 225]

Zyne stem is dikwyls welligt te sterk en te luid voor den toon der redekaveling, maer zy verheft zich op de vuervleugelen der gedachte en des gevoels. Zy komt uit eene borst, in dewelke geen enkel gevoel verstikt of geketend is geworden. Het is de stem der vryheid en zy schynt geschapen om voor deze te spreken. Dewyl hy zoo edel, zoo schoon door de natuer en het geluk begaefd is, zou hy daerom ook niet goed zyn? - Ja! hy is goed - goed, zoo als ik my de engelen voorstel. Dit oog, dat zoo koel en rustig de gevaren en de dood te gemoet ziet, dat zoo trotsch en verachtend op de dwingelanden en de vrywillige slaven blikt, dit oog heeft ook tranen van deelneming voor het lyden van een kind, voor de stille smart eener vrouw. En zou hy niet goed zyn, indien hy zoo bezadigd, zoo bewonderd, zoo bemind is! Tot koning verkoren, zou hy wel zyne kroon vergeten!

Nevens dit heerlyke beeld heb ik, om de bemerkenswaerdige tegenoverstelling, een ander gezet, en beschouw nu het eene, daerna het andere. Dat beeld, welk tot het eerste als de schaduw tot het licht staet, is myn eigen beeld. Myn wezen is nedergedrukt, het verraedt den toestand myner ziel. Myne bewegingen zyn (byzonderlyk in zyne tegenwoordigheid) dikwyls gedwongen en kinderachtig; dat komt deels uit de bewustheid myner geringe schoonheid, deels uit eene bloode schaemte, die my eene domme ydelheid inboezemt wegens myne kleeding, die in vergelyking met degene van anderen van mynen stand byna armoedig is. Ik waeg weinig te spreken, en als ik spreek is myne stem zoo stil en myne woorden zyn zeker dikwyls onduidelyk, dewyl zy gewoon zyn ruw tot zwygen te worden gebragt; welligt ook, dewyl zyn adelaersblik zoo aendachtig op my gevestigd is en hy zich voorwaerts neigt om naer my te luisteren. Myne oogen - vroeger hadden zy vuer, uitdrukking, levendigheid, waren zy helder en blauw als de hemel, nu zyn zy mat, zonder kleur noch uitdrukking, - nu gelyken zy uitgedoofde vlammen. Vroeger had myn gezicht nog leven en frischheid, nu heeft die grauwgele kleur, welke myn vervlogen leven aenduidt, zich er allengskens over uitgebreid en alle bevalligheid verjaegd. Ik kon vroeger lachen -

[p. 226]

ik heb het verleerd. Myn glimlachen is droevig. Het is een bleek, herfstachtig zonnelicht dat zich haestig in duistere wolken verbergt. Vermoeid van den bestendigen arbeid om altyd ontwakende begeerten naer een helderder en vriendelyker leven te bestryden, heeft langzamerhand eene zekere onverschilligheid en koelheid myne ziel overmeesterd; ik heb het belang in my zelve en in myn eigen lot verloren. Ik heb langzaem myne verwachtingen ten grave gedragen en elke heeft iets van myn leven mede in het graf genomen.

Hy is goed, te goed! Gelyk de zon, welke met haer licht ook de kleinste bloem verheugt, wil hy door zyn vuer, zynen frisschen moed, zyne opgeruimdheid my ook verlevendigen. Maer ach! de schoonste zon kan de bloem, die, reeds verwelkt, haer hoofd ter aerde gebogen heeft, het leven niet wedergeven.

Hy is zeer belezen, heeft verre gereisd, veel gezien, gehoord, ondervonden en gedacht - het is dus niet te verwonderen, indien zyne woorden veel bevatten. Als ik hem met verrukking geheele uren stil aenhoor; is het my als hoorde ik eene schoone muziek, wier zuivere, afwisselende melodyen my eene innige wereld vol ryke, oneindelyke gevoelens openden.

Alles wordt bovendien, zoowel wat zaken als denkbeelden betreft, voor my klaerder en bepaelder, gelyk wanneer in eene nog stikdonkere tafereelengalery op eens de dag doorbreekt en de tafereelen, van welker onderwerp ik vroeger slechts een duister voorgevoel had, verlicht. En als hy, terwyl hy zyne ryke, edele denkbeelden ontwikkelt, zich tot my wendt, met eenen blik die vol goedheid vraegt: ‘Is het niet alzoo? Vindt ge dat ook niet?’ dan leest hy wel in myne oogen myn stil, bewonderend antwoord.

Hy sprak gisteren van zyne kindschheid. Door vader en moeder is hy geliefkoosd geworden, op hunne armen, aen hun hart werd hy omgedragen, en ik! - als ik kind was, als ik ouder werd,

[p. 227]

nu nog, altoos - altoos werd myne liefkozende hand, myn beminnend hart teruggestooten. Welaen dan, verstooten en toch hoogmoedig hart, houd op, ga niet verder, en zoo gy nogtans beminnen moet, breekt dan onder uwe eigene slagen, eer gy u verraedt, eer gy u aen het gevaer blootstelt, opnieuw, verstooten, veracht te worden.

Stille nachten, waerom staet gy my geen rustigen weldoenden slaep meer toe? - en gy, myn hart, waerom klopt gy zoo?

Een zeker aengenaem gevoel van eigenwaerde ontwaekt somwylen in my. Ik ben dan zoo gering, zoo geheel onbeduidend niet in de oogen van anderen. Hy betuigt my achting, ja oplettendheid; hy stelt prys op myn oordeel, hy wekt my op, mynen aenleg te beoefenen; doch dat geschiedt maer uit goedheid, uit hemelsche medelydende goedheid. God zegene hem!

Het is te laet, te laet, voorbygaende barmhartige reiziger! Ziet gy niet dat de vorst van vele nachten op de plant gelegen heeft? Nooit zal zy haer hoofd weder oprigten.

Myn dagelyksch gebed, dat gene wat my het meeste vreugde geeft, is: ‘O God! geef hem alles, wat gy goed gevonden hebt, my te onttrekken!’

Welke zaligheid voor dengene te bidden, dien men bemint! Welke zaligheid is het, voor my te denken dat myn gevoel voor hem de gestalte van eenen schutsengel kan aennemen, een gevaer van hem afweeren, eene zegening hem overbrengen!

Maer nooit, nimmer zal hy vermoeden hoe zeer ik hem bemind heb! Nooit zal hy eenen verachtelyken, medelydenden blik op my rigten! Die zou my een dolksteek zyn.

[p. 228]

Ik wil deze papieren, myne eenige vertrouwelingen, verbranden; en myn hart zal het stomme graf myner gevoelens zyn.

O Dood! barmhartige dood! waerom komt gy niet?

Hoe liefelyk ware my niet het waeijen van uwe laefnisbrengende vlerken.

Ik heb heden nacht eenen zeldzamen, doch schoonen droom gehad. Het was my als ging ik in eenen hof vol bloemen. Het was lente, de vogelen zongen, de hemel was klaer, de lucht zacht en rein, alles was schoon rondom my; maer ik gevoelde my niet gelukkig. Ik wandelde stil rond en zag naer Alfried, die in dezelfde rigting als ik, maer op eenen anderen weg ging, van my gescheiden door eenen kleinen stroom, wiens zilveren golven over elkander heen huppelden en fluisterden: ‘Hoe liefelyk, hoe liefelyk is het op koele baren te wiegelen!’

En ik moest voor my zelve herhalen: ‘hoe liefelyk, hoe liefelyk!’ Ook Alfried zag onophoudelyk naer my en het scheen my dat onze oogen allengskens begonnen te schitteren.

Op eens trad hy van den oever en steeg hy in eene kleine schuit, die over den vloed heen slingerde en plotseling aen myne voeten stil hield. Alfried reikte my de hand om er in te komen. Ik wilde niet en weende ik weet niet regt waerom. Daer nam hy myne hand en trok my met zacht geweld nevens hem in de schuit. Ik weende nog, doch gevoelde my niet ongelukkig.

Daer begon de schuit, als door onzichtbare handen gevoerd, zich te bewegen en ligt en behagelyk den vloed af te schommelen, terwyl de zilveren baren murmelend om haer huppelden en melodisch zongen: ‘Hoe liefelyk is het, te samen op koele baren te wiegelen!’ Ik weende niet meer.

Alfried en ik spraken met elkander en wat wy zegden verrukte ons. Wy vloden zacht daerhenen onder balsemgeurige bloemen-gewelven van syringen en roozen. De bloemen maekten zich van hare stengels los en vielen op ons neder, terwyl stemmen uit haer fluisterden: ‘Hoe zalig is het elkander te beminnen en vereenigd

[p. 229]

te zyn!’ en wy herhaelden onder blyde gevoelens: ‘Hoe zalig!’ Daer kwam de nacht, maer een nacht zonder donkerheid, want alle bloemen begonnen uit hare bonte verwen te lichten, en iedere golf blikte omhoog met eenen kleinen, klaer vonkelenden diamant in haren top. Boven onze hoofden zweefde eene ligte wolk, waeruit millioenen sterren straelden. Op eens zegde Alfried: ‘Zie ginds het graf!’ En voor ons zag ik iets duisters, vormloos, schrikkelyks, waerin wy haestig gedreven werden. Ik voelde nogtans geene vrees. Daer beroerde iets als het waeijen van eenen vleugel onze oogleden en wy sliepen in. Doch onze slaep had schoone droomen en wy hielden niet op elkander te zien. Het was my, als of een zachte kus op onze lippen werd gedrukt, een kus gelyk degene, waermede eene moeder haer sluimerend kind wekt, en wy ontwaekten. Een glanzend morgenrood omgaf ons. Wy hielden elkander by de hand en zweefden altyd hooger en hooger in eenen dampkring van roozengeur. Ik voelde dat myn wezen ligt en aetherisch was. Iedere sprankel van bezwaren, van nedergeslagenheid, van verdriet was verdwenen, ik gevoelde het, voor altyd. In een kristalklaer meer dat stil onder ons lag, spiegelden onze gestalten zich af, en ik vond my zoo schoon dat het my verrukte. ‘Nu eerst, dacht ik, ben ik zyner waerdig!’ Te midden van het medeslepend gevoel van eene reine en klimmende zaligheid, sloop plotseling de gedachte door myne ziel: ‘Zoo dit alles enkel een droom ware, en ik niet meer in den droom, maer in de werkelykheid ontwaekte!’ Ach, inderdaed! het was alles maer een droom. Ik hoorde op eens den roep van den nachtwachter: ‘De klok heeft één!’ en de bel der gravin, die my by zich riep. De gravin geloofde eene muis in hare slaepkamer te hooren en wilde my de rol eener kat toedeelen, die ik hoogst ongeschikt uitvoerde.

Groot ongeluk vermeerdert de krachten der ziel, uit de vlammen van den kamp stygt zy naer den hemel op. Het is eene apotheose, ofschoon op de vleugelen van den storm. Maer die van uer tot uer nederdrukkende verterende bekommernissen en onaengenaemheden, die verzadigde walg, de kanker des levens en der

[p. 230]

vreugde, o! hoe drukken die niet de kinderen des stofs nog dieper in het stof!

Ik heb daer zoo even een oogenblik van stil welbehagen gehad. Wat daervan de oorzaek was, weet ik niet regt. Ik was alleen, de zon scheen in myne kleine kamer, met genoegen werd ik hare warmte gewaer; de schaduwe van eenen uitbottenden syringenboom speelde in den zonneschyn op den muer. Ik dacht aen hem, aen zyne goedheid. Ik aenschouwde eene kleine wolk, die eenigzins verwyderd van de zon, zachtjens voorby zweefde en ik zegde tot my zelve: ‘Zoo zal myn leven voorby glyden!’ Ja, schepsel van éénen dag, uwe liefde zal op aerde even zoo weinig een spoor nalaten als dit wolkje op het blauwe veld des hemels. Ik zal er niet meer zyn; niet meer lyden! Vredevolle gedachte!

Ik ben op het land, voor de eerste mael sedert vele jaren en ja, door zyne liefdevolle bemiddeling! Ik bevind my in eene goede, vrolyke en onder alle opzichten beminnenswaerdige familie. Hier vereenigen zich bestendig lieden van de naburige landgoederen. Men speelt, zingt, danst, kakelt en lacht den heelen dag door. - Ik ben verbysterd als iemand, die uit de duisternis komt en plotselyk door een sterk zonnelicht getroffen wordt. Gelyk dan het oog smart gevoelt, zoo voelt ze nu myn hart. Ik ben niet ondankbaer; doch ik gevoel my alléén - ik ben niet gelukkig - en nooit, nimmer worde ik het.

Ik ben een wanluidende toon in de vrolyke harmony, die hier heerscht: dat wordt ik zelve het meeste gewaer.

Zelden heb ik zulk eene liefdewaerdige, belangrykere persoon gezien als de twintigjarige Camilla. Zy en hare goede zusters zoeken my op alle wyzen op te beuren en te bezielen; maer zy zyn, ach! zy zyn te vrolyk, te gelukkig - zy zyn onschuldige kinderen

[p. 231]

des lichts, zy hebben de geheimnissen der smart nog niet vermoed.... Ik heb beproefd hare beminnelyke zorgen te beantwoorden; doch myn grimlach is niet zeer vrolyk geweest, en van de tranen, die ik dikwyls in myne oogen voel komen, is er toch een tegen mynen wil de wang afgeloopen en gezien geworden; of myn door de gewoonte gesloten wezen stoot ze van my af; kortom ik zie dat zy zich in myne nabyheid niet te huis, en in hare onschuldige levendigheid verhinderd voelen, en zy zouden my zeker aen myn droevig IK overlaten, indien niet hare goedheid en beleefdheid zulks beletteden.

Ach! wat zou de uil doen onder de leeuwerikken? Hen verschrikken en hunne onschuldige gezangen doen ophouden? Neen, het is beter dat hy in zyn duister nest terugkeert.

Myn naemdag. Ik had het vergeten. Camilla en hare zusteren overrasten my met bloemen en gezangen. Zy bekranste my, zy omhelsden my, baden my om vrolyk te zyn, zegden dat zy my lief hadden.... Beminnenswaerdige, barmhartige samaritaenschen, indien uwe zorgvuldige bemoeijingen de wonden der lydende toch niet kunnen heelen, zoo zal zy toch nooit vergeten uwe goedheid te zegenen.

Hy verwyt my met zachtheid myne teruggetrokkenheid. Hy wenscht dat ik vrolyk moge schynen. Ik zal het trachten.

Gisteren avond zong Camilla. Hy stond achter haren stoel. Als zy geëindigd had, keerde zy zich half om, zag schuchter roodwordend naer hem en vraegde: ‘Was dit niet het stuk, dat gy verlangdet?’ Ik hoorde zyn halfluid uitgesproken antwoord niet, maer zag zyn glanzend oog het hare, welk zy nedersloeg, ontmoeten. Waerom sloeg zy het neder? Schoone, bekoorlyke Camilla! Zie dankbaer naer den hemel, als gy in zyne oogen het gevoel ontwaert, dat ik in de uwe las.

[p. 232]

Zyne blikken volgen haer. Dat is niet verwonderlyk. Zy is eene rooze, in haren vollen bloei, schoon, goed, vrolyk. Hy gaf haer laetst een tuil van heliotropen en duizendschoonen; eene bie sloop uit de bloemen, vloog naer my, die eenigzins verwyderd zat, en stak my in de hand. Met moeite onderdrukte ik eenen weekreet, maer ik deed het niettemin. Ik zou om geenen prys hen beide willen stooren hebben; zy zagen er zoo beminnelyk en gelukkig uit. Ik kan geene vreugde geven, maer ik zal er ook geene stooren.

En daerom moet ik haest, ja haest in myn duister vaderland terugkeeren. Dat past my thans beter.

Ik heb gezocht hem genoegen te doen. Ik heb Camilla's bruin haer geschikt en getooid, welk, van al het schoone dat zy bezit, dat gene is, waeraen zy de minste zorg besteedt. Het is my gelukt.

Hy is krank! en ik kan by hem niet komen - hem niet bewaken!

Hy is beter. Tranen van angstvolle smart, tranen van vreugde, die ik niet heb kunnen wederhouden, gy hebt my verraden! Maer gy, Camilla, gelooft gy dat uwe bleekheid, uwe roode oogen onbemerkt gebleven zyn?

Hy kwam binnen, wy vermoedden het niet; hy greep onze handen, dankte ons voor onze zorgvuldigheid, onze deelneming. Wat ik deed weet ik niet; maer Camilla zag ik sidderen.

Ja, ik wil henen - my voor hem, voor de gansche wereld, voor my zelve verbergen.

Ik ben weder in myn vroeger verblyf. Het is my hier beter - ik geloof dat ik hier sterker ben.

Hy moet het weten, hy heeft het gezien wat hy voor my is. En alsdan? moge hy het altoos weten. Hy zal er niet in ydelheid mede pralen, daertoe is hy te groot, te edel.... Hy zal my beklagen.

[p. 233]

Zyn medelyden zal my niet, als het medelyden der wereld, moeijelyk te dragen zyn. Ik zal het als het erbarmen van eenen hoogeren geest beschouwen, die op een zwakker schepsel nederblikt.

Waerom gaet hy voort ons vreugdeloos huis te bezoeken, het met zyne tegenwoordigheid te bezielen? Geschiedt het uit medelyden met my, gelooft hy dat ik zonder hem te zien niet kan leven? - O! hy bedriegt zich! het leven kan ook met ontberingen gevoed worden.

Of voorziet hy welligt dat, als hy zich van my zal scheiden, ik my dobbel eenzaem zal bevinden en poogt hy nu myne ziel te versterken, opdat ik het kunne verdragen? - Daerom komt hy terug, daerom spreekt hy, om my tot de sterkte des gemoeds, tot de kalmte die hy zelf bezit, te verheffen.

Daerom beoefent hy myne stem, spoort hy my aen, myn verstand te vormen, kennissen te zoeken. Maer in mynen toestand is dat onmogelyk, en bovendien waertoe zou my dat nuttig zyn.... zal dat my gelukkiger maken?

Ja, ik versta hem en zyne engelengoedheid. Hy heeft gezien dat ook hy door den hemel bestemd was om myn hart eene wonde toe te brengen; hy weet het, en tracht er my op voor te bereiden; hy wil ze, waer 't mogelyk is, verzachten, onvoelbaer maken; hy wil my verstrooijing geven, my genoegen bereiden.... doch hy kent my niet!

Het is te veel! het schynt my als of hy den dolk slechts dieper in myn hart drukte, - maer hy weet wat voor my het beste is - en ik kus de hand die my den dood geeft!

Ach, waerom heden zooveel goedheid, als hy morgen op reis gaet?

[p. 234]

Hy heeft myne hand begeerd! hemelsche magten! Hy en... ik!

Ik heb zyne hand geweigerd.... met dankende woorden, maer bepaeldelyk heb ik zyne hand geweigerd! myn hart klopt van smart en fiere vreugd! Ik heb ze geweigerd, omdat ik hem meer dan my zelve lief heb, zyn geluk duizendmael boven het myne verkies en hem er geen grooter bewys kon van geven, dan dat ik hem van eene gade bewaerde, die nooit in staet geweest ware hem gelukkig te maken. Ach! ik moet weenen.....

Zou niet de dood over dit alles zyne duistere schaduwe werpen? Ik wil regtvaerdig jegens my zelve zyn. Niet in alles ben ik zyne keuze onwaerdig. Myn wandel, myn hart zyn rein, en dit hart bemint hem, myne ziel gloeit voor waerheid en deugd, ik ken my geen eenig laeg gevoel; maer, ach! hoe weinig ben ik, voor het overige, geschapen om zyn edel leven op te luisteren! Myne uiterlyke jongheid is verdwenen, en myne innige nog meer, die lente der ziel, welke somwylen nog, de vroegtydig verwelkte bloemen van gene kan terugroepen. Koud en dood zyn al myne levendigste vatbaerheden. Het is my steeds als rustte eene zware, styve yzeren hand op myne borst. Ik heb te diep de onvruchtbare leegheid, het onaengename des levens gevoeld. De bitterheid van zekere oogenblikken zal nooit uit myne gedachtenis wyken. Nooit zou ik dien moed, die zorgloosheid kunnen terug bekomen, die maken dat men zoo hartelyk lachen, dat men vrolyk zyn, met een woord dat men voor de tegenwoordige uren de toekomende vergeten kan. Hoe bitter zou ik aen zyne zyde, hem als nu aenbiddend, myne onbekwaemheid om vreugde te geven en te ontvangen, gevoeld hebben. Ik zou als Abbadona myne innerlyke somberheid gevoelen en daerdoor nog somberder worden.

Myne gezondheid is verzwakt, en ik moet my zeer bedriegen zoo myne borst niet aengerand is.

Wat zoude ik bovendien in die kringen, waerin rang, geest en talenten, even als eigene neiging hem roepen, met myne geringe opvoeding, myne gansche innerlyke armoede, myn mangel aen

[p. 235]

aengename hoedanigheden, geweest zyn? eene verachte nul, en een wezen welks vermetele aenspraek om, daer waer zy niet op hare plaets is, te verschynen, haer teregt tot een voorwerp van spot zoude maken. Eene vrouw zonder bekoorlykheid, ziekelyk, droefzinnig, en die, dewyl zy dit alles gevoelt, daerdoor nog meer nedergedrukt wordt, - dat zou de zoete belooning geweest zyn, welke het geluk hem voor al zynen edelmoed zou hebben geschonken, dat zou de eenige troost voor zyne moeiten, de vervrolyking en de vreugde zyns levens geweest zyn. Ach! honderd malen hadde hy in zyn hart over zyne keuze moeten berouw hebben. En hoe goediger, hoe oplettender hy jegens my zou geweest zyn, des te ongelukkiger zou ik zyn geweest. Ja, ik gevoel het, aen zyn hart gedrukt, hadde ik my kunnen ombrengen, uit wanhoop dat ik hem niet zou hebben kunnen gelukkig maken. O kondet gy, wien ik zoo innig, zoo oneindelyk bemin, in myn hart lezen! Mogten myne gestadige, myne vurige gebeden het geluk dat ik u niet vermogt te verzekeren, op u kunnen afsmeeken!

Hy heeft my nooit bemind; geen sprankel liefde voerde hem tot my; slechts een oogenblik kon ik daerover in dwaling zyn: die dwaling verdween. Alles werd klaer, ik zag wat ik te doen had, en God en myne liefde verleenden my de sterkte om daernaer te handelen.

Slechts edel, hemelsch medelyden was het dat hem tot my voerde; slechts goedheid.... zy zou verdienen beloond te worden! een zoet hoogmoedig gevoel verovert myn hart, als ik bedenk dat de edelste man my tot zich heeft willen verheffen en dat ik zyner waerdig gehandeld heb! ja, hy heeft my verheven.

Ik voed in my het geloof dat de bekoorlyke Camilla hem eens alles zal geven wat ik hem niet kon geven. Bleeke, sidderende Camilla, welligt zullen weldra de bloemen der vreugde en der liefde op uwe zachte wangen glansen, gy zult nooit vernemen wat gy my te danken hebt, en gy, Alfried, als de hemelzaligheid in uwe

[p. 236]

edele borst zwelt, zult gy u myner niet meer gedenken; - ik echter, ik zal aen u denken.

En wanneer ik myne lastige loopbaen geëindigd heb, mogte ik dan kunnen zeggen: ‘ik heb twee menschen gelukkig gemaekt!’

Ik zie hem niet meer.... hoe donker is alles rondom my! doch ik heb het zoo gewild, en ik ben er mede te vrede.

Myne gedachten vergezellen hem met zegenwenschen. Dag en nacht, 's morgens als 's avonds vergezellen zy hem.

Myn voorgevoelen is tot wezenlykheid geworden. Camilla is Alfrieds gelukkige bruid. Hoe zullen hare schoone, bezielde oogen glinsteren! O mogten zy gelukkig zyn! - Hoor my, Gever van alle gelukzaligheid, geen smeeken voor my zelve zal uwe goedheid meer vermoeijen, maer maek haer gelukkig, neem alles wat ik maer hebben mag, ach neem myne ziele - en geef, geef hun alles!

Maek dat Camilla hem zóó bemint, als ik hem beminne.

De klokken luiden! de klokken luiden! de groote dag is gekomen! Alfried leidt Camilla ten altaer. Hoe edel, hoe schoon is hy! hoe liefelyk, hoe bekoorlyk zy! hoe gelukkig schynen zy beide! ‘een edel paer,’ fluisteren de menschen: heb ik dat gehoord of heb ik dat ergens gelezen? ik weet het niet.... de dag is schoon, de lentezon warm en helder. Alles is klaer en rustig ook myn gemoed; ik ben gelukkig en vrolyk! neen het is geene koorts die myne wangen zoo hoogrood kleurt, het is de vreugde; zy jaegt mynen pols, zy laet myn hart honderd slagen in eenen minuet maken, hoort, de klokken luiden. Het is geschied, de geestelyke heeft ze gezegend - en ik ook.

Thans ben ik rustig en alleen; en stil gelyk de nacht, die op alles rust, bid ik in myn hart voor het geluk van hem die ik zoo

[p. 237]

oneindelyk bemind heb. Alles wat de Voorzienigheid doet, is goed, is wys, zelfs de smart, heeft hare rust, haer einde; ook myne smart zal dit in zyn geluk vinden, waertoe ik in een moedig oogenblik den grond gelegd heb. O geliefde van myn hart, ik geloof, ik weet het, door uw geluk zal ik ook gelukkig zyn; wanneer uwe vreugdezon in haren vollen heerlyken, hoogsten zomerglans schittert, zal ook tot my, die in de schaduwe verborgen ben, hare warmte doordringen. Ik zal de verre echo van uw vreugdegezang zyn! Voel en noem u gelukkig en ook ik zal gelukkig zyn; zy vrolyk en ook ik ben vrolyk; grimlach en ook ik grimlach; dank God en ook ik dank God, dank Hem innig.

(Arme dweepster! uwe vleugels schynen u niet langer gedragen te hebben. - Onder een later datum vind ik van dezelfde hand, die dit in vreugde en gelukzaligheid schreef, de volgende woorden als uitdrukking van een stil, maer ontmoedigd gemoed, opgeteekend).

Den 2 January.

Een koortsachtige droom is myn leven!

Eene betere wereld, - myne schoonste, myne eenige hoop!

(Jaren schynen nu verloopen te zyn waerin niets opgeteekend werd; maer uit datgene wat hier navolgt en waermede een nieuw tydperk in het leven der Eenzame schynt begonnen te zyn, kan men besluiten dat de engel des vredes, wiens palmen vroeg of laet om de goede, onschuldige lyders waeijen, haer harte altyd nader kwam).

Een oneindig zoet Iets is in myn hart nedergedaeld. Ik weet niet welk gevoel van vrede, ja van opgeruimdheid my op myne stille reize door het dal vergezelt, en nogtans is alles rondom my onveranderd, koud, zonder vreugde, zonder liefde gelyk vroeger. De

[p. 238]

verandering is in my zelve geschied, ik verwachtte myn geluk, myne vreugde van de wereld en de menschen; ik heb my bedrogen, ik werd gekwetst en teruggestooten; nu heb ik my alleen tot God gewend en begin te gevoelen dat zyne vreugde hooger, grooter is dan alle vreugde der wereld.

Eene schoone hyacinthe die aen myn venster bloeit, verwekt in my blyde gevoelens en gedachten. Ik zie hoe zy zich, onbewust het licht en de warmte huldigend, allengskens naer de zon keert. De zon van haren kant straelt helder over heur, opent stil werkend bloem op bloem, verleent haer kleur, schoonheid en balsemgeur. Dat is my een klaer beeld van den mensch en van de Godheid. Eeuwige Liefdezonne! ik wil, als de bloeme, my demoedig naer uw licht keeren om van u leven en vreugde te ontvangen, die gy alleen schenken kunt.

Ik kom uit de kerk. Ik heb er veel geweend en ben niet te min gelukkig geweest. Het gevoel der godsvrucht is een der schoonste, der lieflykste die wy op aerde genieten kunnen. Het is geene vreugde, geene treurigheid; maer iets dat ons boven beide verheft. Het is een oogenblikkelyke terugkeer van de ziel tot haer waer vaderland - een gevoel, dat meer dan welkdanig diepzinnig bewys ons overtuigt dat wy kinderen der onsterflykheid zyn.

De tekst handelde over de kananeïsche vrouw; de prediker nam daeruit gelegenheid om te bewyzen hoe het brood ons soms onttrokken wordt opdat wy ons met de kruimelen zouden leeren vergenoegen, en hoe een gelaten en daerover vergenoegd gemoed God aengenaem is. Het scheen als ware dit alles uitdrukkelyk voor my alleen gezegd en ik herkende het als waerheid in myn hart. Ach, dit onrustig hart, dat met ongeduld zoo veel van de wereld en van de menschen verlangd heeft, dat zoo gloeijend alle goederen des levens heeft willen bezitten, hoe heeft het zyne wenschen moeten beperken! Het heeft allengskens zich met den kruimel leeren vergenoegen, maer het is ook demoedig, geduldig en gelyk ik hoop beter geworden, en nu eerst geniet het den vrede, de

[p. 239]

vreugde, waernaer het zoo lang, maer op verkeerde wegen gestreefd heeft. Eene bloem, een heldere dag, een onverwacht vriendelyk woord, een schoone droom, een gevoel van welbehagen, duizend kleine, vroeger door my niet geachte genoegens die ook aen het vreugdelooste leven niet gansch ontbreken, zyn my nu oneindelyk dierbaer. Ik heb allengskens leeren inzien, hoe de ware levenswysheid van den mensch daerin bestaet, dat hy als de bie uit de kleinste bloem eenen druppel honig weet te zuigen.

En zoo gy, hooge Bestuerder van myn lot, my slechts daerom op de aerde zoo eenzaem hebt gelaten, opdat ik my gansch tot u zou keeren, en in u alles vinden zou, heb ik alsdan wel reden tot klagen? wanneer Gy, Allerbarmhartigste, voor my vader en moeder, broeder en zuster wilt zyn, moet ik my alsdan niet zalig achten!

Waerom, ach waerom heb ik niet vroeger mynen vrede dáér gezocht waer ik hem alleen had kunnen vinden? hoe vele jaren van smart en nederdrukkenden last zouden my gespaerd zyn geweest, indien ik vroeger erkend had, hoe dwaes het is, zich om troost en vreugde tot de wereld en de menschen te wenden.

Geef, gy eenzame, verlatene, uw hart aen God, maer met dien diepen, ernstigen wil, die geen wankelen, geen terugkeer aen de zwakheid toelaet! leer zeggen: ‘uw wil geschiede, o Vader!’ niet enkel met gelatenheid, maer met liefde, met vreugde en iedere vertwyfeling, iedere drukkende hopelooze smart is voor eeuwig van u verdwenen.

Wanneer ik des avonds tot de rust my nedervlye, en dat de vermoeijenissen van den dag en de onvriendelyke behandeling van hen voor wie ik ze verdrage, myn gemoed nedergebogen hebben, begin ik te bidden: ‘myn vader!...’ maer nauwlyks heb ik deze woorden uitgesproken, nauwlyks heeft het gevoel van hunne bediedenis myne ziel doordrongen of ik ween de zoetste tranen, en eene onmetelyke zaligheid beheerscht myn gansch aenzyn. -

[p. 240]

Heel myn gebed bestaet alsdan soms daerin, dat ik meermaels de woorden: ‘Myn Vader!’ herhael, want zy bevatten, gelyk ik ze gevoel, alles, wat ik uit kinderlyke liefde, uit innig vertrouwen, uit gelaten hoop, uit godsvruchtige vreugde uitdrukken kan. Onder zulke gevoelens slaep ik rustig in, en is het dan wel te verwonderen als ik my door het gezang der engelen in slaep gewiegd geloof?

Ja, ik geloof het, ik moet het gelooven, voor alles bestaet er een troost; er zyn ongelukkiger schepselen dan ik geweest ben, ofschoon de gevoeligheid myns harten de bitterheid van myn lyden verduizendvoudigd heeft. Daer zyn by voorbeeld de verlatene, van smartverteerende zieke, de gevangene zonder hoop op vrylating wiens eenige vreugde, eene spin, eene onmenschelyke hand hem geroofd heeft; maer kunnen zy ook niet tot God opzien, hem zeggen: ‘Onze Vader!’ en de misdadige, die zyn lyden verdient, wie is ongelukkiger dan hy? maer wanneer hy berouw heeft zal hem toch vergeven worden: de verloren zoon kan opstaen en tot zynen vader gaen. Moet het kind van eenen eeuwiggoeden vader wel ooit wanhopen! Ach die ons God onze vader leerde noemen, die heeft alleen het menschelyk hart gekend, en aen hetzelve eenen nooit verydelden troost weten te verzekeren.

De Gestorvene heeft de stervelingen getroost en de stemmen die geroepen hebben ‘wy lyden!’ hebben ook geroepen: ‘wy zyn getroost!’ - Het evangelium is voor het menschelyk geslacht opengeslagen en heeft den hemel geopend, maer een morrend en misnoegd hart erkent dit niet.

Doch de ondeugenden? de tot de dierlyke ruwheid verlaegden, de millioenen welke in het donker, in den nacht der ellende en onwetendheid leven en sterven? vriendelyke sterren die zoo klaer blinkt, mystische hemellichten, vol hoop zie ik naer u op. Gy zyt werelden voor de hoop; hoogere opvoedingsgestichten voor de

[p. 241]

ongelukkige kinderen der aerde, stel ik my in u voor - ja, vertrouwend kan men hopen.... God is algoedig!

Wanneer ons geloof vast en onze hoop op een zeker anker gegrond is, dan is voor onze rust veel gewonnen, en staet bezonderlyk de hemel van onze toekomst helder daer; niet te min echter, kan ons hart nog veel lyden en de last des dags ons nog ondragelyk schynen. Daer moge de menschelyke wysheid in verhelpen. Behoeden wy ons van moedeloosheid, van de fantasmagoriën der inbeelding, en zoeken wy, ieder voor zichzelven, de verstrooijing, de mogelyke kleine vreugden en bronnen van troost, die ons zoo naby zyn, indien wy er slechts acht willen op geven. De groote zaek is zich goed en rein te houden - en dan, zoo weinig mogelyk te lyden. De middels daertoe zyn voor allen zoo wel gelyk als verschillend, maer niemand zal ze verwarren als zy de oogen maer open heeft om hen te aenschouwen.

Ze barmhartig op de blinden gerigt te houden, zal de bezigheid van hen zyn, wier lot het is geworden, als het ware, de oogen van het menschelyk geslacht te zyn, voor hetzelve te zien en het te leeren zien. O, Wyzen, Grooten en Verlichten der aerde, gy zyt min onze schoolmeesters, gy zyt meer onze troosters! Toont ons de geheimnissen der vertroostingen, geeft licht aen de smart, leert aen eenieder, hoe hy in zynen uiterlyken toestand en naer de gesteltenis van zyn binnenste, voor alle lyden verzachting vinden kan. Edele geneesmeesters der ziele, vermoeije het u niet geneesmiddelen voor alle hare ziekten te zoeken! Hoe veel zegeningen zullen dan uwe voetstappen, uwe goddelyke zorgen volgen!

De jaren, die ik vroeger zoo lang vond, vliegen thans snel als zwaluwen henen; dewyl de dagen my niet meer als een last schynen, dewyl geen uer des dags voorby gaet, dat my geen bly, geen verheven gevoel geeft. Deze myn byzondere troost van elk uer heb ik in het gebed, in eene bestendige herinnering aen de tegenwoordigheid van 't opperst Wezen gevonden. Ik wandel en handel

[p. 242]

steeds onder de oogen van eenen vader, en even als ik voel dat ik leef, zoo voel en weet ik ook dat zyn blik my volgt, dat zyn geest my naby is, my met zynen vrede omringt, en my eene vreugde inboezemt, die men wel kan voelen, maer niet beschryven.

Ik hield my vroeger, uit oorzake van mynen toestand, voor geheel onnuttig in de wereld. De ondervinding, eene my dierbare ondervinding, heeft my geleerd, dat, indien wy in den kleinen kring, die ons toevertrouwd is, slechts met trouw en zorgvuldigheid werken, wy juist werken en arbeiden volgens de orde, die de grond van alle goed is; en vroeg of laet ontstaen daeruit voor ons aengename gevolgen.

Myne gezondheid neemt af. De vervulling myner pligten in de familie, die my opgenomen heeft, wordt my elken dag zwaerder, maer ik tracht ze naer al myne krachten te vervullen. Myn hart heeft vrede, is opgeruimd en stil.

‘Zit daer niet ledig en zie er niet zoo zalig uit, terwyl ik rondloop om myne doos te zoeken,’ zegde my daereven de vergramde gravin. Ik herinner my den tyd dat ik om myn nederbukkend hoofd bekeven werd. Nu is myn hart zoo vrolyk dat myn gezicht er dikwyls de uitdrukking van behoudt. Het misnoegen der gravin was heden ook niet geheel ongegrond; want, indien men acht moet geven om den vrede van anderen door het openbaren van eigen ongenoegen niet te stooren, zoo moet men zich niet min hoeden eene tevredenheid te toonen welke op diegene, aen wie deze vreemd is, eenen pynlyken indruk kan maken.

Ik heb hem..... haer..... wedergezien, heb hunne kinderen aen myn hart gedrukt! Deze familie is een beeld der gelukzaligheid! De beide gelukkige echtgenoten herkenden my nauwelyks. Dat is niet verwonderlyk: ik ben toch zoo veranderd! Ik koester in my eenen wensch, eene dweepachtige hoop, die ik niet verjagen

[p. 243]

kan, - de hoop om hen weldra onzichtbaer omzweven en over hun geluk waken te kunnen.

Hoe schoon is de blik van eenen man, die in zyne volle kracht en in eene sfeer werkt, waer zyne bekwaemheden zich vry bewegen en by den arbeid nog stygen, die bewust is dat hy ten nutte van zyn vaderland leeft, dat hy van zyne medeburgers geacht, van zyne gade en vrienden bemind, van zyne kinderen aenbeden wordt; - zoodanig is de blik van Alfried! Hoe lieflyk en roerend is de uitdrukking van het aenzicht eener vrouw, wier hartsbehoefte aen liefde is vervuld geworden, welke in en voor haren geliefde leeft; - dat is de uitdrukking van Camilla's aenzicht! En gy, gelukkige kleinen, kinderen, lievelingen, in uwe oogen vol onschuld en levensvreugd, ziet men hoe helder de hemel van uwe kindschheid schittert.

‘In den herfst.... als de bladeren vallen....’ zegde heden een geneesheer half luid tot de gravin, na dat hy my met bedenkelyk aenzicht beschouwd, en naer den toestand myner gezondheid vernomen had; dit levenseinde klinkt inderdaed heel romantisch; myn leven heeft toch zoo weinig aen eene komst geleken! Nu, wel aen dan! in den herfst! in den herfst zal het espenloof, welk lang by het waeijen van zoo menigvuldige winden gesidderd heeft, niet meer sidderen.

Ik gebruik een geneesmiddel voor myne borst. Dat moge helpen of niet, ik ben gerust, vroeger wenschte ik te sterven, thans wensch ik het minder, sedert ik geleerd heb het leven beter te dragen en te gebruiken. Ik heb God in alle zyne werken leeren aenbidden. Er is niets, al ware het nog zoo gering, waeraen zich geene groote gedachte hecht en dat my daerom niet gewigtig en belangryk kan worden.

De bladeren vallen - en ik leef nog, en hef nog blyde mynen blik naer den somberen hemel op.

[p. 244]

Ik heb groote lichamelyke smarten en lyd nogtans zoo weinig! myne ziele is zoo gelukkig.

‘In de lente, als de bladeren uitschieten.’.. zegt de geneesheer thans en ik zou het byna gelooven indien ik het stil voorgevoelen, dat in my woont, wil aenhooren, en welk my toefluistert: in de lente, wanneer alles tot leven en vreugde ontwaekt, wanneer de bloemen uit geopende kelken hare balsemgeuren tot den hemel opzenden, dan zal ook myn vrygelaten geest omhoog zweven en de lucht van eene eeuwige lente gevoelen; dan zal myn verlangen haer donker, gedroomd doel bereiken.

Hy is met zyne gade geweest om my nog eens te zien. - Dat was edel en goed van hem. Ik vond hem veranderd. In zyn blik lag een somber vuer, en op zyn voorhoofd, dat vroeger zoo klaer en glad was, vormden somwylen zich rimpelen gelyk aen degene der ontevredenheid. Ach, de eerzucht is in zyn hart geslopen, deze heeft benevens zyne talenten hem op adelaerswieken tot de hoogten van wereldlyke grootheid omhoog geheven. Hy is een groot man geworden, maer hy heeft opgehouden gelukkig te zyn. - Zyne beminnenswaerdige gade zag er nedergeslagen uit, en de uitgezochtste toilet kon de verandering in haer zoo weemoedig gezicht niet verduiken. Het deed my wee hen te zien; ach, waren zy toch gelukkig en rustig als ik!

Ik ben byna veertig jaer oud. Zoo eenzaem als ik in myne wieg lag, zoo eenzaem sta ik nog aen myn graf. Als eene schaduwe ben ik door het leven gegaen, en myn leven is als eene schaduwe geweest. Zy verdwynt steeds meer en meer voor myn oog; maer de eeuwige vader wiens wil ik aenhoord heb, opent my een nieuw, een heerlyker leven dat ik met onbeschryfelyke vreugde te gemoet ga! de weldoende gebeden, die ik opzend en die, als ik gevoel, verhoord worden, de voorsmaek des hemels, het gevoel van engelachtigen vrede dat my vergezelt, de rust welke geene smarten kunnen verstooren, de liefelyke bewegingen van vreugde, de wel-

[p. 245]

lustvolle tranen, die ik soms vergiet - o deze dierbare heilige boden! wat verkonden die my anders dan dat ik weldra het oorspronkelyk Beeld van alle liefde, van alle volmaektheid zal aenschouwen, dat de verlangende sprankel zich weldra met het heilig vuer, waeraen hy ontsprongen is, zich zal vereenigen.

Hier heeft de zwakke hand opgehouden de pen te voeren.... het hart dat zoolang van liefde en smart klopte, rust thans.

De Eenzame is tot haren vader teruggekeerd... zy is nu gelukkig.