|
| |
| |
| |
Koenraed van Opperbeek.
Geschiedkundig drama in vyf bedryven.
Opgedragen aen de Antwerpsche tooneelmaetschappy De Hoop.
Persoonen.
| JAN, vryheer van Bierbeke, } voogden van Godfried III, bygenaemd in de Wieg, hertog van Lotheryk. |
| GEERAERD, vryheer van Wezemael, } voogden van Godfried III, bygenaemd in de Wieg, hertog van Lotheryk. |
| WILLEM, zoon van Jan. |
| ROGIER, heer van Leefdael, } leenmannen van Godfried III. |
| RUDOLF, heer van Zellik, } leenmannen van Godfried III. |
| ARNOLD, vryheer van Grimbergen. |
| BAUDEWYN, heer van Eppeghem, } bondgenooten van Arnold. |
| KOENRAED, heer van Opperbeek, } bondgenooten van Arnold. |
| PIETER, een Laet. |
| Een afgezant van Limburg. |
| MATHILDA, dochter van Jan. |
| LUTGARDIS, hare voedster. |
| Bondgenooten van Godfried III en van Arnold, Afgezanten, Krygslieden. |
Het stuk speelt in Lotheryk, ten jare 1144.
| |
| |
| |
Eerste Bedryf.
Eene zael ten slote van den vryheer van Bierbeke. Eene deur op den achtergrond; eene geheime vooraen, ter linkerzyde; daer naest een venster. Ten rechterkant, vooraen, eene tafel Aen denzelfden kant, op den achtergrond, tegen den muer, nog eene tafel. Hier en daer stoelen. De avond begint te vallen.
| |
Eerste Tooneel.
GEERAERD, JAN, WILLEM.
- Zeker is het voorstel, dat gy daer even in de vergadering onzer bondgenooten deedt, grootmoedig, Geeraerd; doch God en mynheer Sint Jan, myn patroon, mogen my genadig zyn, dat ik er tegen gestemd heb.
- Maer was de redding anders mogelyk? Ge weet dat de keus der voogden van onzen jongen Godfried alléén Arnold van Grimbergen kwetste. Misnoegd van onder het getal der ridders, welke de overleden hertog tot die eer verheven heeft, niet begrepen te zyn, heeft hy gezworen op ons wraek te nemen en zich van de hulde, welke hy Lotheryks kroon schuldig is, vry te maken. Gy hebt gezien dat wy, sedert meer dan een jaer, voor den vyand bukken, en dat hy op ons overwinning op overwinning behaelt. Bleef er ons nog iets anders dan myn voorstel?
- Wy hadden een nieuw gevecht moeten wagen.
- O, by elke onzer nederlagen, Willem, brandde de woede misschien heviger in myn hart dan in het uwe, hoe driftig gy ook moget wezen; en elke nederlaeg wilde ik door een nieuw gevecht wreken. Maer mogen wy nog langer het lot van onzen hertog in de weegschael stellen? Wy kunnen niets tegen onzen vyand. Onze bondgenooten en leenmannen werden tot eene algemeene heervaert geroepen en wy hebben moeten zwichten; Diederik, graef van Vlaenderen, heeft ons hulp en onderstand gezonden en toch moesten wy buigen. Wy worden alle oogenblikken met een nieuwen vyand bedreigd. Ge weet dat Hendrik van Limburg van het gedeelte van Lotheryk nog niet heeft afgezien, dat zyn vader, tydens zyn leven, beheerscht heeft. Is dus het beste en het gemakkelykste niet een vrede met den vryheer van Grimbergen te sluiten?
- Zal het ons geene schande zyn, wanneer wy morgen den vyand onze onmagt laten kennen; wanneer wy den wederspanneling vrede zullen afsmeeken? O, het rood der schaemte klimt reeds op myn voorhoofd.
- Het is hard, ik beken het. Doch vergeten wy niet dat de troon van onzen hertog reeds kraekt; haest zal hy vallen. Toen wy met de heeren van Diest en Winxel, in de abdy van Afflighem, voor het
| |
| |
doodsbed van mynheer Godfried-den-Tweeden geknield zaten, zwoeren wy niet roekeloos met het lot zyns zoons te spelen. God heeft dien eed gehoord, ridder. Noemt gy Arnold van Grimbergen geen voogd in myne plaets, dan berooft gy onzen troon van een pilaer, die hem krachtig kan ondersteunen.
| |
Tweede Tooneel.
DE VORIGEN, ROGIER.
- Weest gegroet, edele heeren.
- Ha, Rogier! ge komt waerlyk op tyd; de vergadering is sints een half uer afgeloopen.
- Het is mogelyk; doch terwyl gy hier ernstig redekavelt, telt gy gewis op de nadering des vyands niet. Indien ik my niet bedrieg, zal de vryheer van Grimbergen nog dezen nacht zyn kamp voor dit slot nederslaen.
- Dezen middag heeft de wederspanneling het slot Wezembeke ingenomen; en deze overwinning is hy wederom schuldig aen dien Koenraed van Opperbeek, die, uit Lotheryk gebannen, thans tegen zyne broeders vecht.
- Waerom kon ik met hem nog niet handgemeen worden? Ware het my gelukt, ik zou hem wel afgeleerd hebben de wapens tegen zyn geboortegrond te dragen, de ellendeling!
- Veracht hem niet, Willem. Ik bewonder den moed in eenen vyand even als in eenen vriend. Het is Koenraed van Opperbeek, wiens arm de krachtigste steun van Arnold is; het is Koenraed, die ons de schrikkelykste slagen toebragt en die ons nimmer de overwinning zal laten behalen. Mogt hy in onze rangen vechten, dan hadden wy een van Lotheryks moedigste ridders tot krygsmakker. Thans is het anders. De laetste wil des overledenen hertogs is dat wie met Hendrik van Limburg den oorlog tegen hem gevoerd heeft, voor eeuwig moest gebannen blyven. Dezen laetsten wil zal ik met myn bloed bezegelen.
- Rogier, ge zegt dat Arnold herwaerts komt? O, dan hoop ik den balling met myn zwaerd eens kennis te laten maken.
- Heer van Leefdael, zyt gy er overtuigd van?
- Een vlugteling uit Wezembeke kwam op het oogenblik dat ik my naer de vergadering onzer bondgenooten wilde begeven, en heeft het my verzekerd.
| |
| |
- Zou er verraed zyn? Zou hy misschien weten dat wy allen vergaderd zyn.
- Gy ziet nu wel dat er geen ander reddingsmiddel dan myn voorstel mogelyk is. Morgen gaen wy tot den vyand en bieden hem den vrede. In allen geval wil ik voor den ochtend hier een leger aenvoeren.
- En wordt het voorstel afgeslagen?
- Dan stryden wy tot den dood.
- Willem, roep uwe zuster hier.
(Willem af).
| |
Derde Tooneel.
JAN, ROGIER.
- Daer gy in de vergadering der bondgenooten niet zyt geweest, weet ge niet wat er beslist werd. Morgen gaen wy tot den wederspannigen vryheer. Geeraerd van Wezemael staet zyne plaets van voogd over Godfried af, om ze door Arnold te laten vervangen.
- Is zulks voor ons niet de schandigste vernedering?
- Ik verhief er myne stem genoeg tegen; doch myne poogingen waren vergeefsch.
- Wat my troost, is dat ik overtuigd ben dat Arnold zal weigeren; want door eenige zegepralen opgetogen, zal hy zyne overwinningen willen voortzetten; ik denk dat hy minder den eeretitel van voogd dan de kroon van Lotheryk begeert.
- O, dan zal de stryd bloedig zyn.
- Het beste voor ons is thans, alles wat mogelyk is te verzamelen. Ik heb myne krygsknechten mede gevoerd.
- Gy hebt gelyk. Als ridder zal ik dra myn pligten vervullen; denken wy thans aen die welke een vader te kwyten heeft. Heer van Leefdael, ik weet dat ge myne dochter bemint.
- Ik zou my hoogst gelukkig achten, zoo ik haer onder myn dak mogt leiden. Mathilda is zoo goed; zy werd gewis de engelbewaerder van myn slot.
- Toon u harer waerdig en wy zullen later zien. Heden gaet gy haer naer den kastelein van Leuven geleiden; daer zal zy in grootere veiligheid zyn dan hier. Uwe liefde zy haer ter bescherming op de baen.
- Tel op myn degen.
(Af).
| |
| |
| |
Vierde Tooneel.
JAN, MATHILDA.
- Vader, gy liet my roepen?
- Kom hier, Mathilda.
(Hy leidt haer tot het venster). Zie, de zon gaet daer onder in een zee van goud; morgen kan ze welligt uit een bloedbad opstaen.
- Men is aen angst gewoon, sedert die wederspannige leenman, Arnold van Grimbergen hier alles te lande vernielt.
- Is die heer dan zoo magtig?
- Neen, maer van alle kanten werd hem hulp toegezonden, en hy die ons de grootste slagen toebrengt, is een ellendeling, die tegen zyn geboort egrond strydt, - Koenraed van Opperbeek.
- Hemel, vurig zou ik u danken, mogt myn zwaerd hem den schedel klieven!
- Wat beteekent dit, Mathilda?
- Niets, vader. Gy zegdet.....
- Dat ons slot morgen welligt een puinhoop zal zyn; dat gy het dus moet verlaten met uwe voedster, om u naer Leuven te rigten.
- Terstond. Maek u gereed; de ridder van Leefdael zal u vergezellen.
- Hy! - Vader laet Willem met my gaen.
- Uwen broeder heb ik noodig en de heer van Leefdael is een braef ridder. Spoed u thans, Mathilda.
| |
Vyfde Tooneel.
MATHILDA, alleen.
Hy my geleiden! Hy, dien ik haet om dat hy my bemint! O, myn hoofd brandt!..... En moeten vertrekken nu ik hem hier verwacht, dien ik alleen kan liefhebben op aerde. - Vertrekken, nu ik hem spreken ga. Moet hy dan terugkeeren na mogelyk uren gegaen en met angst en ongeduld gewacht te hebben? Terugkeeren zonder my te zien? Hy zou my zeggen dat ik eene ondankbare ben, dat ik met de liefde, die ik hem zwoer den spot dryf. Neen, ik wil blyven tot ik hem gesproken hebbe. - Ik heb
| |
| |
lucht noodig!
(Trekt het venster open). Doch hoe gaet hy by my komen? Hy moet reeds aen den ingang des geheimen gangs wachten. Wie kan my helpen? Myne voedster? O, zy weet niets van myn geheim? Ik heb het haer tot hier toe verborgen. Dit was niet wel van mynentwege; de goede vrouw heeft my altoos zoo teeder bemind. - Zy was voor myne gebreken steeds toegevend; ja, gewis heeft zy vergiffenis voor myne liefde. Daer is zy. Hebben wy slechts den moed haer alles te openbaren.
| |
Zesde Tooneel.
MATHILDA, LUTGARDIS.
- Kom, Mathilda; wy gaen ons reisvaerdig maken.
- Ga, Lutgardis, doe alles voor my; want ik - o, ik kan niet.
het venster sluitende.
- Dit venster moet toe; de avonden zyn nog te koud.
- Lutgardis, ik had lucht noodig.
- Kind, wat schynt gy my droevig en dit sedert lang. Menigmael dacht ik dat de rampen van Lotheryk er de reden van waren; doch neen, het is iets anders. Over luttel dagen, wanneer een spreker ons de ongelukken van een ridder en zyne geliefde verhaelde, zag ik u dikwils sluikswys een traen afvagen. Eertyds zoudt gy gelachen hebben. Waervan die verandering? Men moest die sprekers, die in alle sloten liefdesavondturen vertellen, doorzenden.
- Hebt gy my altoos niet gezegd dat ik moest veranderen. Gy hadt gelyk, Lutgardis; wat ons de minnezangers van liefde vertelden, onttrok my eertyds een lach, thans doet het my weenen - omdat ik zelve voel hoe bitter de martelpynen der liefde zyn.
- Dat wil zeggen, Lutgardis, dat ik byna myn hart voel breken onder zyne onrustige slagen; want ik bemin, uit al de krachten myner jonge ziel.
- Dat wil zeggen dat een doodelyke schrik my thans benypt, want ik wil mynen beminde spreken.
- Mathilda! Mathilda! wat zegt gy? Vreest ge de gramschap uws vaders niet?
- Lutgardis, hoor. Gy weet, zoo wel als ik, wat het is geene
| |
| |
moeder meer te bezitten, van hare liefde beroofd te zyn; want gy verloort ze, als ge nog kind waert, even als ik. De vaders kennen slechts roem en grootheid; maer eene moeder, o, zy kent geene andere gevoelens dan de zuivere gevoelen des harten; de liefde is de eenige wereld, waerin zy leeft. Ik beklaeg de jonkvrouwen welke geene moeder meer hebben. Niemand meer bezitten aen wie men zyn hart mag openen, o, dat is pynlyk!
- Wat ben ik dan? Telt gy myn zorgen voor niets. - Ik heb u gezoogd, in myne armen gewiegd; menige nachten, als de ziekte u op de sponde hield, naest u gewaekt; - nu nog ben ik treurig met u, zonder te weten waerom; ja, nu nog beminne ik u met al de teederheid eener moeder: anders had ik uwe liefde bemerkt; maer ik was blind gelyk eene moeder.
- Mag ik den ridder kennen dien gy liefhebt. Het is Rogier van Leefdael toch niet? Gy hebt my gezegd dat gy eenen afkeer voor hem gevoeldet.
- Hem beminnen, lieve! Sedert myn vader tot voogd van onzen hertog werd gekozen, staet hy naer myne hand. Hy wil de dochter van den vryheer van Bierbeke uit eerzucht, niet uit liefde. Neen, Rogier veracht ik. Dien ik min, verwacht ik hier. Hy moet langs dezen gang, die in het veld uitkomt, binnentreden. Gy zult my helpen, niet waer?
- Gy kent hem goed. - Menigmael was ik in myne kindschheid zyn speelgenoote, toen wy eenige dagen op het slot Opperbeek doorbragten.
- De vyand van uwen vader!
- Die uit Lotheryk gebannen werd en thans tegen zyne ouden vrienden strydt. Neen, nooit, jonkvrouw, nooit!
- Nooit, niet waer? Al moest ge my van droefheid zien vergaen, gy, die my bemint als eene moeder.
- Lutgardis, help my, o, wat mededoogen met my! Lutgardis, gy wilt myne dood niet?
| |
| |
- Uwe do, Mathilda? Wat durft gy vragen.
- Ga, hy wacht reeds aen den inkoom van den geheimen gang.
- En ik heb niets van die liefde geweten! Hoe hebt gy hem leeren kennen, daer hy reeds twee jaren tegen de heeren van Lotheryk strydt?
- Verleden zomer, ging ik immers voor eenigen tyd by de jonkvrouwen van Opperbeek. Koenraed verbleef alsdan dry maenden by zyn zieken vader. Toen hebben wy elkander beginnen te beminnen, en wanneer hy by Arnold van Grimbergen is gegaen om tegen de Godfrieden te vechten, welke hy als zyn wettelyke heeren niet kan erkennen, dewyl Lotheryk slechts aen Hendrik van Limburg toekomt, dan hebben wy elkander trouw tot den dood gezworen.
- Maer, Mathilda, gy gaet iets bedryven dat zekerlyk eene misdaed in uws vaders oogen zal zyn.
- Waer een moeder er geene moet in zoeken.
- Aen den ingang hebt gy gezegd - Hemel! Vergeef het my; het is geheel myne schuld.
- Dank, voedster. Hier is de sleutel.
(Geeft eenen sleutel, welken zy aen den hals had hangen.)
Mynheer Sint Bernhart, patroon van uwen overleden echtgenoot, zy met u.
- Jonkvrouw, de hemel geve dat uw vader niets wete, anders...
(Af, langs de geheime deur.)
| |
Zevende tooneel.
MATHILDA.
Goede vrouw! waerom heb ik haer myne liefde niet vroeger laten kennen? Zy was my immers eene moeder. Wanneer ik leed en weende, stortte zy altyd tranen met my, myne gevoelens waren de hare; en nu zy my wil helpen, vergeet zy de gevaren, welke mogelyk de dienst, die ze my bewyst, op haer hoofd zal trekken. Het is welligt eene onvoorzichtigheid van mynentwege Koenraed hier te ontvangen? Gaet hy zyn leven niet blootstellen om my een oogenblik aen zyn hart te drukken? want de haet, welken myn vader hem toedraegt, is onverbiddelyk. En ik! men zou my als eene eerlooze uitschelden, indien men my met hem hier vond. Doch mag my dit afschrikken? Koenraed, gy hebt den haet, dien de myne in uw hart hebben ontstoken, moeten vergeten; gy moet om my te zien een vyandelyk leger doortrekken, waer elke degen ontbloot is om
| |
| |
uwe borst te doorsteken; en ik zou beven u hier te ontvangen? O nooit! - Ha! daer zyn ze!
| |
Achtste Tooneel.
KOENRAED, MATHILDA, LUTGARDIS.
- Stilt uwe vreugde. Ridder, ik heb u in uwe liefde geholpen; beloof my ook, by het minste gerucht, dat zich zou opdoen, u henen te spoeden.
- Ik geef u myn woord, beste Lutgardis.
- Wel, ik zal u bytyds verwittigen. Mathilda, zie hier den sleutel weder. (Geeft den sleutel en vertrekt.)
| |
Negende Tooneel.
KOENRAED, MATHILDA.
- De man, doorwien ik u deze byeenkomst vroeg, heeft u dan ontmoet?
- Hy sprak my aen op de wandeling, die ik in de omstreken des kasteels deed. Maer, Koenraed, hoe durft gy uw leven zoo blootstellen? Weet ge dan niet dat myn vader u haet en dat het uwe dood zoude kosten, indien men u hier vond; indien men wist dat gy het laetste bevel van Godfried den Tweeden vergeten hebt?
- Het was reeds zoo lang geleden dat ik uwe zoete stem niet meer had gehoord, dat myne borst de uwe niet meer had voelen kloppen. En nu, dat een gevaer u dreigt, Mathilda, was het immers myn pligt u er van te verwittigen.
- Morgen zal de vryheer van Grimbergen dit slot bestormen.
- Myn vader heeft het my gezegd.
- Mathilda, verlaet dit kasteel, want Arnold heeft de gewoonte niet steen op steen te laten.
- Voor alles is reeds gezorgd, Koenraed. Ik vertrek dezen avond nog met Lutgardis naer Leuven. Rogier van Leefdael zal ons vergezellen.
| |
| |
- Rogier van Leefdael, Mathilda?
- Waerom zoo droevig, lieve?
- O, de verwydering van haer, voor wie men leeft, is bitter. Het is eene dood die langzaem maer yselyk is. Zy stort de smart druppel voor druppel met folterende vrees en verdenking in het hart.
- Als men van alles verwyderd is, - want de wereld is my weinig zonder u - dweept men dan niet? O, dan schynt ons de ziel der menschen zwart.
- Koenraed, zwyg, in Gods naem, zwyg.
- Ik raeskal; vergeef het my. Myne verdenking spruit uit myne liefde. De heer van Leefdael staet naer uwe hand; hy is een ryk en dapper ridder.
- Uw vader heeft hem lief.
- Ben ik geen man, die de woede van uwen vader en uwen broeder moet tarten; die mogelyk van al zyne vorige vrienden versmaed wordt, om dat hy gebannen is?
- Gy beleedigt myne liefde. Weet ik niet dat, met u te beminnen, ik welligt een onweêr van gramschap op myn hoofd moet trekken. Gy lydt en ik, die de zorgen, de liefde van de mynen kan vergeten, die den eerbied, dien ik hun schuldig ben, met den voet vertrap; die myne eer van edele jonkvrouw blootstel, ik lyde zeker niet? Doch ik kan alles verdragen. En hadde ik zelfs eene dubbele zielmarteling moeten ondergaen, ik had gezwegen, ik had geleden; ik zou alleen, wanhopend gestorven zyn voor u. Nu komen uwe woorden in stede van my te troosten, een foltering in myn hart werpen, die myne magt te boven gaet, en zoo beloont gy my!
- Vergeef my; ik ken uwe liefde, Mathilda.
- Het was niet wel, Koenraed.
- Ik herken het, ik heb ongelyk, maer ge zyt zoo goed; gy hebt my reeds vergeven, niet waer?... Dank, engel!
- Zwyg.... Ik hoor iets naderen....
| |
Tiende Tooneel.
DE VORIGEN, LUTGARDIS.
- Vlugt, heer Koenraed, vlugt!
| |
| |
- De heer van Bierbeke nadert met zyn zoon en Rogier van Leefdael.
- Hemel! waer is de sleutel?
(Zoekt op eene tafel).
- Ha! Rogier komt; laet my hem afwachten.
loopt naer de ander tafel.
- Waer is de sleutel? de sleutel?
- Gy vraegt uwe dood! - Mogelyk weet hy dat gy hier zyt.
- Dan zou de vlugt eene lafheid zyn.
- In Gods naem, ridder, gedenk uw woord.
- Waer hebt gy den sleutel van de deur gelegd, Lutgardis?
- Ik heb hem u wedergegeven.
hem aen haren hals vindende.
- God, ja! - O, ik weet niet wat ik doe.
(Opent de geheime deur). Koenraed, langs hier.
hem naer de deur trekkende.
- By myne liefde, vlugt voor my! Ach daer is myn vader reeds.
- Gy wilt dan, maer tot den dood!
- Spoed u! (Duwt hem in den gang en sluit de deur). God dank! hy is henen.
- Jonkvrouw, tracht dat men niets bemerke.
| |
Elfde Tooneel.
MATHILDA, LUTGARDIS, JAN, WILLEM, ROGIER.
- Wat is het, Mathilda? Gy schynt ontsteld.
- Het gedacht dat Arnold van Grimbergen met een talryk leger op dit slot afkomt, en dat onze woon morgen welligt de omstreken met zyne brandende puinen zal verlichten, foltert u mogelyk; en het lot van uw vader en uw broeder heeft zich misschien akelig voor u vertoond? Dit zal u gewis bedroeven. Het is wel, kindlief. Jong heb ik uwe moeder verloren, maer in u vind ik met haer beeld hare deugden terug. Nu, alles is gereed om u naer Leuven te voeren.
- Heerlyke jonkvrouw, ik heb twee waerlyk schoone hakkenyen voor u en Lutgardis laten zadelen; want het is my, uwen ootmoedigen
| |
| |
dienaer, eene onschatbare eer naest de zyde der schoonste jonkvrouw van het land te mogen treden.
- Heb op weg geene vrees. Eenige krygsknechten zullen ons vergezellen en wee hem die ons durft naderen!
- Wees gedankt, edele heer.
- De hemel beware u, zuster.
| |
Twaelfde Tooneel.
DE VORIGEN, RUDOLF.
- Vryheer, daer op het oogenblik zagen wy een man van den kant des kasteels vlugten en naby het klein bosch, dat eenige stappen van hier ligt, te paerd springen. Zyne houding, zyn kronkelende sluipgang, deden hem ons verdacht voorkomen.
- Wy zetteden hem spoedig achterna, en wy zagen weldra, dat wy ons niet bedrogen hadden; want by het schemerlicht van den avond konden wy hem nog erkennen. De vlugteling was een onzer geduchtste vyanden.
ter zyde.
- God, ondersteun my.
ter zyde.
- Zy zal zich verraden.
- Mathilda, wat akelig bleek overtrekt op eens uw aenzicht?
- Welk is de naem van den vyand?
- Koenraed van Opperbeek.
- En gy hebt hem ingehaeld?
ter zyde.
- Wy zyn verloren!
- Mathilda, wat beteekent dit woord? Hier ligt een geheim dat ik wil onderzoeken. Rudolf, van welke zyde des kasteels kwam de vlugteling?
- Uit eenen verborgen gang, die ten westen in het veld uitkomt.
- En die in deze zael geleidt? - Zuster ik....
- Vergiffenis, vader, vergiffenis!
- Vergiffenis? - Dan zyt ge misdadig?
- Vader, vervloek my niet!
| |
| |
- Ik ben aen u; maer genade voor uw kind! By de assche uwer gade, genade voor Mathilda!
- En gy hebt my niets gezegd, rampzalige!
- Over een half uer zegde my Mathilda den man hier te geleiden, welken ik aen den inkoom des geheimen gangs zou vinden. - Te voren wist ik niet dat Koenraed haer minnaer was.
- God! deze ramp is te zwaer! Het is hem dan niet genoeg dat hy zyn geboortegrond wonde by wonde toebrengt, dat hy naer myn bloed en dat myns zoons smacht; hy wil my myn kind nog ontrooven en ons onder schande en hoon verpletten.
op de knieën.
- Genade, vader, genade!
- Geene genade voor haer die van liefde gloeit in armen, welke zich met ons bloed zoeken rood te kleuren.
- O, liever den dood dan dit yselyk woord uit uwen mond!
- Ach!
(Valt in bezwyming in Lutgardis armen.)
- Hem den dood, omdat hy Mathilda bemint!
Tafereel. - Einde van het eerste bedryf.
| |
Tweede bedryf.
Een kamp De tent van Koenraed aen de linker zyde des aenhoorders, die van Arnold ter rechter zyde. De ingang tot deze is verondersteld langs achter te zyn.
| |
Eerste Tooneel.
KOENRAED, BAUDEWYN.
- Wy gaen snel, Koenraed. Gisteren morgen stonden wy nog voor Wezembeke. Ik beloof het u, het ging er niet gemakkelyk. De weinige mannen, die het kasteel verdedigden, hebben als leeuwen gestreden. Waerlyk, het heeft ons moeite gekost ons van het slot meester
| |
| |
te maken en, zonder u, zouden wy welligt nog te Wezembeke kampen: gy waert de eerste, die de muren beklimmen dorst. Gy zyt een moedig ridder, Koenraed.
- Het regt styft den moed, Baudewyn. Ik stryde tegen eenen onwettelyken vorst. Ge weet dat keizer Lother om Godfried met den Baerd voor zyne ontrouw te straffen, hem van het hertogdom beroofde en het aen Waleran van Limburg ten leen gaf. Nu deze dood is, is zyn zoon onze wettelyke heer. Ik heb gezworen dat, zoo lang Hendrik van Limburg niet zal heerschen, ik de wapens tegen de afstammelingen van Godfried met den Baerd zal keeren.
- De wraek van Arnold van Grimbergen heeft de magt van Lotheryk reeds verre ondermynd; wanneer deze heer zich zal gewroken hebben, keer ik tot Hendrik van Limburg terug, en het zal ons dan niet moeijelyk vallen hem de hertogskroon te winnen.
- Maer denkt gy dat Arnold zich by de voldoening zyner wraek zal houden? Zou hy na eene laetste overwinning den troon van Lotheryk niet bestygen?
- O, dan zou by my voor gezworen vyand hebben.
- Ik geloof dat ik my bedrieg; want waerom zyn wy niet regt van Wezembeke op Brussel getrokken. Nu Arnold, dacht ik, nieuwe bondgenooten zyn bygesprongen, moet hy niet vreezen Brussel te belegeren. Het schynt dat de vryheer al zyne plannen wil verzwygen.
- Het is zyne gewoonte. Maer, zoo hy naer Bierbeke is gekomen, is het dat er de vier voogden van den jongen Godfried vereenigd zyn.
- En zoo is hy op eens gewroken, wilt ge zeggen? Inderdaed, het gedacht is goed. Doch te Brussel hadden wy onze lieden een weinig vermaek kunnen verschaffen. Geloof my, er zyn daer schatten. Hier, ten platten lande, is, och God! niets meer te vinden.
- Een ridder mikt minder op buit dan op eer.
- Ieder heeft zyne wyze van zien. Ik zou ondankbaer zyn zoo ik my hier niet bevond. De vyand heeft my geplunderd; ik moet zien dat ik hem myne schatten weder ontneme, en ik geloof dat de overwinning een eerlyk middel is. Tot hier toe heb ik geene reden van klagen; want zie, Koenraed, dezen nacht, terwyl ik op Arnolds bevel van de omstreken van Bierbeke kennis nam, heb ik een onwaerdeerbare vangst gedaen.
| |
| |
- Zoo; en waerin bestaet die?
- In eene allerliefste jonkvrouw, op myn woord.
- Maer, ridder, levert men stryd aen vrouwen?
- Denkt ge dat ik ze zonder moeite verkreeg? Ho! ho! Een ridder was by haer.
- Waer hebt gy ze ontmoet?
- Op de baen, welke van Bierbeke naer Leuven leidt.
- Was er geene reeds bejaerde vrouw by haer?
- Ja, die hare voedster schynt. Doch, wy verslyten onzen tyd hier met woorden, ik moet....
hem by den arm vasthoudende.
- Blyf. Die jonkvrouw staet ge my af!
- Wie zal er my toe dwingen?
- Ik heb gezworen haer met myne wapens te beschermen.
- Het krygsregt geeft ze my.
zyn degen trekkende.
- Wel, verdedig u dan!
- Ik verdedig my voor myn regter.
zyn degen vattende.
- Ik zal het u toonen.
(Zy willen vechten; Arnold komt op).
| |
Tweede Tooneel.
DE VORIGEN, ARNOLD.
- Laet af, ridders! - Indien gy elkander onderling doodt, zal de vyand gemakkelyk spel met ons hebben.
- Geduchte vryheer, vier maenden heb ik onder uwen standaerd gestreden; zyt gy te vreden over myne diensten?
- Nooit zag ik een moediger ridder dan u.
- Nimmer nog vroeg ik u eene belooning; ik vond die steeds in myn hart. - Thans doe ik u eene bede. De heer van Eppeghem heeft dezen nacht twee vrouwen en een ridder gevangen. Eene dier vrouwen is myne geliefde. Het is my dus een pligt haer te verdedigen. Ik bid u, vryheer, haer onder myne bescherming te stellen. Dit is de belooning, die ik voor myne u bewezene diensten verg.
| |
| |
- Ze zy aen u. Baudewyn, ik geloof dat gy er niets tegen hebt. Ge weet, dat ge my nog een loon schuldig zyt. Een Godfried verjoeg u uit uw slot; ik heb het u door de wapens wederbehaeld. Lever my de beide vrouwen.
- Het is my aengenaem u thans myne dankbaerheid te kunnen toonen; want het loon dat gy vraegt, moet u van een groot gewigt zyn. Zy is voor u, niet waer?
- Het is de jonkvrouw van Koenraed. Onder zyne bescherming wil ik ze stellen. Ik beloon den ridder van Opperbeek aldus voor zyne heldendaden.
- Gy meent het zeker niet?
- Ik herhael niet gaerne myne woorden.
- Wie zal gelooven dat de edele heer van Grimbergen eene zoo gewigtige prooi zal los laten? Dat hy de dochter van Jan van Bierbeke, voogd van Lotheryks hertog zal laten ontsnappen?
- Hel en duivel, neen dat zal niet! Ha! ha! Mathilda van Bierbeke, de dochter van den eerloozen vyand in onze handen! O, die prooi is schoon!
- Een ridder heeft slecht een woord.
- Koenraed, vraeg wat gy begeert: - vraeg my kasteelen, landen, en schatten; ik zal ze u schenken; maer Mathilda van Bierbeke nooit! By myn degen! neen, dat is te kostelyk, ziet ge wel. Zy hebben my durven miskennen en verachten; zy hebben my beroepen. Ha! thans zullen zy beven, - ik kan ze bedwingen. Aen zulk een geluk had ik my nooit verwacht. Koenraed, de dochter van myn vyand, kan ik u niet geven; maer vraeg my wat ge wilt.....
- Gy hebt ze my beloofd; het verbreken uwer belofte ware een schandvlek op uwen naem.
- Die de luister myner daden wel zal doodschynen.
- Wordt Mathilda de myne, vryheer?
- Gy weet wat ik u gezegd heb.
biedt Arnold zyn degen.
- Arnold, vryheer van Grimbergen, beschermer van Mechelen, gy houdt u woord dus niet? Gy ontkent de pligten, die het ridderschap u oplegt? Wel, dezen degen, die u menige overwinning gaf, die het zwaerd, gereed den schedel uws zoons te doorklieven, heeft afgeweerd, geef ik u weêr.
ter zyde.
- Ik tril van woede.
| |
| |
- Gy zyt meester van myn persoon, doch ik blyf meester van uw woord.
- Herneem uwen degen, ik verzoek het u. Nimmer zal men my verwyten dat ondankbaerheid een toegang tot myn hart vond. Uwe diensten zyn te groot, dan dat ik ze niet eerlyk beloonen zou. Den schat, dien ik u afsta, acht ik thans grooter dan al myne rykdommen; maer ik wil mynen woorde niet te kort doen. Baudewyn van Eppeghem, lever uwe gevangenen aen Koenraed van Opperbeek.
- Uw wil zy voldaen.
(Af links).
- Gy zyt thans te vreden, ridder?
- Tel op myn dank, vryheer.
- Maer ik weet, waerachtig niet, wat myne bondgenooten zoo lang vertoeven; het uer tot den krygsraed bepaeld moet reeds daer zyn, geloof ik. Koenraed, gelieve het u te zien waer zy blyven.
(Koenraed regts af).
| |
Derde Tooneel.
ARNOLD.
Wat ben ik heden ongeduldig! My dunkt dat wy reeds onder de wapenen zouden moeten staen om de trotsche voogden van Lotheryk aen te vallen. Ik heb ze thans alle vier in myn strik. Wy zullen zien of zy ons nog met spot zullen ontvangen? De nederlagen, die zy keer op keer ondergingen, zullen hunnen verachtenden hoogmoed een weinig ingekort hebben. Ha! zy hebben my willen vernederen met my geen voogd te noemen. Ik zal hun die vernedering betaeld zetten. Heer van Bierbeke, ik sta voor uw slot en ik beloof u, het tot zyne diepste grondvestingen door de vlam te vernielen en het vuer met het bloed van u en de uwen te dooven. O, vreeselyk moet de wraek zyn, welke ik over den hoon neem, my door Godfried den Tweede van zyn doodsbed toegeworpen! Gy hebt gedacht dat ik hem stilzwygend zou verkropt hebben; maer gy kendet Arnold, vryheer van Grimbergen en beschermheer van Mechelen niet. Dien hoon zal ik met het bloed van Lotheryks edelen uitwasschen. En dan is myne wraek, dan is myne heerschzucht nog niet voldaen! Ha, dat is een geheim dal ik tot nu in den boezem begraven hield; de tyd zal komen opwelken ik het mag openbaren. Myne wraek is verzadigd als ik den troon van Lotheryk beklim.
| |
| |
| |
Vierde Tooneel.
ARNOLD, KOENRAED, daerna BAUDEWYN.
- Geduchte vryheer, de bondgenooten zullen terstond herwaerts komen.
- Dan zullen wy onmiddelyk den krygsraed beginnen.
- Heer Arnold, op het oogenblik dat ik myne gevangenen ging halen, kwam er een gezantschap van Lotheryk dat u gehoor verzoekt.
- Een gezantschap van Lotheryk? - Komen ze my hier zelfs met hun hoon braveren of my welligt genade afsmeeken? Ik wil ze in allen geval ontvangen. Baudewyn, leid het gezantschap binnen eenige stonden hier. Ik ga myne bondgenooten zeggen zich allen hier te bevinden; ik wil Lotheryks ridderen myne magt eens toonen
(Af).
- Koenraed, uwe jonkvrouw, hare voedster en haer geleider, zyn daer.
- Heb dank.
(Baudewyn af).
| |
Vyfde Tooneel.
KOENRAED, ROGIER, MATHILDA, LUTGARDIS. Zy worden door krygsknechten opgeleid.
aen de krygsknechten.
- Voert dien ridder in myne tent. Twee mannen houden er wacht by. Lutgardis, volg Rogier.
(Rogier en Lutgardis in de tent).
De rest verwydere zich.
(De krygsknechten af).
Mathilda, wees niet treurig. Niets zal u misdaen worden.
- Ben ik niet in een vyandelyk leger?
- Myne liefde zal er u beschermen.
- Koenraed, zend my terug naer myn vader.
- Ik bid u by onze liefde, zend my terug.
- Nu ik u met regt bezit, Mathilda? Maer weet gy wat uw vader en uw broeder zouden doen? Ik ken ze. Willem is oploopend; in zyne gramschap is hem niets heilig; in zynen haet roept hy slechts: plaets voor myne wraek! En vond hy u dan op zynen weg, hy zou u op het lyf trappen om tot zyn offer te snellen. Uw vader is goed, wanneer kalmte zyn hart beheerscht; doch overwint hem de drift, dan kan hy schier vergeten dat hy ridder is, dat gy zyn kind zyt. Weet ge wat ze zouden
| |
| |
doen, indien ik u terugzond? O, dan blonk de blydschap op hun aengezicht; dan kleedden zy u in een prachtig gewaed; dan werd de kapel van het slot gansch versierd en dan, dan sleepte u uw vader met de eene hand en uw broeder met de andere naer het outer, en daer zou men den huwelykszegen op uw hoofd roepen om my te vernederen.
- Aen de magt weêrstaet men niet.
- Is Rogier van Leefdael uw gevangen niet?
- Zou een ander niet goed zyn? Zou uw geluk geraedpleegd worden?
- Koenraed, spreek toch zoo niet van de myne.
- Haten zy my niet tot den dood?
- Acht gy de wyze, waerop ge my verkregen hebt, roemryk genoeg? Koenraed, myn vader en myn broeder roepen u; ga in het pad waer roem en eer u wenken. Binnen eenige stonden wordt gy handgemeen met de myne: tracht ze te overwinnen en vraeg dan dat ik tot betaling van hun losgeld diene. Ik bid u, indien ge my bemint, laet my vertrekken.
- Mathilda, zwyg. Spoed u in myne tent; de heer van Grimbergen nadert met zyne bondgenooten.
(Leidt haer naer zyne tent.)
- Aenhoor my, aenhoor my!
- In 's hemels naem, staek uwe bede! Ween niet, Mathilda. Ik heb voor u den dood getart; zwyg en misbruik myne liefde niet.
- O, gy bemint my niet!
(In de tent.)
- God, gy weet het!
(Voegt zich by de bondgenooten.)
| |
Zesde Tooneel.
KOENRAED, ARNOLD, ZYNE BONDGENOOTEN, Zy staen ter rechter zyde. - Koenraed staet vooraen.
- Edele ridders, een gezantschap van Lotheryk nadert ons. Het is my onbewust met welke gevoelens zy tot ons komen. Zullen zy ons lakende woorden voordischen of den vrede afsmeeken? Op het eerste zal ik geen acht slaen, en ik verhoop hetzelfde van u; wy moeten eerbied aen zendelingen: een gezantschap is heilig. Zoeken zy een vredesverdrag te sluiten, dan moeten wy eerst hunne voorwaerden onderzoeken en de onze voorstellen.
| |
| |
| |
Zevende Tooneel.
DE VORIGEN, BAUDEWYN, die zich by de bondgenooten voegt. WILLEM, GEERAERD, JAN. Zy komen links op.
- Geduchte vryheer van Grimbergen, edele beschermheer van Mechelen, wy komen, in name der bondgenooten van den jongen hertog van Lotheryk u den vrede aenbieden.
- Den vrede? Ik had my aen zulk voorstel niet verwacht.
- Is het niet het beste voor beide partyen?
- Hebt gy niet gezworen my tot den dood te vervolgen? Het schynt dat de spot, waermede gy my overladen hebt, van uwe lippen verdwenen is. Gedenkt gy nog hoe gy over my spraekt, toen gy voogden werdt gekozen? Gy waert dan trotsch en magtig als een eik en ik een tenger riet voor u, dat eene kinderhand kon breken, niet waer? Maer gy dacht toen niet dat er boven onze hoofden een onweêr moest losbarsten dat u zou uitrukken en het riet doen heerschen boven den neêrgeploften eik. Gy hebt thans ondervonden dat myne magt niet moet versmaed worden. De heeren van Grimbergen zyn niet verschrikt den hoon, hun aengedaen, te wreken.
- Nooit heeft iemand onzer uwe magt in twyfel getrokken, uwen moed geloochend; integendeel, geduchte ridder, wy vragen den vrede, omdat wy overtuigd zyn dat wy in uwe vriendschap een krachtigen steun zullen vinden.
- En welk zyn de voorwaerden van dien vrede?
- De hulde, welke gy, als beschermer van Mechelen, aen den bisschop van Luik verschuldigd zyt, weegt u te zwaer. Gy hebt hem geweigerd haer nog te doen. De bisschop zal het niet ongewroken laten. Wel, wy bieden u al onze magt op voorwaerde dat gy ons ter hulpe zult snellen, indien Hendrik van Limburg een inval op Lotheryk wilde wagen.
- Wanneer ik hulde aen Alberon den Tweede weigerde, wist ik wat ik deed. Wie een leger bezit, dat gansch Lotheryk kan doen schrikken, moet voor een bisschop van Luik nimmer beven. De bondgenooten, die heden met my stryden, zyn luttel in getal; wil ik een algemeenen oproep doen, dan zou ik weldra een nieuw en overgroot leger rond my scharen.
- Zal de kans der wapenen u altoos voordeelig zyn? Het geluk beheerscht ons, edele heer.
| |
| |
- Ik ken niets buiten myn degen; maer ga voort.
- Wy vragen uwe vriendschap en daerom hebben onze bondgenooten u met de heeren van Bierbeke, Diest en Winxel tot voogd van Godfried den Derde gekozen. Ik sta myne plaets af tot het algemeen welzyn.
- Ik erken uwe edelmoedigheid, heer van Wezemael. Wel, ik schenk u den vrede; ik zal u hulp tegen Hendrik van Limburg verleenen.
ter zyde.
- Dan ken ik myne plaets reeds.
- Doch thans myne voorwaerden.
- Wy zyn gereed ze te aenhooren.
- Ik wil alleen de voogdy over den jongen Godfried voeren.
- Heb ik uwen hoogmoed gekwetst, vryheer van Bierbeke?
- Arnold van Grimbergen, weet gy waerom u Godfried de Tweede niet tot voogd van zyn zoon verkoos? Hy vreesde uwe heerschzucht en had hy reden ofte niet? Waerom weigerdet gy hulde aen onzen hertog? waerom weigert gy thans hulde aen Alberon van Luik? Eenige voogd van Godfried, zou het u niet moeijelyk zyn den troon van Lotheryk te bestygen.
ter zyde.
- Hy is profeet.
- En de kloostermuren ontvingen reeds zoo vele vorsten, die wettelyk eenen scepter moesten dragen.
- Gy hoont my, heer van Bierbeke; doch ik vergeef het u. Gy weet nu, wat er u te doen staet.
- Ja, wy hebben u begrepen: wy weten dat wy nog lang mogelyk zullen moeten zwichten; doch eens zullen wy zegepralen. Dank, gy geeft ons moed terug. Wy vragen den oorlog tot den dood; en wilt gy Lotheryk bezitten, kom, dan zullen wy er u een graf delven!
- Zendelingen, gy kwaemt om eenen pligt te vervullen en gy wilt ons vernederen. Heer van Bierbeke, ge zyt een ellendeling!
de hand aen het zwaerd slaende.
- Die beleediging blyve niet ongestraft.
- Hoeveel durft ge u tegen dry man stellen? Ha, lafaerds!
- Stilt u, ridders. Het ware ons een schande zendelingen aen te vallen. (Aen Jan, Willem en Geeraerd.) Gy, heeren, gaet henen,
| |
| |
maekt u tot den stryd vaerdig. Ik vergeef u, heeren van Bierbeke, uwe fiere woorden, welke met regt de gramschap der myne verwekten.
- Wy gaen; doch het spyt my innig dat uwe brave ridders de beleediging tegen ons niet verder dryven. Ik zou niet antwoorden; wy, afgezanten, wy laten den hoon aen hen die hem toebrengen. Ik had nogtans de beleediging niet vergeten: myn geheugen huist in myn degen. Nu nog eens, oorlog tot den dood!
- Wy hebben hem reeds aengenomen. Tracht u te redden; want de overwinnaer zy zonder medelyden of genade. Koenraed, vergezel deze zendelingen uit het kamp.
(Arnold af met de bondgenooten.)
| |
Achtste Tooneel.
KOENRAED, JAN, WILLEM, GEERAERD.
- Heer van Wezemael, het schynt dat ik u onbekend ben.
- Eertyds waert gy my vriend, Koenraed; hier by Arnold van Grimbergen zyt ge my vreemd.
- Al ben ik uit Lotheryk gebannen, heb ik daerom geene plaets meer in uw hart?
- Het noodlot wil dat wy met de wapens in de hand tegen over elkander staen.
- En daer ge onze vyand zyt, acht ik my gelukkig u thans te kunnen spreken.
- En ik acht het my, u te kunnen antwoorden.
- Myn degen zocht lang den uwen; het is my nog nooit gelukt u te ontmoeten. Tegen wanneer geeft gy my uw woord?
- En zoo ik weigerde myn degen met den uwen te kruisen?
- Ik wist niet dat er zoo veel trotschheid in een ellendige zat.
- Uw hoon kan my niet vergrammen; ik zet er my boven. Weet dat ik het was die het kasteel van Netelare ingenomen heb; dat het myn arm was die de bloem van Lotheryks ridderdom afhakte. Toch geef ik u myn woord: binnen eenige uren ben ik in uw slot.
- Gewis niet om er eene byeenkomst met myne dochter te hebben. Ha! gy durft die beminnen.
- Ja, die bemin ik, en met eene liefde die heilig is.
| |
| |
- Die heilig is! Voor hem die zyn geboortegrond vergeet en er den vreemdeling op brengt om hem met het bloed zyner broeders te besproeijen, is niets heilig!
- Heer, ik heb myne ridderpligten niet vergeten. Indien ik Mathilda bemin, is het om er de gezellin myns levens van te maken.
- En ik zweer u dat zy u nooit zal toebehooren.
- Uwe dochter is in myne magt.
- Weet gy niet meer dat zy met Lutgardis, onder de bescherming van Rogier van Leefdael, naer Leuven moest gevoerd worden?.... Myn medeminnaer was laf genoeg zich door Baudewyn van Eppeghem te laten overmeesteren, zonder zyne geliefde tot den dood te verdedigen!
zich het gezicht met de hand bedekkende.
- Rampzalige!
- Ziet ge nu dat ik een huwelyk kan voltrekken met Mathilda zonder u.
- Ha, wel ziet dan.
(Gaet in zyn tent.)
- Heeren, spoeden wy ons dit kamp te verlaten, waer alles ons wee voorspelt.
- Myne dochter in zyne handen! Hemel dat is te hard! Mathilda, wee u! wee my!
| |
Negende Tooneel.
DE VORIGEN, MATHILDA, LUTGARDIS.
- Gy ziet, heeren van Bierbeke, of ik lieg.
- Ha, ha, het schynt dat uw hoon thans gestaekt is; dat gy beeft! En nu myne beurt! De ridder, dien gy met smaed en beleediging folterdet; dien gy de laegste ziel hebt toegeëigent; dien gy onder uwen spot wildet verpletten, zal u eens toonen wat grootheid en edelmoedigheid is!... Daer, ik geef u uwe dochter terug!
Einde van het tweede bedryf.
| |
| |
| |
Derde bedryf.
Eene zael ten slote van Wezemael. Eene deur van achter, eene rechts en eene links. Hooge stoelen.
| |
Eerste Tooneel.
MATHILDA, LUTGARDIS.
Mathilda ligt ten rechten kant op een stoel; zy is bleek en lydend. Lutgardis houdt zich ter linker zyde.
- Dat is thans de jonkvrouw, waerover, twee maenden geleden, elk ridder fier zoude geweest zyn. De smart heeft den blos van jeugd en schoonheid wel spoedig van dit aengezicht gevaegd. Haer dofblinkend oog verschrikt my; het staert altoos strak voor zich heen of zy daer iets zocht! - den dood mogelyk! O ja, zy vergaet langzaem; naest myne zyde zie ik haer versterven: - geene klagt, geen traen, geen zucht, geen woord, geen enkel woord! zy is doof voor allen troost; zy smacht naer het graf! Dat is afgryselyk! Ik zou haer toch niet kunnen zien sterven! God, neen! (Zy snelt naer Mathilda.) Mathilda! Mathilda! wees toch zoo treurig niet! O, wist gy hoe uw aenzicht my lyden doet! (Mathilda blyft beweegloos.) Aenhoor my Mathilda, aenhoor my!
(Mathilda blyft stil.)
Geloof niet dat het de haet zy, die uw vader verwyderd houdt! Is hy sedert twee maenden nog niet hier geweest, 't is dat Lotheryk zyn arm noodig heeft. De gramschap is reeds over, welke in hem ontstond toen ons Koenraed van Opperbeek terug gaf. (Mathilda beziet Lutgardis droevig.) Zie, by dien naem alleen schynt zy te herleven!
(Knielt naest Mathilda.)
Een woord, Mathilda, een woord!
- Hemel, wanneer mag ik sterven?
- Sterven! zwyg, zwyg! Gy moet leven, Mathilda, gy moet leven! Uw vader zal weldra komen; ik zal hem vergiffenis afsmeeken.
- Uw vader is goed, jonkvrouw. Zal hy kunnen wederstaen, als zyne ongelukkige dochter zal bidden.
| |
| |
- Wederom die naem! Vergeet hem, ik bid u, vergeet hem! (Poos).
| |
Tweede Tooneel.
DE VORIGEN, GEERAERD.
- Men nadert.
(Gaet by de deur regts.) Het is mynheer Geeraerd.
- Ik groet u, Lutgardis. (Gaet by Mathilda.) Ik.... Ach! is dat Mathilda! (Deze doet hem een teeken met het hoofd.)
- Sedert ons kasteel in de handen van Arnold van Grimbergen viel en wy in het uwe ons verblyf namen, zyn er slechts twee maenden verloopen, en gy ziet wat het verdriet van Lotheryks schoonste jonkvrouw gemaekt heeft! De droefheid is een vergif dat snel werkt, vryheer.
- Heer van Wezemael, gy zyt ook vader; vervloek uwe kinderen nooit! Gy ziet hoe een vadervloek het leven ondermynt.
- Wat zal de heer van Bierbeke zeggen als hy zyne dochter zal zien?
- Hy schynt dit treurig tooneel te ontvlugten; want sedert wy in uw slot zyn, is hy nog niet hier geweest.
- De ongelukkige toestand van Lotheryk heeft het hem belet zoo wel als my. Hoopt, want heden nog zal hy hier zyn.
- Hy zal niet lang meer vertoeven. Ik ben hem vooruitgesneld om op myn slot eenige bevelen te geven. Wy hebben het slagveld verlaten, om ons hier voor de zaken des lands te begeven! Arnold van Grimbergen levert ons moeijelykheden op, welke wy welligt nooit doorstaen. Wy stryden reeds twee dagen omtrent Ransbeek en de zege verklaert zich voor den wederspanneling. Indien Hendrik van Limburg thans onze voorwaerden van vrede niet aenvaerdt, is het met ons gedaen.
- Mathilda, hoop. Uw vader nadert. Gewis ontstaet er in zyn harte, wanneer hy u ziet, eene stemme die hem roepen zal: heb medelyden met haer, heb medelyden met uw kind!
| |
| |
- Gewis zal hy die stemme aenhooren, jonkvrouw. Uw vader is een dapper ridder en de moed gaet met edele gedachten gepaerd. Ik zal myne bede by de uwe voegen en wy zullen vergiffenis verwerven.
- Indien God de deugd en de edelmoedige harten beloont, heer Geeraerd, dan moet gy zeker gelukkig zyn.
- Mag ik u thans verzoeken deze zael te willen verlaten.
- En myn vader gaet hier komen?
- Zulks ware onvoorzichtig. Uw vader is vergezeld van de heeren van Diest en Winxel en van uwen broeder....
(Mathilda laet het hoofd moedeloos vallen).
ter zyde.
- Ach, Willem komt ook.
- Gy verstaet dat de tegenwoordigheid dier ridders hem misschien eenen traen in het oog zoude terughouden. Keer straks en dan is hier niets meer dan een vader en zyn ongelukkig kind.
- Heer Geeraerd heeft gelyk. Mathilda, nog een weinig geduld. (Mathilda geeft den arm aen Lutgardis; zy vertrekken beide langzaem langs de deur van den achtergrond).
ziet haer na, als zy henen zyn.
- Ik zag haer opwasschen, schoon, deugdzaem en gelukkig. Nooit dacht ik dan dat haer zulk een diepongelukkig lot beschoren was. Arme Mathilda!
| |
Derde Tooneel.
GEERAERD, JAN.
- Ik wist het, Geeraerd. Gy waert ons vooruitgereden; maer wy zouden ons niet lang hebben doen wachten, ofschoon wy op weg eene ontmoeting hadden.
- Het is nu twee maenden dat Rogier van Leefdael de gevangene van Koenraed van Opperbeek werd. Welnu, terwyl wy te Thildonck, in eene herberg, onzen paerden voedsel lieten verzorgen, trad hy binnen. Hy is aen de waekzaemheid zyner wachten ontsnapt. Koenraed heeft den vlugteling achtervolgt; doch, God lof, hy heeft zyn spoor verloren. Hy zal zich hier spoedig by ons vervoegen.
| |
| |
- Het is een moedig kryger teruggevonden, en wy hebben die op het oogenblik noodig; want onze beste ridders vallen onder de slagen des vyands en menige onzer bondgenooten verlaten ons. Nooit was ons de kans zoo ongunstig als deze twee laetste dagen. O, wie telt de lyken der onzen die reeds het veld by Ransbeek overdekken. Op het oogenblik dat wy herwaerts kwamen, werd het gevecht gestaekt om de beide legers rust te geven; maer geloof my dat de dag van morgen voor ons nog bloediger zal opryzen en misschien al onze hoop zal vergruisd hebben.
- Indien Hendrik van Limburg onze voorwaerden aenvaerdt, kan welligt de kans keeren.
- Die zal hy niet van de hand wyzen. Het voorstel dat wy hem deden, om hem van onze landen af te weeren, welke hy reeds begon te verwoesten, moet hy met vreugde ontvangen hebben. Het huwelyk van onzen jongen hertog met zyne dochter Margaretha zal zynen wensch vervullen; want nu zal toch een afstammeling van zyn bloed op Lotheryk heerschen.
- En het is dus te voorzien dat hy ons zyn leger ter hulp zal zenden.
- Denkt gy dat de afgezanten van Limburg nog lang zullen wegblyven?
- De voorbode heeft my gezegd dat zy zeker voor het vallen van den nacht hier zullen zyn. Intusschen blyft er u nog tyds genoeg om eenen heiligen pligt te vervullen.
- Zoudt gy weigeren uwe Mathilda te zien?
- Er is een s[...]ond die twee harten, welke lang van elkander verwyderd waren, weder te samen brengt; het is wanneer de koude hand des doods zich op een dier twee harten legt. Vryheer, uwe dochter versterft.
- Vader, blyf niet langer doof voor de inspraek der natuer. Vergiffenis voor Mathilda! Heeft zy misdaen, de straf was te yselyk streng. Ga zien wat uwe vervloeking van uw kind gemaekt heeft. Zy, voorheen zoo schoon, zy, wier beminnelykheid aller harten tot zich trok, is thans eene uitgemergelde schim, by wier aenblik men terugdeinst, is thans eene
| |
| |
prooi van het graf. Ik heb haer gezien, en myn hart werd verscheurd van droefheid en medelyden! O, vergiffenis voor Mathilda! By de vriendschap welke ons jaren verbindt, vergiffenis! By al wat u heilig is, in den naem uwer gade, die u uit den hemel met my smeekt, vergiffenis voor Mathilda! By het heilig gevoel der natuer, eene pooging, wat magt op u zelve; vader, genade voor uw kind!
de handen voor het aenzicht.
- God! God!
- Uwe hand heeft haer vervloekt, maer zy heeft haer zoo dikwils gezegend. Kom.
- Ik zal haer niet kunnen zien.
- Gy, die in den stryd het bloed van zoo menig vyand plengdet; die er zoo menigen het hoofd klooft, gy zoudt geen stervend meisje kunnen zien?
Geeraerd by de hand nemende.
- Welaen, kom.
(Willen langs de deur van den achtergrond vertrekken.)
| |
Vierde Tooneel.
JAN, GEERAERD, WILLEM, (links opkomende.)
blyft plotseling staen; droevig.
- Willem!
ter zyde.
- Wat jammer! - Ik had hem overwonnen.
- Uwe bevelen zyn volbragt. Ridder Rudolf heeft met zyne lieden het kasteel omzet om het te bewaren: de heer van Leefdael is hier aengesneld. Vader, indien gy nu wilt, zal ik eenen priester bevel geven om het huwelyk te zegenen van Rogier en Mathilda.
- Deedt gy den heer van Leefdael zich niet spoeden omdat wy hier weinige stonden door te brengen hebben.
- Dit huwelyk kan thans niet geschieden.
(Valt droevig op een zetel).
- Uwe zuster, Willem, zal dra de bruid des doods zyn. Op het oogenblik, dat gy daer even binnentradt, ging uw vader haer vergiffenis schenken, dien balsem voor een misdadig hart, en haer mogelyk redden.
- Haer vergiffenis schenken, vryheer? Haer, die onze liefde kan vergeten; die de zorgen, waermede wy haer omringd hebben, kan
| |
| |
vertrappen; die een vyand, welke naer ons bloed snakt, boven ons kan liefhebben? Men schenkt geene genade aen zulke dochter!
- Willem, dat is te wreed! Laet Mathilda hier komen, en zie dan of gy uwe woorden zult kunnen herhalen.
- Zoodra ik zal weten dat myne zuster Koenraed van Opperbeek zal vergeten hebben, zal de stem, welke thans zoo luid in my tegen haer pleit, ook zwygen; maer ik ben overtuigd dat de liefde, die voorheen in haer boezem gloeide, thans nog niet gedoofd is.
gaet by Geeraerd.
- Geeraerd, ik mag thans myne dochter niet zien. Ik moet alles weten, eer ik haer aen myne borst mag drukken.
(Geeraerd vertrekt treurig.)
- My dunkt, indien wy het huwelyk van Rogier en Mathilda lieten zegenen.....
- Zwyg, Willem, noem den naem uwer zuster niet meer! Elken keer dat gy hem uitspreekt geeft ge my een steek in het hart.
| |
Vyfde Tooneel.
JAN, WILLEM, RUDOLF, PIETER. Rudolf heeft Pieter vast.
- Mynheer, ik bid u, laet my los.
- Heer van Zellik, wien leidt gy ons?
- Vryheer, terwyl ik by myne lieden, die ik in den omtrek des slots geplaetst heb, eene ronde deed, vond ik dezen man hun dobbelsteenen verkoopen. Ik bezag hem eenigen tyd en bemerkte weldra dat hy deze omstreken kwam afspieden. Ik naderde en vroeg hem met forsche stemme, wie hy was. Eene rilling, die zyn gansch lichaem doorliep, en eenige onverstaenbare woorden lieten niet veel goeds vermoeden. Schelm, hernam ik, zegt ge niet, wie gy zyt, doe ik u hangen. Hy viel van angst op den grond en dacht reeds van schrik te sterven.
- Ja, edele heer, maer....
- Ik heb gedacht dat het goed ware hem hier te brengen.
- Edele Rudolf, laet my met myn zoon deze zaek afdoen.
(Rudolf af).
| |
| |
| |
Zesde Tooneel.
JAN, PIETER, WILLEM.
- Van Thildonck, edele heer; daer woon ik.
- Van Thildonck! Wat komt gy hier doen?
- De krygslieden dobbelsteenen verkoopen.
- Gy liegt, ellendige! Beef, want uw laetste uer is gekomen.
- Ja, ik lieg, maer ge ziet wel dat ik niet weet wat ik zeg; myn hoofd is op hol geraekt. Ik lieg, het is waer, maer laet my toch niet sterven, als het u belieft.
- Hier is geen medelyden.
- Edele heer, laet my leven! Wees bermhartig; zie, ik sterf byna van angst. Ik zal alles zeggen.
- Stil, wie heeft u hier gezonden?
- Een ridder, die my eene beurs geld gaf om een jaer lang te kunnen leven.
- Ik ga alles zeggen, als het u belieft; doch gy zult my het leven laten; ik ben een arme vader; heb medelyden, mynheeren.
- Nietswaerdige, zult gy spreken?
- Wel, die ridder heeft my gezegd hier dobbelsteenen te komen verkoopen en te zien of er geene jonkvrouw in den omtrek zou wandelen.
ter zyde.
- Zou het voor Mathilda zyn?
- Over een uer of dry waren er eenige ridders te Thildonck in eene herberg.
ter zyde.
- Dit waren wy.
- De ridder, die my zond, was er ook; hy hield zich verstoken.
- Hy is ons weder ontsnapt!
ter zyde.
- Hy had dus het spoor van Rogier niet verloren!
- Hy bevool my der jonkvrouw te zeggen dat zy een vertrouwde met my zou zenden aen wien zy een gouden ring, welken zy van hem had, moest geven; ik moest er by voegen: indien hy u dezen avond niet gesproken heeft, is de laetste sprankel van geluk in hem dood.
| |
| |
ter zyde.
- Nu Mathilda.
(Vertrekt langs de deur van den achtergrond.)
- Men heeft u mogelyk hier een weinig mishandeld. (Geeft hem geld.)
Ik hoop dat dit goud de pyn zal vergoeden. Ga thans in dit vertrek tot dat de vertrouwde met den ring by u zy.
- Dank, edele heer; wat zyt ge goed.
- Waer is de ridder, die u met die boodschap belastte?
- Niet ver van hier, met een tamelyk groot leger.
- Het is wel, ga thans. (Pieter links af.)
| |
Zevende Tooneel.
JAN, WILLEM, daerna MATHILDA.
- Ha, ha, hy is eindelyk in onze magt; maer wees voorzichtig.
- Vrees niet; hy zal deze mael niet ontsnappen. (Mathilda komt langs achter op.)
op een stoel vallende.
- God! is dit myne dochter!
werpt zich by hem op hare knieën.
- Vader! vader! (Poos.) Ach! hy keert zyn aengezicht van my af. Vader, in Godes naem! (Stilte.) Na twee maenden afwezigheid, geen woord! ach! (Staet op.) Willem, broeder. - Gy..... Wat is er? Gy zyt bleek; uwe hand prangt het gevest uws degens, het ongeduld spreekt op uw aengezicht; wat is er? Gy verschrikt my!
- Een gouden ring werd u door Koenraed van Opperbeek gegeven. Gelieve het u hem te overhanden?
by zich.
- Rampzalige! (Blyft in droefheid verzonken.)
- Wat gaet u dit aen? Voldoe aen myne vraeg.
- Nooit, zoo ik niet weet waertoe hy dienen zal.
- Ik heb twee maenden bitter geleden; ik heb myne misdaed yselyk geboet. God! ik meende..... (Wil vertrekken.) Neen, niets, dan nieuwe marteling.
haer terughoudende.
- Blyf!
| |
| |
by zich.
- Hemel! waerdoor heb ik toch al deze rampen op myn hoofd getrokken!
- Versta ik hem? O, dat is afschuwelyk!
- Nooit! Indien gy hem haddet, zou het u niet moeijelyk zyn Koenraed van Opperbeek hier te roepen, niet waer? Maer indien hy my genoeg liefheeft om zyn leven voor my te wagen, zal ik hem genoeg beminnen om hem niet in uwe handen te brengen.
- Gy wenscht dus naer geene byeenkomst meer met hem.
- Gy schynt u te vermaken.... Waerlyk een schoon vermaek zyne zuster te vernederen, met haer koelbloedig te spotten. Wat geduld nog, haest zyt ge van my verlost. Maer hoor eens gy, die zoo goed de eer eener vrouw verstaet, die de kastyding op haer hoofd roept, welke is de straf van den ridder die iemand verraderlyk vermoordt? - Ha, ha, ik heb u begrepen; en gy, die lafheid en verraed durft gebruiken, die uwen ridderpligt niet acht, gy geeft u het regt my te bespotten!
- Ik ben nu zoo sterk als gy; ik vrees u niet meer! Ha, ha, nadat ge my met de voeten vertrapt hebt, moet ik tot werktuig van uw verraed dienen? Nooit!
opstaende.
- Dan wilt gy de dood van uw vader en uw broeder! Vervloeking! Meer liefde voor hem dan voor ons. Wee u! wee hem!
- Zoo Koenraed dezen avond onze gevangene niet is, bestormt hy mogelyk dezen nacht nog dit kasteel met een talryk leger. Al onze magt is thans te Ransbeek en toch zullen de ketenen nimmer onze armen prangen; wy zullen stryden, maer onze dood is onvermydelyk. Wel, wien kiest gy? my of Koenraed van Opperbeek?
valt op een stoel.
- God!
- Wy wachten reeds te lang (Grypt haer by den arm.)
- Willem, ge doet my pyn; nyp zoo niet.
- Heb medelyden met een zwakke vrouw!
- Den ring dan! (Laet haer los.)
- Niemand heeft medelyden met my!
- Elk oogenblik vertoevens brengt ons den dood neder. Mathilda, gehoorzaem!
| |
| |
- Geen mededoogen meer in hunne harten; zy zyn verstaeld; zy snakken naer bloed! Koenraed! God, bewaer hem, bewaer hem! Ik kan niet meer. - Gy wilt dan, (Haelt een ring uit hare borst) dáér!
- Geef hem aen Lutgardis.
- Ik spoed my haer te halen.
(Af).
- Wees toch genadig, vader! In den naem myner moeder, wees genadig!
- Ik moet my aen den dood onttrekken; myn leven is er noodig.
- Nooit eischte Lotheryk zoo dringend zyne dood.
- Gy zult den ring aen Lutgardis geven; zy moet den man vergezellen, die in het vertrek hier nevens is.
| |
Achtste Tooneel.
JAN, WILLEM, MATHILDA, LUTGARDIS. Jan en Willem houden zich ter zyde op den achtergrond.
opkomende, ter zyde.
- Ik zie het reeds; ik werd in myne hoop bedrogen.
- Lutgardis, ga daer in de zael gy zult er een man vinden; volg hem.
- Arme Mathilda, aen de bleekheid van uw aengezicht ben ik sedert lang gewoon; maer wat beeft ge thans zoo?
- Het is niets. Daer, neem dezen ring mede.
- Voor wien is hy, jonkvrouw?
- De man, dien ge zult vergezellen, zal het u zeggen?
- Ik zal snel zyn als de bliksem.
(Wil vertrekken).
- Geef den ring weder; geef hem.
- Daer, is hy terug.
(Willem komt vooruit).
- Neen, ga! ga!
(Valt op een stoel).
- Wat moet ik doen?
(Willem komt digt by de vrouwen).
- God! Ik..... Lutgardis!
| |
| |
- Mathilda, wat moet ik doen?
- Ga, voedster; er is geen medelyden in hunne harten.
stil aen Lutgardis.
- Gy bemint Mathilda als uwe dochter, niet waer? Wel, zoo de man, by wien gy gebragt wordt, niet binnen een uer hier is, gaet zy morgen in een klooster.
Einde van het derde bedryf.
| |
Vierde bedryf.
Eene zael ten slote van Wezemael. Van achter twee groote deuren: die ter linker zyde in den hoek, leidt in de kapel van het kasteel. Een venster aen den rechter kant, waer by eene tafel staet met eene brandende lamp op; ter zyde, links eene kleine deur; stoelen hier en daer.
| |
Eerste Tooneel.
JAN, GEERAERD, WILLEM, ROGIER, TWEE BONDGENOOTEN.
Jan, Willem, met de twee bondgenooten staen op den achtergrond stil te redekavelen. Geeraerd en Rogier op den voorgrond.
- Men heeft my nog niet verteld hoe gy uit de handen des vyands geraekt zyt. Koenraed van Opperbeek zal u gewis met een waekzaem oog gâgeslagen hebben. Waerlyk, het moet u moeijelyk geweest zyn hem te ontsnappen.
- Juist niet. Ik werd door vier krygsknechten, wel is waer streng bewaerd; doch er is een middel om het hart dier lage kerels gemakkelyk te bewegen. Wat tranen of smeekingen hy hen niet verkrygen, bekomt een handvol gelds.
- Nu, ik acht my gelukkig u weder in ons midden te zien, daer wy u voor eeuwig verloren dachten. Mogten al de andere ridders, welke Arnolds krygsgevangenen zyn, in onze rangen terug keeren, dan konden wy misschien nog eenigen tyd weêrstand bieden.
- Dan moet ik toch gelooven wat my de heeren van Winxel en Diest zegden. Is de toestand van Lotheryk zoo slecht, dat alle hoop verloren zy? Zoo lang ik gevangen was, kwam men my dikwils vertellen dat
| |
| |
dit of dat kasteel in Arnolds handen viel; dat de voogden in dezen of genen slag een aenzienlyk getal hunner beste ridders verloren; doch ik dacht altoos dat ze my dit uit haet en om my te tergen zegden.
- Het was niet dan al te waer. Wy zyn reeds twee dagen handgemeen met den vyand te Ransbeek. Wy hebben alles aengewend om den zege te behalen, en nogtans zoo de wapenkans morgen niet keert, dan is het met ons voor eeuwig gedaen.
- God beware er ons voor.
| |
Tweede Tooneel.
DE VORIGEN, RUDOLF, DE AFGEZANTEN VAN LIMBURG.
de deur van den rechter kant op den achtergrond, gansch openende.
- De afgezanten van den graef van Limburg.
- Ha, daer zyn ze! (Hy zet zich met de zyne aen den linker kant. De afgezanten komen op, zy zetten zich ter rechter zyde.)
- Geduchte vryheeren, edele voogden van den hertog van Lotheryk, onze heer Hendrik, by de gratie Gods graef van Limburg, overtuigd zynde dat een langere oorlog tusschen hem en Uwe Edelen niets dan nadeel na zich kan sleepen, en dat de vrede de bron van welvaert en geluk voor een volk is, heeft met eene grenzelooze blydschap het voorstel gehoord, dat gy, geduchte heeren, hem hebt voorgedragen. Hy heeft geen oogenblik gewankeld het aen te nemen. Onze heer en graef wil u door onzen mond zyne dankbaerheid betoonen en hy wenscht vurig dat het huwelyk van den jongen Godfried met Margaretha, zyne beminde dochter, een zegen zy voor Lotheryk en Limburg.
- Edele afgevaerdigden, in naem myner medegenooten en van gansch Lotheryk, moet ik uwen heer onzen dank bewyzen. Dezelfde redens, die uwen eerlyken graef tot het aenvaerden onzes voorstels bragten, hebben ons aengespoord om het te doen. Wy zyn ten uiterste gevoelig aen de vriendschap waermede hy ons thans vereerd. Verzekert, edele ridders, uwen heer en meester van de verknochtheid, welke hy voor zich, van heden af, in al de harten der Lotherykers zal vinden; wy zullen hem altyd vrienden zyn, gereed om hem tot den dood te verdedigen. Wy voegen onzen wensch by den zynen en indien hy iets vermag, zullen Godfried de Derde met zyne gade Margaretha, en uw graef eene gelukkige
| |
| |
regering hebben; hun volk zal hem geheel zyn welzyn moeten dank weten.
- Geduchte vryheeren, om u de opregtheid zyner gevoelens te bewyzen, staet onze heer aen zyn beminden schoonzoon niet alleen het gedeelte van Lotheryk af, dat zyn edele vader Waleran bestierd heeft, maer hy zendt u thans een groot leger, om den wederspannigen heer van Grimbergen te onderdrukken.
behalve de afgezanten.
- Leve graef Hendrik van Limburg!
- Komt thans, edele heeren, het avondmael wacht ons. Het zy lustig en drinken wy op het geluk van Lotheryk en Limburg. Komt, ridders.
(Ontsluit de deur ter linker zyde; de afgezanten gaen binnen, gevolgd van Geeraerd, Rudolf en de twee bondgenooten).
stil aen Willem.
- Roep spoedig Mathilda; het uer is daer dat Koenraed hier moet verschynen. Wees op uw hoede.
(Willem af langs de deur van den achtergrond).
Welnu, Rogier, volgt gy ons niet?
- Ik moet gaen zien, vryheer, hoe zich myne krygsknechten voor het kasteel hebben.
- Keer spoedig.
(Af langs de deur links).
| |
Derde Tooneel.
ROGIER.
Indien wat ik gehoord heb, waer is, zal het hulpleger van den graef van Limburg, te spade komen. Ik weet waerachtig niet of ik in de vreugde, welke thans myne oude krygsmakkers by myne terugkomst genieten, moet deelen. Is myne hoop niet te leur gesteld? Ik had gedacht dat de zaken van Lotheryk zich zouden hersteld hebben en dat alsdan myn doel zou bereikt worden. Ik wilde, wat het my ook mogt kosten, terugkeeren om Mathilda. Ik heb naer heure hand gestaen, omdat ik de schoonste jonkvrouw van Lotheryk begeerde. Waer is die schoonheid thans? Ik zag Mathilda over eenige stonden en ik schrikte rugwaerts voor dit levend geraemte. Ik wilde haer tot gade; had ze my hare hand geschonken, dan ware ik de zoon van Godfrieds voogd geweest, dan ware ik met eer overladen geworden. Ik wilde haer min uit liefde dan uit eerzucht; zy wist het en daerom heeft ze my veracht en veracht ze my nog. Zoo ik thans de dochter van den vryheer van Bierbeke tot gade nam, zoude ik zyne eer niet meer deelen, maer zyne schande. Welligt morgen zullen de
| |
| |
voogden, als ellendige bannelingen, vlugten, en zal Arnold van Grimbergen, met den zege, de kroon van Lotheryk behalen. God, hadde ik het voordezen geweten, dat wy zoo diep moesten vallen! Wie daer? (Zet zich op den achtergrond).
| |
Vierde Tooneel.
ROGIER, WILLEM, MATHILDA.
- Wacht, hier moet hy binnen eenige oogenblikken zyn.
ter zyde.
- Neen; den kanker welken de vadervloek in haer hart bragt, zal myne misdaed niet verergen.
(Af.)
- Na al de vernederingen, welke wy door uwe schuld onderstonden, is er voor u nog genade te bekomen, zoodra de heer van Opperbeek niet meer zal zyn.
(Af.)
| |
Vyfde Tooneel.
MATHILDA, tegen het venster leunend.
Lafaerds!..... God! wat lyde ik! Myne borst moet breken onder de kloppingen van angst.... Hy gaet komen. - Misschien is hy reeds aen den voet des kasteels, - en hem niet kunnen redden! Wat foltering, wat helsche foltering! - Hadde Lutgardis myne smart en mynen schrik verstaen, en ze hem doen kennen, dan zag hy welligt den strik. Onmogelyk is het hem van hier een teeken te geven; dit venster ziet maer op het binnenhof van het slot uit. Hemel, laet hem niet komen, aenhoor my! Gy weet.... Men nadert, - ik hoor stappen, - stille stappen. - Ach, hy is het! - Hy komt, - hy komt zich werpen in de armen des doods! - Koenraed! vlugt! vlugt! Zy willen u vermoorden! Daer is hy! o wanhoop!
| |
Zesde Tooneel.
KOENRAED, MATHILDA.
legt zyn zwaerd op een stoel by de deur.
- Wat ben ik gelukkig! - Ach, Mathilda!... God! wat hebben zy haer gedaen?
| |
| |
- Indien ge my bemint.....
- Wel vlugt dan, want de dood.....
- Waerom dooft ge met uw woord dien sprankel geluks die in myn harte blaekte?
- In Godes naem, Koenraed, spreek my niet van liefde, vlugt!
- Ik wil, maer kom met my; ik kwam u hier verlossen.
- Zwyg, spoed u heen: - zy willen u vermoorden.
- Dien hebt gy zelve aen Lutgardis gegeven, niet waer?
- Ja, maer myn vader, myn broeder..... zy hebben my er toe gedwongen; zy hebben my gemarteld, Koenraed.
- Vlugt, misschien is er nog kans.
- Kom dan met my mede.....
- Dan moet ik u in de handen des heeren van Leefdael laten? Mathilda, over eenige uren, was uw vader met Willem en andere ridders te Thildonck, waer zy in eene herberg hunne paerden lieten voedsel bezorgen; ik was er ook, en had hen allen kunnen gevangen nemen; maer de les van edelmoedigheid, die ik hun wil geven, is nog niet ten einde. Rogier was my ontvlugt; te Thildonck ontmoette hy de uwen. Hy werd met vreugde ontvangen en er werd hem gezegd dat de priester hem zou wachten te Wezemael om hem met u te verbinden. Binnen een uer zyt gy zyne gade; wilt gy thans nog blyven? Kom, Mathilda.
- Dan blyf ik ook.
(Zet zich neder).
- Zoo gy blyft, wordt gy vermoord, en Rogier sleurt my ten outer. Kies nu!
- Welaen, myne lieden zyn in de nabyheid des kasteels. Binnen eenige oogenblikken ligt het slot ten gronde. Ik zal u halen. - Maer kan ik nog vertrekken? Zoo men my wil vermoorden, moet ik reeds omringd zyn.
- Waeg, met des hemels hulp.
| |
| |
| |
Zevende Tooneel.
DE VORIGEN, WILLEM, opkomende vat hy het zwaerd van Koenraed.
- Eindelyk hebben wy u dan!
- En wien uw moed noch uw behendigheid konden ter neêr slaen, wilt gy laf vermoorden!
- Wy laten onze prooi zoo gemakkelyk niet ontsnappen.
- Gy wilt hem toch niet dooden?
- Gy weet op welke voorwaerde de vloek uws vaders van uw hoofd kan geheven worden.
- Ik tril van woede, en niets! - niets! Een wapen, o, een wapen!
- Heb medelyden! Willem, heb medelyden; laet hem vlugten!
- Vlugten? nooit, maer een degen!
- Ik ben thans uw meester.
- Heer van Bierbeke, gy zyt een lafaerd!
hem zyn zwaerd gevende.
- Wel, daer!
Willem tegenhoudende.
- Houd op, broeder, houd op!
haer terugstootende.
- Weg!
(Zy willen schermen).
- Heer van Wezemael, hulp!
(Zy beginnen te schermen).
Hulp! hulp!
| |
Achtste Tooneel.
DE VORIGEN, JAN, GEERAERD.
- Waerom die kreten? Laet af, laet af! Wat is er?
(Zy houden op met schermen).
| |
| |
- Wat er is? Als myn vader, als myn broeder zien dat zy zich door moed noch eerlyke wapenen van hunnen vyand kunnen ontdoen, dan zoeken zy hem laf te vermoorden.
- Maer dit gaet zoo gemakkelyk niet. Ha! de lafaerds meenden reeds te slaen; zy dachten den leeuw getemd en voor hunne voeten kruipend.
(Trekt het venster open).
Gy hebt u bedrogen. Wanneer Koenraed van Opperbeek aen zyne geliefde eene byeenkomst vraegt, komt hy niet alleen. Aen den voet van dit slot staet myn leger. Wanneer ik dit licht op den dorpel zet, wordt het kasteel bestormd. Aen my!
(Neemt de lamp).
- Ridder, gy hebt u op uwe beurt bedrogen. Als gy die lamp buiten zult steken, zult gy een nutteloos teeken geven; want ze zou slechts het binnenhof van myn woon verlichten.
- O ramp!
(Zet de lamp neder).
- En nu, heer van Opperbeek, kunnen uwe lieden omringd worden: waerlyk eene dobbele vangst.
- Wel, dat zy een stap wagen! Maer voor dat er u iemand nadert, zal men het lyk der dochter van den vryheer van Bierbeke met den voet vertrappen.
stil aen Willem.
- Ga thans den priester zeggen dat hy zich vaerdig make om het huwelyk te zegenen.
even.
- Ik spoed my. (Af).
- Heer van Wezemael, ik bid u, my eenige stonden met dezen ridder alleen te laten.
(Mathilda laet zich op een stoel nederzakken).
| |
Negende Tooneel.
JAN, KOENRAED, MATHILDA.
- Gy zegt dat wy moordenaers zyn: een ridder vermoordt niet, mynheer. Het ware afschuwelyk.
- En waerom deedt gy my dan hier komen?
- Gy kent den laetsten wil van Godfried den Tweede?
- Ik weet dat ik voor eeuwig gebannen was en dat ik den dood verdiend heb met in Lotheryk te komen.
| |
| |
- Ridder, de list is een eerlyk middel in den kryg. Wy hebben u hier geroepen, gy kendet nogtans uw vonnis.
- En uw ban kan nogtans heden opgeheven worden; want de vriendschap, welke ons thans aen Hendrik van Limburg verbindt, had er ons toe gedwongen.
- Een vrede met den graef!....
- De vrede is niet alleen tusschen ons en hem gesloten; maer hy staet ons gansch Lotheryk af en schenkt ons voor Godfried den Derde de hand zyner dochter Margaretha. Gy verstaet dat ik u thans deze deuren had moeten openen. En ik hadde u niet alleen de vryheid geschonken, maer ook myne dochter mogen geven. Dit kan ik thans niet. Gy hebt met een wederspannigen leenman onzen bodem verwoest, - gy hebt hem met het bloed uwer vrienden besproeid. Gy zyt nog onze vyand. Indien gy waerlyk uw wettelyken leenheer bemind hebt, zult gy, by het aenzien der rampen, die gy op Lotheryk getrokken hebt, uwe straf in uw hart vinden.
| |
Tiende Tooneel.
DE VORIGEN, RUDOLF.
spoedig opkomende.
- Vryheer!
- Waerom die spoed, Rudolf?
- Gy weet, op het oogenblik dat wy het slagveld verlaten hebben, werd het gevecht gestaekt, om de legers rust te verschaffen. Ettelyke stonden later nogtans, ontstond er tusschen eenige krygsknechten der beide zyden een klein gevecht en weldra werd de stryd algemeen. Arnold van Grimbergen heeft het grootste gedeelte der onzen op de vlugt gejaegd.
houdt zich aen een stoel vast.
- God!
- En het ergste is, dat Arnold van Grimbergen hertog van Lotheryk door zyn leger is uitgeroepen.
by zichzelven.
- En ik was het die hem al zyne overwinningen gaf! - (Aen Jan.) Vryheer, het is u bekend waerom ik den oorlog tegen u heb gevoerd. Ik dacht dat de heer van Grimbergen, den hoon hem aengedaen wrekende, uwe magt zou ondermynd hebben, en dat het my dan gemakkelyk zou zyn Hendrik van Limburg in Lotheryk te
| |
| |
brengen. Ik wist niet dat Arnold den troon van Lotheryk wilde: de hemel is getuigen van myne woorden. Ik heb my bedrogen. Thans is my het leven onverdragelyk. (Biedt hem zynen degen.) Daer, ontmaek u van den meest gevreesden uwer vyanden; geef my den dood, wreek u; uwe wraek is regtvaerdig. - O, gy weigert?.... Welaen, gy, Mathilda, die my bemint, heb gy liefde genoeg om my van eene helsche foltering te bewaren. Steek. Ik bid u, ontneem my het leven.
- Dat zal het werk van den beul zyn, mynheer. Rudolf, roep Rogier van Leefdael hier. (Rudolf af.)
| |
Elfde Tooneel.
DE VORIGEN, RUDOLF uitgezonderd.
- Koenraed van Opperbeek, nu myne wraek! Ha, Arnold is overwinnaer! Arnold heeft zich hertog van Lotheryk doen verklaren! Hy, die onze magt gebroken heeft; hy die Arnold ondersteunde, die hem de zege deed behalen, en hem tot den troon van Lotheryk heeft geleid, zyt gy! Wraek op u, yselyke wraek! Gy hebt myne dochter bemind. Wel, haer die gy tot gade wildet, voor wie gy u in onze handen hebt begeven, gaet gy naer den outer zien leiden door eenen anderen. (Werpt de deur links op den achtergrond open; men ziet eene kapel, gansch verlicht).
ter zyde.
- Dan kan men een lyk naer den outer sleuren.
- Zie, alles is gereed: de kaersen branden, de priester wacht.
by Mathilda gaende.
- Mathilda, gy zult den wil uws vaders volbrengen, niet waer?
- Zwoer ik u trouw tot den dood, Koenraed?
- Ik ontsla u van uwen eed.
terug op den voorgrond.
- En als dit huwelyk zal voltrokken zyn, laet Arnold van Grimbergen dan naderen, laet hem dan dit kasteel bestormen; ik zal het genoegen toch hebben hem het hoofd van Koenraed van Opperbeek toe te werpen.
| |
Twaelfde Tooneel.
DE VORIGEN, RUDOLF.
- Edele vryheer, Rogier is gevlugt!
| |
| |
- De heer van Leefdael, hoorende dat de vyand by Ransbeeck overwinnaer is, en dat de heer van Grimbergen hertog van Lotheryk door de zynen uitgeroepen werd, heeft ons verlaten en zich in de rangen van den wederspanneling gaen werpen.
werpt zich op de knieën by Jan.
- De vryheid, edele heer, ik bid u, geef my de vryheid! Gy hebt eene dochter, die schandig vernederd werd; zy moet gewroken worden. Geef my de vryheid!
by zich.
- Hemel, wanneer is de beker onzer rampen dan gevuld?
- Er is een lafaerd, die u bespot en verraden heeft, hy sterve!
by zich.
- Die laetste slag is te hard!
- De vryheid! Gy hebt gezworen Godfried den Derde, wat het moge kosten, de kroon van Lotheryk te bewaren; een trouwlooze wil ze hem ontrooven. De vryheid, in 's hemels naem, geef my de vryheid weder!
- Ga heen! (Koenraed staet op en wil vertrekken, by de deur ontmoet hy Willem).
| |
Dertiende Tooneel.
DE VORIGEN, WILLEM.
met blooten zwaerde.
- Zoo ontsnapt men niet!
opstaende.
- Willem, laet hem door.
- Dra ziet gy my terug, en dan zyt ge meester van myn leven.
in woede.
- Ik herhael niet gaerne myne bevelen. Plaets voor Koenraed van Opperbeek! (Koenraed vertrekt, Willem staet verslagen).
Einde van het vierde bedryf.
| |
| |
| |
Vyfde bedryf.
Eene groote zael in de abdy van Grimbergen.
| |
Eerste Tooneel.
JAN, RUDOLF, MATHILDA.
Mathilda vooraen rechts, Jan te midden van het tooneel zitten op zetels. Naest Jan staet Rudolf.
- Heer, hier in de abdy van Grimbergen, zal men u spoedig van uwe wonde genezen; de eerwaerdige monikken hebben zulke krachtige kruiden. Hier zyt gy by uwe dochter en in veiligheid, hoop ik; want de hemel geve toch dat de vyand tot hier niet kome.
- En hoe staet het met het gevecht? Ik ben zoo nieuwsgierig en waerlyk, ik weet byna niets; want nauwelyks was het ons gelukt de vlugtelingen te vergaderen, of Arnold bragt my deze wonde toe, die my genoodzaekt heeft het harnas los te riemen.
- O, vrees niet. Indien onze lieden gisteren avond de vlugt namen, hebben zy heden nieuwen moed gevat. Wel is waer, onze linker vleugel heeft dezen morgen een weinig geleden; doch de vyand verloor reeds vele zyner beste ridders.
- Indien het hulpleger dat ons Hendrik van Limburg gezonden heeft, spoedig kwame, zou de moed gansch opgebeurd worden. Heeft iemand Rogier van Leefdael gezien?
- Hy vecht tegen onzen rechter vleugel; de heer van Winxel, welke dezen aenvoert, heeft hem menigmael tot een tweegevecht uitgedaegd; het schynt dat hy die uitdaging niet gehoord heeft.
- Hy vecht nogtans dapper; doch God zal hem rekenschap van zyn verraed vragen.
- Rudolf, ach, ware het ons gegeven, heden een zegeprael te behalen!
- Het zal van onzen moed niet afhangen, vryheer, of het getal alleen zou moeten beslissen.
- Keer thans naer het slagveld weder. Ik hoop spoedig van myne wonde hersteld te zyn.
- Vaerwel, vryheer, vaerwel jonkvrouw. (Af).
| |
| |
| |
Tweede Tooneel.
JAN, MATHILDA.
opstaende; op den voorgrond.
- O, die wonde is my pynlyk! Myn lichaem lydt niet alleen; de steek heeft ook myn harte geraekt! Ach, heden is mogelyk alles verloren en Arnold voor altyd zegepralend. (Poos.) Wraek! altoos wraek! Zy alleen is de oorzaek van al onze rampen. De houw van Arnolds zwaerd zal welligt myne dood zyn. Welligt zal het zelfde zwaerd het hart myns zoons treffen, - en zy daer, (Op Mathilda) o, zy vergaet. - Is dat myne dochter nog? Is dit geraemte de schoonste van Lotheryks jonkvrouwen? Hemel, dit is het werk van haet en wraek! (Bedekt de oogen met de hand en weent).
loopt naer Jan.
- Vader! vader!
- Heb ik u niet vervloekt?
op de knieën.
- Vergiffenis!
- Ik kan niet! - ik ben te zwak. Hef my op, vader.
- Om uw kind te helpen opstaen, blyft u immers nog magt genoeg. (Hy biedt haer eene hand; zy staet op.) O, mogt ik nu sterven!
- Ziet gy niet dat het graf op my wacht?
- Ik kan niet; - de tranen....
- Verstaet gy niet dat myn leven onverdragelyk is? Van elk gehaet, van myn broeder vermaledyd en van myn vader.....
- Hemel, wees barmhartig en laet my spoedig sterven!
- Herhael dit woord niet meer, Mathilda; gy moet leven - kind, gy moet leven! myn hart.....
- Myn hart heeft u vergiffenis geschonken.
- Thans wil ik leven om u te beminnen.
- Ja, kind; want myne ziel heeft nu liefde noodig: daer het verlies van myn bloed my kalm heeft gemaekt, vervloek ik thans haet en wraek, die bronnen onzer ongelukken.
- Men nadert..... (Mathilda gaet op den stoel zitten).
| |
| |
| |
Derde Tooneel.
DE VORIGEN, WILLEM.
- Vader, zyt gy dan niet gekwetst?
- Wat was ik angstig, toen men my liet weten dat u eene wonde werd toegebragt, welke u dwong den stryd te verlaten. Ik heb my herwaerts gespoed om te zien of gy buiten gevaer zyt. Ik hoop dat ze toch niet doodelyk is?
- De eerwaerdige inwooners dezer abdy hebben my laten hopen dat zy met 's hemels hulp my redden zullen.
- Mynheer Sint Jan, uw heilige patroon, moge het geven!
- De wonde doet my minder lyden dan het gedacht dat ik van het gevecht moet verwyderd blyven.
- Ik zal thans voor u vechten; want ik heb dubbelen moed verkregen.
- Is de kans wat ten onzen voordeele gekeerd? Ik ben zoo angstig voor den uitslag.
- Onze linker vleugel heeft moeten wyken.
- Ach, misschien wederom eene nieuwe nederlaeg, welke wy met gebogen hoofde zullen onderstaen! Beloven wy ons zoo ligt niet meer, Willem, ons over een ridder te wreken. Hy doet ons bukken en overlaedt ons met schande.
- Vader, alle hoop is niet verloren. Het midden des legers houdt dapper stand, en de rechter vleugel is als razend om den verrader van Leefdael te treffen. Ware het my maer gelukt Koenraed van Opperbeek te ontmoeten!
- Hebt gy hem nergens gezien?
wandelende, by zich zelven.
- Hy is nergens te vinden en Rogier van Leefdael leeft nog. Zou Koenraed my bedrogen hebben toen hy my de vryheid vroeg?
- Zie, vader, gisteren had ik dood willen ploffen als gy my bevoolt plaets voor den heer van Opperbeek te maken. Mogt ik hem dan eindelyk eens ontmoeten!
opstaende.
- Ga en gy zult hem vinden; want hy heeft niet vergeten dat Willem van Bierbeke hem laf wilde vermoorden.
| |
| |
- Ik zal hem vinden, niet waer? want hy moet haer nog komen halen, die hem het regt gaf haer te komen afeischen.
- Zwygt! Is het niet genoeg dat de twist hen, die voorheen krygsmakkers en vrienden waren, verdeelt; moet hy nog in myn huisgezin dringen? God, myne kinderen zich onderling hooren verwyten doen, dat is te bitter!
- Vader! (Mathilda zit verslagen neêr).
- Ik bid u dat die hevige woorden tusschen u beiden, de laetste ramp, waerin wy vervallen zyn, niet openbaren.
- Vader, mag ik vertrekken? Myn pligt roept my elders.
- Willem, ik vrees; van daeg zal mogelyk nog de laetste telg der heeren van Bierbeke vallen. Blyf hier; - Arnold zal toch overwinnen.
- De ware grootheid is dan te sterven, en uwe wonde heb ik te wreken.
- Wraek, altoos wraek! Zeg my dit woord niet meer, kind; heeft zy geene rampen genoeg gebaerd? Ga, wees dapper en edelmoedig.
- Ik ben uw zoon, heer van Bierbeke.
- Kom hier, het is misschien de laetste mael. (Omhelst hem).
- Vaerwel thans. (Wil vertrekken.)
- En uwe zuster? (Willem blyft staen) Uwe zuster, Willem? Gy vergeet haer?
- Zoudt gy haer zoo verlaten, nu gy den dood te gemoed snelt.
- Gaeft gy haer vergiffenis?
- Zy deelt ons lot. Gy gaet voor uwen hertog sterven; ik heb eene doodelyke wonde; - heeft zy de smarte niet?
- Willem! (Vliegen in elkanders armen.)
- Kinderen, weest gezegend! nu sterf ik gerust.
| |
Vierde Tooneel.
DE VORIGEN, ROGIER, KRYGSLIEDEN, (deze blyven by de deur staen), daerna GEERAERD, RUDOLF en de BONDGENOOTEN VAN GODFRIED.
- Aen ons, deze laetsten!
| |
| |
ter zyde.
- Dat was zyns harten waerdig.
zyn zwaerd trekkende.
- Kom hael ze!
- Het is onnoodig dat gy u verdedigt. Wy zyn te talryk.
- Ik geloof niet dat de twee vryheeren van Bierbeke alleen stand zullen houden tegen het overwinnend leger van den vryheer van Grimbergen, wanneer zy hunne broeders in onze handen zullen zien. Daer edele heeren! (Geeraerd, Rudolf en de bondgenooten van Godfried komen op; hunne handen zyn gebonden. Zy zetten zich op den achtergrond links; de krygsknechten staen aen den rechter kant.)
wankelend.
- God! ik kan niet meer!
(Leunt tegen den muer.)
staet verslagen.
- Wat schande!
ter zyde.
- Myn hart had zich niet bedrogen.
- Eenige oogenblikken na dat gy den stryd verliet, Willem van Bierbeke, heb ik den rechter vleugel uws legers overrompeld, terwyl de linker op de vlugt werd gedreven en Arnold van Grimbergen eene slagting in het midden maekte. Vryheeren van Bierbeke, gelieve het u plaets te nemen by uwe vrienden.
- Het betaemt u niet myne daden te beoordeelen. Ik ben thans uw meester. Wel ja, ik wilde de hand vragen van uwe Mathilda om dat ze my op de hoogte van uw huisgezin hadde getrokken. Ik was eerzuchtig. In uwe rangen kon myn hart niet voldaen worden. Nu is myn doel bereikt; want de diensten die ik den vryheer van Grimbergen bewees, verwachten hun loon.
| |
Vyfde Tooneel.
DE VORIGEN, KOENRAED. Daerna ARNOLD VAN GRIMBERGEN, BAUDEWYN en de BONDGENOOTEN VAN ARNOLD.
links opkomende.
- En ik koom u dit brengen!
aen Jan.
- Heer van Bierbeke, gy ziet dat ik myn woord houde.
aen zyne krygsknechten.
- Vat dien man!
| |
| |
- Men nadere my niet. (Hy snydt met zyn zwaerd de koorden los van de bondgenooten.)
woedend aen de krygsknechten.
- Zult gy my gehoorzamen?
- Hier is niemand gevangen dan gy?
- Heer van Opperbeek, wy verstaen u niet.
- Heer van Leefdael, meestal als de mensch denkt zyn doel getroffen te hebben, ziet hy hoe verre hy zich bedrogen heeft: gy dacht reeds het loon van Arnold te ontvangen; maer gy wist niet dat ik uw verraed moest straffen!
- Verraed! wat hebt gy gedaen? Bevindt gy u in de rangen van den vryheer van Grimbergen niet.
- Gy vraegt my rekenschap van myn gedrag; wel, twee jaer lang vecht ik om den graef van Limburg, myn wettelyken heer, den troon van Lotheryk te geven. Heden dat Hendrik aen Godfried den Derde zyn regt heeft afgestaen, was myne plaets by de voogden van den hertog. Doch ik wilde my hun niet vertoonen dan overwinnaer. Ik heb my by het leger, dat Hendrik ons ter hulp zond, gevoegd, en op het oogenblik dat gy, heer van Leefdael, hier kwaemt om by het ketenen uwer oude vrienden uw verraed bot te vieren, en dat Arnold, uw valsche meester, door zyne overwinning den troon van Lotheryk dacht te bestygen, heb ik hen overrompeld. Zie, (doet de deur ter linker zyde open. Arnold en zyne bondgenooten komen geketend op) hier zyn myne gevangen.
De Bondgenooten van Godfried.
- Leve Koenraed van Opperbeek!
zyn zwaerd ontvalt hem.
- Hoe yselyk! God, wat zendt gy myne straf spoedig!
de hand van Koenraed drukkende.
- Ik was overtuigd dat, toen my de ridder van Opperbeek de vryheid vroeg, hy zyn woord niet zou te kort gedaen hebben.
- Gy hebt wel gedaen, Koenraed.
- Vergeef my, edele ridder, dat ik u zoo lang miskennen dorst.
- Het verleden zy vergeten, Willem, en schenkt my thans den naem van broeder. (Drukt hem de hand).
by zich zelven.
- Hemel, moet ik dan sterven als een slaef?
(Vat het gevest van zyn dolk).
O, kon ik my wreken!
| |
| |
- Rogier van Leefdael, ga nu het loon van uw verraed ontvangen.
ter zyde.
- Hy zal zich toch over myne nederlaeg niet vergenoegen?
grypt Rogier vast en wil hem by Arnold werpen.
- Daer is uwe plaets!
- En de uwe in de hel - dáér! (Hy geeft hem een dolksteek).
wankelend.
- Ah! die steek verzoent my gansch met myne broeders! (Valt).
(deze aen zyne linker zyde knielend, gene aen zyne rechter).
- Ach, Koenraed!
- Dank, Mathilda, dank broeder. (Reikt hun beide eene hand).
aen zyn hoofd knielend.
- Koenraed, myn zoon!
- Vaertwel.. weest gelukkig; ik sterf....
ontdekt zich het hoofd. De bondgenooten van Godfried volgen zyn voorbeeld.
- Martelaer van uwe edele gevoelens, vergeef ons dat wy u zoo lang miskenden, vergeef ons van uit den hemel, waerheen uwe schoone ziele vloog.
Tafereel. - Einde van het vyfde en laetste bedryf.
Hendrik Peeters.
|
|
Auteursrechtvrij