Het Taelverbond. Jaargang 4

[p. 305]

De bindersbende uit Sint-Bruno door P. van Delen.
Mynen vriende den heere Michiel van der Voort opgedragen.

I.

Gewis, lezer, zyt gy weleens te midden der heide geweest; het zy dat huishoudelyke aengelegenheden u dwongen het een of ander der belangwekkende dorpen te bezoeken, die zich in hare wyde uitgestrektheid bevinden; het zy dat enkel een dichterlyk gevoel u er henen dreef, om er in de bespiegeling der nog ruwe schepping uwen geest tot het verhevene ryk der idealen op te voeren. Dan, wen gy eenzaem op eenen zandigen grond, u van eenen vlakken en ledigen horizont omgeven zaegt, hebt gy dan somtyds, byzonder by de avondschemering, zoo niet aen nachtverschynsels of bovennatuerlyke wezens, dan toch aen rooversbenden gedacht; hebt gy u dan die binders niet herinnerd, van welke uwe ouders, des winters by den haerd, de schrikkelyke daden verhaelden en welker aenslagen in die avondvertellingen niet dan te dikwils op den heidegrond voorvielen?

[p. 306]

Nu, die binders en moordenaren, welke u de vervaerlykheid der eenzame vlakte voor den geest tooverde, bestonden wezenlyk over omtrent tachtig jaren, en maekten destyds de heide hoogst gevaerlyk.

Toen waren er de wooningen ook veel zeldzamer; want het was den akkerman nog niet gelukt met zoo veel goed gevolg als nu den wederspannigen grond te dwingen eenige vruchten te dragen. De heide was toen nog eene echte woesteny. Wel bood er zich hier en daer, als een Oasis, eene herberg aen; maer deze nog boezemde den reiziger weinig vertrouwen in. Want by al dat de wet, hoe navorschend ook, er zelden een misdryf achterhalen kon, bleef het toch zeker dat er van die zoogezegde herbergen bestonden, waer men den vreemdeling, by wien men eenig geld vermoedde, op zyn bed by verrassing afmaekte, en na hem uitgeplunderd te hebben, zyn lichaem op de eene of andere geheimzinnige wyze wist te bergen, zoo dat al de middelen later aengewend om den gemisten persoon op te zoeken, gewoonlyk vruchteloos bleven.

Dan, in die jaren van stout en tuchteloos misdryf, op een zondagachtermiddag in den herfst, had het kleppen van den Angelus op den toren van Massenhoven, het einde der godsdienstoefeningen aengekondigd. De wegen, eenige uren druk begaen, waren allengskens aen hunne gewoone eenzaemheid overgelaten, en, daer de wind snerpend over de heidevlakte gierde, had eeniegelyk zich gespoed zyne wooning te bereiken of wel een der bierhuizen in te stappen, waer de landlieden op die dagen gewoon waren zich tot laet in den avond met kaertspelen te gaen verzetten. Deze herbergen waren, in evenredigheid der schaersche bevolking, vry talryk. Er waren er voorname waer zelfs onderpastoor of koster het zich niet ontzagen bywylen eene pint te komen ledigen; andere, gelyk wy het reeds aengemerkt hebben, waren gemeen, en slechts rondleurders en landloopers hielden er zich op.

Aen den kruisweg, die op de dorpen Oelegem, Sant- en Massenhoven uitloopt, bestond destyds eene dier kroegen. Zy was niet te

[p. 307]

best befaemd en dit niet ten ongelyke; want al was het dat de beeldtenis van eenen heilige er voor uithangbord diende, al was het dat er boven de schouw in groote letteren geschreven stond: ‘Hier is het verboden te vloeken,’ was het toch daer dat de bedorvenste kerels een geld kwamen verbrassen, waervan zy waerschynlyk de bron niet hadden kunnen of durven aenwyzen.

Ja, de St.-Bruno naby den kruisweg was een echt rooversnest, veel erger nog, dan men het toen algemeen vermoedde. De huisgenooten namen deel in de nachtelyke strooptogten en het was ook in hunne wooning dat meestal de gestolene voorwerpen werden gedeeld, en de opbrengst er van verteerd. Ergerlyk waren de slemperyen welke men er byna dagelyks vierde. Mannen in wier gemoed tot de laetste vonk van schaemte was uitgedoofd, vierden er den vollen teugel aen al de walgelykheden, waertoe de dronkenschap den mensch geleidt, wiens hart te zeer bedorven is om nog voor eenig zuiver of verheven gevoel vatbaer te zyn. Aen groote tafels in het ronde nedergezeten, den beker in de hand, schenen zy elkaer in onzedigen klap te willen overtreffen, en wie de afschuwelykste godslasteringen wist uit te braken, werd het meeste toegejuicht.

Doch wy zouden met de gedachten in dien poel van schande niet zyn nedergedaeld, om er den mensch op den laegsten trap der vernedering te zoeken, indien wy er, als een wonder van samentreffing, geen wezen moesten vinden, dat, hoewel een levend verwyt voor de booswichten, niettemin gedwongen was in hun midden te verkeeren. Zy was de dochter van den huize en men noemde haer Helena.

Ofschoon de lentezon reeds zeventienmael in haer leven de aerde met groen en bloemen kwam bestrooijen, had zy echter voor de arme maget, nog nooit een enkelen dag van volle blydschap meêgebragt. Want kind zynde, had het meisje in hare moeder nooit die teedere, innige liefde gevonden, welke niet alleen de eerste jaren veraengenaemt, maer zelfs den laetsten ouderdom door eene zachte herinnering verlevendigen mag. Integendeel, de vrouw welke zy moeder noemde, was voor haer altyd hard en ruw

[p. 308]

geweest. Reeds vroeg met verstand begaefd en uit inborst tot het goede geneigd, moest Helena weldra het schandige van de misdadige handelwyze harer ouders bevroeden, en zoo zy er zich al nooit durfde tegen verzetten, getuigden niettemin de tranen, welke zy in stilte en by nachte stortte, hoe zeer haer gemoed die daden veroordeelde.

Het verdriet dat zy er om voelde en dat steeds toenam naermate haer denkvermogen zich ontwikkelde, verslenste de schoonheid, waermede zy, uit hoofde harer ryzige gestalte en fyne wezenstrekken op hare jaren zou hebben geprykt. Maer mangelde het haer aen eene frissche gezonde kleur, de uitdrukking van haer gelaet, echte spiegel harer reine ziel, was zoo bekoorlyk, zoo aentrekkelyk, dat men op den eersten oogslag er door getroffen was en zich genegen gevoelde zyn vertrouwen aen de lieve Helena te schenken.

In dier voege verschilde zy voor het uitwendige zelfs van de ruwe, ziellooze aengezichten der gasten, welke zy moest voordienen.

Want al was de schynheiligheid de minste der ondeugden dier bedorvelingen niet, toch bezaten zy al dat terugstoodende, waer aen een zelfs oppervlakkige menschenkenner zich zelden vergist.

Op dien zondag namiddag dan, wanneer zoo als naer gewoonte al de herbergen vol van bezoekers waren, hadden de klanten uit den St.-Bruno buitengewoon vroeg kaerten en dobbelsteenen nedergelegd. Zy hadden, om deze of geene geheime reden, een voor een in verschillende rigtingen de herberg verlaten, zoo dat deze nog voor de avond geheel en al gevallen was, alleen aen de huisgenooten overgelaten bleef. Na eenigen tyd, onder de bevelen harer moeder, alles opgekuischt en geschikt te hebben, ging het meisje insgelyks naer buiten, en door vermoeijenis en walging ontsteld, zette zy zich op eene bank tegen den muer harer geheimzinnige wooning neder.

Hoe aengenaem, hoe verkwikkende was in dien stond de ruime dampkring in welken zy vryelyk ademde! Welk verschil tegen de lucht der kroeg, zoo bedorven, niet alleen door tabak en jenevergeur,

[p. 309]

maer nog, zoo het haer toescheen, door de afgryselyke godslasteringen, waervoor zy daer te blozen had!... Gerustgesteld door den vrede, welke haer nu omringde, liet zy het hoofd kommerloos tegen den muer hellen, en de grootsche schepping aenschouwende, verviel zy weldra in die zachte mymering, welke het den ongelukkigen gegeven is als een zoeten droom te midden van zyn lyden te genieten. Hoe schoon, hoe hemelsch klonken de zachte toonen der vlugtende vogelen in hare ooren! De eentoonige zang der heidekrekels, het geritsel der bladeren zelf scheen haer een lofzang te zyn, door de natuer tot den Schepper opgeheven, en, zich gansch in die godvruchtige verrukking verdiepende, herinnerde zich Helena niet alleen hare kwellingen niet meer, maer zy scheen zich geheel en al in eenen geluksdroom te verliezen en haer bestaen te vergeten. Een man, die middelerwyl aen hare zyde was komen plaets nemen, had alle moeite om ze tot haren wezenlyken toestand terug te roepen.

- Altyd droomen, zegde hy ontvreden het hoofd schuddende; maer, meisje, waer toch zyn uwe zinnen? In plaets van binnen by den haerd de kleinen met een vrolyk lied te verlustigen, blyft gy hier buiten in de koude. Ik geloof waerlyk dat gy gek wordt.

Degene die deze half vleijende, half schertsende woorden uitsprak, was niemand anders dan haer vader, de waerd uit den huize. Het was een man van middelbaren leeftyd, wiens gelaet, ofschoon meer terugstootend dan aenlokkelyk. toch niet geheel van uitdrukking beroofd was. Bywylen, en bezonder wen hy tot zyne dochter sprak, nam zelfs de toon zyner stem eene zekere zachtheid aen, die genoeg merken liet dat de misdaed tot zoo ver alle gevoel in hem niet had uitgedoofd om hem hardvochtig te laten by het lyden door zyne misdadige handelwyze gesticht.

Hoewel nu de woorden van Helena er altyd op uitkwamen om hem van zynen boozen handel te doen afzien, belgde hy er zich echter niet over; hy zag die eerder als harde waerheden aen, waerdoor hy zich echter geenszins wilde laten overreden.

Nu vervolgde hy ernstig, na het meisje, dat eenigen tyd sprakeloos nevens hem zat, te hebben aengestaerd:

[p. 310]

- Helena, ik ben niet te vreden over u: in plaets van het uwe by te dragen om onze zaken vooruit te doen gaen, werkt gy die door uwe stuerschheid tegen. De klanten klagen omdat gy niet vriendelyk zyt. Ik heb het u meer gezegd; maer gy luistert niet naer myne woorden, want, Lena, waerlyk gy bemint uwe ouders niet.

- O! God weet het, of ik myne ouders bemin! riep het meisje uit; - maer vader zoudt gy zelf voor uw kind niet schaemrood worden, indien ik het er op aenlegde om de achting te winnen van de mannen die gedurig ons huis vervullen. Ik ook, heb u dit reeds dikwils gezegd, vader, en gave de hemel dat gy er naer geluisterd hadt; want wees er zeker van: die mannen welke u op den weg van het misdryf hebben gebragt, zullen u ook niet achterlaten als eens het schavot voor hen wordt opgetimmerd.

Eene huivering beving den vader by het hooren dezer woorden. Zy schenen hem eene schrikkelyke voorzegging te bevatten; doch, zich dadelyk herstellende, sprak hy met grammoedig gelaet:

- Ja, dit hebt ge my dikwils gezegd en even dikwils heb ik u getoond tot waer myne goedheid voor u gaet; maer denk niet, meisje, dat ik eeuwig dulden zal dat gy u met myne zaken bemoeijet; het staet immers een kind niet vry zyne ouders te berispen?

- Gy hebt gelyk, vader, het betaemt my te zwygen, in stilte te zuchten, en te weenen in myn hart over het kwaed waertegen ik, helaes, onmagtig ben. Maer misschien is het uwe goedheid die my bedorven heeft, en gewoon gemaekt alles te zeggen zoo als ik het meen. O, gy bemint my wel, vader; ik ook bemin u, en wees er zeker van die liefde is wel innig, wel opregt gemeend. Ach, mogt benevens die liefde, welke ons elkander zoo duerbaer maekt, ook de achting en de eerbied eens bestaen, welke voor het kind zyne ouders heilig en goddelyk maekt.

- Dit wil dan zeggen dat gy my niet acht, niet eerbiedigt. - En het meisje antwoordde niet, maer bedekte zich het aengezicht en weende.

- Helena, hernam hy, waerlyk, ge zyt verdrietig. Zyn er ouders die meer voor hunne kinderen doen dan ik voor u heb gedaen? Heb ik u in al uwe luimen niet voldaen toen gy kind waert,

[p. 311]

ben ik zelfs zoo ver niet gegaen, groote sommen geld te besteden om u te laten leeren lezen?... En nogtans het is dat kunnen lezen dat onze oneenigheid heeft te weeg gebragt; het zyn die boeken, die duivelsche boeken welke u geleerd hebben uwe ouders te haten.

- O neen, er zyn my geene boeken noodig om het kwaed te kennen en het te veroordeelen. Myn hart voelt genoeg waer de deugd en waer het misdryf is, en gy ook, vader, al is het dat gy my zulks ontkennen wilt, al is het dat gy zulks u zelven ontkent, er was een tyd dat gy dit ook voeldet. O, ik ben er zeker van, toen gy u de eerste mael tot de misdaed hebt laten vernederen, toen het voor de eerste mael aen eerlooze verleiders gelukte, u in het verderf te slepen, dat er toen nog wel eene stem in het binnenst van uw harte was, eene vriendenstem die u toeriep: ach neen, luister niet naer hen, verlaet den weg niet dien gy tot heden zoo eerlyk en gelukkig hebt bewandeld!

Diep scheen de man aengedaen door deze woorden, want hy bleef sprakeloos, terwyl hy de oogen droevig ten gronde sloeg.

- O, hadt gy er gehoor aen gegeven aen die stemme, ging het meisje weenende voort, wat al zegeningen zouden wy thans ten hemel niet te sturen hebben voor een geluk dat wy benevens zoo vele eerlyke huisgezinnen zouden genieten! Overweeg eens, vader, hoe zoet het moet zyn, wanneer ouders en kinderen in denzelfden kring vereenigd, zich verlustigen mogen omdat er niets in het geweten is dat knaegt! Hoe smakelyk wordt dan de bete broods genuttigd, al is hy dan bytyden door zuren arbeid verdiend, als men maer zeggen kan dat hy de prys van geene misdaed is. O, wees er zeker van, de mensch, die zichzelven eene hel in het harte graeft, zou er even ligt eenen hemel van genoegens kunnen in plaetsen.

- Kind, gy zyt nog jong; gy weet alles niet wat er in de wereld te proeven is..... de vervolging.... de ellende brengen dikwils den mensch.... maer toch....

- Heeft dit daer lang genoeg geduerd? - riep de waerdin die met de armen in de zyde gekruld, zich aen de deur vertoonde. Heeft

[p. 312]

die kwezel, met haren verdrietigen zaeg, nog niet lang genoeg pastoor gespeeld en heeft die oude zot er lang genoeg naer geluisterd, net alsof er zynen rykdom meê te halen was? Doe my de kinderen eens spoedig slapen, kwezel, of ik zal u er duchtig weten toe te dwingen! - En dit zeggende, ging zy met opgeheven arm, regt op het meisje af.

Men ziet het, die vrouw was geheel verdorven.

Zoo er den vader nog een zwakke sprankel van vroegere deugd bygebleven was, in zyne vrouw was die gansch uitgedoofd. Deze dreef het kwaed met dien boosaerdigen wil, met dit hardnekkig besluit, alle vrouwen eigen welke het voor zich genomen hebben den weg der ondeugd te bewandelen. Zy vond er een zeker welgevallen in het hart van het meisje te doorryten; want zy haette het lieve kind. Deze was hare dochter niet, de bazin was er slechts door haer huwelyk met den waerd, aen verwand geworden, en als eene echte stiefmoeder mishandelde zy de jonge maegd. Door ruwe uitdrukkingen wilde zy het teeder gemoed van deze bederven; maer schokte de walging dan het kind te zeer, liep er over zyne lidmaten eene verachtende huivering, o, dan gevoelde zich het booze wyf van woede niet meer, dan gaf zy zich lucht in helsche scheldwoorden en eindigde gemeenlyk met door slaen haer oppergezag te doen gelden.

Helena die het nooit geraedzaem had geacht de grammoedige een oogenblik te weêrstaen, was nu ook by hare nadering in eens naer binnen gevloden; maer de man, die de handelwys zyner gemalin als gansch barbaersch aenzag, sprong eensklaps regt en riep in gramschap:

- Zie, Trien, ik wil het niet meer hebben dat ge onze Lena gedurig slaen zult; zy is er te groot voor. Ik weet wel dat ze bywylen onverdragelyk is, maer toch heeft zy dan geen ongelyk.

- Ge moet maer naer haer luisteren om welhaest het einde van ons goed niet meer te weten; wel, alle myn dagen! daer moet men manskerel voor zyn! - En de vrouw lachte spottend.

- Ik zeg u nog eens, riep de waerd, de vuist nydig toewringende en zyne vrouw bedreigende, ik zeg u nog eens dat ik niet

[p. 313]

meer wil hebben dat gy ze slaet; dat zy er al op aenbabbele, wat stoort u dat? ik zou beschaemd zyn, want gy behandelt haer al erger als eenen hond.

- Nu, nu, kryg er maer geene stuipen van, zegde de vrouw op slependen toon, en zy trad achter haren man de wooning binnen.

II.

Zoo als wy het reeds hebben aengemerkt, was het niet zonder reden dat de roovers, want toch zy waren zulks in den echten zin des woords, zoo vroegtydig de herberg hadden verlaten, waer zy soms den ganschen nacht bleven doorbrengen. Zy hadden een groot ontwerp beraemd, waer toe hunne tegenwoordigheid in den St-Bruno niet voordeelig kon zyn.

Te Wolfstede onder Bouwel, woonde op zyn landgoed een voornaem en ryk heer, Jan Van Cruybeke genaemd. Deze, in wien een samenloop van noodlottige gebeurtenissen eenen afkeer van allen omgang had doen ontstaen, leefde in eene ware eenzaemheid. Het afsterven zyner echtgenoote en zyner kinderen, welke hem achtervolgens door den dood ontrukt waren, had zyn hart dusdanig geschokt dat de afkeer, dien de droefheid hem van de wereldsche vermaken had doen opvatten, hem tot heden bygebleven was. De eenige uitspanning, welke hy zich in zyn eentoonig bestaen nog veroorloofde, was van des zomers eens uit visschen en eens ter jagt te gaen. Dezelfde dienstknechten vergezelden hem dan altyd, en den winter, welken hy gewoonlyk te Antwerpen doorbragt, besteedde hy aen het doorbladeren van historische of wetenschappelyke werken. Ook ging hy zich wel des avonds in eene burgelyke, voorvaderlyke estaminet met het lezen der nieuwsbladen en het drinken van eenen teug bier verzetten. Zoo was hem de eene dag aen den anderen gelyk; slechts de jaergetyden verwisselden er voor hem de bezigheden van.

[p. 314]

Over twee dagen had men in den St-Bruno een berigt ontvangen, waerby Mynheer Van Cruybeke weten liet, dat hy op zondag na het middagmael zyn hof zou verlaten, om zyn winterverblyf in de stad te betrekken. Reeds sedert jaren had hy de gewoonte aen zyne afreis, - al was het dat hy die met andere schikkingen wel in een enkelen togt voltrekken kon, - twee dagen te besteden. Den nacht kwam hy dan gewoonlyk in den St-Bruno, waervan hy grondeigenaer was, doorbrengen. Daer men nu onderrigt was dat mynheer Van Cruybeke by deze gelegenheid altyd zyne byzonderste schatten met zich voerde, rekende men op niet minder dan hem dezelve te ontweldigen, en de rol door den waerd en zyne wederhelft te vervullen, was wederom zoo schynheilig als zy pligtig was.

Men had namelyk beslist dat, zoodra mynheer Van Cruybeke uit zyn rytuig zon zyn afgestapt, de waerd de taek op zich nemen zou er eenige zyner makkers van te verwittigen, die zich in den omtrek der herberg moesten ophouden. Deze zouden de gansche bende tegen den nacht ter plaetse vergaderen, en wederom op een gegeven teeken van den waerd zouden zy op de herberg aendringen, alsof hadden zy het tegen de wooning zelve gerigt. Eens er binnen gerukt, wat hun niet moeijelyk zou worden gemaekt, zou men zoo wel de huisgenooten, die om hulp moesten roepen, als de gasten dwingen hun geld af te staen, en daer men vermoedde dat de laetste zich zouden verdedigen, was hunnen moord by gemeen overleg besloten. Slechts de vrouwelyke dienstboden moest men het leven laten, opdat zy zouden kunnen getuigen dat zoowel de waerd als mynheer Van Cruybeke, slagtoffers eener bende dieven waren.

Alhoewel in het beramen der ontwerpen men de voorzichtigheid begon te gebruiken de tegenwoordigheid van het meisje te ontzien, had niettemin het schrikkelyk misdaed, dat er gebrouwd werd, voor haer geen geheim kunnen blyven. De hevige twist, welken de vrouw met haren man kwam te hebben, en waervan zy, naer gewoonte, de schuld op Helena wierp, had in haer eene woede doen ontstaen, waerin zy de ontworpene euveldaed gansch en al ontvouwde, wel overtuigd dat zy het gevoelig hart van het meisje geen

[p. 315]

harderen slag toebrengen kon. Immers in de ouderlyke wooning had deze wel wanorden gezien, zy had, helaes! zich wel aen alle buitensporigheden moeten gewennen; maer moorden! maer bloed zien stroomen! dat was toch iets waervan men haer tot heden geene getuige had gemaekt. Daerby was de man, die als slagtoffer vallen moest, degene wien zy steeds de opregtste en dankbaerste liefdetoegedragen had. Het geheugde haer nog zeer wel dat, toen zy kind was, telkenmael dat mynheer Van Cruybeke by hare ouders kwam, zy het voorwerp van al zyne teederheid was; dat hy haer op den schoot nam, haer omhelsde, en soms uren lang zich in kinderlyke beuzelingen met haer vermaekte. Nu nog, nu de jaren zulke betuigingen minder welvoegelyk hadden gemaekt, hield hy niet op te toonen dat zy niets van zyne genegenheid verloren had. Integendeel, het geheimzinnig lyden dat hy in haer opmerkte, en waer onder hy wel zag dat zy bezwyken moest, had in zyn, uit neiging deelnemend hart, het gevoel des medelydens dusdanig opgewekt, dat het meisje in hem eenen steun, eenen redder zou gevonden hebben, zoo maer het geheim gansch hare smart niet had moeten omsluijeren.

Met een zeker genoegen zag Helena nu dat de avond te ver vorderde, dan dat zy den weldoener nog zou verwachten, op wiens komst zy, in betere tyden, reeds zou gerekend hebben; maer hoe dit ook ware, de reis zou slechts uitgesteld zyn. Zou dan het bloedige misdaed minder gebeuren? Zou zy het kunnen voorkomen, kunnen beletten?

Er bleef haer wel een pynlyk middel over en misschien was het haer pligt dit te gebruiken: maer de wanbedryven harer ouders veropenbaren, hen op het schavot brengen, was dit geene te bittere, te wreede daed, en moest haer hart daer niet voor terug deinzen?

Misschien had zich Helena nog nimmer in zulken hachelyken toestand bevonden; althans zag zy met eene folterende vrees eene zoo nabyzynde bange toekomst te gemoet, en de besluiteloosheid waerin zy verkeerde, wekte een hevig lyden in haren geest. De nacht, die op dien smartelyken avond volgde, was even een der onrustigste die zy ooit had doorgebragt: op hare bedstede aen een pynlyk waken overgeleverd, wist zy niet hoe zich te wenden

[p. 316]

om dien verkwikkenden slaep te vinden, die toch haer duizelig hoofd moest beschutten tegen de krankzinnigheid waermede de stormen haers levens het bedreigden. Aen eene brandende koorts ten prooi, verliet zy des morgens haer slaepvertrek en ging werktuigelyk naer beneden de huishoudelyke zaken verrigten, welke haer na het dagelyks ontwaken waren opgelegd. Deze volbragt zynde, kleedde zy zich aen en ging naer het dorp ter vroegmisse.

Die dag was het een feestgety. Het was het meisje nooit verboden geworden ter kerke te gaen; dewyl zelfs de waerd en zyne vrouw nooit nalieten de hoogmis te gaen bywoonen. Gansch nedergedrukt, gelyk zy was, gevoelde zy evenwel de hoop in hare ziel herleven, naermate zy den tempel naderde, waer zy zich nederstorten zou voor Hem, die nooit den betrouwenden ongelukkige verlaet. Zy bevroedde niet dan te wel dat in haren radeloozen toestand het gebed eene behoefte geworden was; want alleen geheel onmagtig, gevoelde zy de behoefte aen een beschermer en wie kon dit zyn, dan Hy alleen, die toch wel wist wat zy aen allen trachtte te verbergen.

De dienst ten einde, verliet het meisje de kerk, waer zy ditmael zoo vurig had gebeden en ging naer hare wooning terug. Had zy nu waerlyk dien troost, die hulp gevonden, die zy gaen afsmeeken was? Ten minste duidde de zekere stap, waermede zy thans voortspoedde aen, dat er een besluit in haer moest opgerezen zyn en dat de twyfel uit hare ziel verbannen was. Haer aengezicht was insgelyks opgehelderd en, weende zy nog wel in haer hart, de hoopstarre die haer van verre toeschitterde, was wel aen die zwakke lichtstrael gelyk welke, in eene nare duisternis geworpen, er al het vervaerlyke van verdryft.

De dag die verscheen, vertoonde zich ten minste onder geene onheilspellende voorteekens aen het meisje. Haer hart, reeds verligt wen zy de kerk verliet, gevoelde zich nog meerder opgebeurd als zy den rooden gloed der opryzende zon ontwaerde, die de aerde nog eenen schoonen najaersdag te meer beloofde. Eene zingende stem, welke zy achter zich snel hoorde naderen, en

[p. 317]

waervan de klanken door hunne luidruchtigheid weinig geschikt schenen om op haer eenigen indruk te maken, was haer evenwel niet gansch onwelkom; althans zy vertraegde merkbaer haren gang. Toen degene die zoo lustig zong nog eenige stappen verwyderd was, hield het meisje in eenmael stil en nam eene zekere stuerschheid aen, om haer misnoegen over zulke luidruchtigheid te toonen; doch hy voleindigde daerom niet minder zyn vrolyk lied, dat nagenoeg als het volgende luidde:

De vreugde is zoo zoet en het leven zoo kort,
Koomt makkers, de kelken gevuld!
Eer 't loover van 't kruidje des levens verdort
En eens voor den najaerswind krult.
Wie zich aen de vreugde niet wagen
Zy hebben hun stokoude dagen
Van treurig herdenken omhuld.¹

- Hewel, Leentje, hoe vaert gy? Heden een schoone dag, niet waer?

Hy, die met deze woorden het meisje op hare baen vervoegen kwam, was een jongeling een weinig ouder dan zy en in het dorp Jan de meulder's Karel genaemd. Van hunne kindschheid hadden zy elkander gekend; want beide hadden by den koster ter schole gegaen en, daer hunne wooning in de zelfde rigting lag, hadden zy dan ook uit gezelligheid meestal den zelfden weg afgelegd. Uit deze gezelligheid was dan eene wederzydsche genegenheid ontstaen, welke ongevoeliglyk met de jaren tot liefde was aengegroeid. Al waren nu de neigingen van het jeugdige paer verre van dezelfde te zyn, al was het dat eene onverstoorbare opgeruimdheid immer den jongeling bezielde, terwyl het meisje onder het beheer eener duistere zwaermoedigheid gebukt ging, was dit verschil toch geenszins bekwaem de minste verwydering tusschen hen te weeg te brengen. Karel wist genoeg dat zyne geliefde veel van hare stiefmoeder te

1 Th. Van Ryswyck. Volksliedjes.

[p. 318]

lyden had, en daer hy al haer verdriet aen die mishandelingen toeschreef, getroostte hy zich in het zoete vooruitzigt, dat de dag waerop hy met haer trouwen zou, aen al dit lyden een einde moest stellen. Zy van haren kant kende den jongen te wel om niet te weten dat de aenhoudende boert, waerin hy zich in heur bywezen uitliet, meer gemaekt dan gevoeld was; immers, onverschillig aen haer lyden was hy niet, en wat daer het meisje de overtuiging van gaf, was dat wanneer hy in het vooruitzicht van haer op te beuren, met hare somberheid den spot dreef, hy niet zelden verpligt was zich om te wenden, om de tranen te verbergen, welke onwillens zyne oogen ontsprongen.

- Ik zal aen u niet hoeven te vragen hoe gy vaert, antwoordde Helena op de vraeg, waermede de jongeling haer genaderd was; de vrolyke stemming waerin gy verkeert zegt my genoeg dat uw hart niets te verlangen heeft.

- En wat zou ik nog verlangen zoodra ik myne Helena zie? Maer, vriendin, gy hebt dezen nacht wederom geweend, en ik....

- Stoor u daer niet aen, Karel, het zou my nog eene droefheid te meer zyn zoo ik wist dat gy daerom lyden moest.

- Maer, Helena, sprak de jongeling, gy doet toch niet wel u alles zoo aen te trekken. Ik weet genoeg dat het bitter is eene moeder te hebben, die u altyd zonder regt of reden bekyft en slaet; maer heb er nog wat geduld mede; immers, alles op zyn ergst genomen, kan het toch niet lang meer duren.

- O, zoo het slechts die mishandelingen waren die my bedroeven! gilde het meisje, den neusdoek uit den zak halende om de tranen die in eenmael hare oogen ontvloeiden af te wisschen.

- Helena, zuchtte de jongeling het hoofd schuddende, reeds lang heb ik bemerkt dat gy my iets verbergt. Dit is nogtans niet wel, want wie anders dan ik zal u hulp en bystand bieden, daer waer gy die zoudt van noode hebben?

Deze woorden troffen het meisje diep: de jongeling, wien zy in hare liefde het regt toekende hare innigste gevoelens te doorgronden, voor wien zy zoo ongaerne iets verborgen hield, beklaegde zich met schynbare reden over hare geveinsdheid! En nogtans, het

[p. 319]

geheim dat zoo loodzwaer haer den boezem drukte, had zoo menigmael op hare lippen gezweefd, wanneer zy met een verkropt hart den geliefde genaderd was. Helaes! de schaemte, de afkeer welken zy gevoelde van hare ouders te beschuldigen, had haer steeds de spraek benomen, en het was dit geheimzinnig, maer deugdzaem zwygen dat nu dit bitter verwyt uit den mond haers geliefden gelokt had.

- Myn vriend, zegde zy op nadrukkenden toon, gy klaegt dat ik niet regtzinnig ben. Moge nogtans de hemel, die my hoort, niet toelaten dat ik u ooit in iets bedriege. Maer, Karel, zou het niet beter zyn, daer wy nu toch verstand en rede genoeg bezitten om wyselyk te kunnen oordeelen, zou het niet beter zyn dat wy er ons op toelegden elkander niet meer te zien, en dat wy trachteden elkander te vergeten?

- By den duivel, neen! riep de jongeling driftig. Maer Lena, welke kwade geest kan u zoo doen spreken?

- Karel, zegde het meisje, terwyl zy bitter grimlachte, spreken wy elkander eens ernstig. Gy weet het zoo wel als het ieder weet, dat onze herberg den ganschen dag door met slecht volk is vervuld; dat het al mannen zyn, by welke noch eergevoel, noch schaemte meer bestaet, by welke alles buitensporigheid en walgelykheid is..... Dit weet ieder en ieder zegt het ook; maer iets wat logentael, wat schandige lasteringen zyn, is dat men mynen naem in dien eerloozen kring betrekt.

- En wie, wie durft u verdenken? riep de jongeling in woede uit.

- Ach, maer is er iets eenvoudiger? sprak het meisje, terwyl bittere tranen haer uit de oogen rolden. Pleit alles niet tegen my? Wie zal er eenige deugd vermoeden, waer zich niet dan misdryf voordoet?

- Gy hebt gelyk, sprak de jongeling diep ontroerd; doch dit mag zoo niet blyven, er moet naer middelen worden uitgezien. Zoo spoedig mogelyk zult gy uw huis verlaten.

- Ja, daeraen heb ik ook reeds gedacht; doch, Karel, wy wyken van onze rede; zeg my eens, en tracht nu ook regtzinnig te zyn, verzetten zich uwe ouders niet tegen den omgang, dien gy hebt

[p. 320]

met een meisje, over wie zulke onteerende geruchten loopen?

- Myne ouders? sprak de jongeling een weinig verlegen; dit is te zeggen, de ouders zyn er altyd tegen als men van trouwen spreekt; doch dit geeft er niets aen, wie er tegen is of niet, al waert gy het zelve, wy trouwen toch!

Zulke losse tael, waermede de jongeling gewoonlyk de duistere gemoedsaendoening zyner Helena ophelderde, had ditmael het verwacht uitwerksel niet. Wel glimlachte zy by den zoeten dwang waer mede hy verstond haer vast te kluisteren; maer haer besluit scheen genomen, zy wilde by haer gezegde blyven, et daer zy niet verre van hare wooning meer verwyderd was, vond zy het geraedzaem hare woorden kort te maken.

- Lieve vriend, zegde zy stilstaende en de handen des jongelings in de hare nemende, - want daer zy in een dennebosch getreden waren hadden zy toch geene bespiedende oogen meer te vreezen, - lieve vriend, ik weet dat ge my bemint, en dat geene zelfsopoffering u te bitter zou vallen om myn ongelukkig lot te verzachten; ook zoo heb ik u altyd lief gehad. Ach! u te aenschouwen alleen was my steeds een verkwikkende balsem in myn lyden en verdriet; maer nu, Karel, nu vraeg ik u, in name dier liefde zelve, dat gy van my afziet... Geef my het genoegen u aen uwe ouders te zien gehoorzamen!

In den toon dier woorden, welke het meisje, den blik zoo smeekend op haren minnaer gevestigd, uitsprak, lag iets zoo overtuigend, zoo stellig gemeend, dat de jongeling er om verschrikte.

- Helena, zegde hy met ontstelde stemme, wat toch kan u zoo doen spreken? Om de liefde Gods, eindig met onze beide harten te martelen... Hetgeen gy zegt is zinneloos. Leg my liever het geheim uit dat de minste uwer woorden omsluijert.

- Het geheim, zegt gy? Hewel, ja, ik zal u zeggen wat er my dwingt u voor eeuwig vaerwel te zeggen. Sints lang heb ik het voorgevoel dat de oneer en de schande myn aendeel zullen worden; het lag in my dat het wreede lot weleens mynen naem met smaed en verachting zou bezoedelen; welnu, dit voorgevoel is bezig met zich te verwezenlyken; slechts weinige dagen meer, en, ongelukkige,

[p. 321]

gy ook, gy zult dan boeten my te hebben gekend, want, wees er zeker van, de laster zal niet toeven u om mynentwil bespottelyk te maken.

- Ongelukkige, zegde de jongeling diep aengedaen, uw lyden is onbegrypelyk, uwe handen trillen alsof verkeerdet gy in het grootste gevaer! Maer meen niet my te kunnen overreden u te verlaten; gy voorziet schande en verachting, zegt gy; hewel, die schande, die verachting zullen wy gezamenlyk dragen; door elkanders liefde ondersteund, zullen wy sterk zyn tegen de vervolgingen die ons wachten. Helena, hetgeen ik u daer even spottende zegde, herhael ik nu in allen ernst en met overtuiging: ik laet u de vryheid niet u van my te ontrukken!

- Welaen, hartelyk geliefde vriend, riep het meisje in vervoering de handen des jongelings tegen haer hart drukkende; gy wilt het, dat het dan zoo zy! Ik ben onmagtig uwe edelmoedigheid langer te weêrstaen. Ach, Karel, het is wel onbeduidend hetgeen ik u aenbieden kan; myn hart is wel een nietig geschenk in wedervergelding der zelfsopoffering, waermede gy eene ongelukkige ter redding koomt; - maer toch schenk ik het u! Ontvang dan heden myne trouw, Karel, en nooit zal ik die verbreken, myn hart is voor eeuwig aen u, voor eeuwig ben ik gansch de uwe!...

Het naderend gerucht van voetstappen, dat nog wel de aenkomst van een der huisgenooten van het meisje kon aenkondigen, brak in eens de omarming af, waerin de wederzydsche aendoening zich natuerlyk versmelten moest. Met haestigen tred verliet Helena de plaets waer zy zich schier gelukkig had gevoeld, en zy kwam in hare wooning, om daer weder aen den alsembeker te drinken, die nog verre was van geledigd te zyn.

[p. 322]

III.

De teleurstelling, waerin zich de binders over het achterblyven van den verwachten reiziger bevonden, was by hen eene oorzaek van diepe bekommernis. De waerd uit den St-Bruno byzonder, altyd onrustig en achterdochtig, - staet waerin de verhardste boosdoener gewoonlyk verkeert, - vreesde dat er in den heer Van Cruybeke jegens hem eenigen argwaen moest opgerezen zyn; want hoe zou deze, die anders slaef van zyne gewoonten was, nu dezelve niet zyn nagekomen? Den ganschen opvolgenden dag liet hy in al zyne daden merken dat ongeruststellende gedachten zynen geest overheerschten. Hy was knorrig jegens eenieder en zyne vrouw, welke het te zeer aen doorzicht mangelde om zyne vrees te bevroeden, had door hare stelselmatige tegenkantingen het meest van zynen kwaden luim te lyden.

Ondertusschen verkeerde het meisje in eene schynbare onverschilligheid. Oppervlakkig geoordeeld, zou men by hare kalme houding niet eens hebben vermoed dat haer hart aen den storm van zoo vele woelige gewaerwordingen kon overgeleverd zyn. Hare gewoonlyke huishoudelyke bezigheden verrigtte zy met zoo veel oplettendheid alsof zy, zonder andere begeerten, geheel aen dit werk overgegeven was. Zelfs ging dit zoo verre dat haer vader, die anders gewoon was haer steeds neêrslagtig te zien, zich verwonderde haer thans te midden der onrust, die hemzelven kwelde, zoo gelaten te vinden.

Deze verwisseling van gemoedsaendoeningen duerde echter niet lang. Eene tyding, tegen den avond aengebragt, kwam den waerd van al zyne vrees ontlasten, terwyl zy eene schielyke aendoening van angst over de wezenstrekken van het meisje spreidde. Mynheer Van Cruybeke liet namelyk weten dat de plotselinge onpasselykheid van een zyner dienstboden de afreis was komen verhinderen;

[p. 323]

maer dat hy er op rekende dezelve de volgende week op gestelden dag te beginnen, zoo dat men zich er kon op gereed houden hem met zyn gevolg te ontvangen.

De dagen die hier tusschen verliepen waren door niets dan door de algemeene spanning der gemoederen gekenschetst. Meermaels vergaderden zich de binders in de herberg, om gezamenlyk over de uitvoering van hun ontwerp nader te beraedslagen. De aenval was de stoutste, dien zy ooit hadden gewaegd, ook hield hy by voortduring al hunne aendacht gevestigd; het scheen, aen hun ongeduld te oordeelen, dat zy eene voorafgaende rust behoefden alvorens de zware onderneming aen te vangen.

Eindelyk brak de dag en het oogenblik aen waerop de vreeselyke enveldaed hare uitvoering hebben zou. De heer Van Cruybeke had zich ditmael niet te vergeefs laten wachten, want naer gewoonte was hy met knechten en bedienden uit zyn rytuig aen de herberg afgestapt. Met zyne eigenaerdige lieftalligheid ontving hy de betuigenissen van eerbied, waermede de waerd en zyne vrouw hunne schynheilige rol zoo meesterlyk begonnen, en zyne bezorgdheid voor Helena duidde hy aen in de zichtbare ontsteltenis, waermede hy naer de oorzaek van haer afwezen vernam. Het meisje dat by vorige malen steeds het rytuig was te gemoet gesneld, had zich nu in den hof begeven om daer de aendoening te verbergen, welke haer nu zoo hevig ontstelde. By het naderen van den schrikkelyken stond gevoelde zy wel dat de moed, waermede zy meende gewapend te zyn haer gansch begaf; want daer zy den heer die haer in den hof opzoeken kwam te gemoet wilde snellen, naderde zy wankelend, en bleef sprakeloos by de gulle woorden, die hy haer streelende toestuerde. Ontsteld over het toenemend verval dat hy in het meisje bespeurde, drukte Van Cruybeke haer de hand met warme deelneming:

- Hewel, Lena, sprak hy, nog altyd ziekelyk? Ik hoopte nogtans u ditmael genezen te vinden.

- O, het is zoo erg niet, mynheer; het is slechts aen eene schielyke hoofdpyn dat ik lyde.

- De rust zal u goed doen, myn kind, sprak de waerd, die op

[p. 324]

dien stond hen had vervoegd; ga even slapen en tracht morgen vroeg wat opgeruimder te zyn.

- Ja, doe dit, sprak Van Cruybeke toestemmend, en dan zal ik u morgen een schoon geschenk toonen dat ik heb medegebragt, en dat u zeker wel bevallen zal.

Het meisje groette den heer met eenen dankbaren glimlach, en terwyl zy zich verwyderde, wierp zy hem nog eenen medelydenden blik toe.

In haer nachtvertrek gekomen, wierp zy zich op eenen stoel neder, en gaf aen hare aendoening eenen vryen loop; doch toen zy de voetstappen van haren vader op den trap hoorde, herstelde zy zich zoo veel mogelyk, en gebaerde alsof zy zich werkelyk bereidde om slapen te gaen.

- Myn kind, zegde de waerd op zoeten toon, wanneer hy binnen getreden was, gy hebt rust noodig om te genezen; tracht dezen nacht eens wel te slapen; ik heb u eenen versterkenden drank medegebragt die u gansch herstellen zal.

- O neen, ik wil niets, riep het meisje, ik lust geene sterke dranken.

- Voor heden toch moet gy dit nemen; Lena, het is een medecyn dat uwe kwael genezen zal.

- Maer er let my niets, vader, ik ben immers niet ziek? - Ach, het is slechts dat ik aen dien armen, dien braven heer Van Cruybeke denk!

- En wat wilt gy met mynheer Van Cruybeke? vroeg de waerd verwonderd.

- Vader, weende het meisje, den waerd bevende by den arm vattende, en zich op de knieën voor hem op den grond latende glyden, ach, het is nog tyd om weder te keeren naer de baen die wy nimmer hadden mogen verlaten. Morgen zal het te laet zyn; morgen, als het onnoozel bloed in onze wooning zal hebben gestroomd, dan is voor ons, voor eeuwig den band verbroken, welke de menschen gezamenlyk in eenen broederkring onsluit. Door Gods vloek vervolgd, zullen wy als ellendig ongediert in de wereld voortkruipen, en wy zullen gedrukt gaen onder de wroeging die als een

[p. 325]

kanker onze ingewanden verteeren zal! En dan, geene herstelling meer, geen redmiddel, geene verzachting in al dit lyden! - En als de dood dan aen die folteringen een einde stellen zal, dan zal dit wezen om ons nog voor schrikkelyker, voor eeuwige pynen voor te bereiden, o God, o God!

- En wie spreekt er u van moorden? wie heeft u gezegd dat er eenig opzet tegen iemand bestaet? riep de waerd luider dan het wel voorzichtig was.

- O, heb ik het niet genoeg gemerkt, genoeg gezien, sprak het meisje, heeft moeder zelve het my niet gezegd?

- Moeder raeskalt er op aen; zy weet voor het vierde niet wat zy zegt, mompelde de waerd grammoedig. Maer hoor, Lena, ik verzeker u dat er niet de minste reden bestaet om u te verontrusten. Leg u even te bed; maer drink vooraf een weinig, deze jenever zal u versterken en uwe zinnen herstellen.

- Neen, ik drink niet, sprak het meisje hem den rug toekeerende, want zy vermoedde de inzichten van haren vader.

- Ik wil dat gy dit nemet; geene koppigheid, Lena; want gy weet dat ik niet gemakkelyk ben.

Wel ziende dat zy toch buigen moest, aenvaerde het meisje den gevulden beker; nogtans was zy overtuigd dat de drank al de plannen, die zy beraemd had vergruizen moest. Met onderwerping scheen zy te zeggen: dat dan Gods wille geschiede.

De eene beker was nog niet geledigd of de waerd vulde er met er haest eenen tweeden, dien zy even gewillig uitdronk. Dan haer goeden nacht wenschende, verliet de vader zyne dochter en spoedde zich naer beneden.

Alleen gebleven, zette Helena zich op den stoel nevens hare bestede neder. Zy kon er het hare niet van maken hoe de drank, welken men haer gewis om haer duizelig te maken, had doen nemen, slechts enkel water scheen te zyn, en geen het minste uitwerksel op haer had. Daer zy nu ten volle hare geestvermogens behield, kon zy niets beters vermoeden of de eene of andere der roovers moest in stilte de flesch brandewyn geledigd hebben, en dan uit snakery derzelver inhoud door water hebben verwisseld. Tot het

[p. 326]

venster genaderd, zag zy weldra by het stille starrengeflikker menschengedaenten in de duisternis bewegen. Zy schenen op een te geven teeken te wachten; en daer zy uit hunne tegenwoordigheid overtuigd was dat de aenslag onfeilbaer gebeuren moest, sloeg zy smeekend de oogen ten hemel, wierp zich voor den stoel geknield op den grond en stortte een vurig gebed tot God.

Terwyl zy aldus geheel verslonden was in hem, die haer in dit hachelyk oogenblik versterken moest, hoorde zy voetstappen op den trap. De lichtstralen, die door de reten der deur in het vertrek drongen deden haer opmerken dat mynheer Van Cruybeke door de waerdin naer zyne slaepkamer werd geleid. In het voorbygaen nog een bezoek van de vrouw vreezende, wierp zy zich met er haest te bed om zich in dit geval slapende te houden; evenwel was dit onnoodig, want hare stiefmoeder keerde stil terug naer beneden. Alsdan sprong zy in eenmael regt, opende in stilte de deur en trad op de teenen naer de kamer van den gast, waer zy even geheimzinnig binnen drong.

Mynheer Van Cruybeke aenzag het meisje met klimmende verwondering. In den beginne meende hy haer bezoek aen slaepwandeling of eene dwaelziekte te moeten toeschryven; zelfs verdween in hem dit vermoeden niet toen zy, met den wysvinger op den mond, hem in vollen ernst deze woorden toefluisterde:

- Mynheer, ik ben hier gekomen, om u te verwittigen niet slapen te gaen; boosdoeners zyn op uwe goederen en op uw leven uit.

- Arm kind, zegde Van Cruybeke bewogen, ook al deze kwael. Kom, Lena, ik zal uwe moeder roepen opdat zy u naer bed geleide.

- Blyf, sprak het meisje, terwyl zy hem met kracht wederhield: de grootste voorzichtigheid kan u slechts redden! Misschien, weende zy, is die nog ontoereikend tegen het gevaer.

- Maer, Lena, sprak hy eenigzins ontzet, welke dwaelgedachten loopen u door het hoofd, het is immers niet mogelyk dat gy iets zoudt weten van hetgeen gy zegt.

- O, mynheer, ik ben immers niet zinneloos? Van hetgeen ik u zeg, heb ik de volle overtuiging. Ik heb het afgeluisterd. Dezen

[p. 327]

nacht zal eene gansche bende onze wooning bestormen en alles vermoorden wat weêrstand biedt.

- En hebt gy uwen vader niet aenstonds verwittigd? sprak Van Cruybeke verbaesd.

- Neen, mynheer, ik heb het niet gedaen.

- Dit was evenwel uwe eerste pligt, kom, volg my haestig naer beneden, opdat wy ons tegen het gevaer voorbereiden, zoo uwe woorden bewyzen kunnen dat het wezenlyk bestaet.

- O neen, doe dit niet, myn waerde heer, spreek er myn vader niet van, hy mag het niet weten! snikte het meisje hem by den arm weêrhoudende.

Van Cruybeke aenzag haer met merkbaer ongeduld.

- O, luister, sprak het meisje met tranenvolle stem, ik zal u alles zeggen, alles verhalen: het is niet zonder voorbedachten rade dat ik eenen stap waeg, die my vernedert en my blozen doet; maer het behoud van uw duerbaer leven en het voorkomen van eene gruwelyke misdaed hangt er van af. Vader is tusschen den aenval en moeder ook!

- Onmogelyk! dit is onmogelyk, wat durft gy zeggen? riep Van Cruybeke met half luidde stem, op den toon der verwondering en van het ongeloof.

- Helaes, nogtans is het waer: eerlooze boosdoeners hebben myne ouders op den weg van het misdryf medegesleept en de geldzucht heeft hen doen besluiten u, onzen weldoener, in hunne handen te leveren! O mynheer, ik heb alle vertrouwen in uw verstand, in uwen moed; gy zult u weten te redden, daer ben ik zeker van. Maer wanneer gy het gevaer dat u bedreigt, zult ontweken zyn, zult gy u dan niet over myne verblinde ouders wreken? zult gy hen dan niet aenklagen voor de wet?

- Wees daer niet voor bevreesd, myn kind, sprak Van Cruybeke met ontstelde stem, ziende dat zyn toestand heel bedenkelyk was. O, wie zou het gelooven, zulke schynheiligheid, zulke ondankbaerheid! en wat gedaen, wat gedaen?

- Lieve Lena, sprak hy, zich naer het meisje wendende, laet

[p. 328]

my thans alleen en ga naer uwe kamer terug; doch wat gy ook hooren moget, verlaet dezelve niet.

- Gy zult u toch myner ouders ontfermen? sprak het meisje smeekend.

- Ja, myn kind, ja. Alsof ik zelf hun slagtoffer niet ware, zegde hy het hoofd schuddende toen het meisje zich verwyderd had. Ben ik dan in hunne handen niet?... Doch, laet zien, mogelyk bestaet er nog wel een middel?

Hy zette zich neder, en met het hoofd op den handpalm geleund, overwoog hy of er mogelykheid was te vlugten of wel zich verdedigend te redden. Doch het eerste kwam hem onuitvoerbaer, het tweede onmogelyk voor. Hy kon zyn leven en zyne goederen wel duer doen betalen; maer alleen met zyne twee knechten, die op niets waren voorbereid, wist hy toch zeker dat hy onder de magt der menigte bezwyken moest. List, enkelyk list kon misschien de kans herkeeren; maer wat verzonnen?...

Eene hoopvolle strael die zyne versomberde wezenstrekken ophelderen kwam, bewees dat hy iets gevonden had. Inderdaed, hy trok met er haest zyne brieventesch uit den zak, plaetste zich by de duistere lamp en schreef ter vlugt eenen brief, dien hy toevouwde en zegelde. Na zich van zyne bovenkleederen te hebben ontdaen, om te toonen dat hy reeds te bedde was geweest, nam hy den brief in de hand en ging er mede naer beneden.

- Zie, hoe ik op myzelven hoef toornig te zyn, sprak hy tot den waerd, die zich met de knechten nog aen het vuer zat te warmen; ik gelast my met eenen brief van den burgemeester van Massenhoven aen doctor Dalemans, om dezen by zynen stervenden zoon te ontbieden en ik vergeet hem af te geven. Gaerne zou ik hem nu nog besteld hebben; maer ik vrees dat myn Nelis den weg niet zal vinden.

- Is het anders niet, mynheer, ik heb in myn leven voor veel moeijelykere zaken gestaen, sprak de dienstbode, aen de verwachting van zynen meester beantwoordende.

- Jawel, maer toch zou het my aengenamer zyn, zoo de waerd de goedheid wilde hebben u te vergezellen. Ik zal die dienst niet

[p. 329]

onbeloond laten: met de eerste kermis koop ik de bazin het voorwerp dat zy kiezen zal.

- Dan ga ik ook mede, sprak de koetsier, een oude Luxemburger, die nog onder Karel van Lorreinen gediend had. Eene wandeling by avond en wintertyd doet my myn krygsleven en myne jonge jaren herinneren.

Het alles ging naer wensch. Van Cruybeke zag verheugd dat de waerd, die het mogelyk ook in zyne plannen vond, zich gereed maekte om mede te gaen. By het uitstappen zegde hy nog luid tot zynen knecht:

- Nelis, zoo gy terug zyt, breng er my boven dan berigt van; maer zoo het geviel dat ik sliep, hoeft gy my niet te ontwaken.

Toen de mannen vertrokken waren, begaf de reiziger zich wederom naer boven, verhopende, byna verzekerd zynde dat de brief in dier voege te zyner bestemming geraken zou. Hy bedacht wel dat het zeer gewaegd was beide zyne knechten te laten vertrekken; maer daer de waerd tevens onder hunne oogen zou blyven, voorzag hy dat deze in de onmogelykheid zou zyn aen de roovers het gunstige oogenblik bekend te maken. Voor het venster rondziende, de handen gedrukt op de pistolen welke hy, zonder door het wyf opgemerkt te worden, uit zyne reiskoets had weten te halen, bleef hy wachten op hetgeen gebeuren zou. Eindelyk na een half uer in ongeduld en vrees te hebben doorgebragt, hoorde hy zyne knechten met den waerd terug komen.

Niet zoodra waren zy binnen getreden of hy hoorde op den trap zyn knecht Nelis, die voorzeker het gelukkig volbrengen der boodschap aenkondigen kwam. De deur op voorhand open gedaen hebbende, dwong hy dezen tot stilzwygen, en gaf hem in korte woorden kennis van het gevaer waerin zy verkeerden. Daerby deed hy hem verstaen dat de brief dien hy kwam te bestellen, den doctor van hunnen neteligen toestand zou verwittigen, en dat van de vlyt en den moed diens vriends alles te verhopen was.

In allen geval bevool hy Nelis, ingelyks alles aen den koetsier mede te deelen, en wakker te blyven. By het minste gerucht, dat

[p. 330]

zy zouden hooren, moesten zy hunnen meester op zyne kamer vervoegen, om zich met hem gezamenlyk te verdedigen.

Inderdaed, een half uer in diepe stilte doorgebragt, had nauwelyks doen veronderstellen dat ieder sliep, of een hevig rumoer, versterkt door de weeklagten van baes en bazin, deed verstaen dat het gespuis in de wooning gedrongen was. Weldra bestormde men den trap en hevige ploffen op de deur, deden genoeg verstaen wat het inzicht der roovers was.

- Open! open! riepen de binders.

Van Cruybeke, die zich met zyne twee bedienden opgesloten had, stond roerloos te wachten. Slechts de koetsier had zich met den rug tegen de deur geplaetst, en zwoer by duren eede dat de binders wel slot en hangsels uit den muer konden rukken; maer dat de deur niettemin den inkoom zou blyven bestoppen.

Inderdaed, hy hield dezelve met zulk nydig geweld in hare reten gesloten, dat zy ondanks het ruwste geweld, niet het minste bewoog. Zelfs schenen de binders de hoop om langs daer binnen te dringen op te geven; ten minste maekten zy op den trap maer weinig beweging meer. Dan eensklaps vlogen al de ruiten der raem aen stukken en te gelyk verdrongen zich daer twee mannen om de kamer binnen te stappen.

- Wie nadert is dood! riep Van Cruybeke met vaste stem.

Maer de dieven hielden die bedreiging zeker voor eene magtspreuk, want zy weken niet het minste. Reeds stapte er een op den vloer; doch een schot trof hem en hy viel loodzwaer op den grond. Eene tweede bedreiging van den heer Van Cruybeke schoon met een voorbeeld gepaerd, hielp even weinig; nu sprongen verscheidene mannen het venster binnen. Van Cruybeke poogde dan nog een hopeloos schot te wagen; maer het ongeval wilde dat ditmael zyn vuerwapen uitbrandde. Echter sloeg hy hetzelve met zulke kracht in het aengezicht van dengenen, die hem het digst naby was, dat deze ook met een pynlyken schreeuw achterover viel; doch weldra blonken messen en dolken in het duister en Van Cruybeke vond geen wapen meer dan eenen stoel; hy zwaeide dien voor zich henen, en hoe moeijelyk het toch viel zich met dit zwaer getuig te verdedigen

[p. 331]

beschutte het hem tegen menigen dolksteek, welke hem met woede werd toegebragt. Onderwyl was de knecht Nelis onder de voeten der roovers geraekt en smeekte luid om genade en levensbehoud. De koetsier verdedigde zich integendeel zoo moedig als zyn meester, hy was zelfs gelukkiger dan die; want hy had een duchtigen kluppel tot wapen, en daermede kon hy menigen doodelyken slag aen zyne valsche aenvalleren toebrengen. Niettemin kon hy het gevecht slecht volhouden: de binders waren te talryk en het was eindelyk aen eenigen gelukt binnen het bereik zyner bewegingen te geraken en hem dus het slaen te beletten. Toen grepen zy hem vast en hem tegen den muer klemmend, bragt hem een der moordenaers een steek in de zyde toe, welke hem magteloos op den grond neêrzygen deed.

Een geroep: men werpe den Pruis door het venster! verhief zich toen in de kamer, en hun slagtoffer by hoofd en voeten aengrypende sleepten zy hem naer het raem. Doch Van Cruybeke brak door de baldadigen; hy sloeg zynen stoel met zulk nydig geweld op het hoofd der twee voorsten dat zyn wapen aen stukken vloog, en dat de twee moorders onder luide lasteringen op den zieltogenden dienstknecht nedervielen. Helaes, de heer was nu ook ontwapend en vermand; onmeêdoogend grepen er eenigen hem by de keel, terwyl de andere koorden te voorschyn bragten, om hem te knevelen.

Weldra was Van Cruybeke aen het ledikant derwyze vastgebonden dat hy zich niet meer roeren kon. Twee mannen hielden hem hunne messen op de keel, en bedreigden hem te dooden, zoo hy niet al de rykdommen die hy by zich had, aenwees. Zoo ter neêrgeslagen staerde Van Cruybeke hopeloos op het bloedig tooneel dat hem omringde: daer lagen zyne getrouwe dienaren reeds met den dood te worstelen, en zeker mogt hy voorzien dat zyn lyk weldra nevens dit zyner ongelukkige verdedigers eene plaets vinden zou.

Maer wat een nieuw gedruisch hoorde hy eensklaps aen de deur? - O daer was hulp!

Pynlyke gillen uit dit bloedig graf, waer de gekwetsten lagen

[p. 332]

opgerezen, duidden aen de boerenwachten, die waren ter hulp gesneld, de plaets aen waer het misdaed werd gepleegd. Nieuwe poogingen om de deur te verbryzelen gelukten nu volkomen; maer vooraleer de redders binnen kwamen waren de roovers reeds langs het venster ontvlugt; men vond niets meer dan dooden en gekwetsten.

- Myn vriend, riep de doctor, ach! nog by tyds gered!...

- O neen! het is te laet! weende de achtbare heer, de oogen op zyne trouwe dienstboden geslagen; en dan die roovers die het ontkomen zyn!

- Daer is niet aen gelegen, fluisterde hem de wachtoverste in het oor, er zyn gekwetsten: met beloften van vrystelling of vermindering van straf komen de regters overal achter.

Van zyne banden ontslagen raedde men Van Cruybeke aen zich naer beneden te begeven, om zich aldus van eene plaets te verwyderen waer zyn hart aen zulke hevige schokken geleden had. De roovers, die slechts door ligte wonden belet waren geworden zich te verwyderen, werden dadelyk naer eene voorloopige gevangenis geleid, en voor de twee zwaerstgekwetsten bleef men den morgen afwachten, om hen ook naer eene verzekeringsplaets te voeren.

Wat de dienstboden betreft - Nelis, die niet dan eenige kneuzingen ontvangen had, was, na van zyne vrees bekomen te zyn, nog dien zelfden dag in staet eenige dienst te kunnen verrigten; maer de koetsier overleefde slechts eenige uren zyne wonden.

Nog denzelfden namiddag vertrok de heer Van Cruybeke terug naer zyn hof. Het was hem onmogelyk nog langer te vertoeven in een huis, waer hem zulke onheilen hadden getroffen, en waer hy zich steeds moest herinneren aen Helena beloofd te hebben, dat hy de deelneming door waerd en waerdin in den aenslag genomen, zou verzwygen.

Hy liet zynen betreurden knecht aen de zorgen van de brave dorpelingen over, en beval de ziel van den overleden aen Helena, welke ziek op hare sponde lag.

[p. 333]

IV.

De dagen welke op dien schrikkelyken nacht volgden, deden zich door menigvuldige aenhoudingen in de omstreken onderscheiden. De dorpelingen hadden het druk om al het nieuws te verhalen of aen te hooren, dat er zoo al werd uitgestrooid, en zy vernamen niet zelden met verbazing dat deze of gene hunner buren, dien zy nimmer hadden durven verdenken, gevangen weggeleid was. Ofschoon nu de bewooners uit den St. Bruno by vele dorpelingen in kwaden geur stonden, was men nogtans niet weinig verwonderd toen men de herberg in eens gesloten zag, en vernam dat zoo wel de vrouw en de dochter als de waerd naer de stad waren gevoerd. Evenwel, waren vele dezer in hechtenisnemingen op enkele vermoedens bewerkstelligd; want meer dan een zag men daegs na zyne aenhouding, in zyne wooning terug keeren.

Helena, by wie het reeds by een eerste verhoor gebleken was dat zy voor niets in den boozen handel harer ouders had gedeeld, werd even als vele anderen dadelyk losgelaten. Misschien betreurde zy wel, in haren onzekeren toestand, de herkregene vryheid; ten minste keerde zy met verkropten boezem naer haer dorp terug. Niet wetende waer te verblyven, vermits haer huis gesloten was en de kleine kinderen voorloopig door het armbestuer waren aengetrokken, vervolgde zy haren weg, niet betrouwende dan op de voorzienigheid; want schroomvallig van aerd en nedergedrukt door het lot, dat haer met schande overlaedde, zou zy eerder op den kant des heerwegs van gebrek bezweken zyn, dan dat zy iemands ontferming zou ingeroepen hebben.

En dat er een wezen was dat op haer waekte, dat er een beschermgeest was, vast door de voorzienigheid aen hare zyde geplaetst om haer in haren bedrukten toestand te helpen, o dit durfde het ongelukkig kind niet verhopen! En nogtans op de eenzame baen verwylde haer misschien iemand.

[p. 334]

Reeds lang had Helena voor zich in de verte de witte huif eener boerenkar ontdekt, die nagenoeg altyd op denzelfden afstand van haer verwyderd bleef. Aen eene herberg hield de kar echter stil, zeker omdat men aen het paerd eenige verversching moest geven, en men vertoefde er nog, toen het meisje insgelyks de plaets had bereikt, en de afspanning meende voorby te gaen.

Echter scheen het of iemand verlangde dat zy er toefde; want men riep haer vriendelyk met haren naem. Dit rukte haer uit de bittere mymering, waerin zy zoo diep verzonken was dat zy nog niet eens had bemerkt dat er eene struische vrouw haer welwillend aenstaerde. Doch hoe verschrikte Helena toen zy in die vrouw de gemalin van den molenaer, de moeder van Karel herkende, voor dewelke zy toch altyd eenigen afkeer gevoelde. Want was het dan toch de molenarin niet, die met zich tegen de liefde van Karel voor Helena te verzetten, het eenig geluk dat het meisje op de wereld geproefd had nog vernietigen wilde?

Nog meer verwonderde zich Helena, die op den eersten roep niet had durven naderen, toen de molenarin haer tegensnelde, haer by de hand nam, en na haer in de herberg getrokken te hebben, haer te drinken bood. Daer zy thans genoeg met Helena's ongeval bekend was en vernomen had dat het meisje niet wist waer henen, dwong de moeder van Karel de ongelukkige haer te volgen; want toch, zegde zy, by haer was altyd werk te veel.

Zulk eene wezenlyke deelneming schokte het meisje diep; met betraende oogen staerde zy op de voortreffelyke vrouw die haer zoo mildadig ter hulpe kwam.

O, fluisterde Helena, al de menschen zyn dan goed, slechts myne bloedverwanten en zy die met hen omgaen zyn verfoeijelyk!

Terwyl het geregt door diepgrondige navorschingen zich bezig hield met het kwaed in zyne verborgenste schuilhoeken op te zoeken, verkeerde Van Cruybeke in eenen bedenkelyken toestand. De hevige aendoening van den vreeselyken nacht had in hem eene ziekte doen ontstaen, die hem verscheidene dagen bedlegerig hield, tot zoover zelfs, dat men, om van hem de noodige inlichtingen nopens het misdaed te ontvangen, gedwongen was, die aen zyn bed te komen

[p. 335]

opnemen. Echter, daer het verwarde geding tamelyk lang hangend bleef, was hy ten laetste nog in staet de ontknooping ervan voor de regtbank te kunnen bywoonen.

Na dry dagen pleitens werden er verscheidene binders ter dood veroordeeld, en eenige, welke men slechts van afkooping van gestolen goederen kon overtuigen, werden tot eene langdurige gevangenis veroordeeld.

De waerd uit den St-Bruno, die benevens zyne vrouw, onder diegenen telde wier doodvonnis uitgesproken was, had daegs voor de teregstelling de toelating gevraegd, mynheer Van Cruybeke nog eens te spreken. Hy beweerde dat hy, vooraleer te sterven, aen dien heer eene belangryke mededeeling had te doen. Van Cruybeke, de oorzaek van dit verzoek meenende te gissen, zond in zyne edelmoedigheid den misdadige de gelofte voor zyne kinderen te zullen zorgen; hy hoopte op die wyze een smartelyk tooneel te vermyden, dat aen zyne zwakke gezondheid zoo nadeelig wezen kon. Maer de veroordeelde drong er op aen om zelf met hem te spreken, voorgevende dat het behoud zyner zaligheid van eene bekentenis afhing, die mogelyk den heer zelven met blydschap zou vervullen.

Door pligt en nieuwsgierigheid aengedreven, begaf zich Van Cruybeke naer de gevangenis, waer hy aenstonds by den misdadige werd binnen geleid. Deze bezat niets meer van zyn terugstootend voorkomen; de vrees des doods had sedert zyne veroordeeling alle ruwheid uit zyne gelaetstrekken verdreven. Hy smolt in tranen weg by het zien van iemand, van wien hy reeds zoo vele weldaden genoten had, en dien hy daerom zoo ondankbaer, zoo snood had beloond. Van zyn schuldbesef ten volle doordrongen, verhief hy zyne oogen smeekend naer zynen weldoender en bad hem op hartscheurenden toon om vergiffenis.

Deze hem geschonken zynde, sprak de veroordeelde met ontroerde stemme:

- Mynheer, gy ziet voor u een ellendigen, die morgen met den dood een leven van twintig jaren verborgen misdryf zal boeten. Ik klaeg niet over myn lot; het is eene welverdiende straf die my zal treffen... Ik had eerlyke ouders; maer in plaets van naer hun

[p. 336]

voorbeeld te leven, in plaets van als zy den kost met werken te verdienen, heb ik my door eenen eerloozen schelm tot de afgryselykste ondeugden laten verleiden. Myne kinderen zelven heb ik niet gespaerd, want het kwaed onder hunne oogen plegende, heb ik in hun hart het zaed gestort, dat hen buiten hun weten naer de misdaed opleiden zal. O ongelukkige, van welke schandelyke wanbedryven zal ik al geene rekening moeten geven!

- Wat uwe kinderen betreft, voor hen vind ik nog geene reden van bekommernis. Helena heeft door eene lange beproeving zich onvatbaer voor het misdryf getoond, en de kleinen zyn niet moeijelyk om te hervormen. De goede opvoeding welke ik hun voorbereid zal het kwaed wel uitroeijen, zoo het reeds in hunne onnoozele harten wortel had geschoten.

De veroordeelde aenzag Van Cruybeke met een gevoel van diepe dankbaerheid; hy poogde de hand te vatten van hem, die zich als de beschermer van zyn ongelukkig kroost aenstelde; maer de banden, die hem kluisterden, beletten hem ze aen zyne lippen te brengen.

- Nu, ga voort met wat gy my te verhalen hebt.

De andere hernam met eenigzins verhelderde stem:

- Het zal niet noodig zyn u den mensch af te schetsen, die op myne levenswyze den nadeeligsten invloed uitgeoefend heeft. Zoo zyne wandaden u niet allen ter wete zyn gekomen, zult gy u echter zynen naem wel herinneren. Gy hebt immers Dirck van Ziggel gekend?

- Of ik hem gekend heb, de snoodaerd! riep Van Cruybeke driftig. Doch zich bedarende sprak hy: laet ons het graf eerbiedigen dat zyne beenderen bewaert, te meer, hy is arm en ongelukkig gestorven.

- Mynheer, hernam de veroordeelde, de verontwaerdiging, die a by het hooren van dien naem overmeesterde, getuigt dat gy een edel hart bezit; maer gy kent slechts het kwaed dat hy aen een ander toegebragt heeft, zonder dat te weten, wat gy door hem geleden hebt.

- Gode zy dank, sprak Van Cruybeke, ik was ten allen

[p. 337]

tyde te ver boven zyne vervolgingen, om ze in aendacht te moeten nemen.

- Spreek zoo niet, mynheer Van Cruybeke. Het wee dat hy u berokkend heeft is oneindig. Hy heeft u ten allen tyde in uwe duerbaerste belangen gekrenkt. Gy weet dat hy by den oom uwer edele echtgenoote het ambt van penningmeester bekleedde. Het zy my veroorloofd u te zeggen, die heer, God hebbe zyne lieve ziel, was zeer bekrompen van verstand; maer hy had eene onafmeetbare fortuin, en daer hy een onbepaeld vertrouwen in zynen zaekgelastigde stelde, kon men Van Ziggel als de tydelyke eigenaer van zyne uitgestrekte goederen aenschouwen. Deze beschikte er over naer zyn goeddunken en zonder er iemand rekening te moeten van geven. Doch Van Ziggel zag wel dat die staet van zaken niet kon blyven duren; zyn meester was reeds oud, en daer de jicht hem hevig plaegde, beloofde hy slechts weinigen tyd meer te zullen leven. Al zyne bezittingen moesten dan in uwe handen overgaen; maer Van Ziggel beproefde door een eerloos middel u van deze wettige erfenis te berooven.

Hy beschuldigde u van naer het leven van uwen oom te staen, en hy gelukte er in van dien zwakken ouderling een testament te verkrygen, waerby al de goederen aen Van Ziggel werden vermaekt. Echter toen uw oom stierf vond zyn snoode penningmeester zich deerlyk bedrogen. Een testament van eene latere dagteekening dan het zyne, benoemde u alleen tot algemeenen erfgenaem.

- Ik herinner my het voorval wel dat mynen oom van de valschheid van zynen hofmeester overtuigen moest. Doch ga voort; tot heden zie ik weinig noodzakelykheid in uwe verhalen uit vorigen tyd.

- De teleurstelling, die Van Ziggel by zyne onterfenis te beurt viel, had een geweldig uitwerksel op zynen geest. In zyne woede zou hy het lyk wel hebben verscheurd zoo het niet reeds begraven ware geweest vooraleer hy zyn ongeval vernam. Doch zyn gewoonlyk kalme geest vermaende hem weldra zich niet verder uit te laten, en hy verkropte in zynen boezem zyn lyden en zyne wraek. Gy weet het, mynheer Van Cruybeke, de vermeerdering van

[p. 338]

uwe fortuin bragt u geene vermeerdering van geluk en voorspoed by. Integendeel, uwe twee kinderen, in welke gy al uwe zaligheid vondt, stierven achtervolgens op zeer korten tyd.

- Helaes! ik wil toch niet vermoeden dat eene verborgene hand tot hunnen dood iets heeft toegebragt?

- Neen, mynheer, de hemel heeft ze u ontnomen zoo als hy ze u gegeven had. De hoop op de toekomst die gy toen in uw verdriet koesterdet werd ook bitter verydeld. Uwe echtgenoote baerde eene dochter; maer deze koste haer zelve het leven.

- Ach, maer waerom my dit alles herinnerd?

- Even zult gy dit weten, mynheer. Te Santhoven woonde toen een meisje dat, schoon van brave ouders, toch in oneerbare betrekkingen met Van Ziggel had gestaen; gy hebt gehoord hoe vele huisgezinnen die wulpschaerd in tranen gedompeld heeft, alhoewel hy getrouwd was en in schyn onberispelyk leefde. Welnu, het was dit meisje, dat even moeder kwam te worden, 't welk gy, om dat hare ouders u bekend waren, tot voedster van uw weeskind aennaemt. Hoe eenvoudig deze daedzaek ook zy, vond Van Ziggel daer een middel in, om de fortuin welke hem was ontsnapt, zoo niet in handen te krygen, dan toch op zyn eigen kind te doen overgaen. Hy wist geheimelyk het meisje te overreden de kinderen te verwisselen: de gelykenis was treffend genoeg om niet bemerkt te worden op een oogenblik dat uw huis, door het afsterven uwer geliefde echtgenoot, min of meer in verwarring was.

- Hemel! en het was op het kind van Van Ziggel dat ik al myne teederheid uitstortte, het was dan over zyne dood dat ik hopeloos weende..... Maer spreek toch, om de liefde Gods, waer is men met myn kind gebleven?

- Het ongeluk dat de ontwerpen van Van Ziggel scheen te vervolgen, kwam wederom zyn opzet verydelen en uwe fortuin tegen eene tweede ontvreemding behoeden; zyn kind dat u gelaten was, werd even door den vinger des doods aengeraekt. De voedster, die uwe dochter behield, werd later myne eerste vrouw, en Van Ziggel betaelde my een uitzet voor dit huwelyk. Deze vrouw gestorven zynde, bleef ik in het bezit van het meisje.

[p. 339]

- Groote God! zou Helena?.....

- Helena is uw kind, mynheer Van Cruybeke! zy is het ongelukkig schepsel, het rampzalig slagtoffer van eenen eerloozen handel! Sints hare eerste dagen, is zy schandelyk aen de liefde van eenen waerdigen vader, en aen het genot harer fortuin ontrukt geworden!

- Maer, riep Van Cruybeke, eenen verpletterenden blik op den veroordeelde werpende, wie zal my verzekeren dat het waerheid is wat gy spreekt? Mogelyk genoeg is uw verhael schaemtelooze logentael, en niet dan een uitvindsel om het bestaen uwer dochter te verzekeren!

- Mynheer, gy kunt wel bevroeden dat men niet meer liegt wanneer het graf, dat u wacht, reeds opgeworpen is? Gy, die menschenkenner zyt, moet ook wel hebben kunnen bemerken dat Helena niet aen den verdorven kring behoorde waertusschen zy voortleven moest. Myne eerste vrouw die zich in haer sterfuer, even als ik nu, door wroeging gefolterd gevoelde, meende de uitwisseling der kinderen aen den pastoor van Massenhove kenbaer te maken; maer de ylhoofdigheid waerin zy verkeerde, deed den pastoor aen de waerheid harer woorden twyfelen en ze voor onzin aennemen. Zy stierf en ik alleen bleef bezitter van het geheim. Nutteloos wilde de geestelyke het my ontrukken, nutteloos wilde hy my nopens de waerheid van de gezegden myner vrouw ondervragen. Ik antwoordde altyd halsstarig:

- Ik weet er niets van, ik weet er niets van!

- O, en waerom hebt ge my niet eerder myne dochter wedergeschonken? Myne bescherming, de dank van gansch myn leven zou u hebben opgevolgd.

- Myn bestaen was een doolhof van geheimzinnige misdryven. Ik vreesde steeds dat zoo gy er maer eenen enkelen weg van vondt, gy dan op het spoor van den ganschen samenhang zoudt geraekt zyn. Die vrees deed my het geheim bewaren. Maer nu, mynheer, nu heb ik het niet langer kunnen verzwygen: de wroeging heeft my doen spreken en ik heb alles, alles gezegd. God, die my hoort, weet dat ik voor ditmael niet dan waerheid heb gesproken. En,

[p. 340]

mynheer, hoe zou het anders? Moest ik niet trachten na myn ondeugdig leven, ten minste een der misdryven te herstellen waeraen ik, rampzalige, de hand leende. O, mogte my de hemel er om barmhartig zyn!

Diep ontroerd en het hart zoo wel door blydschap als door smart benepen, verliet Van Cruybeke de gevangenis. Hy had vooreerst aen den veroordeelde nog eenige vertroostende woorden toegestuerd, en aen den cipier eenig geld ten behoeve der gevangenen gegeven. Nog was dien zoeten pligt niet volbragt, of hy snelde met haestigen tred naer huis, waer hy aenstonds de paerden deed inspannen om naer Massenhove te vertrekken.

Hier was hy Helena nog over twee dagen komen bezoeken om haer in heur lot te troosten; maer toen vermoedde hy nog niet hoe naer hy verbonden was aen een meisje, 't welk hy reeds sedert jaren uit al de krachten zyner ziel liefhad.

Het was reeds avond toen hy het dorp bereikte, waer hy zyne dochter terug vinden moest. Het meisje, dat den ganschen dag ontroostbaer was geweest - daer zy wist dat de regtpleging des anderdags plaets grypen moest, - zat nevens de moeder van Karel die aen 't spinnen was, te weenen. Die vrouw, welke het aen geen gezond oordeel mangelde, liet liever het meisje uitweenen dan dat zy zou gepoogd hebben haer te troosten met woorden, die daer toch ontoereikend toe waren: zy bevroedde dat troosten slechts plagen is, wanneer het zulke oneindige droefheid geldt.

Eensklaps hield het rytuig van mynheer Van Cruybeke voor de wooning stil en de vrouwen zagen hem uit hetzelve afstappen; aenstonds liepen zy hem te gemoet en dan was hy ook in een omzien in huis.

- Goeden avond, moeder, sprak hy op eene gulle wyze; hoe is het met onze kleine?

- Och, slecht, mynheer, zy wil er zich maer niet in stellen.

- O, Lena, dat is niet braef; gy zult ziek worden, lief kind, met altyd zoo te weenen; gy moet u wat verlevendigen; want zoo blyven wy geene vrienden.

- Och, mynheer, snikte het meisje, ik ben beschaemd over de

[p. 341]

goedheid die gy en deze brave menschen voor my hebt. In plaets van er dankbaer om te zyn stoor ik door myne aenhoudende tranen de rust en den vrede in een huis, waer ik met weldaden overladen word. O! maer het is toch schrikkelyk te denken dat morgen myn vader sterven zal, en sterven!... Evenwel was zyn hart niet slecht, hy had my waerlyk lief; en hadde moeder met my samengespannen... maer, helaes, zy ook!...

- Lief kind, sprak Van Cruybeke, zich nevens het meisje plaetsende, terwyl hy hare handen in de zyne nam, de deelneming, die die gy voor die menschen gevoelt is te groot. Zy verdienen uw medelyden wel; maer ook niets dan uw medelyden. En dit hebben zy zich dan nog niet waerdig gemaekt. By uwe geboorte wachtte u een leven van geluk en weelde, en zy, zy hebben het u op eene barbaersche wyze bitter en ellendig gemaekt. Zy hebben u van uwe kindschheid op den boord van den afgrond der wandaden geworpen, en het is uwe weêrgalooze deugd alleen, die u behouden heeft.

- O, mynheer, oordeel mynen vader toch zoo ongenadig niet, het was de aenhang die hem bedierf; en zoo ik al ongelukkig wezen mogt, vader had nooit het inzicht my te bedroeven.

- Nu, laet dit zoo, myn kind, hy had den pligt van vader, waervan hy zich den naem toeëigende, wel beter mogen vervullen. Doch, Lena, vergeten wy dit - en zeg my eens, lief kind, vervolgde hy, terwyl hy het meisje onder de kin streelde, zoudt gy er geenen afkeer toe gevoelen my uwen vader te noemen?

- U vader noemen, mynheer! gy dryft uwe goedheid te ver; ik ben immers een arm meisje, en morgen zullen myne ouders.....

- Houd op, myn kind, zuchtte Van Cruybeke, haer met de hand den mond stoppende, geen van die menschen, die morgen den prys hunner misdaden ontvangen zullen, heeft, buiten het ongeluk dat zy u deden gevoelen, met u iets gemeens.

Het meisje verstond zich aen deze woorden niet.

- Helena, hy dien gy uwen vader noemt is zulks niet. Als hy u zyne dochter heette, dan ontstal hy dien zoeten naem aen dengenen die ontroostbaer was u nimmer zyn kind te mogen noemen!.... Ja, kind, ging hy voort, terwyl hy opstond en het meisje, dat

[p. 342]

hem met pynlyke verwondering in de oogen staerde, tegen de borst drukte; - ik, en niemand anders dan ik, ben uw vader! Aen my alleen komt het regt toe u myne dochter te noemen!

Een gil van verbazing ontvloog aen al de huisgenooten, die intusschen achtervolgens binnengetreden waren. Diep ontroerd, en schier in bezwymnis, lag het meisje, het hoofd gebogen, op den schouder van Van Cruybeke.

- O mynheer, sprak zy met zwakke stemme, ik begryp den zin niet van hetgeen gy my zegt. Ben ik dan ten prooi aen eenen droom die my begoochelt?

- Neen, myn kind, myne dochter, alles is wezenlyk wat gy gevoelt; maer waerom noemt gy my uw vader niet? O, ik ben dorstig naer dien naem, welken ik sints zoo vele jaren niet meer gedragen heb!

Vermoeid van aendoening, zette zich de gelukkige vader wederom op zynen stoel neder, en gaf een omstandig verhael der eerlooze kuiperyen, waervan hy en zyn kind de speelbal waren geweest. Tot de minste omstandigheid, hem door den veroordeelde medegedeeld, herhaelde hy met de nauwkeurigste oplettendheid. Hy wilde zyne dochter overtuigen, zoo als hy zelf overtuigd was geworden.

- Vader! riep dan het meisje toen hy gesproken had, terwyl zy hare tengere armen om zynen hals slingerde, vader!... O, de inspraek myns harten heeft my dan niet bedrogen, als ik u vroeger reeds eenen eerbied toedroeg, welken ik nimmer voor myne gewaende ouders gevoelde; wie zou hebben gedacht dat de dag van myn diepste onheil, die van myn grootste geluk worden zou!... Ach! ik zal wel trachten my uwer ouderliefde waerdig te maken, ik zal wel trachten u te gehoorzamen in al wat gy van my eischen zult... Maer meent gy ook niet, vader, dat my die opvoeding ontbreekt, en die waerdige houding, welke een meisje van uwen stand moeten kenschetsen?

Terwyl Van Cruybeke door alle mogelyke middelen haer trachtte te overtuigen dat zy waerlyk was zoo als hy haer verlangde, merkte het meisje eensklaps haren beminde Karel op, die te midden der

[p. 343]

algemeene blydschap, alleen en treurig in den hoek der kamer te weenen zat. Zy begreep ten volle het lyden van den jongeling, en eene knypende smarte beneep nu ook haer hart. Voor haren geest zweefde het duister voorgevoel van van haren minnaer te zullen moeten scheiden, en eene vervaerlyke bleekheid verspreidde zich eensklaps op haer zoo verrukt gelaet.

- Hemel! myn kind, wat hebt gy? riep Van Cruybeke angstig uit, terwyl hy ze hartstochtig aen zyne borst drukte. Ach! helpt toch, brave menschen, helpt haer toch! Het is alsof haer de blydschap doodelyk had getroffen, het is alsof zy sterven ging!

Doch het meisje deed een teeken dat zyne vrees voorbarig en overdreven was, en na hem in eenen hoek gewenkt te hebben, riep zy hem daer met stille en zoete stem:

- Vader, geliefde vader! o, nu ik dien naem met hoogmoed uitspreken mag, zal ik hem ook kwistig gebruiken; maer zoo ik u daer even volle gehoorzaemheid beloofde, dacht ik niet eens dat de pligt my oplegde dit niet dan voorwaerdelyk te doen.

- En welke voorwaerden verlangdet gy er aen te hechten, myn kind?

Het rood van eerbare schaemte betrok het voorhoofd der maegd toen zy sprak:

- Vader, wanneer ik ongelukkig was, wanneer al de jeugdige knapen van het dorp met misachting op my nederzagen, en my met hoon en smaed belaedden, o! dan was er een jongeling die, ondanks de tegenkanting zyner ouders, ondanks de bespotting zyner makkers, my met zyne liefde in myn lyden kwam ondersteunen. O, lang had de dood my van de bange aerde weggerukt, lang zou ik onder het smartendste verdriet bezweken zyn, zoo bywylen zyne stem my niet met moed en vertroosting hadde gelaefd. In een dier stonden van opbeuring, heb ik hem dan ook uit erkentenis, wedermin en eeuwige trouw beloofd, en die mag ik, die zal ik niet verbreken!

- En wie was die jongeling? vroeg de vader bekommerd.

Het meisje wenkte Karel met het hoofd.

- Kind, sprak haer vader neêrslagtig, moet ik dan reeds op den eersten stond van myn geluk eene teleurstelling proeven? En

[p. 344]

nogtans, myne fortuin is aenzienlyk, is groot genoeg, om voor u in de toekomst de glinsterendste verbintenis te gemoet te zien. Die jongeling, Lena, heeft wel regt op eene groote belooning, maer moet die belooning dan de gift uwer duerbare hand zyn? De afstand tusschen u en hem is immers toch te groot?

- Vader, gister bestond er tusschen ons beide nog een oneindig grootere afstand. Kan het verschil der fortuinen opwegen tegen het verschil dat tusschen een welbefaemd mensch en eene door schande vernederde vrouw bestaet; kan het opwegen tegen het verschil dat er bestaet tusschen een mensch, die door zyn gedrag de eer der samenleving is, en de dochter van menschen, welker misdaden hen uit den schoot der maetschappy hebben doen werpen? O vader, Karel heeft dien grooten afstand wel niet gezien, en hy heeft my edelmoedig zyne hand toegereikt, mogen wy hem nu onze hand ook niet toereiken?

- Kind, ik zeg niet dat gy ongelyk hebt; maer toch... zuchtte hy, terwyl hy haer losliet, en in diepe gepeinzen verzonken, zich op eenen stoel liet nedervallen.

De bekentenis dier liefde was een harde slag voor Van Cruybeke; niet dat hy aen het onzinnig vooroordeel van adel en afkomst zeer gevoelig was, neen; maer terwyl hy naer het dorp reed, om zyne dochter op te zoeken, had hy voor haer een aental schoone ontwerpen beraemd, welke haer tot een verheven stand en groot aenzien moesten opleiden. Hy wilde daerdoor, als 't ware, de vernedering vergoeden, waerin zyne dochter zoo lang had geleefd. Overtuigd dat Karel de jongeling niet was, die aen zulke vooruitzichten kon beantwoorden, zag hy in eenmael al zyne droomen verydeld. Dit trof hem diep; maer hy leefde sedert te vele jaren in afgetrokkenheid en geheel van de wereld verwyderd, om niet te bevroeden dat het geluk wel buiten de grootheid kan bestaen; hy deed zich dan ook geweld aen om eene drift te beteugelen, die hem oneigen was, en weldra gelukte het hem zyne gewoone vrolyke inborst te doen zegevieren.

- Wel kind, zegde hy, om de samenspraek te hernemen en ze te verlevendigen, wie zou kunnen gelooven dat gy zoo verstandig zyt?

[p. 345]

gy spreekt als een filosoof en dat is zonderling in een meisje! Zoo gy jongen waerdt, waerachtig, ik deed u naer Leuven, gy zoudt daer opgang maken, ik verzeker het u!

Het meisje lachte bly en sprak:

- Het ongeluk heeft my zoo gemaekt, lieve vader.

- Nu, Karel, nader gy nu eens, het is met u dat ik het nu heb, kom eens hier, wy moeten over gewigtige zaken spreken.

De jongeling naderde met schroomvalligheid.

- Jongen, sprak dan Van Cruybeke, ik heb gehoord dat gy myne dochter bemint en dat gy verlangt haer te trouwen?

- O mynheer, antwoordde de jongeling, nooit hadden wy beide een vuriger wensch.

- Dit alles versta ik zeer goed, myn vriend; maer gy begrypt toch wel dat ik myne dochter aen geenen molenaer kan geven.

- Waerom niet, vader? vroeg Helena hem de hand streelende.

- Zie, het is waerlyk zoo als men zegt, meisjes zyn overal tusschen, sprak Van Cruybeke lachend. Nu Karel, ging hy voort, laet ons elkander eens goed verstaen. Met hetgeen ik u daer even zegde, wilde ik niet besluiten dat ik u in het geheel niet voor myn schoonzoon wil; in tegendeel, doch ik vind dat gy beide nog al te jong zyt, en nog wel eenigen tyd kunt wachten. Gy zult u nog twee of dry jaren ter studie begeven, en, zoo dan uwe kennissen min of meer geëvenredigd zyn aen het fortuin dat u staet te wachten, zal ik er niet tegen zyn, u de hand myner dochter aen te bieden.

Deze schikking, by al dat zy het uiterste verlangen der geliefden niet voldeed, was evenwel te redelyk dan dat het gelukkige paer by algemeen overleg niet gejuicht zou hebben. Hunne oogen schoten dan ook vol dankbare tranen.

- Nu, dan nog eens op de toekomende vereeniging lustig gedronken! riep Van Cruybeke, om de aengenomene voorwaerden op eene echt burgerlyke wyze te bezegelen.

- Gy blyft den nacht toch hier overbrengen, mynheer? sprak de vrouw, ik heb gerief genoeg om u te legeren.

- Dank u, moeder, ik ga naer den Oeivaer, waer myn gery reeds

[p. 346]

binnen getrokken is en waerheen my Karel zal geleiden. Morgen vroeg kom ik myne dochter halen en gy doet ons uitgelei.

Nu kwam de molenaer die de gewoonte had niet veel te spreken, omdat hy die zorg liever aen de tong zyner vrouw overliet, met eene gevulde bierkan uit den kelder. Dadelyk werd er rond geschonken en teugen op de wederzydsche gezondheid van een ieder toegebragt. Aldus nam men afscheid, wel verzekerd van zich 's anderdags even gelukkig weder te zien.

En voor de eerste mael van haer leven vertoonde zich voor het meisje eene gulle en blyde toekomst. Wel dacht zy nog eens aen de ongelukkigen, die zy vroeger hare ouders noemde, wel wydde zy hun nog eene traen, en stortte zy voor hen nog een vurig gebed; maer niettemin, opgebeurd door al het geluk dat haer wedervaren was, bragt zy den nacht in aengename droomen door.