|
| |
| |
| |
Arme Leonora!
Door Eduard Michels.
Aen mynen Vriend, den heere Diederik-Frans V.D.
Beste,
Wat voor eene regtvaerdigheid zou het zyn, indien iemand, die uwe vriendschap genoot, u daerom twist zocht en u beledigde en dat de menschen getuigende dat hy die twist zoekt gelyk heeft, u voor twistzoeker deden doorgaen en den andere een vredelievend mensch noemden? Indien gy een knecht had die, terwyl hy uw vertrouwen genoot, u bestool en dat er eene regtbank was die den bestolen in plaets van den dief veroordeelde? - Dit zou eenieder voorzeker aenstootelyk vinden; dit ware ongelukkig voor het vredelievend mensch en voor den bestolen. De samenleving zou tegen de getuigenis van zulke menschen en van zulke regtbanken opstaen en zy zou regt hebben.
Welnu, in den handel met de vrouw velt de maetschappy zulk een vonnis, dat des te onbillyker is, daer het een weerloos schepsel niet alleen eene zedelyke en altyddurende straf oplegt; maer het dikwils in zyn stoffelyk leven als een misdadig kind neêrslaet, vernietigt.
| |
| |
Wy mannen, kunnen ons geen denkbeeld vormen van wat de vrouw, dat wezen van gevoel en poëzy, by iedere teleurstelling haers harten al lydt; wy weten niet hoe pynlyk het is den steun te verliezen, waer men by een gegeven woord op bouwde, en al het bittere eener ontgoocheling voor zichzelve en voor de menschen te moeten ondervinden. - By ons ten minste blyft er kracht over, kracht van geest en kracht van wil, om zulk eene worsteling te boven te komen; maer de vrouw, de zwakke vrouw heeft noch kracht, noch wil; zy strompelt voort aen den leiband van hem dien zy heeft kunnen beminnen en, wanneer deze haer misleidt en verlaet, blyft er haer niets meer over dan de verachting der menschen en een verbryzeld hart.
De verachting der menschen, goede vriend; maer is dit wel regt? - Is het niet even alsof men het vredelievend mensch voor den twistzoeker zou doen doorgaen, alsof men de bestolen voor dief veroordeelen zou?
'k Denk ja - en nog erger - want waer de maegd dit, wat men hare eer noemt, heeft gelaten, wordt haer door de menschen den toegang tot alles afgesneden, waer zy gelegenheid zou kunnen vinden zich te verregtvaerdigen. - Geene soirées, geene bals, geene spektakels, geene feesten meer voor haer: zy is gebannen. De kerk, daer alleen heeft zy nog eene plaets om te bidden, om te weenen, om te boeten, zonder ooit te mogen hopen, by de wereld vergiffenis over eene misdaed, waer zy dikwils geene schuld aen heeft, te bekomen.
Intusschen rekent de verleider het zich tot eene eer een nog onnoozel schaep in ongeluk en lyden te hebben gestort. - Die oorlog der mannen aen de onschuld der vrouw deed my op het gedacht komen daer eens van te vertellen, toen ik onverwachts iets in handen kreeg dat ik u met blydschap mededeel.
Voorzeker herinnert gy u, in het begin van verleden winter, dikwils in deze straten eene vrouw te hebben ontmoet, met lompen bedekt, waervan de bleeke, doch edele wezenstrekken en de heldere blik, by dien der andere arme vrouwen zichtbaer afstak. - Lang strenig zwart haer, dat men wel kon zien eens schoon en
| |
| |
blinkend te zyn geweest, hing zorgeloos en verward op hare schouderen. Hare houding en haer gang hadden, ofschoon zy arm was, eene zekere deftigheid in; een rest gevoel van eigenwaerde van een verleden welhebbenden tyd scheen zy onder de lompen niet te hebben verloren, en zeldzaem gebeurde het dat zy de blikken by het vragen eener aelmoes dierf opslaen.
Het was zichtbaer dat het lyden haer een zeer verouderd voorkomen gaf: zy scheen veertig te zyn en ten hoogste telde zy vooraen in de twintig. - Wanneer men haer vroeg van waer zy was, antwoordde zy op eenen gemoedelyken toon, met eene stem waer iets zilverachtigs, iets van een wel opgevoed mensch in trilde: Niet verre van hier, Mynheer! - Op andere vragen sloeg zy de blikken neêr en antwoordde zy niet of weinig.
Deze vrouw maekte myne belangstelling gaende en zoo dikwils ik haer ontmoette sprak ik haer aen, om iets van het geheim dat haer scheen te omsluijeren te vernemen. - Te vergeefs; geen enkel woord liet my iets verstaen van hetgeen er in haer hart omging.
Eenige dagen liepen er voorby zonder dat ik haer ontmoette, toen ik einde December, tegen den avond hoorde zeggen dat er in eene straet, niet verre van myne wooning, eene arme vrouw te sterven lag. - Ik spoedde er my heen: 't was zy die ik met deelneming in haer lot, onder de armen altyd had opgemerkt, - 't was die bedelares. - Alle hulp was vruchteloos, zy was reeds half dood en werd naer de Byloke gevoerd.
Des anderen dags morgends ging ik er heen, om te weten hoe het met die ongelukkige was. - Eene der kloosterlingen zeide my dat zy een uer na hare aenkomst reeds stierf en sprak my van een geschrift dat men in haren rok verborgen, gevonden had. Dit vermeerderde myne belangstelling, doch voor het oogenblik, kreeg ik het niet te zien.
Eenige weken nadien had ik het genoegen er op myne kamer het afschrift van te nemen dat ik u hierby zend. - Waer ik het niet heb kunnen lezen ben ik overgegaen, niettemin zult ge uit de brokken die ik u kan mededeelen de geschiedenis dezer vrouw verstaen.
| |
| |
Misschien zult gy zeggen, goede vriend, dat het stout is voor ons mannen, zulk een vooroordeel als dat, welk de vrouw ter neêr slaet, met den vinger aen te wyzen? - Dat men zulk eene verdediging wel verkeerd zou kunnen uitleggen en dat wy, zonder de kwaedaerdigheid der menschen in acht te nemen, hebben geschreven?
Dat men het my ten kwade of ten goede duide, dit is om het even. - Die zyn gevoelen over regt, uit vrees voor tie menschen, achter laet, is even als een Kristen die voor zyn God niet zou durven knielen dan als hy alleen zou zyn; - die handelt niet braef.
Uw vriend,
Eduard MICHELS.
Gent, 5 january 1849.
| |
Uit het handschrift van eene arme Vrouw.
L........ 1847.
Lyden, altyd lyden, zonder uitkomst en zonder hoop,.... en niet te rusten om van honger niet te sterven, - voort, voort... of de koû grypt u aen 't hart..... Voort, voort of gy bekomt geen druppel water om uwen dorst te lesschen, of gy krygt geen stuksken brood om uwen honger te stillen. - En zegt dan al dat er medelyden by de menschen is. - Medelyden by de menschen? - Er zyn geene menschen meer. - Wat kan hy anders zyn dan zuivere liefde: liefde naer het woord, liefde naer den geest? En waer is er nog medelyden, waer is er nog liefde?
Eigenbaet, zelfzucht, dat is de dryfveer van des menschen hart geworden; voor zyne broeders is het versteend als marmer. - God, die zuivere liefde is, blyft alleen myn toevlugt en myn troost.
De menschen vloeken wanneer zy Zynen naem noemen: er is niets meer van God in hunne daden. - Is het weêrwraek van den
| |
| |
Maker aller dingen en heeft hy in zynen toorn de hand van hen afgetrokken om ze in de driften der verdierlyking te laten rondwoelen, tot dat het uer zyner geregtigheid zal gekomen zyn?... Heeft hy in hen het gevoel van eer en van menschheid gesmoord?... Ho, medelyden, medelyden met hen dan, groote God! - Straf hen niet naer de maet hunner ondeugden, hunner versteendheid; maer naer de maet van hunne menschelykheid, en wees barmhartig!
| |
L.... 27 October.
Gisteren ben ik weêr weenende van myn stroobed opgestaen. - Arm kindeken, ik kon u niet verwarmen; de moederborst is droog en uw mondeken vroeg melk. - De pachter zei dat ik elders om brood moest gaen en de hond blafte nydig en woest achter ons, tot dat hy myne aen flarden versleten kleeding niet meer kon zien. - Gy ook welligt, gevoeldet al het bittere dat het hart uwer moeder vaneen reet. - Ach, hoe lang nog, hoe lang eer dat er rust voor ons zal zyn!... Rust voor ons?.... Niet by de menschen zegt myn hart.
Wat doen wy hier? - De menschen hebben ons alles ontnomen, alles tot het regt van klagen.... Zy zeggen dat de broederlykheid in de vryheid ligt; - Gelogen! - Zy schryven op hunne bannier: bemint elkander, - en zy vermoorden elkander.... Zy spreken van regt, en hunne leer is verdrukking.
| |
L.... 1 November.
Arm kindeken, toen ik hem leerde kennen uit wiens samenkomst gy geboren zyt, was ik schoon, schoon zooals men te achtien jaer is. - Ik kende de wereld slechts als een toovertuin die schooner wordt, hoe langer en hoe dieper men er ingaet. - Ik kende noch logen, noch valschheid. - Ik was ryk, ryk aen geluk en aen vrede, ryk in eer en ryk aen brood..... Hoe bitter heb ik sinds de
| |
| |
waerheid ondervonden! Hoe bitter viel het my te gevoelen dat de wereld eene gistkom van bedrog en valschheid is; - dat woorden slechts woorden zyn en dat de meineed de maetstaf van het harte wordt.
Arm aen geluk en aen vrede heeft men my gevlugt en gevloekt; - arm aen brood heeft men my verstooten. - Was ik pligtig? - 'k Geloof het niet. - De menschen hebben naer den schyn gevonnisd en hy, die de oorzaek van myn val is geweest, hy heeft gelachen met myne deugd en trouw, en de menschen deden hem na.
Gelooft dan al........................................
By my was het de deugd zelve die uit zyne oogen glom. Jong en schoon beviel hy my, zyn zang was goddelyk en zyne woorden vol trouw. - Hy sprak van toekomst en van geluk en hy betooverde my. - Ik leefde door hem.... Ik ademde door hem.... Ik was aen hem.... Ik geloofde hem....
Elken dag die verscheen groette ik, niet voor de schoonheid van wat de schepping al schoons ontvouwde, maer voor hem, om hem te zien alleen. - De dans bragt zonneschyn in myn hart, de zang was weelde, en zyne woorden schenen my harpklanken eener zuivere ziel.
Gelooft dan al.................
En ik geloofde, - en ik zei wat er in myn binnenste omging, en ik sprak hem van den stryd die er in my was ontstaen en van den zege.... en toen hy my niet kon bezoeken, schreef hy my:
Leonoor,
Wacht niet; ik zal u niet zien, - morgen, slechts morgen!... O 't is dat er een oneindig verschil by my is tusschen willen en kunnen! - Wat zou ik al niet doen om vry te zyn, vry met u, met u alleen; verre van die, welke immer den lach op de lippen hebben wanneer men hun van gevoel, van liefde spreekt. - Zy kennen dat niet, zy weten niet wat het is een hart dat voor een
| |
| |
ander klopt. - Hunne driften worden met het goud gewogen, Leonoor.
Zy haten my omdat ik niet denken kan zoo als zy, zy bespotten my omdat ik u beminnen kan en noemen my verloren!.. Verloren?... Ach, wisten zy hoe gelukkig ik ben, wisten zy hoe helder my de oogenblikken by u zyn, zy zouden ons benyden, Leonoor.
Toch lach ik met hunne spotterny, hoe bitter zy ze my soms ook toewerpen; by u vind ik troost voor zoo veel smaed en heeling voor myn hart.
Wat geven ons de menschen, Leonoor? - Niets. - Wy vragen hun ook niets. - Vrede dat hebben wy, en hun oorlog hindert ons niet meer dan het slyk aen onzen voet.
Eens, by lief en leed, tot aen het graf eens, Leonoor.
En daer teekende hy met zyn bloed: Georges. - Waren die woorden betooverd? - Ten minste voor my. - Ik beefde toen ik zulk eenen brief ontving; het bloed werd my lauw, werd gevoelig, heet by de lezing; de letters schenen te dansen, myne oogen schemerden, 'k werd bleek en dikwils gevoelde ik my zachtjes bezwymen. Dit was dan of de vleugel eens engels my van de aerde ligtte, my rond myne kamer voerde en my op mynen stoel weêr terug bragt.
De meisjes zag ik ten dans gaen.... Toen zuchtte ik en wanneer zy my door het venster met een spotlach toeriepen: ‘Leonoor hy zal niet komen,’ wendde ik het hoofd om, terwyl ik een traen afwischte, die my onvrywillig aen het oog kwam.
Ho, de gewaerwordingen tusschen iemand die bemint en iemand die niet liefheeft zyn zoo verschillend, zoo oneindig verre van een. - Zy die bemint ontschuldigt, zy die niet bemint beschuldigt. - Wie heeft er gelyk? - Dat is de vraeg. - Myne geschiedenis, die van tranen op iedere bladzyde getuigen kan, leert dat het hart der mannen onverbiddelyk jegens edele gevoelens is. - By lief en leed is de vrouw een slagtoffer zyner driften, by lief en leed is de vrouw het offer dat hy tot verzoening zyner lotstar op het altaer
| |
| |
der menschelykheid brengt. - Hy huichelt door zyne daden, hy huichelt door zyne tonge, hy huichelt door zynen lach. - Zyne dryfveer is de drift, die der vrouw is 't gevoel. - By hem is het woestheid die den teugel viert, by de vrouw is het de verfyning van het zachte genot.
Wy weten dit allen.... en nogtans ligt er in onze bestemming dat wy juichen zullen by de woestheid des mans, en nogtans sluiten wy de oogen en storten wy, zonder vooruitzien, den afgrond van onrust in, waer een huichelend mensch ons heensleurt.
Vol betrouwen.... en by elken wenk zyner oogen ligt hy den sluijer op die de eenvoud der maegd bedekt. - Vol betrouwen.... en zyn adem hindert de zuiverheid onzes harten. - Vol betrouwen.... en by elk woord dat hy spreekt, hoort men dat er niets in zyn hart is, van wat hy uitspreken durft. - Vol betrouwen.... Ach!... het is als vroeg men schaduw en veiligheid aen de boschaedje, waer een tieger in zou woonen.
Slechts als het te laet is, komt u dit alles helder voor, - als het te laet is en u de wereld een tooverdans toeschynt; wanneer ge den schaterlach der menschen rondom u begint te hooren en voor de eerste mael gevoelt dat ge alleen, zelfs midden uwer broeders zyt, - alleen met uwe wroeging, alleen met uwe herinneringen, alleen met uw verleden, alleen met uwe toekomst en dat ge in die droevige gemoedsaendoening, by die spotterny, de stemme niet hoort die u plagt toe te roepen: Ik ben hier, Leonoor, - ik bemin u nog, - ik juich nog by u: wy ten minste blyven eens tot aen het graf!....
Dan is het alsof hetzwaerd der ontgoocheling u vlymend den draed die u aen de wereld houdt, afsneed. - Dan zou men willen dat de huizen op u instortten om den yselyken brand, die u het hart omslingert, te kunnen dooven.
....En verre van die, welke zoo lydt is hy, die de oorzaek van zooveel ongeluk is, misschien by anderen en poogt daer vleijend op pasontloken bloemen den pestwalm van zynen adem te beproeven.
O, wat zyn zy te beklagen die door de Godheid met een gevoelig hart bedeeld zyn en zulk een oorlog hebben door te staen.
| |
| |
| |
G.... 4 November. - Van de straet.
Mynheer Georges,
Zult gy nog lang wachten eer gy met die, welke gy eens zwoert eeuwig te beminnen en welke u op uw woord gelooven dorst, gedaen maekt, - eer ge die, welke u eens lief had als het licht harer oogen, zult ongevoelig doen worden aen de slagen, die gy haer met zooveel koelbloedigheid toebrengt?
Niets blyft er immers meer over dan u te smeeken, met een laetsten slag my te doen sterven, opdat ik u en de menschen niet meer hindere? - Immers, hoe versteend gy ook mogt zyn, is het u niet onverschillig dat gy my soms op de straet arm, lydend en veracht met myn kindeken ontmoet. - Immers weet gy dat het door u is, dat ik uit het huis, waer ik inwoonde, gebannen, op den drempel uwer wooning een weinig rust voor myne zieke leden moet komen afbedelen?... Wat weêrhoudt u dan uw werk te voltrekken en my den genadeslag die my de eeuwige rust zou geven, toe te brengen? Wat belet u? - Kom - dood my. - Ho, ik zal op myne knien, gelaten in den Heer, voor uw huis blyven zitten wachten; - myn hart zal juichen en myn mond zal voor u bidden.
Ik lyd honger en uw kindeken schreit van koû. - De lompen, die het bedekken zyn versleten en de arme moeder heeft niets dan een handvol stroo om hare beenderige handen op zyne tengere leedjes niet te laten gevoelen.
Aenhoor my, mynheer, vervul de maet van ongenade waerin gy my gestort hebt.
Myn hart zal juichen by zooveel barmhartigheid; want in het graf alleen is er nog rust voor my.
Leonoor.
't Was avond toen ik wankelend dien brief aen de deur zyner ryke wooning bragt.
Het licht dat in zyne zalen schitterde verbysterde my.... De muziek klonk er goddelyk.... Drommen jonge jufvrouwen en
| |
| |
jonge heeren lachten en schaterden daer binnen, - en daer buiten was het kond en de arme, in lompen gewikkeld, die dit hoorde, hing bibberend met oog en oor aen dit verblyf waer vreugde en weelde heerschten. - Hy is niet geroepen om mede te genieten van wat de geest der godheid en de geest der menschen al schoons hebben gebaerd.... Hy is verstooten.... hy is veroordeeld om de vreugde te zien, - de vreugde, die by elk zyner oogwenken een druppel gal te meer in den levensbeker van zyn lyden stort...
Wat hy mag zien met allen, zyn niet de luisterryke prachtzalen; - wat hy hooren mag is niet de schoone en vrolyke muziek.. Zyn paleis is de vervallen hut waer hy inwoont en het stroo waer hy op slaept.... De muziek, die hy hoort, is het geschrei zyner kinderen die om brood smeeken, en de donderslag, wanneer by onweêr, de nood hem als een uitgehongerden wolf, in het veld jaegt....
Want zie, daer kwam een huisknecht en die riep tot hun: armen, bedelaers, waerom blyft ge staen?... Spoedt u heen.... men zal de honden loslaten.
En de arme gaet heen en, bevreesd voor zyn uitgemergeld lyf, gaet hy in zyne donkere wooning de smart van zoo veel hoon verkroppen, en zegt hy tot zichzelven dat die menschen daer binnen toch zoo gelukkig zyn....
Gelukkig? - misschien, voegde ik er by en, toen al de armen heen waren, luisterde ik nog een oogenblik naer die schoone symfoniën die hy voor my eens spelen deed en ik voerde my in den geest vier jaren achteruit. - Maer by die gedachte begon ik te snikken, myn hart werd als vaneen gereten.... Ik viel neêr, - myn kindeken schreide zoo bitter, doch zyn stemmeken hoorde ik allengskens niet meer.... myne oogen vielen toe.... myne armen werden magteloos....
Wat daer nog verder gebeurde weet ik niet.
Slechts gevoelde ik na eenen tyd lang dat de wind my in het aengezicht waeide. - Ik kreeg een weinig bewustzyn weder,
| |
| |
deed de oogen half open en ik zag dat my iemand droeg. - Waer heen? - Dat had ik niet kunnen zeggen.
Des morgens vonden de menschen my twee uren van G. aen eenen boom liggen weenen. - Zy hadden medelyden met my en bragten my brood.
Vruchteloos zag ik rondom my naer myn kind en naer den brief dien ik des avonds had willen bestellen. - Beide waren my ontnomen.
Daer kwam my by dit zoeken, bywylen als een bloedstroom naer het hart en ik dacht: genade, genade, o Heer van goedheid, dood my, genade, genade! - Ydele hoop: ik stierf niet. - En ik strompelde weêr den weg op om myn kind te zoeken, en toen ik naby G. kwam, hoorde ik de menschen die my voorby gingen, zeggen: dat het eene ontaerde moeder moest zyn, die haer kind zoo op de straet des nachts, verliet en liet sterven....
En daer greep my in eens een kortstondig gevoel van wraek aen; want ik kreeg een voorgevoel van hetgene er gebeurd was en myne tanden knarsden en ik hief de handen stuiptrekkend omhoog en ik riep in woede en wanhoop: kindermoorder.... kindermoorder!... - Myn hart zwol op, myne stem verdoofde en..................................................
Hier heeft de afschryver het handschrift niet verder kunnen lezen, tot aen deze woorden:
Maer God in den hemel is looner van het goed en straffer van het kwaed.
| |
G..... 15 December.
Georges,
'k Gevoel nu wel dat ik ga sterven, toch wil ik op het oogenblik dat ik het hoofd voor altyd neder ga leggen, u dit schryven. - Deze gunst vraeg ik niet aen u, noch aen de menschen: zoo
| |
| |
onverschillig als zy jegens my zyn, zoo onverschillig ben ik jegens hen. Ik vraeg die aen de weinige kracht die my nog overblyft, aen den nacht die my de oogen benevelen wil, ik vraeg die aen God... Hem alleen toch herken ik om niet in de samenzweering, welke mynen val veroorzaekte en die my zooveel smaed berokkende, te hebben gebrouwd. - Daerom blyft hy my lief, hy alleen.... 't Is nu zes jaren dat ik u ken en dat gy my vervolgt; ik was nog zeer jong, gy weet het, ik kende niets van de wereld, want myne moei was streng. - Gy wist ze te vleijen en gy vleidet my. -
Wat was uw doel? - Wat wildet gy met de jonge wees?
Ha, gy wist dit te verduiken.... De tyd, de wezenlykheid heeft my dit raedsel opgelost. - Gy hebt my in uw hart verheven om my te beletten op myzelve te steunen en my des te gemakkelyker te kunnen neêrslaen.
Gy zyt daerin gelukt, die zege moet ik u toekennen. - Gy hebt my weten te onteeren, gy hebt my weten te onterven, gy hebt my doen bedelen, gy hebt my als eene van den stengel gereten bloeme weten te vertrappelen, gy hebt den vloek der wereld over my weten te halen en my, in wat de vrouw het dierbaerste bezit, getroffen.
Die zege ken ik u toe, baldadig hart! - De onnoozelheid is het schoonste sieraed der vrouw; maer wee haer die, tot borstwering van dit zoo heilig pand, geene ouders of geenen broeder heeft: die is verloren. - Dit wist gy, - en daerom knaktet gy zoo roekeloos in my, al wat de wereld in de vrouwe voor het schoonste erkend. - Daerom ontgoocheldet gy my en lachtet gy by de tranen eener maegd, en spraekt gy van eene wereld die anders was dan die, welke ik kende.
- Gedenk het u. - Na de wroeging hebt gy my verstooten, omdat gy wist dat de menschen my de schuld zouden hebben opgelegd, omdat gy ze genoeg kendet om te weten dat zy zouden gezegd hebben: zy is verleid, zy is onteerd, zy is verloren. - Omdat gy wist dat de wereld onregtvaerdig genoeg is om al de schande van zulk een ongeluk op het zwakke, het weêrlooze meisje alleen te werpen, en dat er niets van zulk eene wandaed op u zou hebben blyven kleven.
| |
| |
- Daerom lachtet gy met my, baldadig hart. - Slagtoffer uwer driften, hebt gy my het slagtoffer uwer vervolgingen gemaekt. - Gy hebt my den drempel uwer wooning voor rustplaets ontzeid en de kruimelen brood uwer tafel, om mynen honger te stillen, geweigerd.
- En midden dien haet waendet gy my niet te kennen!....
Nu, dat ik den beker des ongeluks, welken gy my weleer in de hand gaeft, geledigd heb, heeft de wanhoop my tegen al het wereldsche versteend en wacht ik gelaten in de barmhartigheid Gods, zyn vonnis over u en over my af.
Zonder klagen, zonder morren sterf ik, als iemand, die aen het menschelyke geregt overgeleverd en als een reeds verstorven lichaem, naer de slagtbank heen wordt gevoerd. - Vrede met myzelve en vrede met God; wat heb ik te vreezen?...
Maer hy die my de byl des ongeluks over het hoofd heeft gezwaeid, - maer hy die my heeft vervolgd, - maer hy die het weerloos schaep van zyne arme moeder heeft gerukt, en het in de straet te dooden heeft geworpen;... die heeft nimmer vrede met zichzelven, veel minder met God. -
Leonoor.
|
|
Auteursrechtvrij